장음표시 사용
401쪽
ines quod grauita seu Pu lapidis motrix a maior, hac nim eadem manet sed quia continue imminuitur resistentia med 3,proinde augetur excelsas virtutis motricu ad rem sentiam aem,qui ab ea moxetur, cita elocita motus aggetur.Haec Zabarella.
R TI C. II. uo Zabaressa sententia refutatur. ETsi id Zabarethe inuentum optimu est, quod
a Peripateticis excogitari potuerit, reuera tamen nullius est precij, non quia Aristotelis authoritatem ut seruet, sibique concilici, vehementer laborat capite sequenti sed quia ipsius rationes contrarium probant eius quod intendit. Ad cuius rei declarationem utemur similitudine quam attulit, nauis scilicet quae secundo flumine eo velocius mouetur,quo velocior sit fluxus amnis Aeprimum dissimilitudo in hac similitudine contrarium ostendet. Quippe flumen eodem modo se habere debet ad navim quo aer ad lapidem prouolutum. Magna autem est diuersitas.Etenim vult Zabarella aerem a lapide moueri. Ergo,ut constet 11 militudo debet fluxus amnis a naui mota pro cedere.Sed enim est contrarium , fluminis nempe vis rapit secum navim , atque illi, quod per Zabarellam,forma lapidi Haae contrai ietas ostendit falsum Zabarellam Amnis enim trahit secum,
Ponamus ergo nauem ita moueri a flumine quemadmodum lapis a forma feratur. Et sicut foris
inam ait Zabarella eundem semper lapidi motu n
402쪽
im primere: ita fluminis impetus eadem , semper virtute navim pellat. Si rationes Zabarellae tinhabent, eadem, qua lapis, ratione procestu fit velocior,nauis motus progressu velocitatem acq trii et Pars enim aquae inferior quae navim moratura naui pulsa,pellit quoque ubi inferiorem, destia entiam;quemadmodum de partibus aeris Zabaret-la dixit. Non tamen propter has Zabarellae rationes velocior fit cursus nauis flaccessu quam principio. Nempe non magis cedit aqua praecedens quam initio Ergo neque aer praecedens lapidem magis cedet prementi lapidi quam motu incipiete. Neque enim maior est ratio cur aer progredi umagis cedat ruenti saxo, quam aqua naui currenti: imbis inor. Siquidem aer non vltro deorsum tendit,sed quantum potest findenti lapidi resistiti, amnis ver, apte natura fluens facilius naui pellenti obediret. Quantum verba qua inferior cederet, tantundem superior quae navim vehit, sucis
Sed ut aptior sit similitudo ponatur nauis iapalude cuius aqua non stuat,qtram navim velis expansis ventus vehemes semper aequalis pellat. Si que vetus naui quod forma lapidi. Fietne progre ibsu violentior motus nauis' Experientia contrariudemonstrabit, neq; aquam successu magis ac magis cessuram. Quamuis deberet, propter eandera quam attulit Zabarella de aere,rationem, si tamen ea ratio vera esset.
Ergo in quo peccent Zabarella ratione videadum est. In eo igitur Alsus est,quod cu dixit parte
aeri lapide motam mouere consequenter aliani aeris parteire, non animaduertit omnes illas uvas scinul
403쪽
L R. 3S simul mouet,ipsi simul resistere eiusque vim minuere. Haud secus ac si quis tres aut plures consequentes pelleret, etsi prior pulsus contiguum sequentem,& hic alium moueret, dissicilius tamen
Omnes, quam unus solus,mouerentur: Quoniam
Omnes retillunt. Eodem plane modo, si lapis per se ac formam suam aerem mouet; dum in princi-lsio plures consequetes aeris partes resistentes peliait,vis eius debilitatur minorque erit cum ad se cundam partem veniet,& minor cum ad tertiam.
Hoc per spicuum facit aqua quam si manu lata verberes, non dubium est, quin pars superior a manu pulsa pellat sequentem:nihilominus quae minoi ei principio inuenit resistentiam successu breui debilitabitur.Et quidem si pisciculus iuxta superficiem aquae occurrat ab ictu hedeturili pauidiu-ferior sit,ictus languidior factus erit innoxius,propter dictas rationes. Ergo falsum est velocitatem descensus lapidis crescere ex eo quod pars aeris ab
lapide pressa premat sequentem. C. III. Mus fundamenta ponuntur ex quibus caus
ARistoteles lib. .de caelo,cap. .S ,inquit,
in loco grauitatem habent omma,prater ignem. Signum cuiuis trem inflatum plusponderis,quam vacuum habere.uuares quidplus aeru habet quam terrae,ctaqua, id in aqua quidem alio leuius, in aere ver grauius esse s resinam non natat quidemsuper aeremoratat autemsuper aquam haec Aristoteles Quem, mirum , ni vel Pegasus, vel Iouis Ales trans aera in regionem ignis vexerinvbi, facto periculo,uiderit tallem igne
404쪽
plenum non descendere Vel quomodo tam certus esse potest ignem in suo loco non esse graue3Verum qua ratione probat caetera in suo loco es.se 'auiaὶ Experientia nimirum qua videre est vite plenum aere plus ponderis habere quam vacuum. Miror, cur tanta moles aeris nostris capitibus incumbens no, pondere suo non obterat. Haec tam
deciditula non effutiisset Aristoteles , si quae stuminibus, quae mari quae corporibus animantium, inest facultas, eam Maeriae moli copetere cognouisset Mare, flumina,corpora reliqua, quicquid in se est extranei illud evomunt, excernunt Quid ni tae Hoc enim a Natura rebus omnibus di- tum est. Vt quia simile similis consortio delectatatur,disiunctionem ab inuicem abhorreant,ac propterea conentur expuere quicquid inter ipsas facit diuortiui quantoque vel magis est diuersum,vel rutiorem facit hiatum inter partes,tanto enixius ipsum contendant expellere. Hunc appetitum aer cum rebus omnibus communicat: hirae
est ut nihil extrarium in se nisi grauate serat Quo ergo sollis aere plenus descendat, non aeris inclusi motui tribuendum sed moli aeriae sollem ut ibi noxium deturbanti: Plenum quidem velociusqira
vacuum, quia plenus maiorem occupat intercapedinem maioremque Acit partium aeris diductionem. Neque enim aer externus cum viciali aere communicat, quem non tangit Pellem autem liti
satam vi suae coniunctioni magis aduersam mi-mὶ patitur,maiorique conatu decutit, qu i euam quae longe minorem fici sui disiunectione. Quamuis non negem aerem tris pulsum ab externo facile tendere quo moaetur: ut probat eius-
405쪽
dem a terra repercussi, resultus in altum. Dixei ita in Aristoteles aerem illum grauem qui sic resilit 3 Sive igitur deorsum ab aere ambiente ivue ab alio corpore quoquo uersum pellatur, facile cedit aer solle conclusus,nequaquam grauitate duce. Haec quae clara sunt pra misimus, ut constaret quae grauia sunt, non solum ab interno principio
serri praecipitia sed multo magis ab aere deperu
ARTIC IV. v vera causa datur cur motiugi auiam precessui, sati EDctar. . V m nulli Peripateticorum dat uni est iudicare, causa videtur aperta sententiam no- stram sequenti. Non negant illi moturn seri lentiorem ob me di iesistentiam: hincque motum lapidis in aqua tardiorem quam in aere. Ergo duae sese iterunt causiae illius grauium dei- Cendentiam accelerationis Pi ima est maior conatus superioris ae iis saxum decutientis, altera est aeris inferioris minor resistentia.De hac poste: iore primum ut agamus,meminisse Oporici, idciaco
inferiorem aerem descensui lapidi resistere quia refugit a solutionem a lapide faciendam. In Primo ergo descensu lapidis, proxima pals aeris sudendi magis repugnat sui ipsius diuisioni , secunda pars minus Ratio est. Quia,ubi pi iurati r-ves aeria iis sunt, Ocyus sursiim tendunt locum alapide relictum occupaturae has ergo aeris ciuili partes hinc inde cedentes, secundae palles at i a gre deserunt, ideoq; prementi lapidi citius c. ediit,
406쪽
primis quae sursum ascendunt diuellantur. Nihil igitur aliud urgebat primas aeris partes ut sese relinqueren quam pondus lapidis, idcirco magis
resiliebant .secundas vero,praeter Vim fixi, nouent
primae cedentes quibus dum grauathseiunguntur, facilius cedunt findenti lapidi, primas scilicet illas sequuturae. Vide quid sequatur.Si aer inferior facilius cedit,ergo lapis celerius descendit. bvero lapis velocius descendit eb promptius secundae illae partes aeris sursum prosiliunt , locum lapidis suppleturae. Rursu sinu velocist secundae
Partes aeris prouolant ,ebcitius tertiae lapidi obediunt secundas illas sequutiaret. Cititis ergo findu-tur tertiae quam secundae Rud ver sacilius lapidi cedunt, eb velocius ruit , Ergori veloςius accendunt illa tertiae partes aeris, ut eius locum occupent. Sed quanto crus illae tertiae ascendunt, tant citius quartae lapidi cedunt, ut tertias illas sequantur. Item quanto hae promptitis finduntur, tanto celerius saxum transit. Atque hunc in modum continue ipsius augetur velocitas. Altera causa est, vis aeris superne depellentis continue crescens. Quippe quod dum sursum tenuit aer, superius condensatur magis , densior
adtem magis nitur molem noxiam exturbare. Verum dixeris sorte contrarium fieri. Quoniam consat aerem agitatum alefieri, nedum condensari.
Esto tare fiat aer agitatione; Sane non potest pars aeris rarefactione amplius pactum occupare, quin plia pars condensetur. Conuenientius autem utique est, ut superius aer densetur qu,sese
1ecipit, quam in serius unde fugit. ed ne de hoc diutia dispuxeatua conflatae rem agitatum po-
407쪽
Porro aeris inferia e cessionem ascens imque te. statur lapidis ruentis olivio. Quanto vero b agi cedit inferior, se superiori iungat , tanto magis vim superiores crescere palam eis. Ergo in eo delusus est Zabarella, quod neque viderit hanc vltroneam cessionem aetas inferio iis ut socium sugien tem sequatur neque cognouerit cuius sit vis ill quae lapidem deprimens coiitinue crescat Scili cet ut virtus aeris superioris quae lapidem deuoluit, cessione inferiotis euadit potentior.
Cur aeria,=aquea motu rarestant.
Non ab re fuerit, ex occasione hic quaerere, cur aer, aqua. quae illorum naturami articipant,motu ratefiant huius caiisam facilem
habent, qui ex minutis ceriisque particulis haec Iementa fieri perspectum habent Quemadmodum enim strues ligni optimὰ composita si distu betur, longe ampliorem locum occupat. Ita Aeris, Aquae partes quae inter se ordinatae paruo spatio continebantur, motu huc illuc disiectae longὰ magis sese extendunt. has vero ingreditur spiritus ille qui exprimitur e corpore siue sit aer siue aqua illud corpus quod illis partibvssese exte dentibus cede c5primitur. Sed ad propositum reuertamur. R C. VI. a ex aliarum quaestionum solutione veritas noba
Vr nauis remis: pulsa cessitate motore,ali quandiu seratur , clarum fiet , ex iis qua a
408쪽
ASTIDIosus praeter aequum esset Lechor,si in quibns intelligendis,&declarandis impense laborauimus; ea, qudd,propter subtilitatem, difficiliora essent, hJc inseri moleste ferret praesertim cum sit in eius arbitrio, illa vellegere vel omittere. Neque tamen omnia pari disticultate laborabunt.Qus enim prima ponentuta, Cur scilicet motus grauium succeias fiat velocior Cur alia aliis sint grauiora Quae causa sit motus proiectorum; etsi no erunt in pro 'clivi, non tamen erunt ardua; quin, si recte iudicaui, delectatione sua non carebunt. Neque molestiora erunt quae sequentur de ponderibus, licet intelligenti futura gratissima.Vnde nempe fiat,ut, quod in statera vismus,ac plerisque aliis , quo magis pondus ab hypomochlio, seu fulcro recedit,e magis vis eius augeatur. De his pulchra sane, nescio an cuiqua hactenus obuia .subtilissima ero quae auditorem subtilem, patientemq; d
409쪽
siderant,ea erunt, quae postrema de motu indiuiduo disputabuntur. Deturne scilicet motus mini- mu Psilo minor dati nequeat quemadmodu: deis turne pars corporis minima&indiuidua,quq ex aliis partibus nos constet,nec multd faciliora erunt quae hunc tractatumiae cedent,licet fere eundem scopum habeant.
Si quae nos hac de re Pythagoras rediuiuus doceret;nactus quales habuit discipulos qui se indicto pec septennitim silentio, patienter audirent non dubito quin haec facilia viderentur ,Non tanta patientia in his est necessaria;imb minor etiam quam quae in legendo Aristotele quotidie requiritur. Quod si longe minorem operam nobis Lector non denegabis, videbis quam longe hac quoque parte Aristoteles scopo aberrarit Patere ut
Cur motus grauium deorsum successu fiat velocior Aru a C. I.
suasit abarellassententia. Non paruas inter Peripateticos pugnaces ut haec disti cultas, cur scilicet lapis deuolut ua magis ac in agis acceleret. Ex variantibus eorum hac de re sententiis,pau-as reser Zabarella lib. . de motu leuiumri grauium, sed longas tamen,adeo ut lectori quantum uis auido taediu sint allaturae.Quibus tande omnibus couictu erroris,ac reiectis,suam ca6.eXponit.
410쪽
Quam virum proponerem, ac refutarem, diutitis anceps fui; hinc veritus ne prolixitate Le totas patientiam laederent , illinc, ne dum studeo gratus esse, breuitati consulens , neruos meae sententiae praeciderem. Neque enim parum firmamenti nostram accepturam putabani ex illius euersione . vel si mauis ex discussa vanitate illius coin menti quod tantus author magnificat, veritatem splendidiorem faturam arbitrabar.
Ergo Zabarella post longas praecautiones, tandem mentem suam ita explicat. Supponit primo lapidem, .c. a forma sua substantiali moueri, ac proinde ex parte ipsius lapidis motum ubique a qualem esse, utpote ab aequali semper principio: diuersitatis ver motus causam his verbis refert. Statuamus igitur lapidem in aere descendentem substat Hiin initio illius motiu prima aeris pars quiescens, quam vi mouere lucipit lapis descendendo, quia resistentiam igi aliquamfacit,non potest autem prima aeris pars premi, i deorsum pelli,ni similiter pellat, ac ni eatfecundum et ub-santem partem pis igitur ad secundam aeris partem perveniens nuenit eam motam, ct ad eandem partem, nempe
deorsum ergo velocius in ea descendit,quam in prima quiescente, quum autem velocius descendat infecunda, quam in prima necesse est, ut tertiam magis premat quamprius ecundampresserit Tertia igitur deorsumpremitur vehementius, ac velocius quam in secunda, quema modum nauis quae secundo flumine moueatur,eo velθcius mouetur,quo e- Iocior itfluxus amnis: velocius autem latus lapis in tertia, quam in secunda magis premit quartam, quam prius resertam presserit. ideo quarta velociis deorsium pestitur, quam rertia,ctita lapis ad quartam perueniens moueturpe ea u