장음표시 사용
51쪽
De Aristotelis Philosophia. Lib. XII.
Sualis Arabita interpretatio Averrois. Cap. XV II.
S Ed ut liquido ostendam, qualis sit Arabica interpretatio,& expositio Commetatoris, locum unum pro sexcentis adseram: nam alia permulta facit E quisque per sic inuenerit, quae ego supersedebo attingere, ne sim iusto prolixior in re, praesertim, quae patefactis linguis, S cognitione totius antiquitatis apertior posthac erit plerisque. Libro ergo Metaphysices primo, textu sicut ipsi loquuntur commenti quinti, Aristotelis opiniones priorum de principijs natiirae examinantis, haec sunt Locvs Mς verba: α ά δε τάς Γιρημένας φιλοσοφίαe ἡ πλάτωres ἐγενετα πραγμ ατυα, τά νύν
ληι φ σέως ουδέν. Quorum hic est Latin E sensus: Post iam enumeratas de Philosophia sententias, secuta est Platonis speculatio, in plerisque Pythagoricis accedens; scd.quaedam habens propria praetcr Italicam disciplinam. Nam a puero primum Cratylo dedit operam, & placitis Heracliti, quae a sensilibus, quod in perpetuo essent fluxu, sitientiam tollebant; cuius ad postremum quoque suit opinionis, cum Socrates
circa moralia versaretur, de natura autem uniuersitatis nihil diceret. Sic nos. Audia.
mus nunc Interpretem Arabicum. Et post hoc, quod dictum fuit de modis Philoso phia , inuenta fuit Philosophia Platonis, S sequebatur illos in multitudine, in unitati C bus autem erat opinionis Italorum: & primus qui contigit post Democritum, suit opinio Herculeorum, scilicet quod omnia entia sunt semper in fluxu,&quod nulla est in eis scientia. Istas igitur opiniones secundum hoc accepimus in postremo. Socrates autem locutus suit in moralibus ;&nihil dixit de natura. Sic ille. Quaeso te, quis sanae mentis. eadem dicat esse haec, & illa λ Aristoteles sit reuiitisceret, intelligere lisc, aut posset vel coniecturis castigare E O homines valentissimis stomacliis,qui liscde. Auerti easti uorare potuerunt,&concoquere; & haec tam ab Aristotelis senteoelia, ac mente ab . g 90ς di 'horrentia, auscultare, quae Auermes Commentator comminiscitii r. sauete lingui, vi ς' 'i' ''' 'rotanti nominis, & alteri Aristoteli. dicit. Et posRi iam inuenti fuerunt isti modi Philosophiae, scilicet Pythagoricorum, & uniuersaliter qui ponebant Mathematica principia entium naturalium, scilicet Anaxagorae,& Empcdoclis,& Democriti, inue. D ta fuit Philosophia Platonis. Quid ais Anaxagoras ,& Empedocles, & Democritus, Mathematica entia laciebant principia rerum naturae Atqui Anaxagoras ad seri suaοοιοφρυ', Empedocles quattuor Eleineta. Democritus Corpuscula insecabilia,& inane. Quod si non aliunde, si non ex Graecis aut Latinis, quos numquam vidisti, certh ex Aristotele ipso quantumlibet deprauato,didicisses in Physicis, de in hoc eo dem opere, & in alijs multis. Perge porro. Et dicit, quod sequcbatur istam in multitudine, id est, quod Plato con seciabatur in pluribus sitis opinionibus opinionem Pythagoricorum,&in paucioribus opinionem Italorum. Quid potest dici vel aptius
intelligentiae Aristotelis, uel eruditius de lai storia Philosophiae ac haeresibusὶ v tham iosophiniae hieos distinguit a Philosophis Italicis; quasi alij suerint Italici, quam 'thaeoricia quod nee pueti nostri ignorant di Addit. Et suerunt primi Na turales in Italia, se ili
2 cet Anaxagoras,Empedoclcs, Democritus. Atqui priores suerunt Ionici Philosopbia Thalete, quam Italici a Pythagora. Sed cur iungis vulpes ovibus λ Cur Anaxagoram ex Ionia transsers in Italiam Deinde dicit, quod Plato sequebaturan maiore parte Philosophiae suae eos, qui ponebant Mathematicas causas rerum sens bilium. Quis hoc dicit 3 Nam Aristoteles nihil minus dicit, quam quod tu somnias. Adiunetit. Quia Plato dicebat,sormas esse; & opinabatur, naturam sorinarum,& numeri esta candem. Quid opus est nobis alio interprete Platonicorum numcrorum λ Iam postea quam Atierroes scripsit,cesset dictum vetus.. Dissicilius quam numeri Platonis. Et opinabatur, quod quattuor Elementa sunt composita ex superficiebus aequalium laterum, de angulorum. Nihil ergo loci relinquitur triangulo nihil pyramidi apparet
Bibi Selectae Sectio Secunda. E 3 hunc
52쪽
Aueri.habet quo mentes hominiim capiat
hunc hominem diligentissim ξ esse in Platonis Timaeo versatum. tam multa tu quI- . Ade dicis de Platone, ut qui numquam legerunt Platonem,& Aristotelem, credant, te non minius esse Academicum, quam Peripateticum. Deinde dicit. Et primum,quod contigit post Democritum, suit opinio Herculcorum. Quid ergo hec refellam, quet apud Aristotelem nulla sunt: & sumam operam superuacaneam, cum lisc sint cuilibet ad exsibilationem atque explosionem obiecta Ubi est mentio Democriti ubi Herculeorum Quid malum) sunt isti Herculei λ An quia Hercules Grsce θααλ edieitur, ideo Heraesitici erunt Herculci Qui faciebant dubitare omnes dantes se ad Philosophiam in illo tempore. Quos omnes prsterquam seipsos Sed nec dubitabant qui sciebant nesciri sensibilia. An putas Academicos fuisse, qui in omnibus assensum cohiberent Et dicebant ait quod nulla est scientia. Quid tu nulla censes illos en . tia posuisse prster sensilia 3 O doctu in interpretem veterum. A sensibus, quς vere no Bessent, scientiam illi auferebam: in ijs,qus mcnt asIequeremur,quq sola ver. sunt,wlinquebant,ut in Deo,& rebus illis c testibus. Scientia enim necessaria est. Quis sic loquitur Scientiam esse de necessarijs dicimus, non ipsam necessariam. Sed faciamus gratiam verbi homini infacundissimo. Et nihil est in his,de quo pendeat scientia, nisi
sensibilia,qus semper simi in transmutatione. Hec sunt tua, an Herculeorum, ut tu vocas Sint enim Heracliti Herculei, certὸ illorum non sunt,qui veram scientiam iii cognitione statuebant eorum,qus uel E essent. Tua sunt, qui adeo es impius, ut i in pietates inserere,vel tuo, vel alieno nomine, sem per gaudeas. Denique dicit. Et istas opiniones,&c. id est, istae igitur opiniones praedictae perueniunt ad nos de considerantibus in philosophia usque nunc. Videte, quam hoc congruat cum eo,quod Aristoteles dicit. Haec suit postmodum Platonis sententia. Atqui hic est Averroes, quem ali- Cquorum dementia Aristoteli parem secit, superiorem B. Thoma: Rogo te, Auctroes
quid habebas, quo caperes hominum mentes, seu verius,dementarcsὸ Coeperunt nonnulli multos sermonis gratia, & Orationis lenocinio te nihil est horridius, incultius, obscoenius, infantius. Alii tenuerunt quosdam cognitione veteris memoriae: tu nec quo tempore vixeris,nec qua aetate natus sis,nouisti; non magis praeteritorum consultus,quam in sylvis& solitudine natus, ac educatus. Sunt quos libenter logimus pro. pter experimenta,&obseruationes variarum rerum in natura, ut Albertum G tot iam ttu velut in alia natura genitus & versatus,de hac nihil loqueris; utique in Aristotele scribens: nam libros tuos Medicos non legi. Admiratione atque omnium laude digni sunt habiti,qui animos formauerunt, qui praecepta tradiderunt bene vivendit te nihil est sceleratius,aut irreligiosius: impius fiat, & Atheus,necesse est, quisquis tuis D monimentis vehementer sit deditus. Equidem coniecturas omnes consumpsi. Iam die ipse,qua potissimum re quibusdam placuisti: audio, teneo, non tua culpa est, sed nostra: non tu adserebas, quo placeres, sed nos adserebamus, quo non displiceres iaci approbauit te tua doctrina, sed aliorum imperitia & torpor: suauia erant obscuris obscura:inanibus inania: & quibusdam pulchra sunt visa,atque ad sucum iaciendum aptissima, qtiae nec ipsi intelligerent, nec alij essent intellecturi nam existimationem scientiae quaerebant,non scientiam. Multi, qui te non legerant, alienum iudicium sunt secuti: aliquibus propter impietates suisti gratus; nam & Averrois doctrina,& Metaphysica Avicennae, denique omnia illa Arabica,uidentur mihi res ere deliramenta
Alcorani,& reliqua alia eiusmodi: nihil fieri potest illis indoctius,insulsius,frigidius Haec Viues. EIn Auorris Misione quomodo etiam peccatum est. Cap. XV III. i
AC tamen cum hoc ita sit,ij. verd, qui Auerrois Commentaria tam sedulo ut
dixi hac aetate emendarunt, postquam Aristotelis vitam ex Diogene Laertio,& ex monimentis Ioannis Grammatici, priori tomo praefixerunt, in ubi de vita Averrois ex lib. Chronicia Mundi origine cxcerpta egerui, hec addidere. Averroes quoque t edicus, cognomen o Commentator, Phi opsus quidem apod Co dabam Hispaniae Vrbem, hoc tempore, amite τι ex scundo libro eius, γή de Calo
53쪽
De Aristotelis philosophia. Lib. XII. I s
A tractati commento II o. er Iri . habetur. Fuit enim a Natiuuare Chri sanna M. C. Lutasseris Conciliator, cir Ae di s Romamus m seri ta uorabeiis,obro secundo, quae oneri Vnuate Inteliactus, τόι verba tac habentur: Nam Commemaior Averroes,non ela dis,quod fuit: Aam dicitur , ius hos in Caraa ridelici Primi, cognomemo Barbaros. IN NI risfuisse, quι temporisas noseris obdit. Fuit ergo ae ctas Averroes tempore,quo sides Christana erat valde Hlaraia. Constat aurem quod apud Chianianos erat Adimam memto ste Pa- tu animarum AaraIarum. Et ideo Auerroes, qui fuit so tempore, Hii imum debuit et ridere hoc inconueniens. Haec illi. Qui cum dicant, esse inconueniens id, quod ex vera
Philosophia, atque ex fide Christiana credimps, cernunt,qui non sum omnino caeci, haec a Satana paulatim obtrusa pijs mentibus:& adeo priuileeijs subdolh obtentis confirmata, fructus illos peperisse acerbissimos: unde magna Europae pars per haere-B ses, & Atheismum, isto hominum genere tanquam Chorago praeeunte, prorsus ad veritatem, quae altrix est pietatis, obstupuit. Nealys Ariseretis interpretibus Iudicium. Cap. XIX.
SEd ut ad aliquos meliores Aristotelis Interpretes veniam. Vt in patribus, &Philosophis seu Christianis, sive Ethnicis,qui hoc seculum praecessere, magnuingenij specimen eluxit in exponendo Aristotele, sic Diuinae placuit bonitati,
ut ipsos hoc seculum haberet, qui maxim E eniterent, & oppugnatam vere Philosophiae veritatem, in libertatem asserentes, castius eam interpretarentur. Ne longiorc sim,id nunc fatis esto; nitidiorem in Graecis, ac quibus in locis veritati fideique sunt aduersati,in Simplicio locupletem, In Themillio compendiariam, In Alexandro Aphrodisso constantem licet non ubique veram, In Theophrasto grauiter elaboratam, In Ammonio facilem,& gratam dicendi rationem esse. At et si inter Arabes Auem paci,& Alpha rabio graue aliquid, aut meditatum,uti de Avicennae Platonicum, Auer-roi autem nonnihil firmum taed saepe aliunde sumptum inesse videatur; labes tamen tam multae insunt, ut antidoto, vel amuleto plerumque opus sit ad ea venena tractanda. Ia in nostris Latinis, non sine causa sapientes obleniant in B. Thoma solidam squabilitatem; in Ioanne Scoto vegetum quiddam,atque discussum: in Francisco acre acumen; in Alberto pressum amplum, S grande; in Aegidio tersum & exactum dicendi genus, in Henrico sublime ac uenerandum: cum de reliqui suas habucrint dotes. Hi crgo Aristotelem exposuerunt,ac quidem saepe rectius, quam ipse conceperit, quod de his altera splendidior lux, hoc est ea quae est Fidei affulserat,& a modestis, ac pijs mentibus plerumque absonae, atque infirmae Gentilium rationcs firmitatem nanciscuntur, quemadmodum in ubere solo siligo iacta non semel euadit in triticum . Quippe & veterum omnium rationes expenderunt,& quq inde secuta siuit incommoda cum uidissent,qui simul Theologi suere piae stantes, quidque naturae quid gratiae Diuinae lumen humanis mentibus inserat claritatis, ipsi inet in seipsis cxperti, potuere sanEalijs splendidiorem luminis saccin praescire. Veruntamen in ijs, qui vel superiore exeunte, vel hoc seculo Aristotelem scriptionibus illii strarunt, plurima cum dici possent,haec pauca, quae magis necessaria videantur, eloquar absque corum iniuria,qui cum egregiὰ laborauerint,hoc tamen loco siliscuus haud prorsus praetermitaE xendo tacentur,ne sim prolixior. AEorum monita, 'Iabores rap tractan o Arasotele . Cap. XX.
AC primo Ioannes Picus M irandulanus in Heptaplo, in Oratione de hominis
dignitate, in libro de te& Uno, in ijs, quae aduersus Astrologiam Iudiciariam scripsit, multa aperuit, quae ad Aristotelem intelligendum, atque ad veram Philosophiam e tenebris eruendam pertinent,in quo tamen unum id sortas Iecauendum est, ne quoniam perspicacissimo fuit ingenio, Hebraeaquc volumina, & Platonicam. Pὶ thagoricamque Philosophiam cupiditate omnia percipiendi aviqisiit ah versavit, sic alij non omnino haec illico attentent, quibus non est idem ingenium,aut certe hoc
xit Auermes. Nota. Interpretes
Aii fol. simplicius Iocuples Themistius
Aphtodis usconstans Theoph. ela talus . Ammonii s
Albettus pressiis, am plus, &grandis pestidius tex
54쪽
Cabaluiici cur cauendi. Rumst. Stetichus Chirs
Francistus vallesus. veniri Ma tinea a Diea in Aiul. Flaminius. Nobilius.
3 6 Antonii Posse uinite hoc ipssim non expedit, sed inter fines, quos pietas S: charitas scientiae Christi prae A
sitim nobis, sese colat ineant. Ecquid enim mihi cum Rabbinorum longiore, quam par sit, tractatione, aut Cabalisticorum versatione sicet aliqua verae Philosophiae, fideique consona complexi sunt quando eadem varijs vel inuolucris, vel erroribus implicuere; nobis autem iam liqvidissima a Christo Domino, Christianaque Philosephorum piorum schola manarunt Praeter Picum autem, Augustinus Steuchux de perenni Philosophia, imilium lucis assert, ut alibi diximus. Propius autem Clirysostomiis Iahiellus perspicuitate atque ordine, non est in postremis habendus in Phi laphia tractanda: licet aliquibus siue perspicacioribus, siue interdum tuo in sensua. bundantibus, pius quide uideatur, sed simplicior. Caietanus Card. breuis,acutus, in quo uersando attcntione opus sit, habet plura, qtiae prosint. Veruntamcn quoniam reliqui, vel proprio genere loquendi scabrosi, vel dissiciles habentur, non peribit l, Bbor,quib.erunt ad manus, Dominicus a Solo, Fracticus Card. Toletus,Benedrist. Pererius, Franciscus Vallesius, qui inter alios praestantes viros, Physicam Aristotelis Philosophiam sapienter ac dilucidE tractarunt. Vallesius autem cum praeter opti-naa, quae edidit in Medicinam,quae tamen interdum huc lacere possint, Sacrs Philotaph is libros nouissime edidit, qui Taurini excusi finit ad firmitatem ueritatis assequendam non inutiles: Et vero unum qui legerint attent δ Toletum, libros Aristotelis de Anima interpretantem,non solum errores illos Atierroistarum,& sectatorum Alex dri abiget, uerurit etiam se pedem sistet in solida ueritatis petra, ut quum summi momenti Omnium fit ea tractatio,quae aditum patefacit ad cuncta qiiς ad salutem pertinent, tum quasi submotis Satane obicibus, ad Diuino apices Philosophie latiffenso pede decurrat. CDe abdis quoque MIerpretiIus. Cap. X X L
S Cio autom anno huius seculi septuagesimoquinio, Sceunti Ciuitatis in Hispa
nia apud Ioannem Gratianum Typographum. prodiisse in tres libros Aristotelis de Anima Commentarios Petri Martinez Toletani a Brea, in Philosophia Magistri, & Theologiae Doctoris, olim apud Complutenses prscipuo Cathedrs Praefecti,deinde in Soguntina Academia prinia rij profesto iist quamquam de in libros de Caelo,& Degeneratione, & corruptione, scripsit. Hic igitur utilis Interpres est: cum de ad calcem Commentariorum, Tractatum de Immortalitate an inas adiecerit: Quo uir ille dispicit. Num animus humanus ex Aristotelis principijs,immortalis sit; Aenum in tractanda nostrς Aninis natura, sibi dissentiat:& denique ostendit ex Afistoc Diele immortalitatem animς probari. Ceterum quod in primum librum de Generatione,&interitu Flaminius Nobilius fecit,quem a se e Grsco conuersum, imitatus Antiquiores,exposuit: id ualde probandum est,atque inde sanh petenda exponendi Aristotelis ratio. Verba enim primum cuiusquecapitis inc penὸ singillatim ubi explanavit,
ac dicendi genera notati it c locorum smili itin obseruatione, tum Aristotelis semen tiam nudam,& simplicem ante oculos ponit, nec ulla rerum , quas aliunde importaret,uarictare,eam quasi confundi ac perrurbari patitur: perceptis autem sententiis, uel bisque enodatis,ad finem cuiusque capitis, propOsirionum ac sententiarum, quae in illo capite plonuncia is fuerint, vcritatem per seipsum contemplatur,orientes quq
stiones explicat, si quid ad easdem res attinens ab aliis bonis auctoribus a ffertur, ad eundem adducit locum. Quae sane Boetij in aliquibus libris explicandis ratio suit: Enis quod q is apud huc prima, Se secunda editione separatis uoluminibus edtinentur. atque in secunda editione ad uerba, & sententiam Aristotelis explicadam se confert, Flaminius, quae ad sententiam attinent, sena et absolui si continuoque rerum tradita rum contemplationem subi jcit: id quod multo breuius & gratius est. Et Flaminius quidem alios libros euulgauit; maestiones Logicas,ac Libros de uera,& salsa uoluptate,ac de Honor uariaq; alia, de quibus modo dicendum non est. Sed in Metaphysicen Aristotelis Petrus Fonseca nouissimE Commentarios hanc ipsam rationem secutus emisit: quibus quoniam qus stiones penE ad omnem Philolophiam spectavies complexus est, uberem ac doctam ad enodandos plerosque nodos
55쪽
De Aristotelis philosophia. Lib. XII. 3
A cum pietate materiam prebet. Quς uero interim scripta cireuia seruntur, que sallaci astu pietatem specie tenus principio pr exentes, mox lielis rei nisque ut aiunt uel argumenta de Mims mortalitate, uel alia liuiusmodi uenena in stillant, explodenda sunt, tamquam ea, que sensim Atheismo animos insciunt. Sic enim propici ea homines ob lcurissimς note ab Ecelesia merito proiecti sunt.1Theses uero tueri publice, Nota lectorquibila. prs atur occasio demimi en is Diuini Maiestatis, uocandique in dubium res certissimas, a melioribus Academ ijs est reiectum . Nam 5e Hispani sapienter fisc in Hi spania non permittunt,& ceteri, quibus sapit ueritas, iniqui is mo animo serunt, si alicubi hoc permittatur haud bono exemplo. Ecquid enim ad ueritatem labefactandam ualidius, aut insidiarum plenius afferri possit, quam cum ista, quς mox dicam, proponuntur Nemph. Etiamsi ex Catholica fide, immortalis animus sit, secu, B dum tamen Aristotelem firmissimis rationibus mortalem cinquiuntὶ defendemus. Aut iLicet Christiana Religio, Platonicique ipsi cognouerint esse Ds mones, nos tamen, secundum Aristotelem aiunt non agnoscimus. Et huius generis alia,que lu- 'Xuriantia ingenia pepererunt, excindenda,& in ignem utique mittenda. Simile uidelici t fuerit dicere. Et si uera Catholica Religio est,eam tamen, cundum Lutherum, haud agnoscimus. Vel. Licet CHRISTUS Dei filius carnem pro nobis humanam ex immensa illa dignatione pro nobis assumpserit ι negamus tamen hoc , secundum Mahometem,au t Iudςos. Quς dico,quoniam ista non ita pridem summo Iscandaloedi de defendi uidimus ab is, qui Catholici dicerentur, nescientes quousque repat iste serpens,qui plerosque Atheos sic fecit, ut etiamnum auolet ex Europe gre. mi , pietas ad Gentes,&Insulas, qur,quoniam pauperes spiritu sunt,euangelizamur
C Ceterum quoniam pleraque huiusmodi alia ea in Prslatione scripta sunt, que Comentario Francisci Card. Toleti in Physicen Aristotelis cordatissim ε prefixa fuit, ideo optandum est, ut eam quisque perlegat. De D. autem Thoma in Aristotelis Philosophiam,iudicium Hieronymi Uielmi, Episcopi Argolicensis lib. a.de doct &scriptis B. Thoms.
Iussus in rebus di quirendis citra ei pericutam exerceri possint
P Lura in omnibus serme disciplinis,quq nondum integrε percepta sint,cum dira sem
ipsa identidem ostendat, satis monemur, ne s stamus gressum in contemplari. quid noui dido quasi incomprehensarum rerum non sit multitudo maior,quam quς umqua poisit intelligi. At, ut tuto Philosophari, ae citra periculum fidei mens sciendi auida in nouarum copia rerum queat spatiari,id uero tam optandum est,quam quod maxinie. Neque autem hoc dissicillimum est, si ductum eorum sequamur, qui iam n bis tum antiquitus, tum hoc prssertim seculo uiam strauerunt, quales quidem sunt, quos sequenti capite a dij ciemus. Verum &alij, quos peperit hec foecunda eruditionis stas,quoniam e schola Ch ristiana exierunt, tanto planiorem uerita tis hac in ratione Philo sophandi semitam indicarunt, qi tanto certiori ueritati in iis serunt. Ut igitur mittam Theophrastum, Plinium,Athensum, Aelianum, & alios quorumentionem ad calcem huius operis reservamus, & eam quidem planiorem IVannes ro. meri Fornelius Ambianus,cum ad abstrusis rerum causas contemplandas propenderet, si- dς. uis re Eimulque aliquando uerbis paucissit nis Hippocratis admonitus esset, quibus in m tra' Ariam mvmum, hoc es, abditum e e con mat existimauit perbreuem sententiam permagno esse momento ponderandam: quippe qua Hippocrates magnam rerum
supellccti Iem,quam mente gerebat concIusserit. Itaque Femelius quantum abdita rum causarum insit tum naturali Philosophis, tum rei Medice, conatus est duobus libris agere, quos de abditis rerum causis inscripsit. Franci scus autem Vallesius, cum iuuenis, libros, decem controuersiarum medica- Franciscurum,&Philosophicarum edidisset, quorum tum sequenti Elencho, tum altera n O 'ν, lari, iii stra fractatione de medicina libro mentionem fecimus nouam Philosophandi ratio- iacta.
nem senex ad pietatem, atque ad solidam ueritatem iniit,quam libro de sacra Philo
56쪽
sophia explicuit: Nimirum huc se abductum testatus, quod plurima oceurrerent A
in libris sacris ad naturam pertinentia, quae plerique sic censerent accipienda, qtia si Dei spiritus nihil ad naturam pertinens, nobis voluisset interpretari: Contra, vero, Veteres Phi- magna veterum pars Philosophorum, ad quorum manus sacri peruenerant libri, eos Sy Ami legisse velut alia quaevis Philosophica monimenta, atque adeo ipsa Iudaeorum: &ram legerui, Christianorum dogmata uelut singularis cuiusdam schols Philosophoriim examinas' 'n. 'is set,atque decorum probabilitate certasset,conserens cum alijs dogmatibus, quae sue rh innumera . Quam ob rem Vallesus,cum Diuina eloquia nainin Esaiae ad naturae interpretationcm, veluti ad finem simpliciter ultimum scripta esse a viris sancto afflatis spiritu sibi persuasisset, quoniam, ut scriptum rcliquerat Ecclesiastes, natura arcana noluit Deus reuelare nobis ad uitam sternam obtinendam, permittens tamen hanc occupationem pessimam filiis hominum,ut occuparentur in ea; sic censuit, di- Bscipi mas omnes ac praecipue nat uralem, posse quam plurimum iuuari, si docti labore Diuina elo- impenderent in eius ueritate E Diuinis ipsis eloquiis eruenda, cum in ipso eorum du--εi bi , ctu texantur naturalia, quae sunt uerissima, utpote quae a summi ueri Dei spiritu dictagunt de leb. ta sint,& ab ipso auctore natur fluxerint,quem latere nihil potuit. Veluti item ijs filii. i. R dem in libris plurima sunt contexta ad historias spectantia,quae de ipsa aliorsum attinent sit scopum ultimum consideremus quam ut antiquorum facta, Se praelia commissa nouerint,quae tamen auctitate non sunt aliena. Atqui ait cum Deus res naturales,Obiter attingit, cur nos decipiat λ quarum notitia si minus ad salutem necessaria es nihil tamen laedit. Quinctiam denique prodest,cum Diuina in rebus creatis,DIS,Drdo,ac reliqua agnoscantur. Ex paucis igitur, que ex eodem Valles j opere de sacra Philosophia interserui imis ubi de Galeno locuti sumus, prudens quilibet intelli- Gget, quam tuto inter uarios opinionum fluctus cursum tenere poterit, qui Philosophabitur. Addo ex huiusmodi ratione Philosophandi suturum,ut liqueat, Philos phiam, 'ire quodammodo uuda,& pauper uixerat, ac pene tantum ad usum Mediei nar adhibita suerat, non solum ex angusto in patentem campum a Theologia suisse ' productam, verum etiam laquam ancillam nobilem adscitam in scholas, in suggestus xo,N ubcies ecclesiarii in domos Regum, in Synodos, in ipsa Diuina adyta dixerim in ipsum quo-
phzib ops i. lite Dei sinum. Vt si quid ea Theologis ossicij prsster, hec illi rependat uberrim E.
sielma intra Ac prosecto Philosophia, si seipsam inter cancellos suos contineat, sentit secum agi ad is tibia Theologia,quod fit a Deo erga pauperes,& paruulos,quibus seipsum reuelat, susque topei ide- Thesauros bonitatis libentius communicat,quam ijs qui dicunt, nullius egemus, &- ThςM diuites sumus,atque essicere per nos ipsi postumiis,quscunque uolumus . DIam qus in Physicis attinent ad casus, & fortuns tractationem, ac subinde ad id,
quod uocant fatum,&contingentiam,prstcrea ad aeternitatem,atque unitatem Mundi, necnon ad animae,non solum immortalitatem,uertim etiam multitudinem, de informationem, quq item in Metaphysicis adueram Dei cognitionem,qualia sunt eius Qvox οὐ qua libertas, Infinitas, siue infinitudo, de omnipotentia, deinde de que ad intelligentias ne satius. pertinent,quo ad substantiam, numerum,operationes atq; eiusmodi alia, in his sine suiν Theo- fidei naufragio securius excurrimus,cum presidium capimus ex ipsa, qus donstans est id e ih ' in Diuinis lateris,ueritate. Qiae lauice Sed Se preteriise , haud pauca sunt, quorum formalis ratio non facith dispicitur uoti sis it: absque alio fidei principio,aut sacra nento. Nam ut id modo dicamus cum natu. Quo possitit in dissicillimὰ disiungat que cernit inuicem este a parte rei coniuncta,& concomitan- ER VRS tia, certE dissicillimum erat intelligere, quid implicet seiungi, quid non ,nisi Divinum accessisset fidei lumen, quo ostenditura superiore potentia, qualis est Diuina,quae est omnipotens, aliqua seiuncta fuisse. Sed & passim in Diuinis literis didicimus, idem
num cro semel corruptum posse redire: Agens agere,absque dcbita appropinquatio ne alia denique, qus supra, & praetor naturae uires effecta, nobis altiora sublimioris Philosophis iccreta reseratui. Quod uel unico illo triti pueroris exemplo constare potest, quos in sornacem proiectos a Nabuchodonosore, ignis non tetigit, dum tamen ad Diui ne uolun talis nutum alios adureret, in quo miraculo plura fuisse miracula, de S. Ioannes Chrysostomus aptissime, de Benedictus Pererius perspicaciter ostendit.
Notitia ieiunaturalium , quo prodest.
quae nuda,ti pauper vixerit, eductam
57쪽
De Aristotelis Philosophia. Lib. XII. sy
Praeter Uallesium autem, Iulius Caesar Scaliger suis exercitationibus, siue in librude subtilitate Hieronymi Cardani praebet occasionem Plutosophandi de rebus nati iralibus, vel abditis,vel eatenus minus subtiliter expessi eo melius,quam secerat Cardanus,quod Methodum Aristotelis insistens minus a scopo aberrauit: quamquam ab aliquibus poterat supersedere, in quihus licentius locutui est de iis, qVae ad res illas non attinebant. Quam ob rem haec,&limam, & expurgationem requirunt. Extabat verbapud nostros liber Leonardi Garaoni, viri de Societate nostra,nondum editus, in quo cum mirabiles vires acutius quam plerique eatenus alij, magnetis, siue lapidis Herculei,exposuisset,reliquit modum, quo in eiusmodi rebus ingenia sine discrimine possint exacui.
i Sed & vix annus effluxit, cum Romae edita sunt in lucem Simonis Maioli Asten. Episcopi Vulturarienss liber inscriptus, DIES caniculares, seu colloquia tria, &viginti. Quibus pleraque natura; admiranda, quae aut in aethere fiunt, aut in Eui p3, Asia,atque Africa,quin etiam in ipso orbe novo,& apud omnes Antipodas sinit, recensentur. Cuius certe libri Materia, Methodus, & elegantia sipe ulla affectati ne ςiusmodi sunt, ut & legenti, ac Philosophanti plura suppeditet, quibus sine Fidei periculo, pietatis, Se scientie lucrum haud mediocre possit comparari. Cetexum & in Mathematicis qu*m inulta sint,que quotidie ab ingenijs acrioribqscruuntur, aut intelliguntur, noster inter alius Clauius diuersis operibus ostendit, ut non destituta sit materia squemadmodum diximus qua citra omne Fides,ac Religionis periculum, aut naufragi um quisque Philosophetur.
Iulius C saebeatiget, de subtilitate liber quid con
De eadem Aristotelis Philosophia.
aenam alia praemoneuda sint, cum propius ad exponendum ArisIotclem acceduur. Cap. I.
Am vero ijs generatim propositis, quae ad Aristotelem; atque ad eius Interpretes attinent, expedit, ut cum propius ad inchoandum, quem vocant, cursum Philosophicum acceditur,ea de Philosophis origine, ac dignitate dicantu quae ex iis,quos adscribemus, facile colligi poterunt. Ac de Philosophiae origine ducta a Chaldaeis, & Hebraeis scripsere inter alios Iosephus libro ptimo contra Appionem, Clemcs Alexandrinus libro primo Stromatum, Eusebius libro decimo,& undecimo praeparationis Euangelicae,Theodoretus libro primo Grscarum affectionum. A Chaldaeis autem ad Aegyptios sapientiam transtulisse Abrahamum constat, Zoroastre apud Bactrianos imperant qui Linum, & Orpheum non gentis annis praecessit. Quam item sententiam Theologi Scholastici sequutur, cum Adamum omni scientia rerum naturalium a suo usque ortu asserunt suisse prsditum, id quod confirmant ex capite Eeclesiastici decimoseptimo, & libri Ecclesiastes,capite septimo. Ex his constat eos non recth facere qui cum Philosophis curricula auspicantur,so. Ient originem Philosophis tribuere Grare is . Auermes enim eam Aristoteli, alij Lino Thebano, aut Orpheo eius distipulo, vel Musso Atheniensi tribuerunt, ut quida apud Laertium putarunr,&Aetius scripsit in historia Philosophica,qui falso est ascripta Galeno. id quod Theodoretus Iibro tertio,quarto, ge quinto Graecarum affectionum docet. Quo iacto standamento, perlegi si libuerit) poterunt, qui de eiusdein Philosophis origine diuision atque utilitate scripserun t. Boetius de Consolatione Philosophia r Seneca libro decimo tertio, epistola octogesina a pona de liberalibus artibus; ae libro decimoquarto, epistola nonagesima prima, de Philosophia, quod non sit res beneficiaria. Richardus de Sancto Victore, De Stud:o sapientiae. Nicolaus
58쪽
Catius Rhodistinus. Petius L verius.
laus de Cuti de sapientia Idiotae. Ioannes Franciscus Picus, de studio Diuinae, de humanae Philosophiae. Adrianus Cardinalis de vera Philosophia. Hieronymus Paduanus de Philosophica doctrina, & disciplina, atque his connexis, libro teri id partis tertiae. Franciscus Petrarca duobus libris de sapientia vera. Caelius Rhodi: ginus pluribus in locis, Petrus Lagneri usi reliqui a lancta Sede Apostolica approbati, vel ea approbante,expurgati
Intevretum aliquot Elenchus, qui et ei in et uiuersam Art telis Phil phiam iveti, pluus illius partes sim reunt. Cap. II.
EG Verd noti sunt interpretes Aristoteli veteres praesertim, ac recentiores ij, quorum celebrius est nomen, ac de quibus mentio superioribus capitibus est Issacta, adhuc tamen in gratiam Midioserum Adolesceimnia series, de cautio nes aliae sunt huc adscribes dae eorum, quibus aut cinendis, aut legendis iactitra non fiat pecunis, ac temporis. Ae in ptimis constat iii uniuersam penὸ, aut tert E in primaria ς Philolophis partes aliquos scripsisse, vel paraphrases Vt Themistium, vel Epitomes, ut Iauellum,uel Commentaria, ut Aue trocm,S. I hornam, Albertum Magnum; Vel ut vocant Cursum, vi. Lovanienses. Sed qu6hiam hi omnes posteris viam ad Philosophandum muniuerunt, factum est, ut &aliqui E qcipis, praeter eximios alios Philosophos ag .ies, iis P g cis illat Aristotelici curriculi coii hacntati Sconficere,ita ut eum solida doctrina melior unique interpretum sentent ijs,breuitas elegantia,& proprietas coniungerentur. Id vero cisceret, ne se quisque vel conquirendis, vel describendis tot varijs opinio Cnibus obrueret, atque conficerei, lice consulto etiam quaedam omissa in eodem curticulo sint, in quibus exercendi ingenia liberior pateat campus. Ceterum Franciscu&Piccothomineus Sencnsis, & primarius in Academia Pata-ilina professor, mos aliquot in uniuersae Phillsophie partes nouissime Venet ijs misit. At de antea Iacobus Mazonius cum de triplici hominum vita Actiua, contemptat tua, Religiosa,egisset quaestionibus quinque mille centum, & nonaginta septem, Methodum, ae sedes omnium, disciplinarum commodas indicauit, ac Caesennae edidit. At quod conatus est satagere, ut Platonem, Aristotelem, Graecosque & Ara- bes, ac Latinos Interpretes conciliaret,irritum fuit. Quod quidem aetate iam ingrauescente, maturiore videlicet disquisitione agnouit. Et nos inquit etiam in nostro, aetatis flore, ealore quodam iuuentis audacio es, ac flar esset, m no stris thesbus et rei que Dinhilosephi ncmph Platonis, & Aristolis) concordiam disputandam propossimus: sed - nunc cum rige calor deferbuerat, quam cuperemus siluisse. Haec ipse libro in Platonis , &Aristotclis Philosophiae Praeludia, siue de comparatione Platonis,& Aristotelis,qui liber prodiit in lucem Venetiis Is y7. Porro Andreas Caesalpinus Aretinus Qussitones Peripateticas acutiores protulit, quibus secundo editis apud Venetos vir perspi- eax dissici libra in Metaphysica,naturali Philosophia,& Logica explicat. Sed Se postremo, quae duobus Tomis Petrus Fonseca complexus est, quibus Metu phy sica diligentissimὲ expendit, sontes omnium penEQuaestionum, ac Solutionum, ut divimus quae ad Philosophiam attinent, aperuit, cum antea plerique alij libros de Philosophicis qui stionibus scripsissent, quorum subinde mentio suis habebitur
locis. Praemonitio, or cauIIo ame Dialecticae, ac Logicae explana- tunem . Cap. m.
Erum ad Dialecticam, siue Logicam quod attinet, cum aliqui acrius, quam decebat eleuare Aristotelis scripta de Pr sdicamentis, Interpretatione, Prioribus, Posterioribus, Topicis, Elenchis conati sint , nimirum Laurentius Valla, Marius Ni Zalius, Io. Ludovicus Uiues, Petrus Ramus, de alii huiusmodi, laude dignum, uti de fructuosum fuerit, si breuiter, atquc perspicue pro adolescentum captu, illorum argumenta, ubi adhuc habentur in pretio, breuissime refellamur. Prinderit
59쪽
De Aristotelis philosophia. Lib. XII. 6 I
A derit enim id etiam ad excitanda ingenia, & tanquam E collisione Iapidum ad aliquas in eorum mentibus scintillas veri excutiendas. Et quidem Iacobus Carpentarius, Petri Rami Commentaria retudit. Laurentii autem Vallς, & Marij Nuzolij, M. Antonius Maioragius. Tilesius vero cum suis asseclis iam decoxit. At Ludovico Viui nescio quis responderit. Ac tamen is Aristotelem magnifacit, sed ques cniuersa eius Logica scripsit, plerisque sugillat in locis asserens, non obscura malo,atque aliquando prolixa, verum etiam inepta esse ad vini. Quod sanξ prostremum, ut mini in ε dicendum erat ita refutatum est ab ijs, qui magna cum laude Aristotelem interpretati,sectis quam Uiues, locuti sunt, nos vero pauca lisc pro tyronibus . Argumcntationis persecte quandam Ideam exprimere Aristoteles voluit,quod sane consccutiis est, dum partes eius cscilicet propositiones distinguit, designatque, ni quot & quales sint, dum multiplices eius figuras,3c formas quasi depingit, .dum uti .les ab inutilibus modos secernit, dum & figurarum, & modorum varietatem expen. dens, que figura,quiue modus ad cuidentem conclusionem maxim E sit aptus diiudicat, eodemque qua via ad hunc unum, qui prestat, tum modum tum figuram quicunque alius rcduci possit, obscura sanὰ, sed peracuta prsceptione prs monstrat, Atque ex hac parte,iudicandi rationem, qui doctrinam hanc imbiberit, sine dubio consequetur. Inueniendi vetd modum plusquam Deilem ille agnoscet,qui in rerum cogniti ne uersatus fuerit. Qui enim rerum causas,&naturas omnino ignoret, is sane difficile prscepta inueniendi intelliget. Quis enim antecedentia,aut consequentia, aut repugnantia, sine aliqua earum rerum,de quibus illa dicuntur, intelligat Porro pridica mentorum numerum si tamen Aristote is fit tanquam vulgarem,s & communi Philosophorum consensu receptum proposuit,& exposii s. Iam vero in Logica eo consilio puto inserta fuisse ut Logica studiosus disceret ex hac rudi entium distinctione multiplices posse de rebus sormari primos conceptus, unamque & andem rem ratione, de dcfinitione diuersarum conceptionum obieehim esse posse; quod maximὸ Logico,& ei, qui artis Logici pisceptis uti vult, est pernecessarium . Inseruient igitur tandem ad besinitiones,& ad alia sciendi instrumenta consequendὸ . Neque uero quod secundo ob ijciebat Vives, versatur Logica in tradendis prcc piis uticalis, sed mentalis orationis: quod si nomina extarent& voces,qus pro mentalibus terminis supponercnt, non esset, cur de nomine, de verbo mentionem faceret Aristoteles : hic uero cum tendant ad dirigcdas operationes in tellectus, multum differunt ab ijs pisceptionibus, quas ad congrud formandam orationem Grammatici D tradunt. Quod autem ad propositiones, siue enunciationes modales attinet, has Aristo t. penes modos rerum distinxit. Entium enim quedam necessaria, quedam contingentia, quedam impossibilia sunt: orationes autem tam mentis,quam oris ex naturis reiarum maximὸ distin 3uuntur, pr terqua in quod Theologia denique mostrauit, ubi de suturis contingentibus agit,quanto usui iam modales sint. Libros autem Priorum non immerito resoIutorios dixeris: qudd in his materiam, circa quam uersati ir syllogismus, in minutissimas partes resoluat. At quis neget eassii usum aliquando uenire posse & quidem facilior erit illarum prςceptionum usus ei, qui persecta carum tractationem intellexerit, quam qui rudem tantum acceperit .E At Posteriorum libri demonstrationis naturam explanant,quq scientis mater est. I Que igitur minus apta uidebunt tir prima fronte in illis, qualia sunt, Qus de errore,de ignorantia, de opinione agunt, lise commodὸ tractata magni at stimabuntur ab eo, qui ipse in demonstrationis scopum scientiam scilicet,qus finis est eiusdem) ex eorti cognitione non exiguam lucem haurire consideret. Pertinet autem demo stratio, hoc est demonstrandi ars ad Dialecticum,non quidem ut eu, qui de rebus ex probabilibus
disserit, sed qui dedisserendi ac sciendi modo ex necessarijs edisserit. Hsc uero ingenij nostri imbecillitati sese non accommodant,sed scientis ipsi, ut sini medium, uiam
sternunt. Scientia uero naturas rerum conatur exprimere. Quam ob rem licet hac demonstrandi artem,& usum numquam, uel raro propter abst rusam rerum cogitonc
usurpare possemus, certε intelligimus posse inde opinionem a certa scientia discerne-Bibl. Selectar Sectio Secunda. F re,
Propositio nes m Males cur Atthim. tractauerit.
riorum qua les a Demonstratio ad Dialecticum quamoilo petii.
60쪽
re,nec mordicus aut firmius et,quam opus sit,adhaerer quo autem propius ad haedi: A ' monstrandi regulam aliquis accesserit,eb se persectius,certiusque rem nouisse sentiet, Topici Ari- Iam tantum abest, ut Topica Aristotelis spernenda sint, ut magno discentium dams' - -- μ' no a plerisque professoribus om4ttantur. Quandoquidem ex ijs libris,quos reliquit uoteles, nullus serinE est absolutior. Nam etsi, que de Analyticis scripsit,uti praesacali, ra, subtilius tractauit,quoniam tamen paucissimae demonstrationes confici possunt, iccirco Topicorum libri essent uersandi diligentius, quos & non sine causa edi- Libri Elm- dit Aristotel f sciens, eos ad usum. frequentissime posse adhiberi. Elenchorum au- hemitu, . tem duo libri ipsi sese tuentur, in captiosas ratiocinationes produnt, quales & hae ipsς sunt,quq illis ob ij ciebantur. Quo His positis, cautiones hae sunt addende. Primo in Logica expedire,ne in Prolego socii Meu menis aliud dii putetur,quam num sit scientia,& de quo agat subiecto; mox pauca de uda. .secundis intentionibus. Plena ueto de uniuersalibus disputatio disseratur in Met, physicam; quandoquidem sit fatis hic tradere mediocrem eorum notitiam,idque se 1ε sub interrogandi,dubitandique charactere. De Prsdicamentis item faciliora qus. dam,qus sere ab Aristotele tanguntur, cstera suo tempore,& locis, hoc est cum Metaphysica exponantur: liber secundus Perihermenias, & ambo Priorum libri prster ωcto, vel nouem prima capita primi libri compendio percurrantur: ae tamen propriae illis quaestiones explicentur: breuissime vero ea,qus est de contingentibus, nec in ea tunc quidquam agatur de libero arbitrio,qus tractatio huc non pertinet. In finem Analyticorum plenior institui poterit tractatio de scientia, in eamque mai Nima ex parte coni j cienda erunt prui egomena Physics,ut scientiarum diuisiones: a fractiones: Speculatiuum, Practicum: Subalternatio. Id etiam, An scientis subal- Cternentur Metaphysicae. Diuerius quoque modus procedendi in Physicis,& Mathe. maticis,de quo Aristoteles in secundo libro Physicorum. Ex Topicis, & Elenchis loci,& fallaciae di scen tur, si qua uero summula anni initio tractetur,ea tractatio sit ad
captum Tyronum, cuius breuissima tantum scholiola scribant, ut incipiat assuescere. Cum auic in Logicis prςcipuum teneat locum Ratiocinatio, qus a ratione manat, meminerint *ph adolescentes, quid sit ratio,atque unde accepta, petendaue sit:ne videlicet putent cana ingenij dumtaxat exercitatione, sed continenter per orationes a Deo, uti S. Thomas faciebat, comparari. Catalogus ni Pas Scriptorum, qui in Gros aliquos Logicos,
denique Catholice diem obijt, haereses detestat',& magni vir ingenii. Academia. Ueneta in lisros Topicos. Aegidius Romanus in lib. Priores, & Posteri
Albertus de Saxonia in lib. Logie. Alberius Magnus in omnes libros Logieos. Hlexander in lib. priores, posteriores, Topicos,& Llenchos.
Alphonii Baroeli Ferrariens in lib. Periherm.
Ain monius in praedicab.praedicam. dc Pericli e
Angelus Senensis in Logicam Arist. Angelus Thius in Logicam,de praedici Antonii Andreae in artem veterem cum Pin lib. Boetii de diuisionibus. Antonius Demochares in lib.Topicos. δε pollinaris in lib. I .P oster. Averroes in Omnes libros Logicos. Expositio media in lib.Poster. Epitomae Logicae, Varia
Augustinus Niphus in omnes lib. Logicos Ari
Bartholomaei Spinotae in Perihe .de lib. Poste
Benedictus Maioricensis Benedictinus in praedicabilia Porphyrii de quistiones uniuertales in
Bernardini Petrellae Commentaria in lib. Postm
Eiusdem de potissima demonstratione. Bernardini Tomitani in lib Elenchos. Boetius in Porphyriu a Victorino translatu, dc in eunde a se Latinum factum, in lib. periher.
Commentaria maiora,& minora. Introductio
ad Syllogismos Categoricos . de Syllogisino ECategorico,& Hypothetico, de tauissime, desinitione, de differentijs Topicis.
Buriaeus in pridicab.& praedicamenta. F. Caesaris Lanaa in Porphyrium . Collegii Con imbricentis Commentaria Logicam Aristotelis. Daniel Barbarus in Porphyrium. Dexippus in pridicamen .
Doctores Lovanienses in Logicam Aristot.Priores Topi Dinores.