장음표시 사용
561쪽
De Poes,&Pictiara. Lib. XVII. sol
spolia portabantur, non reddenda uictis, sed diuid da uictoribus: hire autem,& quod alibi ad ea loca comperium est pertinere,in honore Ze obsequio religiosissimo reporetatum est. Ibi a inissa, hic servata libertas: ibi claiisa, hic interdicta captiuitas: ibi possidendi a dominantibus hostibus premebantur, huc liberandi a miserantibus hostibus ducebantur. Postremo, illud Iunonis templum sibi elegerat auaritia, & superbia leuiu Graecorum: istas Christi Basilicas misericordia Se humilitas,etiam immanium stat baxorum. Nisii sortε Grsci quidam, in illa sua uictoria, templis Deorum communiti pepercerunt; atque illo confugientes miseros uicto'. Troianos feri r uel captiuare non ausi sunt. Sed Virgilius Poetarum more illa mentitus est. I inino uero incitem hostili Virgit e Ciuitates euertentium ille dcscripsit. Sic Augustiniis. ω isti Equidem uerδ ut syncer E latear, si Virgilii artem iudicium,numerum, dictionemq. Quid V espectemiis, plura sunt,qus eleganter, atque apposit Edicta sunt; sed illa tamen, utve. l. - .rissimi ε dica, neque ad Christianae usum Reipublice nec quales Poetas decet, qii orsi carmini&aures Christianorum personare debent; Hic ego sin quam cum Augiistino Iaudo uerba preciosa, uenenum non item,quod in eis occidenti iam Mundo, sui'. a. Iiis peccatorum ponderibus penEOppresso traditur. Ae recte Origenes; Ait enim *pE se uidisse aureiam calicem in pulchro sermonis Or OA ,.-
natu de dogmatum lienena considerantem, deprehendisse calicem Babylonis. Ecquis igitur mentis non emotae, totas Virgilii Eclogas piorum pectoribus obtrudat Ecquis 'prster sabulas,& inania Deorum commenta Caesarem undecies centies millium ho
minum uel intersectorem dum regnandi auiditate teneretur, uel auctorem, ut interfi-
eeretur,& ad insema dolapsum, sed ab eo in Csto repositum squo postit animo audi ' - . re Ecquis Aeneam, quem cruditus artis poeticae scriptor,existimat insignem pietate uirum,& contemplatione, atque actiorie persectissimum a Virgilio sutile propositu. Cσι M.dis. si attentiore acie Christianae mentis rem dispexerit, talcm esse comperiet. ut illius ut 'ta,actiones, reliqua item Christianis auribus, Ze oculis teneris praesertini ingeniis tanquam pietatis, & turtutum exempla sint proponenda ρ Eius , inquam hominis, quem Virgilius ex Venere. quam caelestem Deam facit,& Anchise pastore natu esse :qitein item idololatram,& captos secum penates afferre dicit cum Ae salibrum Deorum iram, diuersa'. inter illos studia exponat,ac quicquid Aeneae acciderit,id ipsi c tigille fato cogente scribat ut omittam tirrpe illud a ibrore Didoni consilium, officium q. Aeneae praestitum,*damq. prius uenationem ad fornicationem perpetranda. Aeneam aurem mortuis humanas uictimas immolantem, de ignem cruore hominum
tanquam olco palceivcm ' Tumao,licet se dedenti,nectui ab ipso, quo iustior alter, nee pietate suit, nec bello maior,& armis, illatam. Scilicet his cxemplis, mores coria riguntur, &' pictas insinuatur. Et vero quotus quisque est,qui e talium rerum lectio. ne solidas virtutes didicerit; aut, cum vitam improbὰ actam emendauerit, sua tandEseripta ab inanibus,fabulosisq; repurgauerit 3 sed ne videamur aduersus tam celebrem Poeta inclementius icribere, perlegant pii qii id de eiusmodi poematibus apud Lactan Metium Christiana senserit antiquitas. Quomodo enim ait a sanguine abstinebunt, qui colunt cruentos Deos Martem,atque Bellonam Z Quomodo parentibus parcent, qui expulsorem patris sui Iovcm,aiit natis ex se infantibus qui colunt Saturnum Quomodo pudicitiam tuebuntur, qui colunt Deam nudam Si adulteram. Se quasi a pud Deos prostitutam Z Quomodo se a rapinis,& fraudibus abstinebunt, qui Mercurii furta nouerunt,docentis non fraudis esse decipere, sed astutiae Qitolii odo libidines
coerccbunt,qui Iotiem, Herculem, Liberum, Apollinem, ceterosque venerantur,quorum adulteria, & stupra in mares, & minas non tantum dictis nota sunt, sed etiam exprimuntur in Theatris, atque cantantur, ut sint omnibus notiora: Postunt ne inter
haec iusti esse homines,qui etiamsi natura sint boni, ab ipss tamen Dijs erudiantur ad iniustitiam haec Lactantius. At, ut de Homero diximus, sic de Virgilio dicendum est: rectiorem illius usum adhiberi posse, si submotis obsesnis, Ac quae fallorum Deorum culium sapiunt, ubi sextus Aeneidos liber esset exponendus quamuis certE mihi nunquam probatum fuerit,us De in adolescentibus praelegeretur firmissima prius eorum animis notitia de veritate In- 'stini
562쪽
Laudemus Dominum, veneremurio admoe- ciuem metuunt feta, terra, relM . myess. mur, profund Virabor, CT Ioris, o totis sensibus ilium, I -υν honore Deus,cr inenarrab iis et nus. Pectoriῖus loris, copia quam nosmet amemus. Laure e I trans, caelo sublimin extat . I. Laudemusseu vita manet, seu et ita recedis. Omnia plena Deo, HIMimare,IarIAEr telisi I'ar rabi laus nullo Deus, a Deus, ei ur ore . Iur potis is πώ iam tauras convcra e moles, Felices quicunque Dis mandata facessunt: Et potis e nil Io ter cenium in re muΠGI. S. Femes in eo qui opes desigere gaudent: Maior honare Deiso inenarrabios vos. Felices ab eo evec Ianus usque salutem: . Siae Deum canimus, Oa Iu mlhau us Ilis.. Felices mmium, quIbus omnIa in omnibus V. Sive Deum Aquimur, et eisu nudustius tiri. se eis o Iucundum eis aud re Dia et ener abs nomen. Maior honore Deus, ct inenarrabilia unus. Iucundkm es imis . Deum versare mcdullis. Iun. Aetheres donu magnis anfrictibus orbes Par tibi laus nullo Deus o Deus, edtIur stre. Voluemur, 'evi q.ries firmosa sequetur, , Lucidior sole eis, o fore fragrantior omni, Et t irra, Myque,ct qui nascentur ab H s , Pulchrior se Luna est, o Melus purior etsis, Et ma res,n4tasq. Deum memorare Iuualui . .. pra aurum, gemmasq. Dcui Uria D. I 'Maior honore Deusto inenarrabitis unus . ragdos, V. Ossa,aυμ q.mra, Praecor ctina loquamur, Et pretium pretiorum, or Mundi Iolui um bcolumnis PMra laudes o carminatro. Rex. mant. Par tibi laus nullo, Deus, . Deus,e urore. uae in Mamme sunt, . siam omnia linguae, Innosos Deus, in nostros illisere simuI : Admiranda operum diuinorum. profanior. Era tuos getidis accende m cordibur Fneso P εν ιοι laus nullo Deus o Deus,editur ore. DVtute luce tua terram caliginis et mbram, I, Ne sinite ex animis elabi commoda et effris umesque, si .Deuc te no Ira requirit. Mor ales, quibus tue Deus, isus ille Deorum Mure honore Deus, o in arra1.is unus. In vos ope suum e I clare testatus amorem: Felues animae, quibus extra hunc omnIa sor. Ie. I. S. Eι quales quales meram persolutu graus Par tibi laus nullo Deus, o Deus, HIIur ore. Pectori bos promptii diuina cape MIe ι ba, Iussa Dei, et emaι donec pars Thima vita rint,
suae de eqys noctinnis, atque diurnis inunc solum optant, μώ obticiamur in illo: Atque ita praecipiunt, quae Iura nota bearas. Omne bonis Deus est,cutus IIaut omnia verbo, Maior honare Deus, o menara bilis unus De Pindaro, or alys, risu Graecis . cap. XoIII.
FVise nouem Lyricos Poetas Gricos habitos celebres, quorum Pindarus tulerit
palmam, nemo petitus literarum Graecarum ignorat ue certe quadam spiritus
ut ita dicam magnificentia, sententiis, figuris , rerum q. ac verborum copia, sic ille polluit, ut Horatius inimitabilem dixerit. Id aute initio sborum carminum cernitur,culus ea primo occurrunt verba: Si certamina inquit anime mi proloqui desideras, ne porro solum contempleris aliud se ruentius sulgidum astium per descrtum aethera, neque Olympico agone: & quae sequuntur. Deinde laudat Hieronem Syracusanorum Regem ab Olympica uictoria, a iiisti tia,a sapientia,a petitia musicae, atque item ab equo, quo victoriam retulit, deinde a loco, ibi Olympica certamina aguntur, nempe Pelopon essum, denique ad Tantalum, & Pelopem digreditur. Hinc et Fo,at. que ex similibus intelligit quisque cordatus, & pius, quanto melius certamina martyrii cani possint quamve ad ista, quae preciosa sunt, uerba illa sane pulchra luit transferenda. idem dico de aliis Lyricis, quemadmodum susus egimus iusta ubi de Ode, i' 'U' ae de Horatio scripsimus. Interea, num res sacre possint nitido carmine Pindarico C Iebrari, haec quae sequuntur ostendent; cum qui reliqua huiusmodi scripserint, ex ita peti possint, quos Elencho Poetarum adscripsi inus.
563쪽
De Poesi,si Pictum. Lib. XVII.
Carmen Pindaricum. Strophe Colon s. et Viriὸ Mantes hymni Musarum pulchris capiam Finanorum iussodem Musis orna- iam se ii, tr J mum adeuntes, ferte hanc eximium ρlendorem, dulcem florem Uir iis rore molis urigate f Line ιnsignem victoriam suaui carmine decant tami quamg - iuuer sonantis Regis malus nubibus habitans proles seruator fChrctus J νeportauit: mo L
Sepulchralis enim anfri liquens intrepido robore lauisaIem opacam, inaccessam antea ει imortalibus', inclytam vi Io m ingressus en Domnus, manuque potenti m/Jerum mor tialium genus ex veteris dratonis rapacibus malu eripuit, MI rum fortem vim virtute.i
Miratulum sanὶ omnisino ParminumJ murmure celebrare suave. Nos igitur Musarum currum et icto ne reportatorem altius a terra agitare aggress f longe nos ab humo tollentes, erandia se se tamia canereὶ gene Uam ΓιN.s Aqui iam aluuiaantem siquimur Pindarum poetam Thebanumscilicet, quι et erbagrauiua loquitur, se instar aquilae sublimis, is lorissem e remotus a Ierra, volat.J Pu tu, quι nolit graitarum hortum celebrem decerpere lamerat arumfauor rueris, O poeta est benevolo animo hoc munusulum seu pe. Celetum Agoristicon Petri Fabri de re Athletica, ludisq; veterii Gymnicis, Musicis atque Circensibus, Spicilesiorum Tractatus prodiit Lugduni Galliae ann. Is 9 i. cui Pindaro intelligendo, praetet illa: qtis sunt ad illum Graeca Commentaria, utilia elIe possunt. De Gymnastica vero Hieronymi Mercurialis V. C. locuti sumus in E libto de Medicina. Re Callimacho. Cap. TIX. CAllimachi autem cum non pauca sint non solum tu Iouem, Apollinem, Diana, Desum, lauacrum Palladis, Cerere, inde seligenda viderentur quae possent ingeniis esse usui futura citra animi noxam. Inueniuntur autem extra ipsius librum, qui circumfertur, varia apud Interpretes Pindari, Theocriti, Apolloni j, dcalloiu Poeta sit apud Diogene Laertium in vita Pittaci, Se lib. 9.&m Anthologia Epigra trimato lib. .in Heraclitum Poetam;deinde apud Plutarchum in vita Antoni j,in Timone de lib. i de placitis Philosophorum c. 7.& in alterum apud Athenarum lib. a.c.I.& ll. i s. Bibi Selectet Sectio Secunda. Tt non
564쪽
non procul 1 principio.In Polypum lib.7. 3c 3 a. In Polas Colchidis urbem apud stra Ahonem libro primo , & quinto Geograph. In Theram Iollam libro ultimo Strabo
nis. In literarum perpetuitatem apud Stobriim serm. 79. In puerum se . s. Et in amicorum συμπαθειρis serm. III. ac quaecunque exam hologia Graecorum Epigra- , Imatum in Nouercas,Theeterum in Poetas. in Saonem, & in aliquos alios,ac deniq; Tin Catullo, qui ad Ortalum de coma Berenices poematium Callimachi Latinis versibus redditum misit. Extant inquam haec Callimachi, quae, sicuti aliorum quorunda antiqua ethnica poemata,a quibusdam haereticis in lucem edita, pene in C lum effestrab.l . runtur, ut &omnibus Philosbplaorum meritis anteponant,& E Strabone .los Poetas dicantesse sapientes: Ueruntamen lectores essent prae inuniendica saltem admonitione, ut enitendum esse Christianis intelligerent, ut in Diuinas laudes contacti rent,quae illi in falsorum Deorum celebrationem, in Commentitios illos Ioues quo- Arum 3 oo. numerauit antiquitas in Apollines, Dianas, S reliquos effluiebant. Callimachus porro minus excusabilis videtur, quam ceteri, quod cum esset Philadelpho,& Euergetae Ptolemaeis AEgypti Regibus familiaris , ac Regis illorum Bibliothecae praeesset, poterat videre translationem Diu ins Scripturae ab Io. Interpretibus factam:&, Deo iuuante essicere ut gentilium Deorum falsitatem non solum ex animo, sed & E suis scriptis omnino abstergoed: id quod tamen non om 'ino tacuit, sicuti supra monstrauimus. De Phocutae . . t Cap. XIX. IDE Phocylide autem, licet satis moralis videaturi, sunt tamen ad memoriam reuocanda, quae Suidas dixit sequentibus verbis, ei σι δε ἐκ των σιβυλλια- κων κεκλε υμενα. hoc est, versus libus sunt e Sibyllinis subrepti. Sane verophoeylidi, Pι iocylidis versibus Sibyllinos, ac Sibyllinis Phocyti deos mixtos esse no desuere qui riseisi itis sis, pyixarxint, inlin & alia r entiorum quorundam male sormata carmina inserue e ii, subtipuli. qui Phocyladi Christianam pietatem tribuere voluerunt. In quem errorem facile sunt lapsi,quod Stobet eadem citantis suere cum collemn eis Gesneri commixta. - - 4- Hoc ego tamen dixerim, posse, qui Phocylidem susciperet interpretandum, ubi qui phoe=lidi in yersus Sibyllinos incideret, ex his suinere occasionem ad sta tuendam in animis auhiEiai ho ' clitorum Veritatem, atque ad pietatem insinuandam. Quae vero item in Sibyllinis verhoiuvi. ' sbus cautio adhibenda,ac quanta nam sit eorum utilitas,ex testimonio Pauli Apostoli, que Clemens citat Alexandrinus in sextu libro Stromatu, nos quidem aliquid in secundo libro huius Bibliothecae Seledis attigimus, Veruntamen Sixtus Senensis in secundo lib. Bibliothecs Samstae ex Lactantio,ac D. Hieronymo ea accuratὰ collegit, ut in te ea sine labore peti, atque huc conferri possint,maguo iuuentutis commodo, qui serE lena per retinent,quod hauserunt a pueris.
De agitas, or Comitis Poetis Et iris antiquis tum Graecis, tum Latinis, quid generatim Lambinussenseris Carp. XXI.
IN Tragicis, & Comicis Dionysius ipse Lambinus, quae moribus aduersari posi
sent haud dissimulauit. Itaque ille lici Veniamus ad Tragicos, qui omnium manibus teruntur,qui assidue leguntur,qui ediscuntur. Primum ipsa tragoediarum argumen ta partim sunt atrocia, scelerata, & impia 3 partim flagitiosa, de incesta partim incredibilia,atque absurda: exena pli gratia liberi a matribus trucidatic matres aliberis intei sectae: uiri ab uxoribus,adiuuante adultero de medio sublati: in donlitae, atque est natae mulierum libidines: filiorum cum matribus concubitustii ercae priuignorum ainore flagran tes:sratres mutuis uulneribus animam cum sanguine profuit dentes: patres per speciem,& caussam religionis, filias immolantes: sortissimi viri alii acceptς iniuriς dolore ad insaniam redacti,alii ne ad bellum profici scantur,surorem simulantes: sexcenta his similia. Deinde sententis talibus argumentis consentanes
565쪽
Sed quaestu'sa quae sieni, fato omnia. Hr
' Quid Comici nonne hi quoque addit Lambinus γ si summo cum eis iure age ς ω comicta volemus, ξ bibliothecis omnibus erunt exigendi Nihil dicam de Aristophanς. n
tum os veteris comoedis . nota uerborum illius non libertas, aut licentia, turpitudo atque impudentia. Plautini item sales nemini sunt inauditi. mitto quam sint improbi qua in scurriles, quam obscsni. Ne Terentius quiae, quem omnes eruditi Comicorum omnium pudentissimum, R. uerecundillimum latentur esse, onmi ex parte sese monibus praetcxtatis, atque impudicis uacat. Ne inulta. totum argumentum comicum ex senibus auaris,stultis,deliris:ex adolescentibus amatoribus,intemperant bus, scortatoribus probis ac perditis:ex virginibus aut vi aut pretio corruptis, ex meretricibus procacibus, ac rapacibus: ex seruis fallacibus, ac sii racibus: ex lenonibus impiis,ac periuris: ex parasitis edacibus :&ex militibus gloriosis constat. Haec Lambinus.
Nnius primum inter tinos Poetas Epicos locum obtinet,quem & Virgilius sibi initandum proposuit, &M. Varro discipulit m Musarulia,quemadmodum M. T. Cicero summum Epicorum Poetarum uocat. Porm grauissima de illobnia habentur, qualia sivit Horatii in Poetica. Eli , ,
Ennias arIe carens, animos, Attius oras
Casurum nuIIo tempore nomen habes . t ZEt alibi. - i Vi ho mitem cremit Vsuis Ennius ore, a
- I Bibl. Selectae Sectio Secunda. O D
566쪽
Quin quae de eo veteres alii testati sunt, ingens tanti Poetae desiderium possunt Amricere: Nam praeter Propertium , Quintilianum, Macrobium, Agellium, & alios: certe Seneca scriptum reliquit.Quidam sunt tam magni sensus Q. Ennii, ut licet scripti uni inter hircosos, possunt tamen inter unguentatos placer . Nec tacuit nostra aetate, qui in diiudicandis Poetis iudicio tanto valuit Scaliger, cum preter cetera de Ennio carmina haec scripserit.
Magne ex, cui torva graui sonat horrida cantu Buccina, belZara cum crepaI hasta manu; Dic Roma, dic Phoebigenis, re hure concedere et Bam , His don rescraesemina magna inbae.
At ut ex his desiderium augetur: ita dolendum est interiisse picraque, quorum fragmenta cum tanquam ex naufragio collegerit notiissim E Hieronymus Cohimna, dqui St Ennii vitam Ac vestigia illius eruditionis,atque scientis, iussis, Si eruditis Coin mentariis explicuit, habent docti unde speciem illam uenerandae uetustatis. ccertas quasdam Latinitatis diuitias interiores odorentur. Certe collata cum Homero, a que Virgilio excitant ingenia ad Poesim grauiter tractandam, codendo'; uersus,qui maiestatem praeseserentes invitent ad reuerentiam animos, praesertim si ad heroica illa scribenda adhibeantur, quae caelestia trophaea meruerunt. Ceterum Elenchi fragmentorum, quae Hieronymus Columna collegit, hoc est, initium eorum, qur primo libro tractat, est ille Versus. se,7μη metuum pedibus pulsatis Olympum .
In Munaeo autem sunt stragmenta. Asoli,
Satyrarum,Ptotreptici, Praeceptorum. Phageticorum, Epigrammatum, Scipionis,
Achillis, in Gol ro Aiacis, Telamonis, Hectoris Lia stro rum, Alexandri, Andromaches, Hecube, Eumenidum, Dulo restis, Erechthlei.
Amphithrasonis Crespontis, Athamantis, Andromedae, Telephi, iri ThyestiS, Phoenicis, Menalippes , Alcmeoni , Cressarum,
Ilioni, siue Polydori M E D I A R V M.
Item incertarum Tragediarum, & Comoediarum quaedam.
E vemeri, siue sacrae Historiae, in quo etiam minutiora qusdam habentur stag- incula, qus incertum prorsus fuit, quonam referenda essent. De
567쪽
De Poesi, & pictura . Li b. XVII.
De Lucretio Caro . Cap. XXIII. iEmini, qui Latinε nouerint, dubium esse potest, Lucretium inter eos, qui carmine de rebus naturalibus scripsere, subtilem, argutum enucleatiam, lima-- tum, rimantissimum eis licet antiquum Obtineat in uel bis , quibUS mag a ei. i. G parte exoletis, alia deinceps mitiora successerunt. At proponendi Moles riti- Lue elio. hus versus illi non sunt, quibus aut Venerem inuocat, licet ut Epicureus Deos illoc suos nihil curasse crederet quibus item laudat Epicurum, aut infelici proposito sibi argumeto,immortalitatem animi, prouidentiam Diuina, Religionem Omnem tollit, praeter insanas illas, de absurdas opiniones, quas de atomorum concursione sortii ita , ae de mundis innumerabilibus suo Poemati inserit: Ac tamen, si pr legerentur, expedit, ut uera de his dogmatibus sententia e regione poneretur ε uersibus vel Grar eis Gregorij Nazianaeni, vel Latinis Boetii, uel ex alias aliorum illustribus. 7 . seMSanE aduersus mortalitatem annus Nazianaenus sic cordatissime scribit.
Diuinus tamen si mortisq; ignarus acerbae. Non etenim uι bruta , o pecudes ratione ca
Nummis e giem procumbere morte decebat.& reliqua. Quin etiam non solum contra Empedoclem,& Lucretium, uerum etiam aduersus γ Stoicos cognitionem ex sola re obiecta gigni dicentibus; cum tamen in hac quoque uita ex ipsius etiam mentis ui atque acti
ne pendeat: asserri, &edisci posset catamen illud Boetij, quod sic habet.
Quondam ponicus attulis Obscuros nimium stares,
E corporibus extimis Credunt mentibus imprimi ,
Mos est aequore pagina, tacia nullas habeas notas E eo trario non negauerim perlegi posse in Lucretio quae de morte contemnenda, inlaenam inde amo te sugiendo, de coercendis cupiditatibus, de sedandis animorum motibus, te s.chi ' , . mentiet tranquillitate comparanda de somno, de ortu, obituq; s derum, de Solis,&Lunae desectu, de natura sui minis, de cflesti arcu, de caussis morbo: mia, ac plerisque eiusmodi rc bus disputat: praesertim autem carmina illa, quibus velit nolit, iudici j suturi postremum diem indicat.
Bibl. Selectet Sectio Secunda. Tt 3 V
hil moribus exphcat, Sed ιanrum pauens racet tis subdita corporum, Casiasq; in specuti vicem Reνum reddit ima Nes. Vnde haec fic animis viget '
ut quae cognita aeuiau strauae diissa rei figis 'Alternumq; legens tur ne summis caput instris, Nane desidit in in ma,
Verissuma redarguu. Haec est e ciens magis
Longe caussa potentur, uam quae matena m dompressas patitur notas.
P aec eius tamen ex uans, Ac vires ammi mouens
Uiuo Iu corpore' no :Cum vel lux oculos ferit, Uel uox auruus m Brepit, Dum mentis et II, excitus Quas inius spec/es tenes Admotus similes vocans Notis aulicas exteris, Imrorsus recondituro is misti Ima πω.
568쪽
Vna dies dabis exitio, mutiras per annos i
Sustentata ruet moles, o machina Mundi , Nec me ammi fallit, quam res noua mIra mundι Accidit exitsum caeII, terras futurum.
Ceterum Lucretius hic Poeta Epicureorum amatorio poculo in furorem vel sus, cum a siquot libros per insanis interualla conscripsisset, quos Cicero emendatuit, se sua tandem manu confecit, statis anno quadragesimo quarto. De Virgilio , et litar de recto eius usu. Cap. X XII LVae de Virgilii Eclogis dicenda erant, ea commode ceciderunt,ubi de Theocri to locuti sumus. Restant quae generatim de tanto Poeta quantus est Virgilius, dici possunt: ut usus illius rectior constet. 1 Ac primo facilius quam ex Ouidio,Catullo, Propertio, Tibullo, & aliis eiusmodi, excerni licet et E Vergilio, quidquid est obscenum, aut pietati aduersatur: qualia sunt Deorum inuocationcs, amores Aedi, concubitus Aeneae ac Didonis, ac reliqua, de quibus non ita multo post. Quaenam vero adhibenda sit ratio, & cautio in eo uersando, Ex quattuor obseruationibus patere crcti derim. PRIMA. Ne nimis anxii simus in iis reiiciendis, aut notandis qui ad pietatem non pertinent. Quae enim Tucca, & Varus obiecere Virgilio, quem negligentiae arguerunt , laaud tanti momenti suerint, quin euinci possint. Praestitia hoc Franci scus Campanus, libello quem inscripsit silionem Virgilianam, quae Parisiis edita fuit ann. superioris Isculi quadragesimo secii do: qua occasione conatus cst pleraque Am in eidos loca, praesertim secundi,&sexti libri Obscura aperire. Macrobius item, ac Sebastianus Conradus alia obiecerunt. At Iulius C sar Scaliger Virgilium vindicauit. Quinetiam Gulielmus Modicius paruo libello secutus est Scaligerum. Acta. men non pauca dixere Macrobius, & Conradus, quq ad uerorum Poematum sota mana, siue emendationem attinent. Et uero habentur obseruationes Horatii Tuscanellae in opera Virgilij; quibus conatus est docere, atque ut ille ait detegere pra-xim artificiorum summi momenti artis Poeticae, cum ipsius Virgilij exemplis. Ceterum, pri icos auctores cum plerisque aliis, temporum iniuria perdidit, nempe Q. Octauium Auitum, qui octo voluminibus homsoteleuton, quos, & unde versus transtulerat Virgilius, adnotauerat. Perellium Augustum, qui fima Virgilij: Herennium,qui eiusdem vitia conitaxerunt: Messium Arusianum, qui libellum elocutionum Virgi. llianarum,& se imas loquendi Poeti persecutus est. At demum Fulvius Vrsinus egristias lucubrationes edi a Plantino permisit,quibus Virgilium collatione Scriptorum Graecorum illustrauit. quamquam & antea, hoc est anno 137s. scio Commentati
nes,& Paralipomena Germani Valentis Guellij prodiisse in lucem ex ossicina Plantini,quibus cum Graecis Auctoribus Virgiliu confert: id quod item lactum est a Ioseptio Scaligero in Appendice eidem Guellij labori addita. Sed epistola Gueliij dedicatoria expungenda est, pietasq; alicubi potuisset interseri ex ipsis auctoribus Graecis. SECUNDA. Quscunque commode pQssunt exponi, ut animi ad virtut c,atq; adeo ad veritatem accendantur, ea ne omittantur. Id quod S. Augustinus nos docuit,
praeter id,quod ex Constantino Magno Imp.attulimus in octauam Virgilii Ecloga. Et Augustinus quidem sic: Mirari autem soleo etiam apud Virgilium istam Domini reperiri sententiam, ubi
ait: Facite vobis a cos de mammonPinsistaIis, ut cum dfeceritis, recipiant nos in a-iona tabernacula . Et infra. Nam cum Elysios campos Poeta ille describeret, ubi putant habitare animas beatorum: non solum ibi posuit eos,qui propriis meritis ad illas scdes peruenire potuerunt, sed adiecit, atque ait: Mut , , ut memores, alios fecere merendo. idest,qui promeruerunt alios,eo'; sui memores promerendo seceriit. Prorsus tanquaeis diceret, Mod frequentatur ore Christiano,cu se cuiq: Sanctorii humilis qui'; comendat,& dicit: memor mei esto: atque ut id esse possit, promerendo eisiet i; hse ille.
569쪽
a TERTI A. Vt quae pietati, ac Religioni aduersantur, ea potius ex solidissima' Patrum auctoritate, quam E nobis, planissim ξ refutemus. Et sanὰ idem ipse Augusti.
nus acerrimi vir iudicij, hanc quoque viam nobis strauit: quemadmodum e sequentihus intelligetur. Nam iita inquit peritura praedicta sunt, praedicta Olonino. Non enim negare pos. sumus,quod praedi tum est. Dominus tuus, quem expectas,dixit tibi: Exurget gens
contra gentem,& regnum aduersus regnum. Habent immutationes terrena regna .
Veniet ille, de quo dictum est . Et regni eius non erit finis. Qui hoc regnis terrenis promiserunt,non veritate ducti sunt, sed adulatione mentiti sunt. Poetae illorum quidam induxit Iouem loquentem, & ait de Romanis.
His e eo nec mesas rerum, nec tempora Dino.
in Imperium siue fine dedi. Non planε ita respondet veritas. Regnum hoc quod sine fine dedisti, in terra est, an in caelo λ Vtique in terra. Et si esset in Csio, C lum & Terra transient. Transient quae fecit ipse Deus,quanto citius, quod condidit Romulus λ Forth si vellemus hine exagitare Virgilium,& insultare,quare hoc dixerit, in parte tolleret nos,& diceret nobis. Et ego scio. Sed quid sacerem,qui Romanis verba vendebam, nisi hac adulatione aliquid promitterenti quod falsum erat λ Et tamen in hoc cautus sui, quando dixi. Imperium sine fine dedi Iouem ipsorum induxi, qui hoc diceret. Non ex persona mea dixi tem salsam, sed Ioui imposui fallitatis personam. Sicut Deus salsus erat, ita medax vates erat. Nam vultis nosse,quia ista noueram Alio loco,quando non Iouem lapidem induxi loquentem,sed ex persona mea locutus sum,dixi.
- Non res Romana, terituraq. Regna ,
Videte quia dixit pcritura regna. Dixit peritura regna non tacuit peritura. Perituraveritate non tacuit, semper mansura adulatione promisit. Non ergo: deficiamus sta. tres, finis erit terreuis omnibus regnis, haec ille.
Expedit autem , ut quisque Vugiiij tractator perlegat quattuor primi libri capita de Ciuitate Dei, quae illemet scripsit Augustinus. Primum enim agit de aduersariis nominis Christi, quibus in vastatione urbis propter Christum Barbari pepercerunt victis: quo capite expendit,quomodo, quod Dei est, superbae quoque antinae Aeneae spiritus inflatus affectet,amet q. sibi in laudibus dici rParceri lubieci si se debellare superbos. Deinde ostendit,quod nulla unquam bella ita gesta sunt,ut victores propter Deos eorum, quos uicerant, parcerent uictis. Nonne cait uidit Aeneas Priamum Per Aras . V si vines danum quos Esi secrauerat ignes . Nonne Diomedes & Vlysses,
Cursis flumma custodγbus arcu, Corripuere sinam e diem, manibus. cruentis. Virgineas ausi Di conrangere et uas. Nec tamen quod sequitur uerum est .
Ex illo fluere, ac retro subia a referri,
Postea quippe uicerunt,postea Troiam ferro,ignibu'.delerunt, postea confugientem ad aras Priamum obtruncaueri Int. Nee ideo Troia periit,quia Minerua tradidit.Quid enim prius ipsa Minerua perdi- η derat ut periretλ an sortε custodes suos Hoc sanE uerum est, illis quippe interemptis potuit auserri. Neque enim homines a simulachro,sed si inulachruin ab hominib. seruabatu r. Quomodo ergo colebatur,ut patriam custodiret, di ciues, quando suos non ualuit custodire custode 3 - . Tettio uero capite eum Augustinus docere uelle qua imprudenter Romani Ueos penates, qui Troiam custodire non potuerant, sbi crediderint prolaturos. Ecce inquit) quibus Diis urbem Romanam seruandam se commendasse gaudebant. O nimiumiserabilem errorem. Et nobis succensent cum de Diis eorum talia dicimus: nec suc-eenient auctoribus suis,quos ut edascerent,mercedem dederunt. Doctore'. ipsos tu.
simulachruno seruabat homines,sed seruabatur ab homi .
570쪽
D amnum in pueris ex vit illi lectio
rum Deorum eum Basiliet. fallatu Daciarum a
super,&salario pubia se honoribus dignissimos habuerunt. Nempe apud Virgi. A
lium,quem propterea paruuli legunt, ut videlicet Poeta magnus, omniumq; praeci m si inuis atque optimus teneris ebibitus annis,non facile obliuione possit aboleri, Q. cundum illud Horatij. l duo semeles imbuta recens seruabis odorem ,
Apud hunc ergo Virgilium nempe Iuno inducitur infesta Troianis, Aeolo ventorum
Regi aduersus cos irritando, dicere. Gens 1nimica mIL Tyrrhenum naugat aruor Ilium in Italiam florians, octos. PenMes.
Itane istis ponatibus victis, Romam ne vinceretur, prudentes commendare dςbuerut λSed haec Iuno dicebat velut irata mulier, quid loqueretur ignoransi Quid Aeneas ip- Bs e plus toties appellatus, nonne ita narrat. Penthas Nirrades, arras PhoebIq. sacerdos, Sacra manu, zacus. Deos, paruumque vepotem. Ipse trahit, cer=J.amens adtimma tend/t.
Nonne Deos iplos,quos victos non dubitat dicere, sibi potius, quam se illis, perhibet commendatos, cum ei dicitur: Sacra, suos f.IIH commendat Troia Penates: iSi igitur Virgilius tales Deos,& victos dicit,&,ut,vel victi quoquo modo euaderent, homini commendatos; quae dementia est existimare his tutoribus Romam sapienter suis e commis Iam, & nisi eos amisisset, non potuisse vastari immo vero, victos Deos tanquam praesides & defensores colere, quid est aliud quam tenere non nuininal - Cna, sed daemonia mala λ Quanto enim sapientius creditur, non Romam ad istam cladsi non si 1isse vent iram, nisi prius illi periissent, sed illos potius olim fuisse perituros,nisi eos quantum potuisset, seruasset. Nain quis non ,cum aduerterit, videat quanta sit vanitate praesumptum,non poste vinci sub defensoribus uictis, & ideo periisse quia custodes perdidit suos Deos,cum vel sola potuerit esse caussa pereundi,custodes haberetioluissse perituros λ Non itaque cum de Diis victis illa conscriberentur,atque canerentur, Poetas libebat mentiri, sed cordatos homines cogebat veritas confiteri. V rum ista opportunius alio loco diligenter, copioseq. tractanda sunt. Nunc ut quod in si ititeram de ingratis hominibus dicere, parumper explicem, ut possum; qui ea inala quae pro suorum morum peruersitate merito patiuntur blasphemantes Christo imputant. Quod autem illis etiam talibus propter Christum parcitur, nec dignantur at- Γ, tendere,& eas linguas aduersus eius nomen dementia sacrilegae peruersitatas exercet, quibus linguis usurpaverunt mendaciter ipsum nomen, ut viverent, Vel quas linguas in locis ei sacratis metuendo presserunt, ut illic tuti atque muniti essent, ubi propter eum illaesi ab hostibus fuerant, inde in eum maledictis hostilibus profluent. Hic idem Augustinus. Agit deinde de asylo Iunonis in ipsa Ciuitate Troia,quod neminem liberauit a Gigeis & de Basilicis Apostolorii, quae omnes ad se confugientes a Baibaris defenderunti sic inquiens: Ipsa, ut dixi,Troia mater Romani populi sacratis in locis Deorum suo. rum munire non potuit ciues suos ab ignibus, serroq. Graecorum, eosdem ipsos Deo colentium, qllinctiam Iunonis asylo . Cusodes lecti Phaenix, o dirus VI es
Praedam aseruabant, huc undique Troia gazias Incensis erepta adstra, mensaeq. Deorum , Cratere q. auro jotidi, captia'. et sis Congeratur: pueri fauidae longo ordIne matres.
Electus est videlicet locus tantae Des sacratus, non unde captiuos non liceret educere, sed ubi captiuos liberet includere. Compara nuc Asylum illud non cuiuslibet Dei gregalis, uel de turba plebis,sed Iouis ipsius sororis de coniugis,& Reginae omnium Deo rum, cum memoriis nostrorum Apostolorum. Illuc incensis Templis, & Diis erepta