장음표시 사용
361쪽
turaliter fieri,vel nattualiter esse necessariu Hoc est secundum illam optimam rerum constitutionem quam Conditor praescripsit. Que quid eordine in tribus consistere apiens nos docuit. 71 nia , inquit secit Deus in numero, pondere, mensura. Numero,Vt v.g. dod tot sint clementorum genera, tot species, tot cuiusq; speciei indiuidua. Pondere, ut v. c. ignis desacr sursum, aqua terra deorsum tendant, ut maximam agendi virtutem ignis habeat, minorem aer, longὸ minorem aqua, minimam denique terra Mensura, ut maximam ignis raritatem, spatiumque requirat, amplissimum, Aer breuius,minus etiam Aqua,Terra tandem angustissimum. Quam multa de his tribus numero tondere,vi mensiura dicerentur ,in quibus verbo eus omnia constituit'
OVemadmodum artis, itari naturae ratio in
instrumentoru aptorti, cum motione tum
dispositione consistit. Vertim hoc differt Arsa Natura: Quod in arte materia circa quam sese exercet artifex, diuersa sit ab instrumetis quibus utitur, in natura vero, materia Minstrumenta idem sint. In laoc enim dissenti ut Platori Veteres ab Aristotele quod hic materiam merὸ passiuam posuerit cilli ver talia principia materialia agnouerint quae essent Caula illius supremet instrumenta. Itaque superioribus libris haec principia quatenus materiae naturam habent, tractauimus; nunc in iisdem instrumentorum rationem consideramus. Primum quod in illis venit aduertendum,est eorum aptitudo, ad usum in quem sunt
362쪽
ordinata. Neque tamen in praesentiarum agimus de eorum aptitudine quatenus ad compositum naturale rerum Conditoriis utitur non tantum ut materia sed ut instrumetis idoneis Loquimur de eorum aptitudine extra compositum cum soluta numquodque suam repetunt regione,vel in ca versantur,vel id exequutur muneris ad quod ipse,Natura oparauit. Atque ut ab igne incipiamust,eius circa coposita naturalia clatu est ossiciu , ut scilicet ultione, & coctione partes dissoluat, ut calefaciat,3 luceat. Cum aute ea solutio acumine fiat,vi Plato ostendit,subtilissimum esse oportuit. Liquet enim cuneum debere fissi ita respondere,alioquin,si crassior sit,partes cotudet, nocii uidet. Est autem ignis instar unci per intersti; iupartium, viam molientis; qua nimiru ipsae possunt ab initice diuidi. Quod quide interstitium est minimum. a in 'ua inuicem cohaerent partes illae minutissima ingressum tentat per illoru diuisionem. Quam igitur subtilem elle necesse est8 Sed de hac ignis actione hactenus Velocissimum quoque esse multa demqnstrantinia non sunt l,
ius loci:potissimum ipsius illuminatio, quo suo
loco luculentum erit. Nunc sufficiet hanc eius in rerum diuisione potentiam intueri , quae nWXimam eius velocitate requirebat. Siquidem quato
quid velocius mouetur, tanto maiore vim liabet, ut in machi iis videbimus, in motu proiectorum. haec de igne
Aer est quasi quoddam pactu per quod Sesani
mantia gradiantur, plantaec reicunt,&caelestes
influxiones descendunt in haec infima aqua per vapores ascendit, in unam molem ingen
363쪽
LIBER . I re coacta per ipsius diuisione spatiatm;Tandemq;
in minutas guttas deciden S,terram repetit. Neces se ergo erat artem etiam eis valde tenuem,acrarum , ut facile cederet. Non tamen tantam tatilitatem eius ossi estim, quantam ignis postulabat. Neque enim debuit ita res diuidere, sed conseruare. Et cosequeter no debuit esse tati; velocitatis. Aqua quae 5 nauigationi, piscium natationi destinata est debuit esse minus firma quam terra quς cum non cedat, talem gressum non permittita magis tame quam aer, ut ponderi ferendo pax esset. Item aqua debebat ab igne gremitim suum subeunte sublime ferri, ut dictum est superius. Hinc necesse fuit esse aliquod inter partes spatiuin quod se facile conderet, ut partes quasi ace-tro recedentes per circumferentiam tamen nirentur,ne ignis iacile abiret; ite ad refrigeriu debuit esse tenuis, quo ficile flueret, de poros intraret, debuit tamen esse densior aere, ut iunis interni nimium ardorem suadensitate reprimeret. Terra, quae omniti animantiu plantarum, metallo um, aquaru quoque sedes cri,ac firmamentum. : item quae quasi penu quoddam est locupleti stimum refertum omnibus rebus quae ad omnisi
ma debuit esse atque immobilis Ideoque exiguuinter partes interstitii volebat. Quippe quod admotum solummodo est necessarium Crassiorum quoque partium debiti tesse, quod nullam subtilitatem petat earum usus. Minutissimae enim particulae in quas terra queat diuidi, rasis sunt, si
cum aliorum elementorum subtilitate coparetur.
Haec ipsa magis illustrabuntur iis quae suo tem-
364쪽
pore de eorundem elementorum in composito naturalis unctionibus docebuntur Porro non te moueat, quod inter ignis partes, aliorum clementorum ponimus distantiam. Hoc libro ne celsariam inter eas dari distantiam compertum certumque faciemus an autem propter tale interstitium admittendum sit vacuum, videbitur.
uidelementa actione intendunt.
Eviis' ia diximus,liquet, hanc a natura illa
uniuersali propensionem inditam ac conseruatam elem ei mi, ut eum statum appetant, qui maxinae confert illis functionibus in quas natura ea ordinauit status autem igni conueniens est ut partes eius sitit ad agendu liberrimae,aeris minus,
aquae etiam mimis terrae minime. Non tamen sequitur contra .Elgo terra debuit maxime partitim connexionem appetere ad firmitatem , aqua minus, ac retiam minus,ignis minime. Hoc enim etsi de tribus aliis verum sit, deterra tamen non videtur Cutias nempe partes solutae non nis humidi vinculo connectuntur. yrare Quoniam Terra quae omnium mater,ac nutrix erat sutura, non debuit esse pura, sed in se admittere omnimodam aliorum elementorum communionem unde
quoque in herbas plantas, aliosque terrae faetus facile ascenderent.Congruebat igitur terra ut neque contractionem illa partium appeteret, quam humidi beneficio obtinet neque earundem iniuctionem. Sed omnium minime essica esset comunis
365쪽
LLI E R. 3ysmunis aedifici velini saxa,&lateres aqua verbacae veluti ut tamen, seu materia quae saxa, latciesque congiminat.
Viso ivrodo eadem elementa possint es natura in strumenta ad compositi naturalis confiructionem.
HActenus non obscurum fuit, quomodo iis
elementis veluti instrumentis natura uteretur,Patet enim v. c. quomodo ad incendium igne natura inlii tuerit. Nunc ver b quomodo eadem elementa ad compoliti naturalis fabricam, cuiusia ueri a futtira sunt, iuuiemnat uiae possint esse instrumenta, non aeque est luculentum. Id conandum est explicare Ergo naturae aut ho duplicem finem in his elementis proposuit .alterum qiri est elementorum
pro orius de quo egimus, alterum qui est compositi naturalis ex ipsi si per ipsa constructi , inquam proprias illas elementorum dirigit actiones.Tali enim arte, ut cum Platone loquar, id facit, ut propter mirabilem eorum proportionem, dum haec elementa quod mirum est ad finem quodque suum mouet,ac dirigit, finem illum procipuum aisequatur, multiplicesque illorum con- Curtili mutuaque actione rerum species perficiat , Neque enim aliter Deus per ea agit,quam ipsan et in finem quodque proprium impetum suum innata tibi virtute diriger Et;neque magis cessat ea
mouere, quam ipsa cessarent si per se mouerentur. Et hi m cito , quamque fortiter contrariorum vinculis soluta contenderent tam subito, tamque vehementer a Deo concitantur. Namqtie
366쪽
3i DE NATURA viam agendo sequerentur; per candem Deus ipsorum promouet actionem. Atquciutino verbo dicam,non aliter illorum actione in compositis naturalibus utitur, qu Tm si singula per se agendo, nihil aliud nisi finem proprium nequi conarentur. Quem enim singulis dedit impetum a principio, sculpotiris quam unicuique dedit ad certum sitie
sibi proprium, aptitudinem, eandem semper ipsi
seruat;eademque quantum contrariorum vincula permittunt, finem huic elemento debitum pro se quitur.Atque hinc est qui, d monstra,& faetus imperfecti, S abortus fiant; vin Sapientissimo illo Artifice haec elementa .cundum ipsorum naturam mouente,proire indebitam proportionem, deformitates nec ei facio sequuntur Mavult enim constantissimus ille moderator , tales defectus quos praevidit permittere, quam , ut illos impediat, ordinem pulcherrimum, quem instituit immutare. Neque haec naturae vixia propterea dicenda sunt; ni vitio vertendum sapientisimo illi reruomnium Architecto, quod optimo, ac pulcherrimo agendi ordine meliorem inuenire nequiue rit, vel ubi ordo ille in quibusdam non susicit, etiviolate nolit. Maxime cum hi singulariti desectus ad uniuersi decorem pertineata.&aliquo rude sormitas, reliquorum commendet pulchritudinem. Haud secus atque umbrae in pictura eius lumina inagis illustrant.
Verum pergamus in proposito Atque ut quomodo fiat hoc,intelligamus facilius; ponamus h cprincipia visibi insita numquodque in fine proprium contendere .Perinde enim est, si caclicas seipsis agere; quandoquide Deus per illa agit, haud alitec
367쪽
aliter ac si ipsis illa mouerentur. Id igitur ad faciliorem intelligentiam supponamus. Iam similitudine rerum moralium declarabinius, quomodo Deus per horum elementorum actiones finem sibi propositum assequatum, animalis v.g.vel plantae generationem,incrementum
liasque mutationes quamuis haec elementa aliud intendant, finis nimirum quodque propri consequutionem. Atque ut per opus nostriredeptionis,opera naturae illustremus;Iudas in proditione, Iru i in accusatione, Pilatus in condemnatione Christi, diuersum quique fine intuebantur Deus tamen Opt. Max. sapienti Isma sua dispensatione, per illorum actiones, quod proposuerat, nostrae salutis opus adimpleuita Hunc in modum Deus ipsemet sapieritissimus a principio cuncta elemeta, cum in corporibus compositis, eorumque seminibus,tum extra ipsa composita, secundum cuiusque naturam tanta sapientia ordinauit ut propter illum ordinem,ac dispositionem dum unumquodque agit secundum propriam naturam, licet aliud alium finem sequatur ex eorum coitu, certisusima quasi textura necessitate,opera ipsa naturalia consequatur. Quin praeclaram huius similitudinem nobis suggerit Sapientis illius Catonis oeconomia; qui plures eiusdem nationis seruos nota Iebatnamabatque dissensionem inter ipsos ne scilicet in damnum domini consentirent. Ita nimiruper illorum discordiam, sua comoda procurabat. Hunc inquam in modum per contrarias elemen torum actiones , rem quam ipsa minime inteniadunt, pifex naturae exequitur.
Quod optime intelligebat Democritus, qui
368쪽
hunc in sensum locutus, in prauum detorsus est Cum dixit concursu elementorum fortuito in gula fieri sortuito profecto ipsis elementis quae agendo nihil minus quam talis rei structuram intendunt. Non autem fortuito primae cause , neque respectit optimis ac sapientissimi ordinis ab ipsa constituti, secundum quem elementa ipsa
Quipe hic concursus ipsis elementis est sortuitus habita ratione finis cuique proprij,
ad quem proxime tendit: non retpectu finis vitimis in quem ordinantur. Quemadmodum aquae , cuius impetu quis vititur ad rotae motum,quae variis interpositis in liri mentis folles moueat,tulis hie organorumtydine aperiat, atque claudat item adii folles illos subeunti,& inde tubos ingredienti sonsimque denti motus ille multiplex,suauisque ille concentus est fortuitus Aliud quippe aqua, aer inten- duint. Non sane artifici fortuitus, neque ratione dispositionis institimentorum, neque ratione finis, in quem illa instrumenta,&aquae, aetisque naturalis operario ordinatur. Non inquam elementa magis intendunt compositi structuram,ducoalescunt quam haec aqua cier illam harmoniam Attamen quemadmodum haec symphonia ab illis venit per arte,ita propter ordinem ab uniuersi Architecto inter elementa constitutum , duilla in suum quodque finem nauant , con cursu sibi fortuito naturale construunt compositima. Hinc etiam patet quomodo in composito te
menta contra suam naturam sint,atque moueantur. Contra suam naturam quidem, si sinem aiunque
369쪽
que proprium spectes, non contra naturae communis sinem in quem ipsa elementa diriguntur. Clim igitur duo sint clementorum fines, alter proximus quem ipse intendunt, alter remotus, ultimus,in quem primi finis prosequutio tanquavia deducit. de primo fine rationibusque, ac mediis quibus ad illum peruenium, iam egimus sed plura dicemus tempori. Nunc pauca de rationibus per quas praecipuus ille finis petitur, quaque via haae elementa ad compositorum naturalium structuram concurrant,iuvabit praegustare. ARTI C. VI. ua ratione elementa ad compositionem rei coxcurran '
Moses in principi Geneseos dicit, Deum
rebus creatis indidisse semen quo potestatem haberent gignendi similia quaeque iuxta speciem suam. Seminis autem ratio in eo consistit, ut sit debita inter elementa proportio qua possint inuicem agere&pati ab inuicem. Alioquin si vel fri id iam comprimat ut nequeat agereret calidum figus dis tu t& humidum,ut possit.
ipsum auolare, non fiet generatio. Priori namque modo pugna non erit, posteriori verbi reui dis soluetur calore euadente Generatio autem ex moderata pugna contrariorum procedit. iuxta ita lud, sors concordia fatibus apta Concordiam vocat, uia nodebet eoru vincatu solui, quode, uenit si calid exuperet.Discorde vocat, quia non
debet eoru actio impediri, quod fit, si calidua frigido superetur.Si quidem calor est motus principiti. Atque huc in modsi Heraclitiis verissime enuciauit, Natura ex bello esse genita. Homerus l
370쪽
cecinit,eam in contentione clite esse positam Melius tamen Empedocles quando litem cum amicitia coniunxit .ex quibus omnia prodire Hrmauiviae quod elementa in suo consensu discordent,necesse est, ut dictum est. Quomodo autem ex hac concordi pugna, sat attractio, retentio, concoctio, expulsio fuse declarabimus, Deo dante, clim agemus de generatione. Nunc scire sussiciat quomodo externo calido semen subeunte,
igneum illud seminis primigenium viribus auctis
exitum quaerens conatur humidum frigidumque a quo inuoluitur,excutere. Illud verbieluti auxiliares copias simile humidum attrahit, cuius aduentu vis ignis interni ad tempus reprimitur Ve-rdini in eo humido aduentitio inest calidum
cuius pars cum natiuo calore coit,&extrinsecus
calidum ,recens veluti ex radiis solaribus ingrediens cum illis init societatem Inde iunctis viribus primitin iramidum illud concoquunt, deinde quicquid humidonatiuo non consentit facile erapellunt, nullo repugnante.Tum hae igneae vires e- xitum molientes ipsum naturale humidum conamur expellere. Ex quo rursus in subsidium fit
humidi externi recens attractio.
Haec pauca teraque delineasse satis est in prae
senti:Vnde enim lata fuit partiu discretio dicere, operae est logioris .sed omnia cu tepore.His paucis unde fiat attractio,co coctio,retentio,expulsio acco seques accretio clarius patet,'nam tot potentiis, quas in anima egetate fingui.quarsi vanitate doctunent clarissima facient luculentiorem. Ergo in hac elemetorii varia, pro subiecti natura, proportione, qua Opositi naturalis semen