장음표시 사용
251쪽
materia diuersa est in tignorat hanc diuersitatem. Fabri quidem appetitus diuerse ligno,ad differetia ex eo conficienda opera terminatur ut ex hoc lecti pondam, ex illo columnam , ex alio capit itatum,cx alio mensim, cathedram, orbem, vel aliud id genus, sibi proponat at proculdubio talis eius appetentiae ad tam discrepantia, impetas cognitionem praerequirit, qua cres conficiendas nolit; dccui pars una quaeque ligni sit aptior,calleat Vertim haec virtus non magis nouit materiis sibi propositae differentiam, ut eius potentiae suam consormet actionem, qu in natura illa cuius ipsa motrix , moderatrixque fingitur. Quia natura non nouit, eget duce hic vero dux caecus, Minscius a quo alio duce regetur ξQusdsi quis ex his angustiis in alteram contradictionis partem confugiens, eam virtutem semper uniformiter agentem, diacem nihilominus naturae asserat, ad tam diuersas partes Urdine certo coii'. struendas, incidet in Systam cupiens vitare Char bdiu. Quid namque propius accedit ad insaniam,quam dicere naturam per obscurissimas dissicillimarum actionum ambages uno semper eodemque motu duci; atq; regia ut dux ille non aliter naturam dextrorsum,quam laevorsum tendentem,moueat; non
aliter iusium quam deorsum impellat in tamen causa sit, cur has vias contrarias, certo, statuicque tempore seqquatur non aliter in illis cerebri 1, cxibus, atquc anfractibus variis, quam in frontis quabili laeuitate ducat,&tamen natura quae diaci tu tam differentes edat operationes. Quis haec fa nae mentis serat λ
252쪽
similitudine eius qui ex eodem vase iactat globum, tesseram, turbinem , ct columellam; nempe unum quodque inquit, eorum accommodate suasormae mouebiatur. Aut siqvu animalinum aquatile , aliudque terre- Ire, o aliud volucre ala suo emittat planum est enim quὸdnatatile e profitens enatauerit, ubi ei commodum est pictitare Gerre De ad suas ades, pascuaque sua erepserit at aerium e ter sublime raptum euolauerit: νυ lique eademque prima causa propriam eorum uni cuique aptitudinem reddente Eademque ratio e t in mundo. Si quidem bina cali nives conuersone quae die no-ctrique nitur, alia atque alia permeationes sunt Pa-runa, inquam, commodae similitudines,quibus nihil aliud quam petitur principium , dum idipsimi quod similitudine declarandum erat, pro simili v-surpatur.
Proposuerat enim Aristoteles ostendere quomodo diuinitati maxime sit consentaneum , ut formas rerum omnium citra disscultatem, simpliciquenaotu absolvat. Eiusdem prorsus est rationis: quo modo res omnes naturales eodem motu faciat, atque regat: quidem qui num norit, omnia Dori hoc Aristoteles ostendit iactu globi cies serae turbinis columellis. At priusquam iacerentur, haec diuersimode facta sunt, non e
dem motu ergo si valida sit similitudo , potius ostendunt Deum diuersia motibu , diuersorumque
253쪽
qtie instrumentorum , ac virtutum usu, liaec tam diuersia fabricalle Vel sane quod quaerebatur quomodo Deus unico motu tam discrepantia faciat,
debuit ostenderes; quod non fecit. Nihil igitur haec ad rerum productionem, quod Author prompositerat , sed ad productarum motum, operationemque pertinet si tamen pertinet. Atque adeo illa similitudo non declarat, quomodo siue
Deus ipse, siue spiritus ille quisquis ses siue virtus illa , quicquid tandem illa sit, uno simplicique
motu tam diuersas eiusdem corporis partes formet i vel naturam ad eas formandas moueat at- qite ducat. Rursus,non satis apte simplicem illum Dei motum explicat, per motum eius qui res eiusmodi diuersas iaciat Perinde quasi iactu illo, non naturali propensione res illia motieantur quae sublato impedimento, ac retinaculo, non minus deorsum ruerent, quam ab aliquo proiectae. Qu9rsum ergo talis proiecti, Quin, quod res eiusmodi diuersimode cieantur eidem naturae acceptum ferunt, qua grauioribus imum occupantibus , partes leuiores in sublimi tenentur. Hinc fit, ut testa sera quiescat, quia haec moueri non potest, quin colura naturam grauia sursum ferantur secus de globo cuius nullae partes prominent, quod consideranti liquebit. Cum ergo Aristoteles naturalis motus causam intiem i motus eiulhaodi fiat a naturan pro simili positum cst idipsum , quod similitudine tiaerebatur. Qi uerebatur, inquam, cum res illiu finem suum non norint , si non aliter a Deo grauia , quam levia , moueant qui nari
254쪽
2Iet, R, Aut natura grauium potius recta duolsum , quam sursum', dextrorsum, laevorsum , prorsum , aut quoquoversum esse proripiat Debui id Author, tibi curum , sua similitudine planum fa-ςere, non idipsum, tanquam notum pro simili
Possem hanc Aristotelis doctrinam alia similitudine illustrare, ignis scilicet,& Solis qui una ea- domique actione quaedam colli quant, alia indurant. Verum haec similitudo, ut praecedentes, petit principium. Nam cum Sol, ignis nihil aliud agant, quam sito calore partes corporum dilibluant, ac rarefaciant; quorum partes subtiliores facile uaporantur, ea siccantur, crassioribus cluntaxat subsidentibus; quorum vero partes rarefatae non sursum auolant, sed circum circa sese dimin-dunt, ea colliquantur. Igitur idem manet dubium, eademque quaestio insolitia; cur cum partes illae finem suum nesciant, diuerse tamen finem diuersum,ubi solutae fuerint,tam certo prosequantur ut eas errare sit impossibile dux, inquam, adhuc ille manet quaerendus qui res ipsas singulas in locum sibi destinatum perducat. Clarior etiam est haec principi petitio in altera similitudine Agebatur enim , quomodo aniniantia terres tia , aquatilia , aeria singula Deus, aut ille spiritus, seu vis illa diuina, unico,eodemque motu proprios in fines deduceret; quomodo loca commoda , pabula necessaria , remedia conuenientia quaerant, inueniant; quae non anorunt quomodo avicula nidum quaeque suum, ex certa materia,certa methodo,in certam figuram componant; Quata ebamus cum Galeno, Cur cornupetat
255쪽
petat vitulus etiam ante nata cornua, ct equinus pussus talia: nondum satis rinis utilis, cur catellus moradere conati r,etiamst adhuc in sirmos habent dentes, cur alius 1 genus omne rotatum molitur, et per tormitatem nondum potest. Apum deniq; industria clua formica
rum,aIanearum solertia, Malia innumera eius nodi naturae miracula quaerebantur: qui fiat,ut sine cognitiones, haec animalcula, unico Dei impulsu adtinem quodque suum perueniant hoc Aristotcles similitudine voluit explicare, nec fecit: quid autem fecit Rem ipsam protulit pro simili, quae similitudine declaranda veniebat Produxit nimirum animalia terrestri , aquatilia , aeria, quae ex sinu cuiuspiam prodeuntia,in finem quodque suum raperentur. Nec in hoc duntaxat viciosa fuit proces.sio , sed quia quod de re illa dubium voluebatur, posuit pro dubi solutione. Febatur nempe , quomodo Deus nica, simplicique motione unicuique animanti aptitudinem propri uia redderet qua sese ad finem proprium quodque recipiat, hoc agebatur. Quam huius rei calcim profert Aristoteles Θ quia, inquit, Deus unicuique eorum propriam aptitudinem reddit. Quomodo ve-rd rebus tam diuersis aptitudinem suam reddit3Vnico,inquit, simplicique motu At hoc ipsum inquirebatur , quomodo simplici motu tam varia perageret. iij vel inuitus circulum tam manifestum non cernat ΘSed de his satis , siue hic liber sit Aristote
256쪽
fatendum est. Verum authorem non curantes
li occe tam periculosum dogma plurium animi penitius insitum voluimus auellere reuulsis his spinis in quas pressus se abdit lubricus error otnon sit quos recipiat, quin de manus huic certissimae communique Theologoium ac Philosophorum de Dei praesentia, sententiae. Patet enim quam dissimiles sint illae rationes, quamque absonae rationes, quibus Diuini illius numinis absentis opem rebus rem ris per administras
virtutes sufficienter deferri,frustra conantur ostendere Qus stomachumne an risum citius moueant, ambigitur. In his examinandis,fateor, prolixiores fuimus, praesertim cum nihil aliud probauerimus , quam quae de Deo communis Theologorum, Philosophorumque fert opinio Verum dum eo plures eo. im conantes trahere dicta Aristotelis, rem perseclaram reddunt obscuriorem, ac pugnantia sonraro proferre coguntur: spero hanc nostram proxilitatem non infructuosam fores, si hoc examine haruit pugnarum fomitem extinxerimus.
ARTI C. VII. cu id ipsium totius Antiquitatis tessimonio
Od shaae victi ix rationum inuictarum a
cies quibus cosonant sacra eloquia,aliarum auino latum subsidium desiderarent, praesto esset uniuersis Antiquitas, quae quid de Deo senserit,malo ex aliis,quam ex me referre. Toletus in lib. 8 .ph. c. io.tex, 86.q de illi sta loquitur Neque vero
257쪽
Peripateticorum inuentum propriumsuit mὸ,ut ex Eugu bino, Leonico inarsilio, ex authoribus ab eis citatis conia flat, id tota fatebatur Antiquitas. De Mercurio Trimegi flo, eius Pimander resertu est hac re. Mundum esse vas planum Deo. De stiritum omnia continere , c. Idem ex Orpheo,Holaustro, Musaeo. aliis habes apud Eugubinum. Item ex Platone. Plotino loca iam attuli,ex quorum sententia idem asserit Macrobius libro primo iu omnium Scipionis. Proclus item in Timaum pauo post initium c argumentatur Deus est ubique , anima non. C anima non est Deus: Hinc illud Virgilij, Iouis omnia plana,
Iuppiter est quodcunque vides. Empedocles,cuius si mentio in lib.de mundo ibi sua pra asserit, omnia esse plena Deo. Quae loca, inquit Toletus, Paucapro musti qua asserti possunt, adducta
sussciant, ut a pareat contra Averrois tu istatem, non
esse pueros,sitis opinantur sed ipsium potius impiatu, quisic opinatus suerit. Haec quidem vera vere di-Σit Tolcitus, quae tamen non minus , meo iudi. cio, in Aristotelem , quam in Averroem quadrant,quem Aristoteles in hanc impietatem traxit. Verum, V pateat,quam Toletus, ut alij Peripatetici Aristotelem sibi, de Aristoteli accommodare conentur in omnibus, proferam ciusdem
Toleti de Antiquis philosephis aliud hac de retestimonium praesenti ex diametro pugnans. Is in lib. 2.Physic. c. 9.tex. 92. q. I .hi inquit, antiqui negantes Naturam agerepropter nem in alio principio eius errabant non enim existimabant Deum,mtrium esse causam τniuersalem omnia prouidentem, ac distonentem. Haec Toletus,qinae tamen opinor eum non ex se dicere,
258쪽
quibus abest, per varias facultates moderamen conii miserit. Repete quae superius de Aristotelis sententia retulimus, quidque de natura sentiat vide. Quid de illo spiritia. Quid de anima. Quibus quamuis pressiis, non potuit adigi ut Deum pice- fcntem agnosceret haec te qualis fuerit Aristotelis de Deo sententia docebunt.
Rara C. V. Quo hac opinio supradictis similitudinibus
SI dura visa est aliis Peripateticis' c Alberti a
que Aristotelis sententia, de anima in corde solo residentia, hanc eiusdem de Deo sententiam longe minus tulerindi, idcirco eam est de Deo mentem Aristotelis, licet hac de re nimis aperidloquatur, plerique eorum, ob veri reuerentiam, dissimulant.Verum missa hac quaestione,qua cura que fuerit Aristotelis de Deo sententia Dei Opt. Max rebus singulis praesentiam, certum est, ii sedem similitudinibus; rationibusque conuincere,
quibus contrariae sententiae authores eam negare praesumunt. Si enim Deus eo quo Rex subditos, modo, regat,ac moueat uniuersum, sequitur res ipsas naturales cognitione sui finis ad eum prosequendum excitari. Id quod declarant illae similitudines quibus hanc suam doctrinam Aristoteles illustrauit: Naturam scilicet rei cuiusque cognitione, atque ratione praeditam, quas summi illius , regis mandatum excipiat. secundum ipsum, agendi,par teique suas exequedi rationem discat. Qusmodo enini Xerxes lauditos regit quomodo manipuli ductor
259쪽
ductor manipulum , centuli manipuli ductorem,dux exercitum mouet Imperio scilicet, pollicitationibus , remunerationibus , minis, mulctis, suppliciis Subditus vero, miles quomodo ad hoc imperium mouetur Spe remunerationis,
gloriae stimulo ignominiae fuga, praeda cupiditate, victoriae fiducia, irae quoque, ac furoris cuia iusdam impetu in holtem abreptus: quae omnia praeuenit cognitio praesertim imperij,ac voluntatis eius qui piaeest. Neque susticit haec notitia, sed necessaria est quoque rei militaris, vel muneris cuique sui peritia, longo usu, atque exercitatione
comparata Et haec cum adsint omnia, peccatur tamen non raro grauissime , mandatumque superioris ab inferiore violatur. Quod si eodem modo rerum inferiorum naturam , primae illius aula moderamine regi credat, quomodo Naturam caecam, ignaram dicat, sensiisque ac cognitionis expertem, quae in finem ad quem ordinattir, tam certo, certaque ratione pertingio Quomodo res in infinitum diuersae, ad Dei illius absentis ac remoti nutum in actiones maxime differentes pro conditionis , loci , temporis varictate erantur insciae atque ita ferantur, ut a fine non aberrent
Ut subditi Regi, ut milites duci obediunt, Coagnitione igitur obediunt, metu in cupiditate, vel certe absenti Regi, vel duci nequaquam obediunt, si obediendi facultate carent.
260쪽
Quo alias nititudine Aristotelis eius sententia
NEque soluit hunc nodum Aristoteles cunii sequentibus volens ostendere quomodo diuinitatis maxim consentaneum , t formas omnes rerum omnium citra di ultatem, si licique motu absoluat; nonsicus, inquit , atque illi machinatores solant, qui instrumento uno demittendo multos, ct varios 1lectus
edunt: aut illi praestigiatores faciunt, quos eurostastas ob id appellant , quod imaguncula animatas esse Mutilis ductitandis ementiantur qui cum sumculum ipsi, aut
neruum adduxeruntarier,ceruicem, O manum quasi animantis mulachri, humerumq, itidem ct oculumsuciunt, interdum etiam omnia membra idque quadam cum venustate atqii aquabilitate molin. Hoc igitur modo Natura diuina abino, eodem simplicique motu primo vim suam immittit in ea quasunt prim continentia,ab id que subinde in ea qua longius atque longilis abfiunt, quo adpermeaveritperpniuersa cuippe altem ab altero mota,rar sum ipsum quoque aliud mouet,ca mundo.Haec inquam similitudo rem minime declarat, ni duo fateatur Author suae doctrinae maxime aduersantia Primum est,ut quemadmodu singula membra singu .lis fidiculis diuersisq; motibus ciet praestigiatori, ita Deus ad singulos rerum singularum motus, diuersorum instrumentorum agitatione concurrat , alteru est, ut causas secundas, ita agnoscat Dei instrumenta, ut ipsae in suo genere non sint pi incipales, neque magis vi agant propria, ques illa sinistachra quae praestigiatoris artificio mouentur.