Praxis medica. Ad usum Scholae Valentinae

61쪽

Cap. V. De Rel quis ventriculi ost ectionibus. ue a

n vix descendentes , hos itidem stomachicos appellant. Alios vitem appetitum , Caninum appellatum, habentes, ut & plu-Drima edant, & maxime gravati paulo post revomant, Si - , militer voCant. Alios rursus , qui fortiter exolvuntur , ubi, diutius inediam pertulerint, & si non Citius Cibum acci-υpiant, in ore Ventris morsus perCipiunt, eodem modo D stomachicos vocant a .ra Ergo Cum ex his aliquae assectiones explicatae sint , omneS tamen perCurrere minime necessarium judicemuS, Superest, ut Vomitum, Singultum, natu lentiam, eructationes proponam US, nam etsi haeC omnia ad symptomata pertineant, non raro attentam Medico . Tum Curam atque diligentiam ad Se VOCant. Vomitus est: Praeternaturalis ventriculi, Urimii praeSertim Superioris, motus , quo natura quae in eo continentur per OS expeHere nititur Differt nausea a vomitu , quoniam in hOC reipSa fit contentorum in ventriculo eXpulsio: in illa Conatus tantum ina nes ad expellendum per OS CXCitantur. Vomitus est symptotarna, adito scilicet depravata DCultatiS naturalis expellentissimilis quidem Convulsioni, quae tamen neque Convulsio ne que motus Convulsibus CSt, Sed ea motione partium solida rum exercetur , qua iStae per Calidum earum innatum ino

tu proprio ad trahendum Sibi Convenientia & expellendum noxia moventur , ut in Physiologia monstravimus b). Sin

gultus est: notus praeternaturaliS OriS Superioris ventriculi sonitu certo atque determinato conjunctuS, quo natura quae partes has infestant cirrito tamen conatu, ejicere nititur. Sumo toma est in actione depraVata ejusdem facultatis expultricis ventriculi , non tamen Con Vulsio, Ut perperam multi credunt , etsi convulsionem aemulari Videatur. Flatu lentia est Futuum in ventriculo proventus ex Speciali hujus partis sitionatus. Flatus sunt Vaporosa Substantia aeri immixta ex humore glutinoso ad fermentationem , & rarescentiam prono spiritu igneo Subtilissimo, Summeque agitabili repleto ele' vata. Cum omnes Corporis CaVitates aut ichore repleant ut

aut a i Galen. de Compor. medicam. υ- l sb) Vide Patholos. eundum locor , lib. 8. cap. a. t prop. ra.

62쪽

ue Morbis infimi ventris.

aut flatu , ut ex Hippocrate in Physiologia adnotavimus a), non modo ventriCuius , sed intestina & omnia corporis Cava, natus Continere possunt. Quidquid tamen de ipsis in ventriculo genitis diCimus , de reliquis per corpus dispersis intelligendum monemus. Eructatio est: Motus ventrictili, praecipue ori oti superioris , quo natura NaporOSam noxiamque materiam cum Somitu speciali per os expellere intentat. Μuandum Sane naturae artificium, quo tam varias tamque stupendas operationes pro rerum noxiarum expulSione exercet. Omnia recen Sita symptomata in ventriculo, sed maxime in ejus Ore superiori tamquam parte affecta subsistunt: omnia etiam motu partium solidarum proprio fiunt, aliquid tamen speciale tum in actione movendi , tum in modo quo natura noxium expellere nititur, in singulis elucet, quo unum ab alio perspiCue separari potest. Arcana sunt haeC naturae opera pro sua ConserVatione operantis , quae Observare quidem datur , intelligere non Conceditur b). Verum quidem est, vomitus & eructationes interdum cum utilitate fieri, ipsis enim natura juvatur , quod occasionem dedit dubitandi , an actiones istae praternaturales semper sint & perpetuo ad symptomata revocandae φ Sed Considerare expedit, in his operationibus attendendum esse modum quo natura operatur , & e XCrementa, quae his motibus e Corpore pel luntur. Igitur Conveniens naturae eSSe Solet talia excreme ta quandoque expellere, qua ratione eructationes & vomitus utiles esse possunt; at Clim natura numquam eos exerceat motus in statu integrae Valetudinis, sed eos tantum efficiat irritata & a materia noxa Commota , propterea actio nes istae perpetuo praeternaturales Censendae sunt C). Fateor tam levem aliquando esse natu lentiam & vomitionem, ut ferme intra latitudinem sanitatis Contineri videantur d).Μorbi horum symptomatum generatores esse possunt Soluta

63쪽

Cap. V. De Reliquis ventriculi assectionibus. s s

ventriculi unitas , ut Vulnera , Contusiones, aliaque hujusmodi mala : organica structura vitiata , ut in mala ventriculi conformatione compositione interdum aCCidiSse Constat: & intemperies, quae frequentissima est harum actionum laesionis Causa. Ergo si ventriculus, sed praeCipue ejus os Superius, nimio Calore, frigiditate, aut aliis hujusmodi qua litatibus affectum sit, vel phlogosi seu inflammatione , humo Ium Stagnatione, Congestione, fluxione, flatibus infestetur, quae Omnia temperiem in quantitate vitiant, haeC Symp- tomata per morbum intemperiei produci necesse est. Sed longe maxima est hujus partis laesio quae fit per intempe riem oCCulta vi Corruptam , qua st, Ut febres malignae, pestilentes, eXanthematicae , urentes : affectiones his tericae' hypOCondriaCae, scor buticae: Venena intus genita, Vel exterius admota: temporum Constitutiones, & alia id genus in Commoda, vomitiones , eructationes , & singultus Creare

Goleant.

Inter Causas occasionales plethora non raro haec malaaCCersit. Testes sunt meminae utero gerentes , & quibus men Strua suppressa sunt, itemque Viri , quibus Consuetum est per nares aut haemorrhoides sanguinem fundere, hi enim omnes ad vomitiones , singultus, flatuum generationes, &eructationes maxime propensi Sunt. Obstructio tum humores superfluos Colligendo, tum alimentorum distributionem integram impediendo , Congeriem noXiorum humorum Cumulat, atque haeC Symplomata eXCitat. HaC Causa mulie res chlorosi affectae , Cachexia , cruditatibus laborantes his accidentibus frequenter vexantur. Sed dia thesis maximam v1m habet ad has affectiones inducendas, Si enim nativus ventriculi humor quavis de CauSa Vitietur aut Corrumpatur facile humores noxios, imo & alimenta boni succi per vomitum rejicit. Atque notare oportet pro di Vel Sa Corruptionis forma. diversa etiam induci symptomata. Ita fit ut quandoque Cibi Corrumpantur, in BCidam, nidorOSam, aut putridam indolem tranSeunteS : interdum Ob speCialem ven . triculi diathesim in vaporOSam serme SubStantiam Convertantur : perpetuo eas ipsaS adquirant Corruptionum sormas

quae diathesi dominanti congruunt. Quod si haec ita con-

64쪽

Lib. III. De Morbis infimi ventris.

tingant ut saepe fit, atque os ventriculi praecipue afficiatur , Vomitiones, eructationes, aut singultus sequi inde ne- Cesse est. Hypo Condriaci, scor butici, phrenitici : his tericis exanthematicis, Colicis affectionibus obnoxii, praedictis symp- tomatibus raro non molestantur. Inter effiCientes Causas aer maximam vim habet ad Vomitum , singultum , eructationes , aliaque hujusmodi mala produCenda, notum enim est, quibusdam temporum constitutionibus ob speciale aeris vitium febres vigere singultuosas, uti RamaZZinus & Μorgagnus observarunt a): aliis enormes vomitus, ut in tertianis autumnalibus frequentissimum est. Diaeta ad haec symp- tomata producenda plurimum Consert, alimenta enim seu quantitate , seu qualitate , aut utendi modo , si stomachi vires Superent, aut quovis modo subvertant, ventriCulum ad Vomitum , singultum , & eructationes provocant. Idem efficiunt potulenta iisdem vitiis praedita , quibus si accedat labor nimius Corporis , aut mentis , improvida Veneris exercitatio, aliaque id genus incommoda, multo Certius praedicta mala generant. At animi pathemata tum Cruditates inducendo, tum spiritus ultra monum agitando, tum faCile haeC ventriculi mala accersunt, ut nihil in praxi frequentius observandum OCCurrat.

Jam vero Cum horum symptomatum Cognitio tum clara sit, ut vel rudioribus & mulierculis innotesCat vomitus, singultus , & eructatio, ab eorum dignotione & historia tradenda supersedentes , ad Curationem accedimus , nam etsi Symplomata sint nullo alio modo melius tollenda quam per exclusionem morborum ea produCentium, tamen non raro Vires suas ita increscendo exerunt, ut rationem morbi habeant , & ad se Μedici intentionem in Curando advocent. Igitur vomitus, qui idemtidem repetendo sanos homines ex intervallis ingruere solet, sinendus est, quando tolerantia vi Tium Comitatur ; Saepe enim natura certis periodis ad hu

65쪽

Cap. V. De Reliquis ventriculi assedctionibus. 57

moribus noxiis vomendo sese liberat. Pari ratione, ubi hil mor Crudus in ipso Ventriculi sinu contentus , aut multa &Corrupta alimenta gravant naturam & onerant, eaque per vomitum expellere nititur, minime hic cohibendus, quin Potius juvandus est, donec materia corrupta penitus ejiciatur. Sit dogma perpetuo in praxi observandum , Vomitum numquam esse Continendum , dum talia vomuntur qualia Vomi expedit, & aegri facile tolerant. Usque adeo igitura Medico vomitus aut sinendus , aut juvandus, doneC hu

mor noxius , qui naturam Contristat, sine magna virium jaC- tura expellatur. Hinc si ex universo Corpore aut quibusdam ejus partibus in ventriculum Confluunt humores , aut in ip-SO ventriculo propter intemperiem nascuntur , tum vomitus potius juvandus quam retinendus , quod etiarn agen dum quoties venter humorum Copia turgeat , ut in Coli Cis es nephriticis doloribus Contingere solet. Quod si vomitus ad debilitatem perducat aegrum , ut ob ejuS impetum nec alimenta Contineantur nec vires inStaurentur , quin

potius languere incipiant , cohibendus est. Ad hunc fi

nem prosunt Clysteres, fomenta ex pane tOSto , Vino rubro , Cum pulvere Cinnamomi aut mastiChes , eXterius in regione ventriculi applicata. Confert etiam extremas partes ConfriCare , pedes arete vincire & manus in aquam frigidam immittere. Interius conveniunt acida roborantibus

sinthii aliquot granis , aqua frigila diluti, vomitus enormes interdum sedasse visum est. Sed longissimh omnia medicamina superat in vomitu sedando spiritus vitrioli ex aqua frigida ad gratam aciditatem, additis guttulis aliquot aquae lacticino ae cinnamomi. Sunt qui aloem , & rhabarbarum

ad vomitum Curandum commendant. Ego autem SiC exiStimo. Ubi nulla adest viscerum intemperies Calida , atque eXCruditatibus nascitur vomitus, non quidem nimiu8 neque

vires debilitans, sed lento gradu procedens, tum tuto dc Cum fructu ea medicamina sub forma pulveris aut pillularum praescribi possunt. Id non omittendum . vomitum aptet hora ortum , ut in gravidis fieri solet , venae sectione 43nari, ita tamen ut sanguinis missio parca manu Celebre tur H et-

66쪽

ue 8 Lib. III. De Morbis infimi ventris.

etenim ventriculus male affectus neque multas, neque magnas tolerat venarum Sectiones.

In singultu Clarando accurate videndum , num labris a sit , & an ea sit levis , vel maligna 3 Igitur singultum sine febre vinum aqua frigida mixtum tollit, Sin minus hiera simplex Galeni ad scrupulos duos praescripta feliCi succesu saepe propinata est. Si febris fuerit levis, purgandus primum aeger hiera simplici, aut aloe, deinde malum CortiCe per uviano lu-gandum. Si vero labris fuerit maligna, raro singultus tollitur, quin potius usque ad mortem Comitatur. Julapium mOSCha- tum Fulleri optatum produxisse effectum in aegro ex febre mali moris singultiente, me observasse memini. Quod si cruditates cum singultu adsint, vomitus imperandus , qui aqua tepida admixto oleo amygdalarum dulcium sine igne extra to , aut Oxi melle scillitico excitandus est. Ιis vero , qui levi de causa singultiunt , vociferationes vehementes pTOSunt, item deambulatio longa , & concitata equitatio. In omni Singultu cucurbitulae cum maxima flamma stomacho & dor-SO affixae utiles esse consueverunt, atque in singultu fortis- Simo viresque dissipante theriaca utilis est. Dari etiam potest Syriapus de papavere Cum aqua lactucae , parum Croci addendo. Quod si praedicta remedia incassum tentata sint, optata praescribi possunt, inter quae laudanum liquidum Syden-hamii caeteris quibuscumque praeparationibus praeserendum, ea tamen dosi praescribi debet, quae morbi vehementiae M aegri viribus congruat, id perpetuo prae OCulis habentes, in optatorum usu numquam audacter, Semper moderate esse procedendum , praestat enim sub pauca quantitate remedium tutum praescribere, quam improvida dosi aegrum in vitae discrimen trahere. Multa & varia medicamenta pro singultu a scriptoribus Medicis traduntur , sed inutilis, imo& noxia est remediorum farrago : atque adstringentia, Toborantia calida, purgantia sortia, aut quovis modo agitationem nimiam inducentia medicamina non modo non ju Vant, ut potius singultum augeant , aliaque pessima mala advocent. Pro eructationibus tollendis pauca aut fere nulla remedia ex usu esse debent; si quid tamen agendum sit, in subsequentibus aphorismis,& inserius agentes de cholera, monstra Vimus.

67쪽

Cap. V. De Reliquis ventriculi ast efiionibus. s 9

Vomitus autem utilissimus est quam maxime pituita ac bile commixtus : non admodum craSSuS nec multuS. Sinceriores namque deteriores sunt a .

Si tamen fuerit id, quod vomitur, porraceum . vel lividum, vel nigrum, quicumque ex his coloribus fuerit , malum eSse exiStimare oportet b).

III.

Si tamen omnes colares idem homo vomuerit, valde lethalaiam est sc). IV. Celerrimam autem mortem ostendit lividus vomitus , si foetidum oleat d).

V. Omnes ver) subputridi ae foetidi humores mali sunt in omnibus, quae vomuntur e . Cum in vomitu contemplanda sit materia quae rejicitur,& vomendi modus, in iis sententiis , quae in praxi verissimae

sunt, Comprehenditur significatio omnium excrementorum, quae vomitu rejiCiuntur. Eas ergo in mente habeant tirones, faciles enim intellectu sunt, nosque in Illustrationibus ad Hippocratis prognostica pro usu praetico aliquantum elucidavimus.

68쪽

6o Lib. IV De Morbis instat ventris.

ex Ventriculo prodesse , satis notum est , ipsum tamen ex irritatione & inani stimulo excitatum noxium esse , fidis ob- Servationibus Constat. Vetustissimi Medici vomitiones in aegristi sanis excitare frequentes in usu habuerunt, ut mirum non sit ab Hippocrate saepissime hanC exCretionem Commendari. Recentiores in varias abeunt Sententias. Gorterus Parum boni ex vomitoriis expectat a). Pitcarnius in nullo fere morbo vomitionibus non utitur. Μediam tenent viam Sydentia inius , Hos anus, Vanswietentus. Videri possunt quae ex aCCuratis observationibus, & probatissimis auctoribus de recto vomitus usu adnotavimus in Illustrationibus ad Hippocratis Prognostica b . Vomentibus fere omnibus facies turget, & illacrymantur oculi Cum rubore ; sed Cum Vomitus utilis est, haec Cito dissipantur, Cum tamen diutius Permanent a vomitu timendum. Discimus hinc phreniticis, aut Caput quovis modo inflammatum habentibus , vomitionem non esse imperandam. Singultus raro Vomentibus adest: Supervenire interdum solet aut vitio hepatis phlogosi affecti, aut cum humor ventriCulum occupans non in Cavitate, sed in tuniCis haeret, neque satis dispositus est, Ut per os ejiciatur. Docemur hinC, hepate phlegmone Correpto, aut humore tunicis ventriculi inbibito , non esse praescribendas vomitiones , periculum enim eSt, ne inde VomituS CruentuS, CO vulsio , aut delirium superveniat.

Adhelleboros, qui non facile sursum purgantur, iis ante potionem corpora praehumectanda copioSiore alimento, S quiete c).DUbi longi valentesque morbi sine febre sunt inquitu Celsus , ut Comitialis aut insania, veratro quoque albo Nutendum est. Id neque hyeme, neque aestate recte datur: NOptime vere : tolerabiliter autumno. Quisquis daturus erit, Did

69쪽

Cap. V. De Reliquis ventriculi assectionibus. 61 '

Did agere ante debet, ut acCepturi corpus humidius sit sa).GErgo aeger vomitorium SUSCepturus, per diem integrum ante ejus praescriptionem , decocto pulli gallinacei, aut jusculo permixto oleo amygdalarum dulcium humectandus, ut facito vomat. Nunc helleboro non utimur ad vomendum, quia n, . mis acre Vehemensque medicamentum est; ut radix di senterica , & tartarus emeticus , etsi lenia CenSeantur , Sine sus sicienti hume natione propinanda non Sunt.

Si superni loci turgent qui Sunt circa caput, ulcerum purgatio, vomitus, bdrops b .

In capitis morbis a repletione nascentibus , si repletio explethora fiat, venarum brachii sectio , aut hirudinum pone aures applicatio , aut narium haemorragia juvat: si repletio ab obstructione oriatur , inter alia maxime prodest Vomitus , quod praeceptum non modo ad Curationem , sed ad praeservationem valere existimo. Ergo in Capitis dolore cum gravitate aliisque hujus partis affectionibus , tuto vom, tus consulitur. Sunt qui Vomitiones Caput gravare autumant, sed jure merito Martianus eos resellit his verbis : Vomitum D secundo loco proponit pro Capitis repletione tollenda, quo D caput feliciter & cito expurgatur. . Valeant ergo illi qui vomitum in capitis affectibu S adeo sormidant, caput inde Drepleri existimantes, quia etiam Si Caput in actu vomitio nis aliquo modo repleri Videatur , nihilominus , quia talis D repletio est vaporum , qui, Cessante Vomitu, Statim evanes-υcunt, a vomitu Caput repleri dicere non possunt j .is

70쪽

6l Lib. IV De Morbis in imi ventris.

Si quis, homini vomenti aquam multam bibendam dare velit, ementur ea , propter quae vomit unis cum vomitu , S sic quidem per vomitum vomitus Sedatur a). In febribus malignis , cholera morbo , tertianis intermittentibus perniciosis , aliisque hujusmodi morbis , vomitus

enormes quandoque observantur, quos, Vomitu exCitato per medicamenta emetica, Curare velle, temerarium est. Loquitur ergo Hippocrates de cruditatibus ventriculum infestantibus , in quibus per vomitum expellendis natura juvanda est aqua tepida, & si opus fuerit oleo amygdalarum dulcium, aut aliis medicamentis vomitum leviter Concitantibus, ex materia medica desumendis. Videndi utique Vallesius & Lagarus de Soto, qui hanc doctrinam optimis consilis exornant b).

Subpurgare ventres oportet in morbis cum concomifuerint, alios

quidem deorsum , cuw consediSSP UideriS... alios aut m Suris. sum in paroxismis , tuno enim Sua sponte Subi vantur cum

anxii S capite gravati fuerint , S se jactarint j . Anxietas , jactatio cum capitis gravitate, sebris somitem

circa os ventriculi existere demonstrant. Clim ergo haec symptomata in febribus sub accessionum initiis apparent, accurate inquirat Μedicus, nunc phlegmon eas occupet partes , tunc enim a vomitoriis est abstinendum. Si vero humorum Concursus, agitatio sine phlegmone eam partem occupet, praecipiendum , ut aeger Vomat, quia : DΙn pa-υ rogismis intermittentium febrium solent vomitus esse uti- istissimi, adeo ut solis his soleant tertianae curari, & quar-ratanae febres mitescere d .,1 optime Celsus: nomnibus in inquit qui ante febres horrore & tremore veXantur : Om-