장음표시 사용
101쪽
Nunc quae ille inepte igni tribuit, videamus, ut
generalis Peripateticorum sententia per consequentiam nec ellaciam, non possit igni non con
Communis Graecorum, Latinoriimque sententia, ut videte est apud Toletum in lib. a. de Getan erat. c. s. q. 8. ignem proxime in aquam mutari
contendit, quae est ex preis Aristotelis diiciplina. od utique non set in instanti, nec sine magna contrariorum colluctatione qua paulatimi calor a frigore vi siccitas ab humiditate superetur, paulatimque materia ignis quem centuplo ratac rem aqua ponunt, ad debitam sormae aquae densitatem sese contrahat. Non Arma ignis perit, quin forma aqua succedat eodem ii stanti. Quaero quo raritatis gradu haec ignis naateria, expulsa forma prior aquae speciem induit3An clim ignis
materia ad acris quantitatem contracta elii .id huc enim decuplo rarior erit quam aquae natura Patiatur. Si hoc fateantur, utrinque aequaliter prementu Hinc quia materiam habentem raritatem aeris , formae aquae suscipiendae dicunt idoneam, ex quo sequitur necessarib formam aquae in tenuitatem aeris rarefactae non interire, cum in tali raritate stare possit, imb creata sit Illinc, auia si ignis nati ira ad eam statum contracta salua fuit; nulla ratio est cur nequeat ulterius. Si enim nongentis suae raritatis gradibus amissis, ut ad aeris statum recederet, adhuc erat ignis; quidni, ubi ad aquae densitatem contractus estὶ Quod ver,der ritate dictum est, idemi de calore censeatuta. nec
enim calor ignis minus ossicit formae aquae, quam
102쪽
Idem prorsus esse iudicium de igne, cum mistinaturam induit, nemo est qui non videata, ut forma lenis persiliat in materia valde contracta, modice calida; antequam tarmam isti subeat, quae minimum caloIem,ac raritatem requirit hinc inde enim Elementa debent plurimu a propria natura recedere, antequam misti serma quadam eorum temperiem pri requirenti conuenianta. In quore cest i a debitari talitate . qualitate subsistunt adhuc corum formae, quae non cedunt, nisi forma inisti succedente. Verum lia: pauid abstrusiora mittentes, ad eaqIae oculis cetanianus, accedamus. Cum ignis e tinguitur, non perit eius materia. tuo abit'Dicunt forma terrae subiici Cum ver,ignis sit millecu-plo terra rarior, amplius; et si velocissima sit haec materiae contractio, non tamen fit in instanti, Alioquin hanc mutationem instantaneam sequere tur motus alius localis i instanti; aeris nimirum qui ne detur vacuum, eodem instanti replet locii, quem ignis capacitas relinqueret. Qualem aeris motum in momento, cum nemo sit, qui nesciateias impossibilem; Sequitur neque talem ignis contractionem fieri in instanti, sed successive Alco trahente sese materia,non tamen abit ipanis forma quin eodem momento terrae species adsit. Quoto dentitatis gradu haec materia formam ter subit3An cum est adhuc aqua rarior, iro mille gradiabus raritatis, viginti tantum gradus retinet Mabens materia adhuc viginti gradus raritatis duplo est aqua rarior, quae tantum habet decem. Nopulo illos ad mill uros ut materia qua duplo qua
rarior sit, ad speciem terra debite sit disposita.
103쪽
ς DE MATERIA ET MIXTO Non enim hic locum habet coacta illa quam Toletus ibidem magnificat Alberti blutio: cu ostensurus non esse in conueniens, ut a itia ad ignis ser-mam properans calorem, raritatem ignis exuperet, Albertus ait, quod non es inconueniens quod aqua, dum cst in via corruptionis, sit sub maiore calore
raritate, quam si ieris caloro raritasmon enim repxgnat,
quodsi dispositio naturalis aeris minor dillositione violen-ra i tu aqua praesertim cum tendit ad id quod calidius, rar es ipso Ere, quod est ignis. Ea, inquam solutio
ouamuis valeret hic tamen erit inutilis Eteniin agit de calore, ac raritate violenta aqua qua tendit ad sui corruptionem. Hic verbpetimus, Anterra possit esse rarior aqua, aqua rarior aere, non quando tendunt ad corruptionem sed cum fiunt i cum ignis in ipsas conuertitur. Ea quippe raritas non erit ipsis violenta, neque contra naturam ipsarum quae non impediet productione nanimo maxime naturalis quam ab ortu habuerint,&ininita natae sint. Vt igitur in statu naturali terrae, forma illa teri qinceperit,atque ex materia densitatem terri; debitam adepta educta sit, necesse est, ignis formam durasse donec plane materia ipsa ad terr densit tatem compressa sit. Siquidem ex illorum doctrina durauit ignis species in ea materia donec terrae sorma aduenerit. Sed quid altercamur in re tam clara Si potuerit durare ignis sorma dum materia ad aquς denssitatem coiitracta esset, non potuit donec ad terret spissitudinem peruenerit Quod
si astatu naturali in tantum remota durauit unde sciunt illam in eo puncto peti ille Res illa,ignis inquam ille adeo compressius erat adhuc ignis; cur
104쪽
esse deserit An quia non apparet non calefacit Θnon sentitur Ponant ipsum durasse in illa densitate ad quam coactum fatentur , antequam interiret ii in illa densitate duraret an appareret QU9- modo appareat mille cupio densior quam solet etsi se cum apparet Vapor in aquam condensatus specientiae retinet vaporis vel aqua in vaporem rarefacta eademne quae prius,videtur ξ Nihilominus ut veritas cogit fateri multos ex Peripateticis, eadem est aqua tu densa siue in vapores rarefacta. Et hoc distillationes per artem factae ita clarum faciunt , ut iis velle repugnare , insania sit pro
Vapores illi in capitellum evecti nihil referunt specie liquoris in quem statim comprimuntur; nec liquor est vaporibus similis. Cum tamen non habeatur nisi decuplo rariores illo liquore su modo ignis mille cupio densior effectus eam speciem visui vel taetui obiiciat, quam rarus solebatΘVerum negent aquam amplius esse quam cum in vapores bluta est. O praeclaram philosophiam, qu neget vapores in quos aqua resoluitur esse aquam: aquam tamen posse est rariorem acre fateatur suae neget ignem vel flammam in fumos coactam flammam esse, ignem esse , ignem tamen durare, dum ad terrae densitatem proxime accesserit, nequeat dissiteri quaeritinat quomodo ignis possit sine calore esses ignem tamen durasse dum p terrae frigiditatem prope accesserit nequeat inficiari. Huc Aristoteles qui petit quomodo sit ideelementum quod S densum & rarum est: l espondeat ex suis principiis: quomodo sit eadem aqua, quae densa est; antequam ad ignis formam per-
105쪽
K DE MATERIA ET MIXTO ueniat est rarissima Respondeat, quomodo sit idem ignis qui cum sit rarissimus antequam forma terrae induat, idem adhuc manens fit densillimus 3 Proferat inquam rationem aliquam , cur ignis qui ad illam usque densitatem,&frigiditatem duraue rit, in ea persistere nequiveritam 19d igitur a veteribus petit, ego vicissim veterum nomine ab eo quaero quomodo sit ignis ille qui antequam fiat aqua vel terra,iam calorem perdidit, raritatem Rus modo ignis Tigidus ac densus tantisper consistit 3 quod cum ex sua doctrina nesciant Peripa, tetici concipere , quippe quae in quo consistat caloris, ratio non aperit, id ex Platonis schola accipiant.
Vtto ex Platonis sententia caloris natara explicatur.
A diant ergo Platonem in Timaeo causim
caloris sagaciter indagantem. In primis, in quit, qua ratione ignis catinius dicitur videamus: quod ita
demum persticiemus .s discretionem , dirusonemque ab eo factam consederemus, quod eurim acumen quoddam est pastio fere est omnibus mari sum Tenaitatem vero angulorum, laterumque subtilitatem paruitatem pari:cula rum,motu velocitatem,quibus omnibus vehemens, ct penerrans est, velociterque quod occurrit diuidit semper, ct diffla considerare debemus, lura ipsius generationem ari;
mi repetentes, eiqilippe non alia natura corpora nostra dividens, ct in partes exiguaspartiens, merito passonem illam quae lagitime calor noctinatur,inducit. Eccum agitur non Empedoclem, non Democritum, quem deli- run ν
106쪽
rum, delirantes vocant; sed sapientissimum diuinumque illum Platonem , caloris naturam apprime describentem .Quod si tenuitas agilitas par
tium, earum acum c agens, ac corporum nostro
rum partes diuidens , ac dissipans, hanc producit passionem quae calor dicitur quid erit si partes illae
tenuissimae in unum coaetie agilitate amisia, atque acumine retuso,agere cessent, ab ambiente frigido dcfatae, atque coercitaeΘNbnne earum actione ces.sante, cesIabitac passio quam producebant, calor scilicet ille qui ab illarum particularum actione manabat 3 Et mirum adhuc si ignis ille in mistoco pressus, atque ab inuoluente humido frigidoque coci citus, calidus non sit cum non agat partium vero illarum ambientium disiblutione facta, liberior exiliat Sc qui pressiis erat, sese diffundata nactusque agendi spatium,aculeorum suorum vim in
Atque hinc quide patet solutio clarissima quaestionis hactenus inexplicabilis , Cur ac ore diducto ematu, sit calidus, angusto ver sit frigidus de quo quam nihil dicat Scaliger suo loco monstrabitur. Dicimus non nos, sed res ipsa apertissima, id quod expiratur non esse aciem purum,sed quid ex aliis quoque elementis, mixtum, ut probat species quam oculis nostris subiicit neque enim aer videtur, ut solet id quod sic ematur, maxime tempore frigido esse visibile. Cum autem partes calidae a frigidis inuoluantur, ut in omni re ista est fere per
petuum , fit, ut dum vapidii illud pressis labiis exit, partes igneae a stigidis ambientibus presi, non gant, solaeque frigidae externae sensum assiciant. Sinlato ore exeat, calidae illi spatium amplum nactie
107쪽
64. MATERIA ET MIXTO ad agendum, suos in res obuias explicent aculeos. Hinc est quod per nares cluae constringi nequeunt ei nissus ciusmodi spiritus semper sit calidus. Eandeesse rationem asiis aestiuo tempore permanus, aut
fabelli motu refrigerati luo loco docebimus. Qua in refustra sudauit Sol ger. Caeterum quam friuolum sit illud quod buccis
concrepantibus clamant, quomodo ignis formacile possit quae non agat, miror eos non animaduertere cum videant herbarum,plantarum, arbo- Iumque formas totam hyeme otiari, frigore nimirum quod eas condensat, ipsarum actionem prohibente: Cur quod in illis experiuntur,tam nouulnct tam alienum ab ignis natura putet Quia, nempe non vident ignem non sentiunt ignem,idcirco
ignem esse negant Praeclaros sane philolophos, inihil concipiunt, nisi quod sub sensum caciit, longe ineptiores illis,qui ut Aristoteles refert lib. i. degenerat cap. 3. Cum adsens bilem materiam mutatio fieret, tum gigni quidpiam aiebant cum ad eam qua sub sensium non cadit orrumpi uuandoqitidem enso non enssentitiendo, O non sentiendo de iniebant. Non id ipsum in Aristotelem eiusque seetiitores quadrat qui cum ignis impeditus,& coarctatu se hon sentiedum praebet, gncm este negant Est philosophi per effectus in investigatione causae proce dere; non tantum per est Ectus praesentes sed con- se luctes: Cavia enim saepe impeditur, ne effectiini
praetentem edat licet praesens remoto aute impedimeto, ubi exit in actum, se etiam prius fuisse demonstrat, etsi impeditam quominus actione sua praesentiam testatam faceret Nisi vero S ipsi Sole esse non credant , cum vel nubibus obieetis non
108쪽
emittit radio. vel Dii ei potu luna suum lumen nequisit,ffundere. Cui Solem non minus oletum fatentur' non inus Tolitum cursum peragere inita nimirum ratio id suadet. Et ne ulla ratio maior aut sortior illi qlibus elenentorum naturas in diuersis isti partibus diuersas perdurare demonstrauimusΘEas repetant,proponant; experian
tur, an sit futurus ullus qui vim earum sine peruicacia sustineat.
ARTI C. V. su ostenditur, qua ratione in misto motus fat
N Eque pili secerim illud quod plurimi indi
cant Aristoteles,eiusque sectatores sequuturum si elementa essent in isto, fieri motu contra naturam , Cum vel ignis deorsum fertur,vel aqua sursum eleuatur Peto ab illis, nonne cum Animal membra sui sum erigit, is motus fiat contra naturam rei grauis,quale it membrum illud φ Dicunt nempe istum esse motum illum,partim na turalem partim contra naturam , naturalem qu tenus membra illa naturaliter obediunt formae mouenti. Contra naturami, quatenus grau scr- sum tollitur.Idem respondeo, hunc motum misti partim naturalem, partim contra naturam stoli quidem naturalem, cuius natura postulat. Vt quod in eo dominatur, elementum vincat violentum Vero parti, huic nimirum, vel illi elemento. Quid
illudne absurdum in isto, quod hi concedunt in animali rasi qui in summa cerum inopia quisquilia cxponunt venales: ita extrema rationum penuria pressi hoc rationis ramentum extollunt.
109쪽
ς DE MATERIA ET MIXTO Rara C. VI. Cur ignis in misto non si leuis. o vero opponitur de igne qui extra coriositum leuis,in composito grauis esset . no' magis est mirabile, quam quod avicula qua libera facile volat,&iuriam se proripit pedibus, aliique constrictis, deorsum prouoluatur: eodem fere modo,ignis in misto vinctus deorsum tendit, qui solutus in altum avolat: ni mauis dicere eum inclusum , atque conitii etiam a partibus grauibus deorsum ferri, non tendere. Sed quid noc absurdum putant in igne admittere, quod in aqua experiuntur, quae grauis in vapores nihilominus eleuatur eadem nihilominus manens, ut grauissimi inter Peripateticos,experientia cogente profitentur.Cuius diuersitatis motuum caulam
quoniam ignorant,liceat nobis indagari.
R TI C. VII. Quo absiuria praedicta in Aristotelem
od ver,monstrum inueniunt in isto,ut
contraria,contrariis iuncta stabulentur: lo--gὸ horribilius in eorum domina, certum est demonstrare, si ad ea quae docet experientia a-riimus attendat Aqua seruens, si ignem submoueas , loco quantumuis frigido paulatim deseruescit,ac calorem remittit.Si quaeras, cur quae ad frigus toto natur: impetu rapitur non illico frige-Icin, sed gradatim adfigus accedit , dicunt calore ex aduerso renitentem esse in causa. Et quidem in eadem parte sita ut eadem pars aquae simul sicca -
110쪽
lida, stigida Frigida quae calorem conetur ex pellere .calida quae ligori reluctetur. Neque id
Incommodam putant, eam habere quosdam gradus si igoris,d quosdam caloris , modo neutrum contrariis sit summe intensun , sed quantum v num crescit, alterum decrescat Summe calidum v.c.nhil prorsus habere fi igid tantum vero de calore remitteres, quantum accidit frigoris Ita vice
versa,summo gradu tigidum, nihil calidi retinere, cuius quantum aduenit, tantum rigidi depereat, licet nondum tactu calidum sentiatur , nisi quatenus minus est frigidum Calorem itaq; paulatim minui a ligore, quod in eadem partena tum paulatim augescit. Neque enim hoc in sua schola possutit dimieri. Iam perpendant apud se virum magis conueniatiliturae contrarioriam, an ut sint in eadem parte subiecti, an ut sint in diuersis Absonum censent,si contraria in eodem composito sese contingere asseramus,non magis absonum,eadem simul in eadem parte habitare At sunt tantum accidentia quae proinde pos sunt eis in eodem subiecto; modo non nimis in tensarnos vero ponimus substantias,ut ignem , c*qaam quas coniunctas,in contiguas posse subsistere dissicile est conceptu. Verum dum haec isti respondent, non recor dantur suae doctrinae asserentis substantias non esse inuicem contrarias, ignemque & aquam an xum secundum qualitates repugnare Haec insidam illorum, ex Ariltotele, sententiaci secun-
Risquam, si ignem, laquam diuersas misti par-u constituere dicamus,nG possunt inferre Paxte3