Philosophiae naturalis adversus Aristotelem libri 12

81쪽

controuertitur extra contentionem ponamus Sio lenim&euersum fuerit Aristotelis fundamentum,

patuerit, quidistinctie in distinctas abeant nasturas,natura quoq; in misto distinctas fuiste,quemadmodum in psolutione vini aquς prius isto rumin sensus de ratio docet, ricaliger inficiari i

non potuit.

Sed ad probandum quod intendimus,notanduquod in schola Peripatetica nemo ignorat,ex carne,aut ligno ignem laquam produci idem esse, ac si dicas materiam carnis aut ligni forma corrupta , formam aquae &ignis complecti. Itaque se, cundum illos, ex qualibet carnis particula ignem aquam educi, nihil aliud est, quam parte in quamlibet materiae carnis formam ignis laqua suscipere. Iam quaero Vel ignis illes aqua ex quavis eis iusmodi arnis particula simul exeunt, vel unum

post aliud. Si primum suppono quod apud ipso

ust indubitatum; ad formam ignis, aquae I equita materiae dispositionem quae paulatim fit uiiccessue. Debuit igitui ouae ad formam ignis tendebat, esse valde dida sicca quantumque ignis nat fira postplabat Contra, quae ad formam aquae, estoppprime frigida. humida ludicent, an eadem materiae particula potuerit simul ad formam ignis . aquae, motibus contrariis tendere, ut tueripvi gradu intensb calidai sicca quod ignis Naturae competebat , simulque in excestu frigid ζ humida quod ad aquae speciem erat necet. .

Si secundum dicant,ut ignem laquam numppst uinum hiula nitent Clarum et: non ex cadem

82쪽

dem materia prodiisse. Non enim fit de nouo illa

materia,sed quae carni fornis substrata erat,abrens, formam vel aquae vel ignis accipit. Non autem eadem est materia quae iam in aquam abiit &illaquet

adhuc sub forma carnis est speciem ignis expectas. Sed quid opus pluribus materia ignis S aquae

ex carne productoru non alia est, quam qui tritis erat sub forda carnis non enim de nouo producit tu. Et quamuis aliud faciat compositum, eadem in se est quae pilus. Sed iam matella ignis non est materia aquae. Ergo nunquam fuit eadem. Quemadmodum duarum baculi partium una non magis est altera quando sunt coniuncte, quam ubi fracto baculo fuerint diuiis Rupto stipite haec ais non est illa. Ergo neque integro una erat altera. Ita extra

carnem haec pars materiae non est illa ergo ita carne nanon erat altera. Sunt enim in se co delatae

idem ipsum quod erant. Sed iam una non idem est quod altera,ergo nitia quam fuerunt idem Potest quidem eadem materia aliter fuisse affecta quam iam sit, alia fuisse materia non potest. Sicut idem homo potest fuisse alio habitu, sanus doctus, diues, qualis iam non est, fuisse alius homo non potest ut Aristoteles fuerit Socrates Prosecto insaniat qui putarit materiam iam ignem factam, in carne fuisse illam quae iam induit aquae speciem. En quam forti ratione Aristoteles lib. 1. de General cap.7.impugnat Empedoclem, quod secundum illius opinionem ex una eademque mixti par ticula utrumque fieri nequeat aqua simul ignis.

Non debet inquit Empedocles;&ecce pro Empedocle vicit veritas,ex diuersis partibus misti diuersa

83쪽

exire;&quae diuersa exeunt prius diuersas in misto seu composito partes, etsi continuas constituisse. An veto partes ill in isto similes essent, an disesimiles sequitur ut pluribus quaeramus, quamuis ex dictis iam constet fuisse heterogeneas, seu dissimiles.

gento mistis manifestat diuelii generis parce ut prius remanere: quodque haud obscuro Scaliger concedit,in nube, pluvia, vento, gran dine,niue rore, pruina, eiusmodi Sunt enim,inquit, exhalationes mista ex pluribus elementis, qua haud magna cum re dissolui possunt. Id de omnibus istis propositum est demonstrare aduersus Aristotelem, qui cap. io primi de generatione dicit misti rationem requirere,Vt omnes etiam minime eius partes sint mista habeantque eandem cum toto rati nem haud secus atque minima pars aquae aqua est.

Qiis falsissimum esse, ex iis quae praecedenti articulo monstrata sunt , et siliquet suis, ut tamen vel taeco pateat. Supponimus quod in ipsorum schola certissimum est illam particulam materiae quae vel aquae vel fumi sormam admisit successived paulatim ad eam formam esse dispositam: contra vel quae ad ignis formam reseruabatur minimc , sed aquae speciem vel abhorruisse, vel fuὴisse , vel ad eam saltem non tunc idoneam suisse.

84쪽

fuisse. Ex quo duo cert colligimus neque

eas num Midem numero esse nisi propter coniunctionem fuisse , quod superius comprobatum stri neque eas esse similares , quod restabat inferendum Rusmodo enim quae ad speciem aquae toto appetitu naturae rapiebatur fuisset idem numero cum ea quae ab eadem aquae forma abhorrebat 3 Quomodo eiusdem generis, vel similes quarum .in contrarium tendebat appetitus ,

Qu9d si quis dicat ante dispositionem fuisse

similes , quaeram a quo dispositas credat 3 Abigne scilicet , vel sole aequaliter in eas partes agente. Cum autem pariter agat in omnes, cur

hanc ad fumum , illam ad aquam , illam ad flammam , illam denique ad cineres disposuit An quia Sol, cum sit causa uniuersales quod de igne dixerint potest diuersas formas produceres ad easque materiam disponere 3 At quaeram 'non cur diuersis Sol formas producat. sed cur ex hac parte potius hanes ex illa verbliotius illam estingat; quidem in partibus nula est diuersitas. Sol quidem colliqua ceram, lutum indurat; at non eiusdem luti has paristes indurauerit, illas liquefecerit; si id contingat non sine causa , atque aliquo discrimine faetii putaris. Causam similiter certum est inesse , cur siue Sol , siue Ignis, uue quodcunque Agens eiusdem subiecti partes continuas alias ad alias formas admittendas disposuerit. Quis neget inter illas aliquod discrimen . quae vero discriminis causa Sane existit;ii enim non existeret, quid

85쪽

DE MATERI E MIXTO pollet Et quidem in illis existit Alioquin si extranea esset, semper querendum restarct cur hanc potius quam illam asticeret, cum Nun minuta particulae continuentur. Igitur in unaquaq; existit illud quod in causa est,cur ad hac potius,quam ad illam forma praeparetur. Non igitur partes illae sunt similares led licet in contiguae, vel continuae, seruant tamen diuertitatem qua haec ab illa cui connexa est dillentiat. Q i et si agnouisset Aristoteles, certum cst neque similes omnes mixti partes, neque mixtas easdem fiuile dicturum. ARTI C. IV. uo eadem veritas alia via per plures rationes inreestigatur. - Vod si cui neque haec clarissima plenariam a fidem fecerunt, audiatri aliud mirabilius, quod ex praecedentibus deducit tir. Cum vj. exstipite viridi aqua elicitur idem puta dercliquis, quo plus humidi inde educitur, eo sicciores euaiunt partes reliquae Si humidas illas in misto fiuisl Eareatur, quarum separatione siccae solae restantes totum siccius constiti Laentidixerit quod verum est, scd Aristotele cum exercitu suo repugnante in cum Aristoteles, aequaliter omnes isti partes humidas fuisse contende iit; quanam unde effectum sit, ut aliis sese ex liccantibus aliae madescant magis Anquod aliarum humiditas in has trant eat Hoc ne- qu quam sanus admiserit, ut accidens migret de

subiecto in subiectum. Qu9d si delirus hoc fieri

posse credat; non minus mirum erit, cur has de se rens humiditas in illas se conserat neque enim si luna tuaerimus quod superius cur aliae humidae, aliae sicca fiant sed cur quo plus hae acquirunt humidi-

86쪽

humiditatis eo plus siccitatis illicoseqiiuntur. Cuigitur nulla possit assignari causa, nec sane alia sit,

lateantur quod verum est,partes alias in misto uilla, quarum segregatione reliqua sicca apparue int, quarum siccitas cum humidis confusa non patebat: ut si liquorem quo pannus , aut aliquid aliud madeat, elicias, pannus siccus erit qui prius madidus partium scilicet humidarum segregatione, id ipsum possemus ostendere in retii geratione. qaifit plerumque partium calidarum separatione. Idcirco Aristoteles in problematis qucerens, cur aqua calida citius ad radios Solis refrigeretur,

quam in loco frigido posita, rationem assignat,qubd calor vehementio reuincat infirmiorem. hoc

experiuntur qui sudantes accedunt ad ignem sudare desinant,& qui manum adustam igni admouent quo citius curentur. Id ipsum ςliciter experti sunt milites illi quos refert Ambrosius Pa-

reus, qui a puluere tormentario accenso ambusti , quod medicorum manus nil prodesset, desperatione victi ad flumen se praecipites daturi cum currerent, ab anu quadam obuia carpartum admotarombeneficio miraculose sanati sunt, Vnderi Fernelius ait caepas ambusta, per miraculum sanare, quas tamen valde calidas eis gustus docet. Hoc facit& Sabiici cortex vel eius succus

qui licet ealidus,&siccus ordines cudo his,aliisque inflammationibus mirince confert, quasvicalx ipsa ex melle admota sedat ut, cuius aqua lic ex admodum calida,veluti id genus alia permulta, ambusta sanat. Quae quidem,ut Fernelius de caeris, miracula sunt, sed iis qui actionum naturalium vera ignorant principia. Quorum omnium iacilis siet ra-

87쪽

tio, si scirent apte calidas per adustionem sol

tas,apertionem pororum quo liberius exeant, re quirere, qua calo iis externi beneficio, impetrata

erumpant partem amictam infestare desinentes Velim quoniam id ignorant, libet audire quam huius causam ferant. Docent scilicet, omnium sensuum suffragio minorem qualitatem a maiore licet eiusdem generis vinci ac destrui. Quippe visus testis est lumen candelae alumine Solis extingui: Auditus pio batir ingenti fragore vocem vel sonum submissam non audirL. Giistiis experitur ab synthij vel aloes amarorem claicorij, vel ciceibitae sensum palato praepedire: Oliactus a stirmat, magnum saetorem minoris molestiam tollere .Tactus denique iudicat diros cruciatus doloribus modicis finemasterre. Quidni igitur calor externus maior internum illum vincat, atque com una pati Belle id quidem,&argute , se suo sorex indice proderet. Quid namque haec aliud probant, quam quod hi minime volunt, sensuum omnium iudicio,iaci odoris, non sapora, non lucis, non soni,non doloris, non denique ullius patibilis qualitatis sensum tolli,nisi maioris impressione, qua que sensum in tantum afficiat,ut eum retialiat a iudicatione minoris qualitatis Idem ne censent de calore maiore minorem extinguente ut quemadmodum lux Solis maius in aere lumen accendit, quo candella lumen ad oculum non pertingat, ita de reliquis dicendum liquet similiter vel Sol vel Ignis vehementiorem in membro ad iusto calorem im rimat quo sensus minoris tollatur LMinime sed contra omnium sensuum iudicium volunt calorem a calore eiusdem speciei non augeri:sed destrui.Neque mi

rums

88쪽

rum,id illis ab stir dum non videri, qui accidentia a seipsis, qui formam substantialem sua ipsius opera,

atque conatu interire somniant, ut demonstrauimus.

Sed impraesentiarum sit fatis,cum sensuum omnium consensu calor externus internum no extinguat tollat tamen eum calorem cum suo subiecto, discedere. Quod communis loqviendi formula indicat. Dicunt enim communiter eum a calore externo attrahi:& quidem cum suo subiecto, ut dictum est si quidem ipsum non relinquit Nic ardor manus remittitur partium calidarum abstractione, quae utique inerant in manu iuncti cum frigidis Quam partium expirationem probant manus externae partes marcescentes curisque adusta sese contrahens,ac corrugans. Quod inde confirmatur, quia si membrum ambustum frigori exponatur, obstructis meatibus calor qui exiret quit,agat cuniculosdatiusque circum serpat,undo malu ingrauescat. Qui ergo a frigore coclusus tenetum,caloris extrari iaculeis via pati facta exit, non

sine subiectocui inli rei partibus scilicet calidis qu in illa parte iuncta erant frigidis.

His tamen quae de calore diximus, nolumus ast sertionis nostra inniti veritatem, nisi quemadmodum omnium sensuum voce unanimi intellectit mest, quomodo calor intentior remissiorem non e tingueret, sed augeret rursus iisdem sensibus declarantibus audiamus quomodo calor extrarius intimum cum suo subiecto proliciat. Pcimum ex odoribus& saporibus quos res odociferae,ia suaves perdui. Quod fieri paritu subtiliu

89쪽

expiratione docent qui aromata vendentes e curant quam diligentissime occludi ne quid expiret.

Docet Smalum odoriferum marcescens quantum odor eiusm odi efflatur, certum praebens testimonium, partium quet expirantur.Eas autem esse quae tuas nares subeant, vitalem sensum eis praebeant, iudice aequiusne sit sentire, quam species spii itales, ut vocatu intentionales, cum quibusdam finger SQuicquid sit inficiari non possunt partes subtiliore sentari, qtribus egressis, reliquum sine odore fatiscit. Qua resin omnes erant aequaliter odoratae, cur qmbusdam exhalatis reliquae suum odorem peidunt Anob continui solutionem quae stillis abscedentibus Quin quo minutius res teruntur eo fragraretiores evadunci ut inde clarissimum sit, per separationem partium fragrantium,reliquum taefragrantia remanere. Id ipstim clari iis lucet in eorum extractis , quae ignis vel aquae opera fiunt, in quibus partes quae extrabuntur lon gesragrantiores sunt,ac potentiores, quam suis et totum Z quae vero relinquuntur,nihil habet nec odoris,nec saporis,nec virtutis. Cur nil quia partes illae solae erant odoriferae , quarum odor an aliis partibus impeditus,vel dispersus, ubi segregatae sunt S in unum coactie vim suam exercent liberius. Sed quid de salibus qui ex herbarum, aliorumiaque corporum cineribus educuntur Aquae nini tepidae vel calidae beneficiosa e cineribus illis et Citus,eadem aqua evaporata,apparet. Non aliquo accidente de cineribus in aquam migrante:Neque

enim si migrasset potuisset elle materia salis neque solum'

90쪽

solum,neque cum aqua coniunctum, neque Aristoteles agnoscit hanc solam salis materiam qui eam asserit exhalationes terrestres. Quiri si salem, quem eduxeris iterum ac sepius aqua diluas,lixi uiu coficiet simile priori, quo evaporante, tuum salem inuenies puriorem. In alis tui materia iam fuit sal ipsemet i qua dilutus:igitur primum fuit talis materia eiusdem salis. Sal scilicet ipsemet qui cum in minutissimis cinerum partitibus longe minutior delitesceret,aqta virtute eductus est. Ita vi quicquid in illis erat acrimonia extracto, remanentibus cineribus insipidis,&insulsis modicum hoc salis prius dispersi, iam coacuim, magnam vim obtineat. Cur si partes Omnes cine rum erant similes, hae pauca extractae sunt vel cur his acrioribus effectis reliquae suam acrimoniam penitus perdiderum λ

Ouesidia magis vrgetur. HIc iuvabit annotare quod Aristoteles libro r.

Meteorolooicorum causam salsuginis inuestigans eam ex adustione deducit, probatque rerum adustarum inductione, quas omnes inde acrimoniam conduxillo docet, inter quas urinas: cineres ponit quin alibi adipem per adustionem

feri somniat : Quod quam crastam ignorantiam contineat, libro sequenti demonstraturis, nunc susticiat qu.erere. Cur si acrimoniam ab igne per adustionem cineres accipiunt,iidem cineres, si lixi uio facto partes acres ademe is, non ampliuSacres evadunt' tantam uis adura alti uperlint adhuc

aliquae alliculae quae cineribus igne repetito, mi-