장음표시 사용
231쪽
ARTI C. III. u aduersantium ponuntur rationes. CVm haec sententia clara sit, rationi sa-ciisque voluminibus4 orsus consentanea, patitur tamen aduersarios non contemnendos,
quos in varios sensus distraxit dictorum Aristo telis vel autho Litas vel obscuritas, dum iis quisque ad opinionis propriae conii mationem abutitur. Audire iuuat hac de re Con imbricenses loco citato letho me emistus auctor graecus , in opere quod inscripsit , de iis quibus Aristoteles a Platone di sentit, in Aristotelem inuehitur, quos docuerit , naturam nudo proposito sine agere , dum ei deliberationem subtrahit , sed prorsus sue causa, cani non omnia qua propter nem operantur , consilio aue delectu egeant. Omisso tamen Pistbone sunt e recentioribus bilosophis, quibus nec Aristotelice nec Philosophice dictum ridetur, naturam dei crepropter nem, quia e
sisnem non per se ipsa cognoscat , t in lapidibus, O
plerisique aliis lique regitur tamen ab ipso rerum omnium auctore, qui ct ne intelPigit, se agentibus naturalibus ad illos consertandos , propensionem , virtutemque indidit. Venere autem in hanc sententiam hisce potissimum argumentis Primum quia superuaca nea ridetur illa motito, directio. Nam si Mamus, De intestigentiis mundum esse, adhuc grauia in ins-mum, leuia in superum locum , t ijsne suos erue nient . Deinde , quia ridiculum suerit, si interrogatus quispiam, cur lapis descendii, restondeat, quia monetur ab intelligentia , cum reuera molleatli a gra-
232쪽
uitate, cuius impetu deorsum euit. Tertio quia inimigentia apud Aristotelem, aut prorsus ignorant sublunaris mundi 'ecies , aut non era, nisigenerali , ct confusa notitia dignoscunt. Ex quo sequitur in Peripatetica oectrina subcalestem naturam non dirigi ab iite Lgentiis , cum nihil nis a cognoscente dirigatur. iuramen opinio neque vera neque Aristotelica est. Haec illiin quidem hanc opionem esse falsam , ipsi Toletus argumentis citatis satis , superque demonstrarunta, eam verbion esse Ari-1io telis, disticilius est ostendere. Proinde in spinione At illotelis examinanda nostravi opera versetur, rei dignitas praescribit.
quo dati Aristotelis de Natura expenduntur arcunque fuerit mens Aristotelis, videatur lethon ansam dedille , quod de i- scripsit, sentiendi. Nempe Aristoteles 1 Phycor Absurdum est , inquit, alicuius gratia feri non putare , s id quod mouet, non viderint δε- hilaratiotis rami se mouere. Et quidem id put ostendat Naturam in finem certum tendere, licet sine praeuia deliberatione. Cuius haec sequitur ratio atenim si ars extruendarum nauium inesset Iimi perinde atque Natura,faceret nauim. Maxime aκ-tein hoc patet, cum quispiam mi ipsi medetur.Huic enim perosilis est Natura. Videtur hac similitudine Perspicue negare , Naturam ab alio dirigi dum operatur Ars enim non diligitur ab alio, sed
233쪽
ἱpsa di igit operantema pari igitur ratione vide in de Natura hoc sensisse, ut sine Dei moderatamine , seipsa , quemadmodum ars , ad agen dum feratur licet ignara operis agendi. Vel sane si hoc noluit Aristoteles parum commoda usus est smilitudine Poterat enim aptius, quemadmodum Conimbricenses , Toletus M alij, exemplo instruinient , quod ab artifice dirigliatur, declarare quomodo Natura licet operis in scia in id tamen certa ratione, diuino motu duce
retur. Si modo fuit haec Aristotelis opinio quam illi affingunt Conimbricenses, plures alij, quod parum est verisimile. Sed de hoc inferius. Nunc aduersus illos recentiores , monstrandum est, hanc Atistotelis smilitudinem in qua ut in multis aliis eius scriptis , praesidium ponunt, sic intellectam , t volant, it sonat esse prorsus ineptam, eo rii lue doctrinam conuel lere, quam astruere intendit Ars, inquit Aristoteles, clim nihil norit, cert tamen agit, ergo Natura. Contra Author Aristotele,iratione vindice ars non agit, sed homo per artem. Ergo, pari modo actio non Natutae, sed subiecto naturali tribueta quod si verum est, cui subiecto adscribetur actio illa, qua Natura dicitur fetum formare Item cum ars non cognoscat, nec deliberet, tanaen hominem cogno- Icentem , deliberantemque teddit Datque hoc acto,constat , id quod certa ratione agit, per deberatione,& cognitione agere. Homo enim est
ν agit per arte,& quide cognitione,ac deliberati*ne. Quorsu ergo haec similitudo ad declaradu
234쪽
quomodo natura quamuis inscia, certo tamen suum finem tendat Ars inquam non cognoscit,
quippe quae non agit, sed hominem cognitione impellitur qui agit. Ergo si eadem sit ratio ita turae, ipsa licet ignara subiecto suo cognitionem pariet ' Atque hoc pacto , non solum homo naturae beneficio sciet ouaecunque in seipso fiunt, ea scilicet iaciens sed truncus, lapis, actioniana suarum naturalium habebit notitiam. Sic nempe artifex per artem agendorum notitiam assequitur. Quae quidem quam sint absurda quis non videt Θ ertim missis hisce ineptiis,ne& nos ineptire videamur , dicimus ad alteram similitudinem, cum medicus seipsum sanat artem quidem neque cognoscere, neque deliberare , sed medicum per artem , quam non mirum est nihil nosse, cum nihil agat Medicus vero per artem agit sed cognitioni Vel nunquid medicus fine morbi cognitione, sine remediorum scientis , ne methodi obseruatione iram norit, sui curationem aggreditur Non id artis benescio,'riae etsi non cognoscit, neque deliberat, reddit tamen medicum peritum, deliberantem.Proinde magna cum licentia dixit Aristoteles . artem fabricandarum nauium , scin tuisset, navim extructuram. Eisi ver ars possit es-1e in subiecto aliquo quod non sit rationis particeps, quodque cognitione non possit impertiri. Viderint ergo illi, quam belle sua similitiido de
elaret, quomodo nati ira sine cognitione, ac
deliberationes, finem suum nihilominus per o
235쪽
assequatur Assignent illud cui Natura ad agendum,sicut Ars alti sici,notitiam largiatur. Quin sicubi Aristoteles id Dei regimen debuit ostendere locus erat lib. de spiritu. cap. 9.ubii cdubia orauissima mouens, nullum tamen verbum facit de Dei praesentis moderamine. Haec sunt eius verba Magis in illo dis cultas est quo pacto Natura hoc instrumentum id est, spiritum ita regat, selectiones quibusque rebus siuas, ac modum omnino reliquum inurat, ut plane cognoscere sicilicet, ratione quadam pii videatur. Neque enim absque ratiocinio, ct cognitione hasper ι posse ridentur. Neque quo pacto Natura, Pu cognoscendi tribui queat satis apparet.Atqui in ignem solum, atque naturam pirituum hoc artiscium reserri non potes: at vim quampiam talem hisce admistam se , omnem admiratio-ncin vincit. Eadem quoque de anima admiratio subit nam in iisdem consistit. Non igitur inepte aut in idem reseretur so liciter,aut in partem quampiam eandemii formatrix. Mouet quide has discultates Aristoteles quas noso luit.Cum enim dicit aut in idem simpliciter,aut in partem quampiam eandem reserendam esse vim formatricem: Non utique per illam eandem partem intelligit Deum. Neque dissicile erat me-
in sua exponere, si, quod Toletus&conii tacenses, aliique illi tribuunt,de Dei praesentia sensisset. R TI C. VI. uast caligeri de natura corporis humani sermatrice
LIcet huius opinionis fuerit Scaliger, secundilplures Naturae operationes, quiue quod Conina bricenses retulerunt, pronunciauit, parum philo sophice dici, Deum ad lapidis descensum concurrere vir tamen acutus ignorare non potuit, hum
236쪽
ni corporis, aliorumque animantium opificium mirabile, in artificem ignaram non cadere, opiisque esse Naturae intelligentis. Verum cum nolleta Peripateticorum doctrina recedere, in qua, se- eundum Alistotelem absurdum putat illum Dei concursum, regimenque quo naturas singulares suorum finium compotes facit , maluit Aristotelis sententiam, quod omnes expositores eius solent, ex alia parte restringere: ita vi,cum Aristoteles necat Naturam ex deliberatione operari, id non uniuersalite dixisse de qualibet Natura, censeatum, neque comprehendisse eam quae tam stupendae, ac prorsus diuina structurae 6set Architecta. Audiamus ergo illum exercit 6 in Cardanum. Mai,in quit fabricast aut a substantia, aut ab accidente, aut ab utroque.Non ab accidente solo. Primum quia nutilum accidens agitin peri sua substantia Deinde quia nullum accidens cognoscit Ista,en virtus tam nobili templi architecta sapientisiima ab omnibin phil ophis, iudicata s. aedificabitur igitur a substantilatat usormasemi-xis est anesiminuforma non est anima bruta res est. Et
fabricato qualis ammmat incremenis,ctamissa car-xu repositione opus illud anima est. Erit igitur insemine animasarma trixantecedens animam ui parat illud domicilium. Quareprior ista posterior hac apientis e nobilior Quemadmodum nos anteit potestate Japientia Creutor optinax.qui nostra hac prenda dedit nobis oportet e-stam fabricatricem illam non ignorare quid quantum opus habeat issa altera ingressura.Ergo cum cor ad cat διὰ quid i rua cumasias molitur partes, notum habet earum partiumfinem .cturum. Haec Scaliger, quae ex falso
principio falsissima quidem , sed tamen recte im
237쪽
fert enim, quod ex Aristotele supponit, Deus
natia Patri non mouet, neque regi certum ellan-
telligentia singulari praeditum tam admirabilis aedilicisquicquid structiiram absoluerit.
suo in sententia resutatur. 4 Irum tamen, virum tam oculatum nona nimaduertisse quantos errores haec assertio inito lueret, ex qua sequatur Naturas , seu sormas singulas rerum opifices, intelligentia praeditas admirabili Et quidem quantum ad illam sormam attinet quae corpus hominis construxerit, si cognitione id se cille dicas, necesse est eam Intelli gentiis supremis adaequare. Si quidem admi iandum totius orbis aedilicium in hoc coipusculum, quasi in compendium, a tisicio non miniis mirabili,contractum conspicitii Lunde priscis philosophis homo microcosmus dictus est. Id autem allerere est eam formam non mod bina mortalem faterit, sed animae rationali partibus innumeris anteponere. Alias tam sublimi ac prope diuina cognitione donatam qui materialem mortalemque putauerit , is ad Anticyras iuerit
Tales autem formas si fateamur hominum Architectas 3 caeterorum animantium forma trices hisce non multo in seriores, credamus, cogit necessitas; δ quae adeo variam,ac multiformem structuram molitae, atque operatae longe anima, Ia
238쪽
Iys om M Ationali sint sapientiores quam veluti tabulam rasam,omni scientia nudam Aristoteles fatetur.Necdum hic gradus sistet; sed singularum stirpium formis animam hominis,plurimos notitiae gradus debere, quis non videt dicendum mi sorte non videas materiae diuersitate ad radicem,ad thyrsum, ad frondes,ad flores,ad fruges, ad partes internas, externas molles,duras, cuiusque requisita rearundem quoque partium in specie,in Iagura, in colore seruatam varietate ,ut ordinem in situ,proportionem in distantia , symmetriam in dimensione, concentum in numero non turbent. Quis quantumuis exercitatus artifex saepius tentatum opus assequatur, quod forma haec,sine praemeditatione, sine haesitatione sine errore,direxit, iacit, absoluit
Quae qui per cognitionem ab illa forma singulari
fieri diciti,agnoscat,non,ut Pythagoras,animarum rationalium in bruta migrationem hoc enim parum est non, ut Manichaei, plantas, herbas anima rationali praeditas; hoc quoque est parui .sed quγdam veluti numina , vel intelligentias seipsis doctas,ac sapientes ut sine errore opus suscipiant,regant, ac peragant, ad quod author Naturae ipsas ordinauit. Quod forte indicabant primi illi philo. sophi Dcum unicuique arborum suam nympham asserebant; quae vi illi cognata erat; ita commoreretur , eo tamen magis insanientes si talem quasi deitatem, quae proprio docta ingenio arborem sa-bricaset, vestiuisset, ornasset, mortalem putaue runt. Quod si verum sit quis nori piaculum se commisiste credat, quoties cςdens arborem, talem animam qitae rationalem longe notione superet, interemerit' Eo tam
239쪽
Eo tamen traxit Scaligerum sua de Natura corporis humani fabricatrice sententia , quam Natiiram dum singularem,ac sapientissimam asseuerat, eas quoque sapientia, licet minori praeditas agnoscat,necesse est; quae stirpes condiderunt. Verum illas ne moremur: nos meriti anxios tenet huius nobilissimae ac vere diuina formae quae corpus humanum struit conditio : Eo absoluto quo pergit ξ vel si vitae curriculo idem opus amplificat,ac restaurat, quod prius condidit homine mortuo quonam haec nobilis Architecta se recipitὶ Morituri an non ΘHaec ciecipitia facile declinasset Scaliger, si in
Vis operibus Dei supremi manum cernere potui set operantem, hac usus ratiocinatione , Quicquid minimam ex rebus animatis construit, ratione, ac intelligentia duce eam construit, At non dantur
Naturae singulares quae intelligentia propria res eiusmodi fabricentur, ergo fiunt Natura quadam niuersali , quae sane alia quam Deus ipse e L se nequit. Manifestis igitur rationibus conuincitur Deum opt. Max omnia continue faceres, eaque seipso mouere atque ad proprium cuiusque finem per
240쪽
An ita Deus res ipsas moueat, ut ad hunc motum eius praesentia requiratur. ARTO C. I. Qκi βημι quaestimis.
FTii supradicti cum authoritates, tum ratio nes Dei non utcunque operantis , sed rebus ulis praesenti probarunt actione nari nihilominus quoniam post verroem, plures quos in hunc
errorem traxit Aristotelis tu horitas. putant non necessiriam elle Dei praesentiam , nec requiti ut Deus rebus intimus eas moueat sed susticere, ut per virtutes administras, causisque sub ordinatas id regimen ,motumque perficiari in id omnes nerui diisputationis sunt conrendendi,donee praeclu-ns omnibus subterfugiis, Error coactus manus det Veritati.
ARTI C. II. ua fuerit Aristotelis sententus. oniam ex praecipue Aristotelis dicta quae diuerse exponunt bis nubibus philo-
tum est nobis de eius opinione inde ac syncere loqui fretis grauissimorum philosophorum authoritate, licet dc Aristotelis scripta per se satis aperta