장음표시 사용
41쪽
sed verissim affirmatur, omnia ex eo sonte non manare a Primum illud fuisset salsii ,
hoc posterius est verissimum. Addit vero Canus. Alterum exemplum est in tractatu de Bona fortuna;ubi res sortuitas Diuin et gubernationi, ac dircistioni subtrahit; duobus argumentis persuasus. Vno, quod rei locundae prauis obueniant,quorum Deum habere curam non sit uero simile: Al tero,quod Deus potius dirigeret in effecta fortunae homines sapientes, cum contra seth videamus, imprudentissimos quosque esse sortunatissimos: Haec quidem Canu , quae sicubi Aristoteles pronunciauit,iustissima Cani accusatio est . Veruntamen non extat,quod
sciamus, Tractatus iste de Bona fortuna. Certe quae in secundo Physicorum do sotatuna disputat, nil eiusmodi habent.
Tertra Cani obiectio, es lutio. CV.
Ertius locu subdit Canus) est in libro primo de Caelo : ubi quidquid genitum esset, id corruptibile asseruit; nec incorruptibile quidquam, quod non esset inpenitum. Posuerat vero ante omnia uvias harum vocum significationes, ne res verbi ignorantia clauderetur. Ratus itaque se aduersus Platonem bonam habere causam, certamque proinde sibi victoriam pollicitus, contra morem situ
non obscure, sed quam fieri potuit,aperte, docuit. Quidquid incoruptibile esset, id
ingenitum esse, ac perpetuum, oportere, hoc est, nul lo unquam modo incepisse, sic..di eruΠὶ Vocem illam interpretatur.Qua ex re fieret,ut anima rationalis, aut corrupti eεhb litorie ni esset obnoxia, aut certe ingenita, & seinpiterna Sed & ad hanc tertiam Cani accusationem verentur docti licet viri,calumniam Etenim dum in primo de Caelo,to. Γ i PV I2o. dixit Aristoteles, omne genitum esse corruptibile, loquebatur degeneratione, Atiuoteles non de creatione, quam nullam agnoscit, ut intelligi potest tum ex alijs eius locis, iciis. h. tum Cae textu IO8. dum eadein qtraestionem eraminat textu irem Ii t. Ira .iI3. I I ubi distinguens varias acceptiones terminor'm, numquam ita accipit, ut possint ad creationem patere, sed sol sim admodum incipiendi, & desinendi naturali per generationem , & corruptionem. Propterea etiam i 'terpretatur in textu III.& II . quid possibile significet, quid impossibile: & in textu II 6. de Ii I. unde spectanda si t potentia tum agendi, tum patiendi, de in tex. III. 132. 13 3 I 3 6. ex potentia . . . . interia ad esse vel non esse argumentatur aduersus Platonem: quonia in ijs, quae gi,--gittitur & corrupuntur,vis aSendi de pati di spectatur; In creatione milia est potetia patiendi. Accedit, quod ipsemet Cano consentiente,eo loco aduersus Platonem disputabat , qui ita Mundum afferebat genitum, ut non ex nihilo creatum diceret, sed iexprς iacente materia formatum. Omne autem, quod ita est genitum, est item corruptibile, quia ut ex materia est factum, ita in eam potest dissolui, habetque internli, ἡόjt sal ςin corruptionis principium. Non ergo inde Canus timere debebat anime nonici,sed eira stri corruptionem; quoniam etiamsi ea inceperit esse,non tamen est genita ed cre . Ahia, Γά t quςm productionis modum etsi Aristotcles non agnouit, nouit tamen, eam mesto. mana in Aii testat C materis non gigni, propterea quod eX generatione eius, in qRa organum comporis habet commune, eam esse immaterialem intellexit: ita & extrinsecus se-tiinseeu, ad cundo de generatione animalium capite tertio aduenire dixit, quamuis modum non nictu. asscq iteretur,& ideo posse post corpus manere incolumem,etsi ante corpus non suit, I a. Metaphystextu 17. non obscure indicauit.
uartus locus ait Canus est libro quinto, rursumque 1 r. Metaph. quibus locis
definit, Deum animal esse perpetuμm Se optimum. Uocat autem Deum com... muni nomine substantiam quamcunque caelestem, de diuinam. Nam post haec incipit inquirere,num illa substantia sempiterna, una,an plures sint. Atque eo- dem libro 12.consentit, nε antiquos res illas prsstantissimas Deos appellasse. Ludit autem per amphibologiam. Nunc enim mentem ipsam Deum uoςa inunc Caelum,
cuius Anima est mens,id quod librq etiam secundo de Caelo videre licet. sed ite quis admiratus, quod caelestes stibstantias animalia hic Aristoteles nuncupet: nam v xςru
42쪽
De Aristotelis Philosephia. Lib. XII. 3I
A more silbstantiam animatam, siue anima sensitiva, siue intellectiva sit) uocat animal : itaque arbitratur Deum illum unum Principem ceterorum extremo caelo asti-Xum, per se mouere ipsiun, quomodo ceterae mentes suum Orbem mouent, suntque Aristoteli ipsoru orbium animae: ut de B.Thomas 2.contra Gentes,cap. 7o.admittit. Nec Aristoteles aut 8.PhyLaut i a. Metaphys. hominis liuelligentiam ad aliud principium reuocat, quam ad illam primam mentem,quae ui sempiterna primum mobile ciet. Haec Canus. V crum enim uero in hae quarta accusatione iustius Aristotele accusast et,quod in 8. Physicor. Deu secisset immediatum motorem primi mobilis: hoc. n. graue fuit illius peccatum, ex eo tamen prosectum,quod non alia x siil stantias ab si ra. ctas admittendas putauit,quam quae ex motu concluderentur. Nam quod in I 2.Mea taphys Deum appellauerit animal, non adeo graue est, si certe intelligatur, vel quod c' 'i liquii cum intelligentia sumptum, substantia est animata; vel si Deus ipse solus intelligatur, animal dici potest, hoc est vivenς. Et vero verissimum quoque est, in Deo esse vitam, Deumque viuere. Quem sensum licet ex x ex. ioo. primi libri de C io colligere; ubi intelligentias,quae sunt supra caeluin,ait Optimam ibi vitam degere. I inta obiectio Cani. Cap. V.
intus locus inquit Canus est eodem quoque libro, ubi substantijs intellectua
tibus ςaelorunt motricibus viri Vtem tribuit infinitam , quod infinito tempore moueant. Sic quidem ille: qui ex textibus 78. 79.&8 o. octaui Physic. &c qi .duodecimi Metaphysices is a inscrt, quasi voluerit Aristoteles,omnes intelligenis tias eme infinitae virtutis. Sed summa contentione inuicem Interpretes errant,num de infinitate virtutis, an de illa, quae durat ionis est, ijs agat in locis. Videlicet probare proposuerat, Primum motorem,& reliquas substantias caelorum motrices esse a materia abstractas. Probatio erat; si essent sermae in materia; vel essent in materia finita, vel infinita. Infinita non datur: si ergo sint in ea, quae finita sit; vel essent virtutis finitae, vel infinitae, si finitam haberent virtutem,non mouerent aeterno tempore si infinitam,mouerent in non tempore; ergo nullo modo sunt formae in materia Ex hac demonstratione, unde nam habetur virtus infinita λ potius habetur finita.nam licet sint formae abstractae,cum tamen mouean t naturaliter,& necessario,mouerent in non tempore , vel certe possient mouere: sin soti E concedas esse agentia libera, immo magis 1, quam si essent in materia, quia nihil repaterentur, & ideo expeditius mouerent. Mitto plurima loca,ex quibus non reliquas modo intelligentias, sed Deum quoque colligitur eum effecisse virtutis finitae. SanE in a.de caelo a textu 3 6. ad qo. motum caeli ostendit ita esse uniforme, ut neq; ex parte mouentis,neque ex parte mobilis Possit esse velocior, aut tardior: at virtus infinita posset multo vel in ius, immotii instanti, mouere A textu vero 67. Sc deinceps,eam ponit inter motores orbium,& ipsos orbes proportione,u i in textu TI .iuxta versionem praesertim Commentatoris dicat vςl vni , ea stella addita cuipiam orbi,ultimum orbem sore in labore,ut inseriores or rape ret . Ac demum in ta Metaphystextu ordinem, nobilitatem, & virtutem motricem intelligentiarum,vult totum peti ex ordine, & mobilitate orbium,quos mouere debet, ut tantam omnino habeat unaqusque uirtutem. quanta orbi mouendo est ne-n cessaria. Neque in ea dei nonstratione, quae obijcitur ex sempiterno motu probatur virtus infinita, sed immaterialitas impartibilitas,incorporeitas, S: abstractio a materia, iit apparet ex tex.86. Oelaui libri Phys. Huiusmodi autem uirtus abstracta potest infinito tempore mouere, quamuis sit finitar quoniam mouendo non mouetur peracciden S, nec repatitur,le ideo non fatigatur, ut in tex. I 2.intea deduXerat.
γη et solutio: Aristotelis error putantia Deum esse supremi Olbia
pra calum o ptimam uita degunt. Tex. a.
Extus locus cait Canus) eodem etiam libro,vbi ut mihi quidem cinquir)uid tur Dei prouidentiam, praemiaque, de supplicia, quae probos & improbos insutura uita manent, fabulas esse significauit, gratia uulgi continendi in officio
43쪽
De platonica Philosophia. Lib. XII.
Aboram obiectio aduersus Canum. Cap. VII.
n Tqui perniciosissimum alij esse addunt,quod Aristoteles dixerit nihil immu
tari, variarive in natura : Monstraque unius ipsius materiae descetu contin- gete: quo sanξ tolluntur opera omnia Dei mirabilia praeterita,sutura, qusq. siue contra, siue praeter naturam accidunt:quanquam,& secum ipse Aristoteles pugnauerit, qui librum scripserit θι μας- ἀκουσματω hoc est de auditionibus admirabilibus, quibus latetur, Terram tamquam grauiorem debuisse omnino aquis contegi, - - sed partem extitisse retectam;ob animantium terrestrium vitam,& aereorum. Quae sani hominis consessio Diuinam velit nolit restatur omnipotentem prouidentian . quae cum terram super aquis fundauerir, posuit terminos aquis, ne transirent termi-B nos suos; ut Diuina Diuinitus habet Scriptura. Nam etsi plerumque in maris prosun do subsidat terra, cum tamen naucleri altius ad Oceanum euehuntur,nihil iam terrae
iacto bolide inueniunt, sed cernunt ad maris marginem Oceanum ipsum quali elatu monitin . Haec igitur illi: Ut alia pleraque taceam,quae Cardinales Alliacensis,BeLsarion,& reliqui aduersus Aristotclem disputarunt. inissetis Phil phra patroni quid pro Aristotele dicant. Cap. V I II. Aeterum qui Aristotelis solent esse patroni,setentur quidem,eum saepenumero obscuro, aut ambigue locutum; sed ijs tantum in locis id fecisse, in quib. non satis compertum habebat, quid statuendum esset, quid ve ijs, quae ipsi contra occurrebant,respondendum videretur. Quod ideo inquiund videtur seci C se,ut occasionem alijs daret eiusmodi res melius discutiendi simulque eorum declinaret reprehensionem, quam homo cautus, & minime contemptor gloriae metuebat . Neq; veth calumniae viiij arguendia esse Arist.quod saeph non ad sensum aliorii, sed ad verba argumentetur:id. n.facere quonia illoria philosophandi rationem non probat, quisbi diis loqvlitur, ut ipse scribit lib. 3. Metaphys.& fabularum,aenignintive integumetis, aut dictionis obscuritate Se insolentia v t paullo ante dictu est Philosophis
veritatem occultant. quod tribus de causis non videtur faciendii m. Una,quia Philosophiae munus est quaerere causas patentium effectorum, ut ipse docuit prin.o lib. Metaphysicorum . Vnde fit, ut quemadmodum effecta sunt manifesta; ita etiam causae inani sestε tradendo sint. Altera, quia in Philosophia non alia veritas quaeritur, qua quae per se nota est,aut ex per se notis deducitur: siquidem in his polita est omnis petu secta cognitio, ad quam naturale sciendi desiderium adspirat. Tertia , quia occultatio veruatis si ab tegumentis sabularum, & aenigmatum, dictionisque obscuritate ni. hil alii ril est, quam occasio errorum, aliter atque aliter interpretantium: quae praeberi non debet a Philosopho, cuius finis est ueri cognitio, & boni adeptio . His de cati. sis coiitu euille Aristotelem resellere multorum Philosophorum dicta, non quod in sententias eorum inuehatur, quae magna ex parte fuerunt sanae,aut saltem longε probabiliores, quam ut ipse eas interpretetur: sed quia ut ipsi displicet ea philosophandi ratio, sic operaepretium ducit illam ε Philosophorum scholis explodere. Addunt, non lotum de naturalibus, uertim etiam de Diuinis rebus plura scripsi cse Aristotelem, quae si errarent, neque uero interijssent, dilucide uiri doctrinam, &piam, & reconditiorem quam umquam ceteri antea praestitissent cerneremus Nam.
E que aiunt ut Laertius refert, scripsisse Aristotele plures alios libros de Philosophia, qui ad nos non peruenerunt. Cicero in primo libro de Natura Deorum, quaedam de Diuinis rebus citat ex Aristotele in tertio libro,de Philosophia, quae in libris Metaphyliciarum non habentur. In secundo etiam libro utitur argumento Aristotelis ad Diuinain Prouidentiam confirmandam; quod in libris, qui extant,non legitur. Eusebius quoque Caesariensis libris undecimo,& quartodecimo de Pssparatione Euan gelica inserit quedam fragmenta libri septimi,& octaui de Philosophia Aristotelis,&alia alibi ex eodem auctore citat, quae etsi ad primae Philosophie doctrinam pertinet, non tamen reperiuntur in libris Metaphysicorum . Afferunt porro librum de Mun.
do ad Alexandrum, qui si ab Aristotele editus est,ut quidam boni auctores existimar, satis
Alliacensis , di Beslationsciipsere ad. uersus Arist. A ris . cut obscule di amisbigus loquu
a Aristo. longEplura sci ipsa de Diuinis rebus, quam aquae habeamus Laeni in Arist. EU M. i. e. i. c, M. 4.
44쪽
satis indicat Aristotelem multa de Diuina Natura, debeatis mentibus,de prouideC Atia,de animorum immortalitate,& alijs huiusmodi rebus fusius scripsisse, quae in il-e,peratius lud quasi compendium, faciliori, & gratiori stylo, praetermissa etiam disputationum i 'Is k si' molestia, in gratiam Regis collegit. Non desunt quoque ex recentioribus, qui verisi'mile putentabros quattuordecim, qui de secretiori parte Diuinae sapientiae secundia Aegypti , inscripti sunt,& ex Graeco in Arabicum primo conuersi tempore Leonis Decimi, in Bibliotheca Damascena inuenti reseruntur, Aristoteli esse adscribendos: qui si ab eo conscripti sunt quod sand verum non iudico nihil iam reperiri posse existimant apud Platonem ex Philosophia externorum desumptum, quod accuratius etiam ab Aristotele traditum non sit. Atque hos libros, suspicantur ijdem, fgnifi---. O .s. eata B Thomam in opusculo de unitate intellectus, contra Auermem: cum testatur, i. se vidisIc quattuordecim libros AristoteIis de substantijs separatis, nondum in Lati- Bnum Conuersos, qui continerent explicationem multarum quaestionum de Deo, &Anima rationis participer quae in Physicis. ae Metaphysicis no videbatur explicatae.. Greuera de Aristinosis smundum- Cap. IX.
HAec igitur cum utrinque afferantur, planius dicendum est quid reuera de
AristotcIe sit sentiendum, quaevh ratio eius doctrinae; quae item adhibendgsiue ea utiones, siue correctiones sint; Addo item, quae adiumenta possint asseiti, ut tanti viri laboribus Christiana possint ingenia fructi iosius uti absque noxa asia omisia Et primum illud Pro eerto habendum est, uniuersae Philosophiae tractatio .s. c. 'h , ης mi' mol dum intra prostri s eancellos, & quasi fines accuratitis Si breuitis eum cistati ita. xcdςgisi quam caeteri aut a socerant. Quo nomine delatam ei iure primam interethnicos Philosophos palmam, hancque filisse potiorem causam,ctur Christianae Academiae eundem prae alijs ordinem in tradenda Philosophia sequuti fuerint: quippe . . . sparsa cum collegisset, haec congesta cum digessisset, consulaque plurima cum distinxit Iet, suo quaeque loco in proprias disposuit classes, ut essent facilius ad manum. Accedit primo perspicax illa vis in multis rebus, quam GKci vocant αγχ μις ad rationum momenta, praesertim ad sit bstantias separatas vestigandas: In Ethicis deinde, ac Politicis quamuis S in finibus bonorum, &administranda Republ. non semper omitia dixerit,ad normam atque adeo in Poetica,& Rhetorica praeclari, si cuius um
ρωres eoisi quam antea, praeceptiones . At vero qui omnia eius placita de rerum natura opina--6. . ' . ti simi eiusmodi suis ' nihil ut certius esse possit vehementer, ac toto caelo quod a- on debent. Iunt crrarunt. Errant etiam ,& plus quam dici facit E possis)t peccant, qui quum praelegendum Aristotelem sumunt, ea praefantur, quibus teneri adolescentium animi maiorem de Aristotele existimationem, quam de ipsa Christiana,& vera Philosophia concipiunt;quam de ore praeceptoris semel haustam uix umquam ex illis aliquis eximat. Et tamen potius illud est praefandum, quod ipsemet tantus demonstrationa ός sagit 'tor rixis in prima Philosophia, aciem mentis nostrae ad manifestissima nature, non secus, quam noctuae oculum ad Solis lumen caligare. Apid Arist. Deinde monstrandum, sid quod etiam tritum est apud omnes Aristotelicos nuli, in times, an ς Aristotelis lιbris scientificam demonstrationem,quae persectissima sit, &nulla est deis omnibus numeris absoluta, itaque non esse ipsius doctrinam inconcussa,& ομοιομερῆ
ocebit & ex omni parte similem licEt acutam, & accuratam. Secus porro Ari' psotelem de seipso locutum fuisse, quam secerint Aphrodiseus,& Averroes, & alii,
dum illam nimis extollunt. Veritati enim ille vult, ut plus detur, quam homini cuilibet: cuinque ipse venatur alicuius rei abditam veritatem, quam saeph dubitanter, verisimiliter, apparenter, mediocriter ea de re agere sese disert E inquit Qualia illa sunt ex pluribus. Sed lisc litere tentandum est, ait primo de Generatione. Et capite quinto, oportet dubitationis solutione tentare inuenire seruantes. Et in principio Meteororum, In quibus de quibusdam dubitamus, qilaedam uero attingimus quoda modo. i t capite octavo, Itaque eis quod appareant Cometae causam rccipimus, uti mediocrem, &c.& alia huius generis permulta.
45쪽
De Aristotelis philosophia. Lib. XII.
item notandum In ArisIMeo. Cap. X.
AT & sciendum peccari nonnunquam ab Aristotele, &alijs cum in Natura
i scrutantur,quae occultauerit ipsa Natura. hoc est Diuina Voluntas, quae est ipsissima omnium rerum Natura, ut inquit Augustinus, Quo humilitatis iacto fundamento,roboramur ingenia, & ut ita dicam tinialescunt, ne ab omni doctrinae uento circum serantur. Itaque & errare potuisὲe Aristotelem intelligunt, humanique angustias ingenij in eo.qui erat homo, de quidem Ethnicus agnoscunt; Et angustiora cum posuisse principia, quam ut inde plurima demonstrare potuerit. Miran duria' etiam ut non sit,si interdum uariauerit, ac senescenti quod fere st) illuxerint, . quae prius obscura fuissent. San E quum de uidendi ratione ageret in libris de Ani' B ma, intronos, inquit species admittere: in Problematibus autem, foras mittere. De commixtione item Praedicamentorum mixta esse fatetur in Categorijs, quae in Topicis negat. Dialecticam quoque alibi ait materiam habere propriam, alibi nullam :Vt quod uel ex alicitu opinatione etiam de Anima problematice dicere uisiis sit, tumgertius alibi asseruerit, Quamobre si diutius uixisset,uel si nunc reuiuisceret post totis cula,quibus aliq res innumere, ac propemodum at ter orbis enaeriit, multa ei set cor rectums, qqae contraria nos experimur .HEt sane, duorum sermε annorum millium spatiuua, quod a morte Aristotelis, usque ad haec tempora intercessit, maximii usum, notitiamque rerum potuit afferre disquirentibus tot ingenijs,& Mundum peragrantibus tot viris, ut videlicet m agis eluxerit vetitas,& quibus in rebus Graeci, Arabes, - , di Latini consentire de doctrina Aristotelis nequiuerunt,id iam intelligi potuerit ac- C cidissem desectu principioru, erroreque hominis alioquin excellentis,& perspicacis.
ET Hipparchus quidem qui summi vir iudieij, & a Plinio Naturae consiliorum
Drticeps, & a Ptolemaeo vir veritatis amicus φιλαλη Θει vocatus cst, quod alibi quoque diximus, aduersus Gregoriant Kalendarii haereticum qucnda calumniatorem non solum pium, quae pertinebant ad caeleiles motus emendauit, verum etiam quum Chaldaicas obseruationes, atque Calli picas rationes cum veris & med ijs syzygijs con tulisset, primus E Graecis animaduerti t ματα πῖα Mν cursus Lunaris inter quattuor periodos Calippicas fieri quippe qui Lunam duorum trientium diei
csse cxistimasset fallus est, cum in 3 o . annis non solum Lunam, sed S aequinoctia uno die priscas sedes aviti Iuliani anteuertere sit deprehensum . Sic & Philolai, &Democriti, ut & Oenopidae, & Aphroditi j sallaces anni, cycliq; suerunt. At & Romani,& Iulius Caesar, licet Sosigenis opera diligentissime annum correxit, & Ptole- meus ipse, qui Hadriano Imperatore uixit,demde etiam Albategnius Arabs, deniq;& posteri omnes, etiam Alphonius Hispaniae Rex,qui Mathemata Regijs sumptib. E illustrauit,ac pen E quicunque excellentes viri suerunt,in anni qualuitate nouas scin per notitias, procedente tempore, hauserunt;& Chaldaei,qui mille & quingentos annos in hisce studijs posuerunt, orbis tamen oetaui , sicut Ptolemaeus trepidationis, motum ignorarunt. Cum verὁ Zodiaci pat-ci res, & signa mutasse locum sapientes viderint, .l nemo non inteli igit, quam incerta fuerint, quae tunc ipsi l
Hipparcho Hipparchus. Caesar sospe
46쪽
Aristotes spetiuerer nunc, ahter de multis rebus esse scripturum. Cap. XII.
Vam ob re & ipse Aristoteles, si Oceani circum quaque Terram ambientis ain
bitum decurrisset, vidisset autem alia, qua antiquissimis ignota,nouam ut G - . ximus huic seculo plurimarum rerum lucem lappeditarunt,ecquid puta mus diceret ininc, aut quomodo lituram induceret in pleraque eorum, quae siris stri' piis consignaui t 3 Sane S: Pleraque demeret, & adderet alia,ac Diuinae veritatis Ora cula quum ad exitum ad amussim perducta cerneret, ae pectus tunderet, seseque nisi perdita saperbia inluniescereo sub iugum Diuinae Sapientiae deiReret,ut & cum Paulo inclamaret; o abi uis aeni Irarum Dyrent Cr silentra Deo, qu- incomprehcns Hθα violem, in seni Ludim G s, es must Lus νυ Gus . Ceterum suo nomini Aristoteles tectE con noluit , suluisset, si quemadmodu Ptolomsus noluit, ut suis nos hypothesibus addiceremus, Abes 'IA si quando a :ι,a tempore. cuius filia est ueritas,ueriores aliae cistenderent tir; sic ipse imonionibli, genue promincias sol, nolle se principiis suis prorsus credi chin & mentibus aliquaudo tenebras oeundant, di veto aditum prςcludant ad pietate ni ultaque possint eme gerc, quε adhuc ipsam ueritatem reddant splendidiorem. Sane uer cum pister subluti . narium eruim generationem, & conseruatione, qui a cilestibus moribus pendent,alia. iiis .ih eX Detis eae ingente illa sua penit, pro Mundi captu,deprompsit, si,cum primum
xit omnia pallacti suntcsli,cuncia nobis paritissent consuetudine uiluissent , uel torpuissent ing Miuido d. h. nia,uel ,hςsiliet m multorum aminis, qui soli sapere uiderentur, labes illa pert, cep, appavit RaX, Aeterivi sui: Se Munduna,& numquam interiturum. Agere Deum necessario: & H' - - quscunqliae plurimi lx AristotcIc combiberunt; ex qtubus Deum cognoscentes, non f Aritio . scut Deu glori ficauerunt. Ceterum non negauerim,quidquid ingenij uiro huic Phi-
. - ό siti lamphod i sicli saxi mznsuram tam ea Deo id sactum,ut. Ait multum fidei ab Ethni
Obedeum. eis, ac perfidis adhibitu iri prospiciebat, id ad eorum errores mincendos precipite noselum sacris fidei regulis, uerum et lain vers Philosophis rationibus correctumst essetis ἡ ualitulli. Porro in quibus errauerit Aristoteles,serie minus excusandus est quam Pla quam pliso. tu: quod S Platone tam dita audierit,ac tanto prs stans ingenio etiam cum Iudeis, aias. .. ζ pud quos uerita ii t ra tunc erat, uersatus sit. Quare nisi stu humans glorio euerita est. tis firmitate , tamqici a littore abripi se permisisset, multo plus luminis,& tiere Philosophiae percipere potuisset. Clearchus enim Peripateticus, quemadmodum dictu
eis supra,m t. libro de Somno, dicit se nosse Iudeum quendam grauissimu,non solum loqtuo,uerum etiam animo, cum quo uersatus est Aristoteles. TPanuto tibrorum insutelis. Cap. XIII.
Porro Aristotelis librotii alij fuere particulares, ut Epistolς: alii uniuersaIes, ut
Physica: alii medii, ut Politici, Je Historia animalium. Rursus horum Omniualis Hypomnematici, alij Syntagmatici:quoi ii alii unius speciei, quotcunque de uno theoremate scripsit. Alij uarij, quotcumque de pluribus:Syntagmaticoru uero alu ex propria persona,& Acroamatici, Dialog:ci, Exoterici; HOru rursiis alii Theoretio,& Conteptatiui ut Physici,Mathematici, Theologici; Alis practici,ut Ethici, Oeconomici, Politici; Alij denique organici, ueluti ij,qui ante mcthodum, deque ipsa
nacthodo essent, Sede ijs, quς ad methodum conserrent. At eorum qui extant, nam Equos Laertius numerat,ii interierunt magna ex parte, neque vero ijs, quos habemus, omnino respondeiu ordines, siue genera sunt sex. Logici, Naturales , Metaphysici, Mathematici, Politici Philotagici: reliquos autem extra ordinem appellant. Ex genere itaque Logico quindecim habemus. Praedicamentorum virum; de Interpretatione, unum; Resoluti uotaim priorum, duos, Resolutionum posteriorum duos, picoris, octo, Redargutionum, unum, siue Elenchorum. Ex genere vero Naturali septuaginta quattuor. De naturali ait scultatione, octo. De caelo,quattuor. De Generatione, & corruptione,duos. De Sublimibus,quattuor.
hematici , philologic , alia extiaordi
47쪽
De Aristotelis philosophia. Lib. XII.
nisse, unum. De Somno & vigilia, unum. De Insomnijs, unum. De Divinatione per
somnum,unum. De Animalium motu, unum. De Longitudine,& breuitate viis,undi. De iuuentute,& senectute, morte,& vita, unum. De respiratione virum. De Anima- Iium gressis,unum. De Spiritu,unum. De Animalium generatione, unum. De Animalium partibus, quattuor. De Animalium historia, Decem. De coloribus, Vnum. De Physiognomicis,unum. De Plantis, Duo, qui tamen non sunt Aristotelis. Metaphy-sci vero generis. Eorum, quae post naturalia, quattuordecim. Mathematicarum au- Lib. Meti &tem duos. Mechanicorum unum. De Insecabilibus lineis, unum. Politici vero generis Μ-x Muc. triginta, idest Ciuilium octo, de resamiliari, duos, Ethicorum Nicomachiorum , decem. Ethicorum magnorum duos. Eudemiorum septem. De virtutibus, unum. Philologici vero ordinis,quinque,Rhetoricorum tres. Rhetoricorum ad Alexandrum vnii. Poeticorum unum. Extra vero ordinem quadraginta tres habemus; Problematum triginta octo. De mirabilibus auscultationibus unum. Db Xenophane, unum. De Zenone unum. De Gorgia unum. De Nilo unum. Franciseus autem Patricius, qui Tomos quattuor Discussionum Peripateticarum plane; r. p. edidit, quibus Aristotelicae Philosophiae uniuersam historiam,atque dogmata cum ve tricius quid
terum placitis collata, proposuit: tertio libro prioris Tomi multus est, in ea disquisi. tione; quarto autem libro eiusdem Tomi totus est in diiudicatione librorum Aristotelicorum, quos postea octauo libro per genera, de nono in singuliς generibus distri. buit. Sed & in prioris Tomi libro tertiodecimo de Methodo Aristotelis inuenienda agit: de qua, quae nos in primis ei assequendae conducere putamus , sequenti capite dicetur.
Ratio genuini sensis emendi ex Aristotias disis. Cap. X IIII. Porro ad eruendum ex Aristotele genuinum sensum, tria commoda sunt. Alterum,si per Aristotelem Aristoteles curetur intelligi: Cui rei fert opem sedulitas in sententi' ipsius inuicem conserendis, eo iudicio, ut quae physice locutus est, distinguantur ab ijs, quae MetaphysicE,vel alia ratione pronunciauerit. Ac quidem suscepit non ita multos ante annos, laborem hunc Vbaldinus Bandinellus, qui Apparatum sententiarum ex uniuerso Graeco Aristotele collegit utiliter. Sed quoniais liber non est in lucem editus,qui tamen hodieque in Urbe asseruatur in Bibliotheca S sortiana, ideo Ioannis Baptistae Bernardi Seminarium totius Philosophiae Peri pateticae huc faciet, de quo dictum est supra, cum de Platone loqueremur. Et tamen ipsum uniuscuiusque peculiare studium in ipso Atistotele uersando, &ad suos locos redigendo, mirifich iuvabit ingenia; mentemque eius Philosophi magis aperiet. Alterum est, Graecum Aristotelis Graeci studium. Ut enim elegantissime,atque aptissime seripsit subi praecipud intelligi uoluit:quo nomine Cicero aureum uocat Aristo. telis eloquentiae flumen sic idiomatis illius cognitio, crebraque tractatio sumino praesidio est,non solum ad declinandas barbaras spinositates, quas in cum Interpre. tes quidam intulerunt, uerum etiam ad re ipsa intelligendum auctorem, qui habendus est prae manibus. Nam licet Boetius, Hermolaus Barbarus, Arnro pilus, Leonardus,Trapezuntius,Gaza, qui libros de animalibus uertit Ioachimus Perionius quamquam in hoc notata sunt aliqua minus sapientia mentem Philosophi) alijqι cum lau de uerterunt Aristotelem; ipsum tamen audire suo quas ore loquentem, longe aliud est. Vt mittam, in minima Graeci sermonis particula praesertim autem Aristor. qui non erat iter rei prodigus miram insidere aliqua vim, quq uix alieno sermone se exerat: uti nempe quaeque natio suos habet idiotismos; Id quod qui uelint penitus introspicere, perlegant, quae post Budaeum typis tradita sunt Romae a Francisco Deua-xio,iitro certὰ lingus Grscae scientissimo, in libello,qui est de particulis Graeci sermonis. Quin & Apollonius Alexandrinus libris quattuor de Syntaxi Mu constructione Orationis, quos Gisce edidit, magnum,ut GKcς lingue,sic libris Aristotelis de Interpretatione,& reliquis Dialecticis adiumentum seret tui non mentitus sit, qui dixerit
hunc inter Philosophos,& eos quide acutissi nos atque diligentissimos potius qua in Bibl. Selectar Sectio Secunda. E ter .
vhaidinus Bandinellus. Ioa Baptista
Giscum Aristo studium. Atti . aureuflumen elo
Francisci Detiatii libet de particuli, Giaci sc o
48쪽
1ibii Atiso . quinam primo essent te
ici obscurus. Strabo Plu tarchus, Dio gencs.
ter Grammaticos esse censendum: quippe qui huius artis praecepta non nudE, ac sim pliciter tradat; sed ipsas illorum intimas causas, tam alte scrutatur, tam solide expedit, atque accurate comprobat, ut nil aptius scribi potuerit. Et vero hic ille est Apollonius , quem Priscianus summum artis Grammaticae scriptorem appellauit, Theodorus autem Gaza Graecae, S: Thomas Linacer Latinae Grammatices optimi Doctores studiosissime consectantur: paucos vero ante annos Francoserti Graece,& Latine correctiorem, additis notationib. typographi huc emiserunt in lucem. Tertium est, si Aristotelis libri faciliores, minusque obscuri primo adhiberentur aliquandiu, qui via ste nerent ad di is ciliorum sermonem assequendum. R hetorici enim libri, arque, Et hi ci & Politici, qui seline Rhetoricis sunt cognati, tum qui de Animalibus scripti sit, quorum, ut ingens apud veteres erat pretium, sic magna est ad vitam utilitas Jac de- ainceps Problemata percurri, vel adeo breuiter exponi ubere cum fructu possent, an- tequam ad limina Philosophiae Naturalis Iuventus introducercturi potius sanE, qua in fabulis Poetatum & quidem obscoenis, taidditi detineretur: a quibus cum illico in dissicillimum auctorern, ignorasque voces, & phrases incurrunt ingenia, mirum est, quantopere aut franguntur, vel retardantur; aut denique quantum secessunt ne socii Praeceptoribus,qui non tam Philosophi,quam Magistri sermonis & huius multiplicis, pro varietate interpretum dum necesse est, ut sint, vix non succumbunt oneri ac vitae, si rem sedulci persequi velint. Ac certe cum ad consultam Aristotelis obscuritatem accessisset altera illa sortuita obscuritas,quod eius libri cum uniuersa Theophrasti Bibliotheca ad Nilum quendam Scepsium hominem rudem & illiteratum, mox ad Apelliconem Teium peruenissent, exesis aliquot codicibus,& constas; deq; CApellicone ab Sylla Dictatore empti suissent,ac Tyrannio Grammaticus adhibitus, , qui omnes in ordinem redigeret; fieri non potest, quin cum in multis iudicium hic suum securiis a scopo aberrauerit, interdum item alia inseruerit, antequam Andronicus Rhodius libros ut fecit euulgauerit. Ex ipsa ergo operum laciliorum Aristotelis tractatione,multum subsidu capient mentes, si enixὲ operam dent qxiod haud difficili negotio fieri potest) ut quasi ex suo eloquio manifestus euadat Aristotel s. Quinetiam pene necessarium hoc est: quoniam de plerisque illius libris extitit controuersa, num essent Aristotelis; qualis est, qui de Praedicamentis inscriptus est, de quibus Boetius disputat. De Analyticis autem quadraginta volumina scribit Ioannes Philopontis inuenta esse in vetustis Bibliotbocis; a te stylo acum meque disserendi,quattuor Aristoteli fuisse adiudicata,quae prae manibus sunt. Sed & in describendis Aristo ntelis libi is quum Amanuenses plerumque errauerint quod siste fit, ex unoque haud correcto codice, sexcenti alij eiusmodi, ac sorte cum inulto pluribus er oribus, de ex his alii prodijssent in vulgus, intelligit quisque,nihil cruendo Aristotelis sensui adeo posse conducere, quam praeter aliquam verorum principiorum notitiam comparata, ipsius eloquij interior cognitio; quando voce. animi suiu notae,quae, quid sentimus,
Aristotelis interpretes, quomodo legendi,vel 'venendi Aadisoribus. Cap. X V. PR aeter eos aut em, a quibus dixi Aristotelem e Graeco Latinu factum, non desuere, qui verterunt aut totum,atit eius librorum partem in semilatina, ne dicam Barbara, & in Chaldaea,& in Arabicam atque in Italicam quoque ac forsan , Elias linguas. Quo in negocio grauissimum damnum passa est interioris Philosophiae, artiumque omnium cognitio. Aristoteles enim qui ut ductum est ob concisam rerum tractationem,ac denique ob librariorum describentiu indiligentiam, erat obscurus,aeque reconditus,sactum est, ut quasi unas, licet optimum,in aliena impura dolia trans Da salsi, amitteret uim natiuam ac se recu soria a sapore.Et san Ephrases ac schemata, figuraeque omnes,qus erant in Graeco sermone clegantissimae atque aptissimae ad Latinum, Arabicumque idio ma lepugnantes per tractae, incertum edidere sonum, at,
que senten tiam; ut plus iam de uerbis, quam de rebus orta si i quςstio. Inde ncini Etam multiplcx terminoiu confuso peperit illa monstra,quae secuta sunt ops '
49쪽
Porphiiii Isagoge e scholis ablegada.
De Aristotelis Philosophia. Lib. XII. ue i
A ne illa linouarum Rege Nembroto,qua imperia nec dari potuere,neque accipi, quum sese mutuo non intelligerent. Ac in Graecis interpretibus, quod hi loquentes Graecὰ ne quχtiam Aristotelis G ci sensum facilius assequi potuerunt, plurimumq; ideo illis tribuendu Nudi ix sit, hoc commodi est; ut, si ipsi propria lingua legantur, notiones rerum liquidio es c, ; ἡ ἡ in mentes transfundant. Sed quoniam & hi Latin E redditi non usquequaque omnes prete, eui saporem redolent suum, nequeunt ingenijs tantam opem afferre,quantam sine dubio mendis
afferrent sua in lingua persecti, & intellecti. Accedit, quod cum pleraque in ijs sint, 2 diaue
in quibus cum Christiani non essent praeter unum Ammonium, vel alterum procul dum. a vera Philosophia aberrarunt, eadem illa magno pietatis pretio secernenda erent, aut praenotanda,iae aliquam ingenijs labem in perniciem aspergerenti praeterqi iam quod Christianae uirtutis ac fidei maiestatem haud deceret,ut e Cathedris Academia B rum Interpretes ij praesegerentur, & hoc nomine celebres haberentur, qui cum ho-
ses acerrimi suerint Christianae Religionis, recth item sens Te putantur aliquando in ijs,quae aduersus Christum Dominum impiὸ effutiverunt. Eiusmodi est Isagoge Porphyrii a Christianis scholis ablegada, de Christianis pessime meriti, ac plura tra dentis impropriε, superuacanee,prolixδ,cum sandex ipso Aristotele breuior,& accomodatiot colligi pGititiis si quis plus in Prolegomenis,& Introductione ad Logica, --
temporis volit terere, quam necesse sit. Cum autem sint, qui dum Aristotelem versant in in solii in manus, anim sique admoueant Porphyrianis, verum etiam Apulo ij,
Pluta chi de Deo ratis,Iamblici, Michaelis Pselli,& illiusmodi aliorum scriptiςi
praetrauean ,quibus veritas, de Deus ipse sunt cordi, ne sensim in ea delabantur,e qui in bus dissicillim ε egredi possint incolumes. Multa enim ab illis salsa prodierunt de re- ciui oi pla- bus spiritalibus; quod Daemones,quos ij consulebant, aut quorum mendacia college ton is inaertant, plurima de se, deque Angelis mentiti sunt,adii tum sua superbia, tum irenti cupiditato sellandi homines,ac,quod Satanas non mentiente umquam Christo Domi Astus Hemo n mend.ix est,& pater mendacij. Hinc optimum consilium est, ut quoniam etiam qui Christiani, ac Graeci fuerunt Interpretes , aliquando nimis in conclaue Philoso. Aliqu liuet-phiam admisserunt, propterea magno cum delectu, Se istos legant: toti ve in ebsint, P ς t Oppugnent, & adeo expugnent, sicubi Christianae veritati aduersantur: sicque Phi 2''losophiam explicent, ur verae Theologiae ancillari, & subseriti re faciant. In quo certE ς AvΗ patet campus csi quis Dei sensus est in praeceptoribus 'in octauo libro Physicorum , in libris de Caelo, de Anima, & Metaphysicae patentissimus: Averroem porro, &a- D lios Philosophos sic legant,& afferant,ut ne partiri videantur Sectam Averroistarii, Scetam Gracorum, Sectam Latinorum,nec ipsi harum sectarum alicui se, vel suos ad dicant sed si ligulorum per se sententiam exponant, & ubi praue sentit Averroes, Aphrodi eus , Philoponus , Se alij, inde sumant occasionem deserendi eam auctoritatem: a que id potius solido ad pietatem pectore, atque argumentis,qtiae habemus validissima, quam conuicijs, faciant. At si quando rectὸ dixerint; id sine eorum talide defendatur. Ne vero auditores erga Averroem,aut reliquos eius ini di assiciantur, ostenditiar, unde id deprompserint, quod fanh facile fuerit, si, quod obseruatum ests i ta . ubi de Philosophia generatim adium cst,ad memoriam, usumque reuocetur . Quin otio ne publice legant Auerrois Digressiones, tamquam separatum aliquem ' δης tot truci uima Philosophorum, sed eius opinionem tantum reserant in ordinariis qui 'i ' φ' μ'
V T vero plantiis, de rectitus possit intelligi Auerroem hunc non esse aliis Phi
Iosophis doctiorem, sed ex affectata obscuritate seu balbarie sibi auctoritatem parasta apud multos, neminem attentius res ponderantem latrat, quadraginta ante annos ab ijs,qui solebant Aureroem miris celebrare laudibus Iegi solitum fuisse mendis scatentem, barbare versum,confusum, intricatissimum, obscurissimum: ut qualia essent ingenia agnosci possint,quae istiusmodi spinetis delectarentur rcum tamen tot cisciat perspicui interpretes saltem prius legendi: labore postea Ioa
Bibl. Selectae Sectio Secunda. E a nis
50쪽
Io. 8aptistam lines quid in Auet
Mantinus in emendanda Averr. vel so
ne suspectus. Arabio Atis: δε vel so qn l. Uiues lib. s. decta lup. attarao. a. Nota ex uno
Auertinis doco quid de altis eonti ei possit. Errores A.
nis Baptistae Baetolini Veronensis, qui cum dispendio vitae correctum edere Averroem Astuduit,effemini esse, ut Venetiis ederetur a Iuuctis anno millesimo quingentesimo, quinquagesimo secundo. Sed cum ille partem versonis ipsius expressisset a Iacobo Mantino Iudaeo, quam item antea Abraamus de Balnes eiusdem perfidiae homo, me dosam,& obscuram ediderat cid quod ipsi met Averrois curatores non diffitentur in laborique suo deinceps absoluendo adhibuisset eos, qui Auerroem interpretati essent, Levi Ghersonidem, Paulum Israelitam, Vitalem Nissum, Ioannem Bruycrinum Capetum, Cato Calonymon Ioannem Franciscum Buranam, aliosque veteres haud cognitos Averrois enarratores medis resertos, quos Suessanus & Zimara, dum emendarent. Averrocm, intactos reliquerant i hucque itein praesidium accersivisset ex alijs
eius farinae hominibus; ecquis tam stupidus sit, quin intelligat, se facile Mantinum
errare potuisse in Averrois vcrsione, ut alij antea secerant; tot vero eiusdem Inter- R. pretes,pessime, neque Latine loquentes supellectilem notionum ,& vocum tam disparatam inuexisse in animos legentium,ut nec Bagolinus iudicare de ijs, qui Arabice non nouerat, nec ceteri emendare inemendata possent, quibus idem barbariei morbus in visceribus haereret λ ne quid dicam de Iudaeis velamen habentibus super cor,qui quum Diuinum Codicem Hebraich licet noscentes,& Hebraei nati, non nisi ad pes smum sensum distorqueant, parum lucis assequi in Arabe vertendo,cert E in vera Philosophia tradenda, potuerunt. Quum vero ante eos idem ipse Averroes, mille iam ¢um quinquaginta annos natus post Christi Domini ortum, in potuisset Diuinae Sapientiae oracula, miraculaque vidisse, ac tamen perstitisset inferfidia sua impius, ecquid tantum Christianae mentes ex turbido impietatis coeno piscari sese posse existimarunt; quin multo certius fore damnum ex eo perspicerent, quam beneficiumὶ Ae cessit autem ad haec incommoda , etiam Arabica Aristotelis versio deprauatissima squae qualis suerit,ex uno Metaphysices textu omnino lubet huc adiicere cum iis,quae ideo cordatus vir hoc de homine obseruatum reliquit. Is igitur sic: Dicet aliqui graue incommodum, sed ideo tolerabile, quod adiuvemur bonis interpretibus,ac explicatoribus ex Arabia usque accitis. quibus tandem versione Arabica,& commentariis Averrois, quem Philosophi de nostra schola, qui post eum scripsere, ita sunt amplexati, ut pene auctoritate Aristoteli adaequarint mec solum qui longo post interuallo vi xerunt, sed qui illius quoque aetatri quod factum est, & ignorantia meliorum,& admiratione mercimonii, lingua, & sensis peregrini: vi gratiam ei conciliaret apud primos nouitas, apud posteros vetustas; nomen est Commentatoris nactus homo, qui in Aristotele enarrando nihil minus explicat, quam eum ipsum,quem suscepit decla Drandum. Sed nec potuisset explicare, quum esset humano ingenio, Sc quidem intra mediocritatem. Nam quid tandem afferebat,quo in Aristotele enarrando posset esse probὰ instruetiis Non cognitionem veteris memoriae, non scientiam placitorum priscs, disciplinae, & intelligentiam. Sectarum, quibus Aristoteles passim scatet Itaque videas,eum pessimὰ Philosophos omnes antiquos citare ut qui nullum unquam legerit ignarus Graecitatis, & Latinitatis, pro Polo Ptolemeum ponit, pro Protagorae Pythagoram, pro Cratylo Democritum: libros Platonis titulis ridiculis inscribit,&ita de ijs loquitur ut vel csco perspicuum si, literam eum in illis legisse nullam. At quam confidenter audet pronunciare, hoc aut illud ab eis dici, &i quod impudet ius est non dici: cii in solus viderit Alexandrum,Themistium, & Nicolaum Damascenum,& hos ut appareto versos in Arabicam peruersissim ξ, ac corruptissime. Citat Eenim cos nonnumquam,& contradicit,& eis rixatur,ut nec ipse quidem, qui scripsit intelligat. Aristotelem vero quomodo legit, non in sua origine purum & integrum, non in lacunam Latinam derivatum non enim potuit linguarum expers sed de Latino in Arabicum transuasatum. In qua transfusione, ex Graecis bonis saeta sunt La