장음표시 사용
281쪽
opus.Non inquam idem est de hac Natura, quam Deo excuata nihil aliud eit quam ad hunc actum
determinate moueri. Itaque si quaeras, cur in partium formatione, haec a cor de incipiat, ut placet Ari teli respondendum, quia Deus in illo prius eam occupauit. Similiter, cur duas manus, non pluies fecit non plures Deus voluit. Cur ex hac non illa materia'cur tali forma cur hoc loco ita rhac dimensione Deus ita eam mouit, non aliter. Quae si de instrumento dicuntur recte; de caulaveto principali talia proferentem Aristoteles baculo abigat ex Lyceo Talcmne, quaeso,intellexit causam, cum libi essecundo Physicorum,text.
38. dixit quarendam semper esse niuscuiusque rei causam
summam quast propria eius Causimne Clitae non magis hominis, qua ali ni fabrica ex se moliatur Z vel qua moliatur, sino appetitὶ quomodo ve id appetat quae non mouetur svel in quo differt una ab alia si tollas hunc agendi appetitum per quem alia in alium actum tenditi,4 in aliud obiectum ' An quia diuersam diuersa habet aptitudinem λ& haec Natu
ra humani corporis,illa bubuli, illa lupini fabricae
conuenitὶ At dolabra etiam,& serra differunt aptitudine: Quin haec natura ubi structuram cordis absoluerit;cisi non sit mutata, tequὸ apta erit, ut aliud cor construat:& quae oculum fecit in fronte aeque
apta ut in pede. Quod igitur non fecit, non eius aptitudini tribuendum at neque appetitui; Cur igiturλQuid, quod in hominis stabrica, continue sere fuit actio varianda , in varianda forma, varianda materia, variando modo agendi Si quoties mutanda fuit actio toties Deus hanc naturam mouit,
282쪽
vt merum instrumentum Mut faber scalprum, aut dolabram, aliter, atque aliter regita, qui solus hos motus toties mutat, non poterit solus eosdem tantisper continuare lalliisne eget illius formae cooperatione, quasi tantillo labolis levamine)At quod illa Natura tunc ovoque coagit, si tame coagit, hanc, inquam, opellam quam e sua parte
consert, etiam a Deo accipiri, quo, secundum omnes theologos, ac patres Ecclesiae, coli in inemque philosophorum sententiam sacris litteris contormem, habet non modo ut sit,sed ut conseruetur,&
consequenter ut agat. Vel quid bi vult illud
Theologorum axioma rerum a Deo conseruatio, est continua earundem creatio qui continue eas creat, non continue eisdem latit agant Vel dicentiae illam actionem quatenus a natura eiusmodi venit, non a Deo sustetariΘQuid ergo reliquum est huic naturae, ut tanquam causa principalis agere censeatiar 'Itane philosophantes se Peripatetiticos dicant'
Quo aliorum opinio examinatur. FRgo vel causae secundae mera sunt immumeniata, ut volunt Academici , vel si ex se aliquam vim agendi habent, concurrunt cum Deo in omnibus, ha, , quod asserunt Conimbricenses lib. 2.Phuc cap. 6.q. s. art. . tota actio, totiues ctus causarum secundaram ut a Deo, a causi cundoprocedat. Velum hac urget canis, hac lupus angit. Si enim cum Conimbricensibus naturam simul
a Deo ad agendum se ipsa exestari asseramus,
283쪽
cillem neque nouit,neque scit Qta id caecum iuuet ductor qui ipsum non moueat, quemque euntem non sentiat Quid discipulum ignarum scribendi gister, quem scribentem ipse no videatiquem docentem non audia Eadem ratione, quid iuuet caecam natiuam Dei regimen incognitum Sol nesciebat oculi formatione , sciuit cum eo At Deus direxit; quomodo si non mouit Inastata est; quomodo, si non nouitὶ Quici, quod necesse est ea quae ducuntur,vel re putatur ,si non ut instrumenta cieantur sequi ductorem ac rectorem tempore in actione praeeunte iam praeit dux Imo pone quasi sub eodem iugo incedentes, tamen qui ducit, cum ab hac in illam partem declinandum est, praeit, alter sequitur , lui docet,actione sua discipuli conatum praeita, sic de omnibus. Quomodo igitur dux Deus,si Nat liram agendo non praeit Quomodo regitur Naesura, si simul ac Deus in singulas actiones vi propria propendet Ducit Deus Forte ducit Natura. Qua
enim, inter ipsos acriter concertatur, ter utrum
ad agendam determinet Sed potius neuter Si qui- dein uterque simul in actum seipso fertur Neuter igitur ducit, neuter ducitur. Perpende quaeso Lector Non potuit ordine agere Natura, nisi cognosceret, vel a cognoscente ordinaretur. Haec erat ratio sortissima, murusque inexpugnabilis. Quomodo positordinaria Deo
quae non moueatur quomodo moueri, quae non, aut sicut etvstrumentum,aut cognitione moueaturὸ
quomodo moueri, quiprorsus simul agat cu Deoὶ quomodo moueri , quae quoquoversum propria Propensione seraturi licet non ζne Deoὶ
284쪽
Vertim cur non sime Deo ZEst quoque hac parte opus attentione, ut cognoscamus quid per hunc appetitum intelligant , Si Petam an quemadmodum pue appetit litteram tbrinare, sed ne se it, nisi ducatur a magistro, eodem pacto putent, Naturam appetere formationem cordis. v. g. sed nescire quomodo procedendum sit negabunta, certum quippe est, quae ita appetunt, nosse quod appetunt. iiiiit ire Romam, sed viam ignorat,nouit Romam in consa , vel aliquid cuius causa Romam petat. Q rivult operari, sed nescit, nouit opus quod
intendit. Ergo riura scit quid sit cor, si ipsum appetit procreare Appetit tamen quid ergo appetit Agere nimirum. At prosecti, agere aliquid determinatum. Alioquin si sine ulla actionis determinatione appetat agere, nihil aliud una natura appetat, quam alia nec aliter appetat natura bouis, quam natura vitis. Ergo si appetunt,determinatus est cuiusque Natura appetitus. Et nunὼ postea,& continue propendet, ac sertur in aliquid certam ac limitatum. At, inquis, dirigente Deo. Contra. Π aero num Deus agens cum illa, eamque dirigens, ducat quo prope det ipsa, necne. si non quo inclinat,ergo contra ipsius appetitum, ac proinde motus is violentus est, qui naturae appetitu repugnat. Si qu per se ipsa tendit. Ergo non a Deo dirigitur. Cur enim regatur, quae seipsa motuque proprio tendat illuc quo dirigitur 3 Itaque si per se tendit per se ordinatur, si per se ordinatur cognoscit, per dictam ipsorum rationem. Quod si per se non appetit, nec tendit, sed tantum quatenus a Deo mouetur: Iam, quod Plato
285쪽
volii it,merum est Dei instrumentum.
Sed neque hic obiter tangenda est altera ipsorum ratio a Nathira appetitu petita;vel potius a fine quem ut ipsi silentur,nouit, si appetiuit appetiuit autem si egit. Quae enim appetitu carent, eorum nulla est actio ex Aristotele lib. timor altu. c. 9. Agit autem natura per se ut hi volunt. Ergo agit ea ratione qua appetit ex eodem Aristotele
qui lib. 3. de anima .c. Io. mouetur enim, inquit,id quod appetit ea ratione qua appetit, is appetitus est motu qui dam, Peloperatio. Ergo quomodo agit,eo modo age-ke appetit,ut eo loco,eo tempore,ex ea materia,ea forma, ea dimensione, eo ordine, proportione, menitar quas numerosissimas, seu potius innumeras corporis humani particulas componit, prorsus agere appetata, quippe mouetur ea ratione qua appetit. Harum autem operosissimam diuertitatem quis possit oratione complectiὶ Quae si non potuit absque cognitione fabricare, potuit sine cognitione eorum sibi cam appetereri Minimam ex innumeris particulam scrutemur. Non potuit . g. Venam cauam e iecores ne cognitione ducere , potuit sine cognitione hanc eductionem appetere Non potuit eam tam amplam,neque tam firmam,sine cognitione compingere,pO
tui sine cognitione hanc amplitudinem, firmitatemque appetere t Non potuit alteram eius partem sursum, alteram deorsum recta sine cognitione ducere iotuit sine cognitione hunc ductum rectum appetere Non potuit, ubi ventum est ad eum locum, sine cognitione utramque bifariam
secare potui ne sine cognitione hanc bisulcam sectionem appetere
286쪽
Qua namque potissimum ratione, probant ho mines aciuissimi atque doctissimi , ali Naturam hanc corporis humani forma tricem esse sapientissimam,alisa duce sapientissimo regia Quia nepe non potest ferri in finem dissicillimum,atq; ob icurissimum,nisi vel eum cognoscat, vel a cognoscente ducatur. Haec est turris tutissima, atque immobilis; ut quae natura cor molitur, sciat id neces sarium ad vitam, quae pulmones, ad refrigeratio-atem; quae diaphragma, ad respirationem , quae iecur,ad sanguinis elaborationem, quae ventriculuad cibi concoctionem,& ita de cς teris.Sed ad que pertinet magis finem rei cognoscere, an ad eum qui appetit rem ita ieri, an ad eum qui eam facit' Est prosectbeius qui domum vult in loco perflabili construi quae senestris perforet Orientem, scire, quem in finem id velit, non fabri qui eam aedia scati Est eius qui aliquod instrumentum, Veliten sile,vel machinam ab artifice petit, scire cur ex tali materia.& tali forma velit, non opificis qui eam struiti Est medici qui potionem ex his,& his compositam vult, nosse, cur talem velit,non pharina copolae qui eam praeparat. Eodem modo procul dubio,est eius qui singulas humani corporis partes hoc loco,ea forma, ex tali materia appetit ac intendit construi, nosse cuius gratia id appetat: ita ut si ab alio in actione sua dirigeretur , magis tamen esset necesse,eum qui eiusmodi constructionem appetit, finem illius fabricς nosse,quam illum a quo in operatione sua dirigatur. ART.
287쪽
cu' Aristotelis error cum Peripateticorum errore
Vi igitur monstro sum merito iudicarunt,
Naturam omni cognitione carentem ad fi--nhm propositum seipsi tendere: iidem eadem, ac maiora portenta admittunt, dum declinato illo principio,atque illa via quae Aristotelem,&Auerroemineos plexus errorum traxit, ne Aristotelem deserere videantur, in easdem ambages vltro sese iniiciunt. Fuerat enim mens Aristotelis, Deum quem pria ae Intelligentia nomine significat, ita primo mobili assiduum esse , ut non vltra sese extendens rerum inferiorum moderame causarum subalternarum ministerio perageret. Quo iacto fundamento,necellario sequebatur, re naturales seipsis agere,ut causas principales,atque in proprios fines quamque virtute sibi innata moueri: licet ea vis languida, quasi sopita Caelorum, astrorumque influxu iuuaretur atque excitaretur ad agendum. Sed cum hoc principium, Dei scilicet absentis regimen in alterum ex duobus errorem traheret, aut ut quemadmodum caliger, &alij, naturas rerum singularum formatrices intelligentia praeditas diceremus, aut ut cum Aristotele, qui eum secuti sunt,naturam cccam, Sesignaram posse nihilominus virtute propria in finem debitum pertingere, fateremur. Vtramque periculosissimam errorum abyssum ut vitarent Theologi,ac philosophi qui cum sacra scriptura, cum
patribus antiquis, cum ratione euidentissima sentire voluerunt, tutiorem viam felicioribuet auibus
288쪽
bus omnibus astantem , easque moderantem ac regentem agnouerunt: quam Dei praesentis cubram sacrae litterae mille in locis rcsonant, defixis oculis in huius caecae naturae tam rectas certasqueo parationes,admirati, ac venerati sunt. Verum ecce,nescio quo fato quam declinarunt voragine ira, in eandem periculosius ruunta, dum res naturales
autumant principaliter agere, vi que propria cum Deo agente concurrere. Sic enim quicquid negantibus Dei concursum improperant,ipsi turpius admittunta, Malias absurditates accumulant, Aristotelis genio reclamante. Peccauit quidem Aristoteles, S qui eum sectui sunt, simplex tamen fuit peccatum. Minus enim peccauerunt aflirmantes naturas rerum se ipsis sine Dei regimine atque ductu in finem serri quem ignorent , quam si,id negantes, dicerent Naturam, quae caeca non potest per se finem suum sequi caecam tamen posse sequi ducem, qui tamen ipsam agendo nullo modo praecedat, sequi doctorem qui docendo nequaquam praeeat. Minus peccarunt, quam si dicerent, Naturam quae virtute sibi innata, proprioque appetita in omnes quantumcunq; varias actiones aeque primo ac Deus ipse fertur, a Deo tamen concurrente, comitante in illas or dinari, ac dirigi. Minus peccarunt, quam si diceret Naturam quae inscia nequeat ordine actionis ot seruare,eandem,si Deus simul agat, quem no sentit, a quo non mouetur, seipsa motuque proprio hunc ordinem certissim rm tenere. Que prorsus absurda non tulissent Aristotelis aure si id igne insuper serentis,uel sorte ridentisse ab iis desertum
289쪽
qui incommoda eadem, propter quae ab ipso de . fecissent,aliaque plura, grauiora ultro subirent. Ultro inquam, necessitas quidem consequentiae coegit Aristotelem,ut qui Deum pri sentem rebus non admitteret, res ipsas agendi per se virtute&cundaret. Maar assertio trahebat hoc absurdi,ut caecam Naturam vi propria, proprioque impetu in
finem certum tendere sitaret. Quam quidem aD sestionem de rerum naturalium agendi virtute,
quam recte, philosophice Aristoteles ex eo licet salso principio deduxit tam male atque imprudenter, negato illo, admittunt isti cum per illam viti', sine necessitate admissam,multiplicibus illis, atque inexplicabilibus errorum absurditatumque nodis sese illaqueant; quibus facile expediebat eos Dei praesentis,& res singulas in fines suos mouentis,ac dirigentis consessio si quem diuinum Platonem cum antiquis illis nascentis ecclesiae luminibus,in hoc erant secuti; eundem cum
illis doctissimis patribus audiuissent, ubi res Naturales mera Dei mouentis , ac regentis instrumenta sapientissimus asseuerat.
290쪽
ERNELI vs ille, cuius merita non nostris egent elogiis, lib. de facultatibus animae cap. 3. de Peripateticis ita loquitur, Tanta es eorum iurnius opinione pertinacia,ut errare ma- sint,ct in controuersia, concertationeque perpetu versari, quam 'rceram, pura inque rerum cogui tionem capere: atque cumperstuus dubia debeant ill pra-re,dubiu persticua tollere conantur. Haec magnus ille vir. Q age si vera sunt,nihil spei sub eit,eos tam certis,firmisque rationibus commotum iri, qui ex instituto tuentur errorem , eoque tuto gaudent, ac gloriantur. Esto. Non tame oberit multorum pervicacia, quominus in alioriana gratiam pergamus in veritatis illustratione. Vt ubi, non modo eorum argumenta diluerimus, sed illis, veritatem quam impetunt magis ac magis confirmauerim a tq re illustriorem fecerimus, quicquid obstrepat inuicaa,nostri labor si idati in publicum bonum, bo