Philosophiae naturalis adversus Aristotelem libri 12

121쪽

mandum est,uniuersae Naturae testimonio ex quo ratio litem nobis adiudicet, multa quaestiones quae hactenus Physicos, Medicosque vexarui hac positione dirimantur, in quibus nullus, nisi qui ultro caecusire volet, Velitatem non videat clarissimam. Probauimus quidem Sole clarius fecimus lib. praecedenti,stigidas in misto partes no esse sine calidis,nec calidas sine frigidis Nunc vero addimus&haec. i.Ita necessarias esse frigidas calidarum retatentioni,ut quo plures fuerint calidae eo pluies frigidirequirantur quae illas inuoluant 2. Quo melius calidae a stigidis inuolutae fuerint, si, tera sint paria,eo firmiorem fore mistionem. 3. Hinc fieri,

ut plurima sint sensu&in extimis stigidissima quet

intus sint calidissima A. Qu9d exist sequitur,tatum abesse vi,q od putat Aristoteles res adustione partes calidas acquirant quin contra longe plurimas deperdunt, 'aucissimasque Ietinent,cum aliis paratas auolare Haec sunt quae Deo dante extra dubium ponenda suseepimus non quidem seorsum singula probando sed ex iis quae natura suggeret,ueuingulis, vel simul iunctis , per necessi satiam consequentiam omnia deducendo Age igitur Lector, hanc partem non ingratam nec inutilem gratus Rccipe.

INTEN

122쪽

De diuersiitate partium compositarum ex quarum harmonia, totum resultat. R TI C. . SVperius necessario non pauca tiemismus

quae id quod proposuimus ostendere non obscure designant; Non tantum prima elementa inmisto seu mauis composito manere,sed diuersissimas quibus mistum costat,particulas,ex iis primis rerum principiis diuersimode constructas; quas secundas, docendi gratia vocare liceat. Ex his secundis varie coeuntibus, tertiae fiunt non minus uim secunda,inter se differentes.Eundem in mo-um,&ex tertiis quartae, ex quartis quintae fieri

intelliguntur Ad cuius rei consessionem nos vel m. uitos ducit Experieti in rei cuiusuis distatutione. Quippe,res in ea reseluitur, ex quibus componitur.Atqui compositum naturale non primo resolatitur initima illa elementa,sed in partes quasdam inter se natura discrepantes; quarum singulae species rursus in alias multiplices diuiduntur;& hae in alias minutiores conciduntur Saepiusque haec partium diuersaru in minutiores semper diuersas subdiuisio repetitur Exemplo sit uua quae pressa, in inustum pri md recrementa resoluitur Mastum deinde feruescens partim in vapores abit, partim inspumas; partim lubsidit in se cibus: nobilissima Vero pars vinum est.Qu9d rursus si disti detur pars

123쪽

go DE MATERIA ET MIXTO

eius magis igne: sublime fertur cvaque vero quod phlegma vocant , iterum educitur natista quaedam subtiissima; quam silem laymici vocat. Vt omittam quam multa ex foecibus vini eliciantur. Pauca de multis in quae pars cadem sub diuiditur.Et quod de uua idem fere de omnibus putandum .Eci varia eorum diuisionis ratio uicut compositionis Ad Au , qui animum prae arat repetat sepius quam subtiles sint illae particulae etiamultiplicem compositionem sortitae, ut vix sensupercipiantur. An vero praetc has de particulas materiales quas prirna principia diximus, si aliquid aliud, dicemus suo tempore.

R TI C. II. De partium dissere tia qua sensum fiere solent. Si in nim spectes, differentiamq; eorum o

tus contempleris, corpora omnia conanosita,

inquatuor genera commode possim disiibui; talia sint liquida fluida , alia firma& constantia; alia utramque naturamia ticipitati qualia sunt fusilia omnia alia denique meteora quae sublime

seruntur ut halitus& vapores. In meteoris quandiu ascendunt, ignem superare, quo serantur; superius demonstratum est. In liquidis clarum est aquam exced re. In firmis te ram. Infusilibus videtur plus inesse terrae quam re liquorum, licet non tantum quantum in consi Neque haec diuersitas tantum inter corpora inuenitui sed inter ipsorum corporum composit

viam

124쪽

torum partes mam vinum plurimas habet parti calas subtiles, quae seipsis facile exhalantur.Quod in rebus siccis, ut aromatis obseruare est Item in siccis, maxime teri eis insunt partes fluidae, quas haud difficulter extrahas: istin pluribus eorum Partes sunt usiles, quae coeuntes olea illa crassiora

Componunt, quale est gummosum illud quod enuce myristica prolicitur. Et quemadmodum in siccis corporibus partes quaedam sunt liquidae , sic in fluidis partessant firmae , stabiles , si secernantur. Porro esse liquidum duplex motum est; aqueum scilicet Moleaginosum. Rursus est viscorum glutinosum, quod quomodo ex praedictis constet at-ue si vinculum,&nexus rerum terrestrium or-ine suo patefiet. Caeterum quomodo ex illis diuersissimis particulis primis partes in infinitum discrepantes confari possint atque per aliquarum particularum, vel detractionem, vel additionem , vel situs partium variationem , aliae in aliatum naturam facile transeant, non intellectu est dissicile. His ad faciliorem intelligentiam praemissis de- qui cirru ad propositum accedamus.

125쪽

De Natura adipis. R TI C. I. G deserentes de causa sciente adipis tentia

Solemnis est inter Peripateticos, Medicosque

de adipis generatione,contentio. quam dum componere se Posse putat Laurentius quast. s. lib. 6. non tamen soluit nodum Galeni opinio secu-do de Temperamentis est a frigido cogi adipem, qua

veteres fere omnes Graecos,atque Arabes tenuisse

dicit Laurentius. ut .

Qui contrariam tuentur opinionem, licunt adipis materiam esse calidam, Magens calidum, quam 1ententiam attribuit Aristoteli, aliisq Philosophis doctissimis Vegae in primis, Argenterio, Laurentio Ioberto. Ipse velo Laurentius in Galeni sententia inclinas,ea exponit ut pro frigido quod dicit causa esse adipis intelligat minus calidii,vt v. .ptuni buliquefactum dicitur a frigore cogi, non quod si tactu tale; si quidem plumbuti iam coactu ma: Dii admotam urinnon igitur actu frigidum est .minus tamen calidum. Hoc itaque modo vult ipsi a minus calido adipem condenseri,atque generari. Crediderim ego eam fuisse Galeni sententiam quaveram esse comonstrabimus .ieliquae vero partimvcrae sunt, partim falsae. Recte quidem Laurentius cum a frigido, idest a minus calido adipem dicit concrescere male vero cum adipem putat esse fri gidum. Contrariae opinionis authores male a calido hanc concretionem fieri putaueruiri, siquid calor eam liquefacit nec alis recte cum adipes

126쪽

materiam calidam dixerunt neque enim tota est calida, nec tota frigidi sed quod ea philosophia noli agnouit partious constat aliis calidis, aliis frigidis; ita ut iligidae calidas inde concludant. Od quomodo fiat exponemus, si prius monuerimus, qtiam falsus sit Laurentius in solutione huius opposita rationis, tua probatur adipe esse

calidum quia nimiium accendatur. Cuius hanc affert Cius, ni Ouod ammam concipiat facilem habita pingui, O aeria materia. Haeccine dubi solutio 3 At quaeritur,cur pingue comburatur. Imoqii aeritur quomodo materia illa quae comburitur sit aeria: cui acrilammam non concipiat.Si enim quod exae e constat facile insanam alitu cur non aerit te magis 'Ac non habet illam ex se aptitudinen quonaodo illam misto dabit Nunquid istidiculi retractas in isto qualitates quomodo refractus ille calor acris in adipe, si adeps inde tantam ad inflammationem , habet propentionem Nullus igitur unquam asserct caulam , cur adeps, vel haec materia pinguis , tam facile flammam admittar,accen aque tantam vim habeat in comburendo; quin Aristotelis militiam eiurans, in Ar ti- qii , vera: lti philosophiae castra se recipiat. Rursus, non ille soluit argumentum quo ex adipe qui circa cor nascitur, causam eius calidam aduersarij iusserebant. Neque enim causam eius finalem aD serre, est' iuestioni satisfacere, quae non finalem,

ted efiicientem petebat Qit Aristotelis sententia resutatsir. AR itoteles lib. 3. de partibus animalium cap. 9 Pingae, inquit, planius renes ambit quam

127쪽

s DE MATERIA ET MIXTO

reliqua viscera .Quoi necessario si cum excrementum per renes transimissum coletar. Quantiti essiim rellinqui tu sanguiriis puri facile coquipotest. Fim autemproba concoctioriis anguinω, adeps saeuum it Vtinam in co- bustis stati, velut cinere, aliquidignis relinquitur sic in concoctis humidis nonnihil caloris qui essecerit, relinquitur. Haec Aristoteles , qui adipem per adustionem calidum esse censet. Qu9 modo calor per adustionem generetur, dicemus inserilis. Niliac cotra Aristotelem. Facit experientia qua regionem cordi vicinam in qua viget calor adipe vacuam videmus:

Animalium quoque calidissima minime pinguia, sed ea potius quibus calor deficit undevi castrata longe magis pinguescunt. Quod nequaquam fieret,si adeps adustione calidus euadeici. Sic enim quo quidque esset caliditis eo facilius adipem adustione acquireret. Sed haec falsitas magis lique bit explicandis.Quibus quid quoque sit illud ingui simile quod cordi haeret aperiemus.

Duo era adipis natura declaratur. 1 igitur hactenus ea demonstrauimus,'tuene- mo nisi inuidus non videat . eandem philo pilandi viam sequentes causam adipis clim materialem , tum efficientem inquiramus. In epichicum ex eo quod a frigido adeps concrescit, negant eius materiam esse igneam inepte illi, cum ex eo

uod materia adipis ignea est , negant frigido co-ςnseri.Nos contra materiam eius,magnae parte, igneam astruentes causim tanti ignis in ea conse uati

128쪽

uati, frigidum, humidumque demonstramus facile illis qui in nostris demonstrationibus videre potuerint elementa in isto propriam naturam conseruantia mistumque ex partibus dissimilibus

constatum.

Atque ut rem aggrediamur, priemittenda sunt quaedam omnibus nota ex quibus procliue sit ad id quo tendimus peruenire. Notum est quomodo substantiae calidiores, ac partium magistentatum coctionem non patiantur;quin quicquid subtilis in eis est; atque in quovis earum praecipua consistit, avolet, atque evanescat. Id habent compertum illi qui aquae vix tepidae infusione earum rerum substantias eliciunt, quas decoctionis calor dissiparet. Et quidem hoc omnibus Pharmacopolis est exploratum. Chymi cis vero praecipua cura est,ne nimio calore materia aduratur;ac eius ignea substantia exhaletur.

Sed quid opus Chymicorum operationibuspNorunt id coqui,norunt mulierculae quae condie-dis ferculis postremum ponunt piper gingiber, cariophylla reliquasque aromatum species bene

tritas , ne si diutius vim caloris maioris excipe Ierit, illarum ignea particulae aufugerent. Iam ad rem. Cor esse calidissimum, caloris totius veluti sontem , qui per totum corpus sese diffundat, norunt philosophi, ac medici omnes. Nec quemquam latet quam calidus sit sanguis qui caloremi vitam,motumque corpori toti impertiat. Qua de re iuuat Platonem in Timaeo audire. Cum ver cognoscerentij, cor rerum terribilium obtellis trepidaturum, ct ira sepius agratarum, idque opus omne

129쪽

perandi gratia, ut, num te men tardi adhibuerunt Ecce ut ignem in co: de agnoscit Plato, quem inde per sing sinem in omnes corporis partes derivari dixerat paulo antὸ.Sed hoc nostrae demonstrationes,vel caeco clarum fecerunt i Ergo iam videre est, ut, quemadmodtim decoctio subtiliores, calidioresque ac magis i in eas aromatum substantias ita cordis calidioris aestiis quicquid in sanguine subtilius, ac magis igneum est,dissipet, atque amandet. Et quamuis rostent partes calidae ut quae carni compingendar, similibus lite partibus,idoneae sinu, tamen illae sunt cras.

siores, quaeque multa terra ignem internum coerceant, quonamus possit avolare. Stibtiliores vero,&quae minore terra pol lare ratum tur, vi caloris interni olutae stirstim cle prorip t: nr.

At contra, reg oniblis quae procul sunt orde

calorem esse remistiorem,ac idcirco sanguine minus esse feruid una ratio demonstrat. Hinc quiciecore sanguis deorsum liliit longe miluis torrettur: tum quia a corde remotior, tum quia cordis

aestum transitu non passus est sicuti qui in partes superiores sese distundit: tum quia serum quo dilutus est, psius calorem temperat. Idcirco finguinis illud igneum, subtile quod in partibus cordi vicinis vi caloris exhalatur; in locis illis minus calidis calore mediocri adiutum, exitum si non miniis moliatur partes ramen is ae igneae, bis nguinis massam reliquerunt, loco non quidem frigido sed longe minus calido a partibus serosis, frigidis lite tribus mioluuntur,retinenti ir; ibique

circa renes,acsa te, alias inlataorcs concreschine.

Haud aliter atque vapor ille qui permeatus cor e poris

130쪽

poris euadebat ab proprio igne vectus ubi in superficiem corporis peruenit, externo frigore co-primente facessit in ludorem. Ac sere in eundem modum fuligo generatur, cum igitis qui humidum, ac terrestre fert veluti indumentum , parte subtiliore euadente, reliquum ab ambiente illo stigo te sistitur ac condensatur.

ARTI C. IV. Quo haec causa pluribtis aliis natura exemplis illustratur. C Eterum etsi haec causa minime est obscura; natura ipsa suis operibus eam reddit illustrio rem Herbae enim plurimae quae in paludibus, stagnis, rivis, aquis lite frigidissimis nascuntur valde

calidae sunt. Imo in extremis montium recessibus qui niue ad testatem teguntur , herbae oriuntur calidissimae, inter quas sunt fere omnes hellebori species. Cuius rei causa eadem est quae adipis co- cretionis. Frigus nempe ambiens,ac humidum retinens obstat quominus ab aestu solis, calidum internum dissipetur.Hinc si ut herbae illae magna ex parte primo occursu gustui frigide videantur,propter externas partes quae frigidae sunt, manis vero diutius acerrimum emittant calorem Solutis scilicet partibus igneis, ut dictum est.Hinc sit, ut multae earum, propter eam partium contrarietatem

corpori graues sinu, quae noxiis fecibus expiurgatae summum asterunt corpori levamen. Plura in hanc sent 1itiam metallorum alior limque Iaior iuia natura suppeditat. Qui enim uete

ex metallis calidissima eruuntur quale est illud viride steris animo perpendet ; nequaquam