장음표시 사용
241쪽
bus singulis Deum praetentem sed tantum id voluisse,ut propter eximios suos effectiis piaecipue in Caelo habitare censeatur; inter multos alios suae opinionis authores citat Fernelium , qui tamen contrarium prorsus de Aristotelis sententia concludit cap. io lib. I.de abditis rerum causis. Iuuat, inquit, ea de re Aristotelissententiam epilogo concludere. Deus sempiternus, immensius, incorporeus indiuiduus non
in mundo corporeo, fedsiupra hunc in excelso habitans domicilio minutabilis quidem cum si, nulli assectionisubiectus, habeatque ex seipso vitam optimara, ct sempiterram, non prater rationem rerumprincipium flatuitur,4-mmurn primum, omnia mouens, a quo irarum omnium ortus omnium ita conferuatio utracunque mentes in nitatem illam si pra extimam Cadi conuersonem, incolunt , in Deo vitam agunt, qua tota est illius contem platio. Deus porro calos, ct mundum procre Ungulas
singulis diuinitatis sua seminibus conspersi , qua proprxis
vires insererent , easque naturales ad naturalem omnium mortalium administrationem, O construataenem πη- paratas. Is demum sirpes, ct animantia procreans it
ribus diuinis insignivit, is suis quaque seminibus se undis impleuit, quorum continuatione perpetua sobole sese propagainenti uuacunque olim Deus tum in Caelis, tum
in terris progenuit, Omnia unus t etur atque regit, μυ-sia quidem per se, oproxime, animantia rerὸ,9 stirpes,
aliaque mortalita Calorum ope, ct interuentu,quibus natura leges tum procreatrices, tum conservatrices indixit, imposuit. Itaqi eanimantium,sivium, lapidum, o me-tadoram omnium quacunqueo fuerunt, ct esse possunt,frmas una Cassii'mapotesate coprehendit is innumerabilibus illa qua sigrauidata formis, Omnia gigniti Iundit m sest: a illius risisse ulta proesert omnium caduco-
242쪽
rum vires , qua vel ouim comparuerunt, vel posthac νη- quam comparebunt. Has autem rector mundi spiritus, clais in ratam pHistersitatem digilsius rebus omnibus imperati , Dul 1'eciem, o natiuum, vitali que calorem gignendis illis , atque construandis accommodatum Iso mnia continet lammia calore, vitaque fouet, dimihil, quam sit non hiuiu ubertate coiisertum. Huiae vi opectinariima quaquepermunt, ct a rimatasui quaeque neris aurimam habent, alia qtiidem nutrientem, alia marisntem, alia mentis, rationasque participem. Sic illas se rebus accεmmodat Hsingulorum nataris inseruit, ut quantum cui que natarao con itio desiderat, quantum
ipsa subiecti praeparatio serre potest, rasitundem illa exhi beat. Sol quanqzam abest long ime,adites tandem cor poribus umens impertit, ut niteant, splendeantque illa sustoribus sed aliter aqua, aliter lapis, aliter lignum aliter argentam. Itapropemodum, diris illa caelitus demisse, emiuibiu quidem est italis, sed ita , t aliis tantum largia:ur, ut sint aliis ut animam in sit per habeant, idque
acit nutrrentem aut mentis compotem : non enim ab Om.
Uibus ista suscipitur. Sedo hoc velim postrem admonere, ne illum quidem ipsam vim sui semper item esse,aut xnose semper modo rebus exhibere, sed alias aliter pro stes
. Iarum tu multiformi Varum commixtio, implexi queplerumque euariat, tametsi rectoris1'iritus pna est olim permutabilissubstantia. Haec retulimus. ut Ferneliusq in pollet facundia nobis mentem ' istotelis exponeret,sis mulse ab illo errore purgaret que ipsi per imprii dentiam, aut incuriam Toletus imposuit Iudicet enim Lector, an Fernelio Aristoteles Deuthique esse isteatur, que iudice Feriacti Aristoteles negat in mando habitare corporeo sed
243쪽
sipra hunc,in excelso habitare domicilio quem, iudice Fernelio,negat per se, proxime, sed Car-lorii ope, Minteruentu haec inferiora tueri,ac regere Gentia tne Fernelius spiritum ill tim quem Deus e Caelis emittit, vimque illam quam negat semper sui similem Aristoteli Deum fuisse'vel spiritum illum e Callis emistum, vimque illam non semper sui similem Aristoteles Deum esse putauerat)Sed videantur quae de hoc spiritu ex Aristotelecitauimus. Verum haec indigna sunt in quibus Lectoris patientiam hedamus. Non igitur hac in re Fernelius aliter Aristotelis sententiam retulit,'taam debuit, quam inter permultos alios, audire est a Picolo mineo primo in Academia Patauina philosopho, viroq; inter Philosophiae professores doctrina singularis. hic enim libro de Caelorum motoribu S cap. 3Ο. ex plutibus libris Aristotelis demonstrat illius fuisse
sentcntiam , ut Deus quemadmodum caeterae Intelligentiae primi mobilis globum non excederet, licet ipse PicoJomineus contrariam Aristoteli
sententiam constanter aiscueret.
R TI C. II. uno ex scriptis ari otelis eius sententia SEd omissis alioru de Aristotelis sentetia iudiciis praestabit ipsum audire, qui libro de mund cap. s. pluribus similitudinibus hoc absentis Dei regimen declarare conatur. Proinde, inquit dpri abilius esse censemus, Deo que tum decentiis, tum ma-g consentaneum, ita de Deo opthini , t dicamin pote-
244쪽
fluum illam in Cala sedes suas habentem incolumit tu causam rebus ommbus praestare , iis quoque quae len-giὰ ab ea remotasiunt.& plui ibus interiectis. Ouapropter, in quit se dignitate regis haudquaqua esset Xerxem sanctione propria admiri rare omiuia o absoluere qua cunquefacta cuperet ne ipsis quidem operibus instantem curatoris operum victo persuim longe id nimirum minus Deo conueriit. Quare augustius id , decenti que exsi- mandum 6LDeum summo in loco ita esse collocatum nu-Drinu tetamen eiu vis per universum mundumpertineat, tum solein, unamque moueat, tum Calum omne circumagat, sinulque causam praebeat eorum qua in terra sunt aliιtis, atque incolumitatis. Et in serius id ipsum alio exemplo facit explanatius. Nam flatim, iri quit, ut classicum exaudiri in exercitu captum es, alios ipse rideas scuta sibi aptantes, loricam alios induentes, alios ocreas, vel galeam sumere vel baltheo se cingeresesinantes. Rursus videas qui franatos equos admittant; alios qui currus conscendant; qui denique tesseram per explicatam aciem prodant. Tum manipuli ductor ad manipulum menturio excurrit ad centuriam. Postremo equites ad cornu, velites adflationem quisique suam sesi
nant: cum interim siub uno ductore omiuia moueantam.
qui imperia ct ipse gni Pand accepit ab eo apud quem summa est imperj. Eadem nos seipsos modo censere conuenit de hiauerso.Quam mim ab una vi impultrice cieantur Ommiacis piique quod cuique commodum so conueniens. Quid his clarius' vel quis nisi lubens car-cutio, in his sensum Aristotelis de Deo non intuetur,'iralem prosus illi Ferneliiis , a Picolomineus attribuunt ut Averroem Aristotelis interpretem,muliosque alios primi, nominis philosophos
245쪽
phos omittamus, quos Aristoteles in hanc opinionem traxit ut Deum caelorum finibus conclusumptu auerint. Et quamuis sint qui dubitent an hic
liber de Caelo sit Aristotelis, satis manifesta est in aliis eius libris ipsius opinio, quam ex illis hi philosophi eruerunt.
R TQ C. II. u haec suisse mens Aristotelis ex aliis eius placitis ostenditur. Porro hanc fuisse mentem Aristotelis testatur liber primus de motu animalium cap.pe- nul ubi dicit, animam non in omnibus corporis partibus inesse , sed in una tantum praecipua,cui caeterae partes adnascuntur,vi ea ratione participant vitae, idque declarat eodem exemplo regis quo libro de mundo usum ostendimus. Rex enim non omnibus regni sui partibus interest , secum dum subitantiam, sed soli regiae,ad alias vero partes tanquam ab illa pendentes transmittit vim gubernandi per varios administros,& ita regere dicitur non tam regiam, sed regnum totum.Sic igitur in solo corde residet anima secundum substantiam suam, non in aliis membris, sed ad illa varias facultates transmittit ad varia munera obeunda Hanc Aristotelis sententiam secutus est
Albertus in lib. 2. de Anima. cap.7.
Nobis sufficit inde certo concluderes, nihil mirum esse si Aristoteles absenti Deo per administras virtutes huius orbis rerimen credi-9 D; quandoquidem ipse animae ignarae , cinicia in solo corde habitanti partium aliarum
246쪽
a quibus abest, per varias facultates moderamen confimiserit. Repete quae superius de Aristotelis sententia retulimus, quidque de natura sentiat vide. Quid de illo spiritu. Quid de anima. Quibus quamuis pressus, non potuit adigi ut Deum prae- fontem agnosceret haec te qualis fuerit Aristotelis de Deo sententia docebunt.
Rara C. IV. u hac opinio supradictis militudinibus
SI dura visa est aliis Peripateticishqc Albertiata
lue Aristotelis sententia, de animae in corde solo residentia hine eiusdem de Deo sententiam longe minus tulerindi, idcirco eam esse de Deo mentem Aristotelis, licet hac de re nimis aperte loquatur, plerique eorum, ob veri reuerentiam, dissimulam.Verum missa hac quaestione,quae Cian que fuerit Aristotelis de Deo sententia Dei Opt. Max rebus singulis praeseiviam, certum est, iisdem similitudinibus rationibusque conuincere,
quibus contrariae sententiae authores eam negare praesumunt. Si enim Deus eo quo Rex subditos, modo, regat,ac moueat uniuersum, sequitur res ipsas natarales cognitione sui finis ad eum prosequendum excitari. Id quod declarant illae similitudines quibus hanc suam doctrinam Aristoteles illustrauit: Naturam scilicet rei cuiusque cognitione, atqustratione praeditam, quas summi illius, regis mandatum exeipiat, secundum ipsum, agendi,par tesque suas exequedi rationem discat. Quomodo enim Xerxes subditos regit quomodo manipuli ductor
247쪽
ductor manipulum , centuli manipuli ductorem,dux exercitum mouet Imperio scilicet, pollicitationibus , remunerationibus , minis, mulactis, suppliciis Subditus ver b. miles quomodo
ad hoc imperium mouetur Spe remunerationis,
gloriae stimulo ignominiae fuga praedae cupiditate, victoriae fiducia, irae quoque, ac furoris cuia ius dana impetu in holtem abreptus quae omnia praeuenit cognitio praesertim imperij,ac voluntatis et iis qui praeest. Neque susticit haec notitia, sed necessaria est quoque rei militaris, vel muneris cuique sui peritia, longo usu, atque exercitatione
comparata Et haec cum adsint omnia, peccatur tamen non raro grauissime, mandatumque superioris ab inferiore violatur. Quod si eodem modo rerum inferiorum naturam , primae illius causae moderamine regi credat, quomodo Naturam caecam, ignaram dicat, sensusque ac cognitionis expertem, quae in finem ad quem ordinatur, tam certo, certaque ratione pertingit Quomodo res in infinitum diuersae, ad Dei illius absentis ac remoti nutum in actiones maxime disterentes pro conditionis , loci , temporis varicini serantur
inscite atque ita serantur, ut a fine non aberrent Ut subditi Regi, ut milites duci obediunt, Coagnitione igitur obediunt, metu in cupiditate, vel certe absenti Regi, vel duci nequaquam obediunt, ii obediendi facultate carent.
248쪽
uuialia militudine Aristotelis eius sententia
NEque soluit hunc nodum Aiistoteles cum
in sequentibus volens ostendere quomodo diuinitatis maxime consentaneum , τι formas omnes rerum omnium citra disscultatem, simplicique motu absoluam, nonsicus, inquit , atque illi machinatores solent, qui instrumento no demittendo multos, ct varios essectus
edunt: aut illi praestigiatores faciunt, quos eurostastas ob id appessant , quod imaguncula animatas esse dictilis
ductitandis ementiantur qui cum uniculum ipsi, aut neruum adduxerunt,cieri ceruicem, O manum quasi ammantis mulachri, humerumq, itidem ct oculumfaciunt, interdum etiam omnia membra idque quadam cum e nustate atqit aquabilitate molin. Hoc igitur modo Natiιra diuina abina, eodem simplicique motu primo vim suam immittit mea quasiunt primo continentia,ab disique subinde in ea qua longius atque longius absunt, quo adpermeaveritperpniuersa suine altera ab altero mota,rar sum ipsum quoque aliud mouet,cεmundo.Haec inquam similitudo rem minime declarat, ni duo fateatur Author suae doctrinae maxime aduersantia Primum est,ut quemadmodu singula membra singulis fidiculis diuersi' motibus ciet praestigiatori, ita Deus ad singulos rerum singularum motus, diuersorum instrumentorum agitatione concurrat , alteru est , ut causas secundas, ita agnoscat Dei instrumenta, ut ipsae in suo genere non sint principales, neque magis vi agant propria, quam illa innatachra qua praestigiatoris artificio mouentur.
249쪽
sus res rata altius repetitur.
in commentitia illa vis per qua Deus haec
inferiora agere, ac ducere ab Aristotele censetur, tantum abest ut obscuritatem demat, densoribus tenebris dubium inuoluit Sive enim ea virtus sit accidens, siue substantia, vespiritus, per omnia diffusus, certum est eam rem non fuisse Aristoteli naturam aliquam uniuersalem cognitione, sapientiaque singula moderantemsed vim illam, quicquid tandem sit, sensus,ac
cognitionis exortem elle. Mirabamur quomodo natura cuiusuis anima-
iis, plantae, herbae, cum sit prorsus inscia, ad scopum, finemque suum, agendo certissima ratione collimareta, hoc merito magnam admirationem mouebat. En tibi long maiori miraculo caecae huius rictutis quam Deus per omnia diffundit, caeco regimine,natura cuiusque dirigitur. Puderet Aristotelem pertinaciter asserere Naturam caecam seipsa tam dissicile opus aggredi, qualis est corporis humani constructio,ipiamque tam certo ad finem perducere: idcirco aduocat Dei auxilium, absentis tamen, & qui caeci, huius ducis ministerio caecam hancce Naturam doceatrata tamen doceat, ut haec natura nihilo minus ignara maneat. Integram itaque,vi intactam linquit dissicultatem,aliam que superaddit. Certum est secundum eius doctrinam , virtutem eiusmodi non posse esse nisi unam vel numero
250쪽
ros M A vel specie,per omnia die issem.Neque enim virtus illa qua Deus vel Sol proxime bonis generationem attingit, specie diuersa est ab illa, qua cum e pore, vel sele, vel etiam rapa,ad latus productio nem c6currit. Vna inquam,eademq; specie vis est, quacu singulis singula progenerat, natura singulorum conseruat,ac dirigit. Nec puto quemquam fana mentis futurum qu diuersas virtutes vel 1 Deo,vel a Sole exire sentiat, quarum alia ficus,alia pyri, alia migdalae, alia racemi productionem
Vna autem curit per omnia distus vis eiusmodi qua Deus absens res sortiret,ac regat , alterum eduobus est necessarium,vel conformiter naturς nicuiq, operantem eam vim,pro rerum diuersitate, diuersas quoq; promere functiones; non modo aliter in leonis,aliter in canis,aliter in muris, caulis, brassicae productione congrediendo,sed in douersis eiusdem animantis partibus, diaersimod hnaturam formatricem regendo , ac impellendo: vel semper uniformiter agentem , ac indifferen ter, non aliter naturam in oculi quam pedis for-nratione , intestinorum multiplici conuolutione , quam crurium simplici extetitione vis illa rectrix moueat , ac impellat utrum quis conia
cedat e duobus , aequalibus sese implicat absurditatibus. Si primum , quaeram a quonam virtus illa caeca Moperis quod orditur nescia ad tam differentes motus determinetur. Nec, opinor , quis somniarit eam a coelis , astiis que limitari, quorum motus ad quoslibet effectus est prorsus indifferen jur aliter agit in cordis , quam ossis structura 3 Quia