장음표시 사용
431쪽
nantem; sed connotat alterum siti fluxus terminum ultra quem talis aqua non amplius dicitur ille fauius, nequeeni nuenda, quae prius Mosella dicebatur, ubi in Rhenum consstixit amplius
est Mosella. Ita non solata; Iicies corporis
ambientis loci naturam constituit, sed con notat certam a Polo diliantiales. Qua quidem distantia magis ad naturam loci pertinet quam supei Scies ambiens siquidem mutato illo respectu quem res habet ad Polum locus mutatur Aere ver vel aqua quae ambit suente res quae in illa eadem distantia haeret, locum mutare non dici tur Pori diximus esse certam a Polo distantia:
Quamuis enim omnes circunferentiae partes a qualem habeant a centro recessum , non tamen
eundem quia non pes idem medium recedunt: Ita licet plui inrit res ab inuicem plurimum remotatae qualiter a Polo distent, non tamen habent ea dem ab illo distantiam,neque eundem resperuimad illum aeterum quam rationi naturamve nisArmiter eam distantiam ad loci natu fana potissimum pertinere assertinus,vel inde conitati Quod element a illa quae cum nos circundant,locus o. stet ab Aristotele dicuntur, vim suam ita mutant,
prout magis vel miniis a Polo recedunt, ac prout diuersum habent,ad illum, respectum: idque ob alias, cum superne, tum inferne affectiones. Sed de loco haec
432쪽
nu Eri totelis sententia a Zabarella explicatur. OVae hac de re sentit Aristoteles conteX. 82.
lib. g. physicorum, resert Zabarella clarius, cap. 6 ib. i. de motu grauium 'euium Docet ibi, qui , Aristoteles , proiectum mouer ab aere , hoc est a partiis aeris ordine dist suci quando e nim manu proiicit lapidem pellitur primum a lapide prima pars aeris lapid proxima , ct haec pellit ali impartem 'undam ct ista tertiam , ct tertia quartam , est autem aer elementum facillime mobile, Ἀ-gitabile in seu loco ; idcirco ea vi percussus magis ni vetur, quo lapis, o praecurrit isti lapidi postquam igitur a proiiciens dimissu es lapis, fertur ab his aeris partibi motis , qua sunt illi tanquam vehiculum, furardior semper fit motus lapidis, ct in me tardis imus,
propterea qγο lapis mouet primam aeris partem, se eidem dat vim motricem alterius secundae partis debiliorem tamen quam ipsi habeat sc etiam prima aerispar movet secundam, dat etiam vim ei pessendi tertiam sed de biliorem quam ipse habear, secunda mouet tertiam, eidem dat vim adhuc tamen debiliorem mouendi qua tam sequentem , adeo ut propter continuam i 1 in rionem facultatis motricis , deueniatur tandem ad ali quam aeris partem , qua ita debiliter moxeat aliam si quφntam
433쪽
quentem , ut nullam ei impartiatur vim mouendi alia quam aliam partem, illa gitares vltimapars mota, quai nullam aliam mouet, c. Haec igitur est Aristotelis de proiectorum notu sententia.
R TH C. II. Ei dem sententia a Scaliger resutatio. aram tamen rationem, inqui e caliger exere
28 in Cardanum , nequaquam noba satisfa- 'cere demonstravimus. Non enim pote t ante os aer velatius moueri , quam moueatur lapis aqκ semel impulsus est aer ille. Nam quomodo moveretur magis quam ipsum mouens moliere t Itaque Maiore 'disscultas ad iure rigendum . qua natura fultus aer
si btrahat sese lapidi a quo non est per se pulpinci quani
quomodo lapis a non tangente manu moueatur, μου itilum per si primo pepulit. Quod autem nunquam pelli tur aer a lapide patet. Succe it enim,ut aiunt , lapis, ne vacuum 'tur cui se impellera, non solum impleretpacuum se etiam occupare pellet planum. Neque vi romagis pulsus est a iacimte aer, qua/n lapis. Quare eodem modo de motu aeris abeuntis, praerendum edici quomodo si lapidis motu quarebatur. Hae scaliger quibus lao evnum addimus. Quod si aer almi de motus mulato velocius praeciirreret , quam moueris mouere , longe iacilius esset athim aerem transuersum intercedere, qui, ne daretur vac Mum spactum aere igiente relictum occuparet Quam igitur deridiculς vanitatis plenui est, fingere lapidem grauissiminia velocissime lauis e
re in contra propriam natura serri,ut impleat locu
434쪽
Aet in excedentis Aeris locum ponit succedere, Imo tam sacile , quam sequentis lapidis locunt supplet Supplet inquam Acralius locii a latidi, sequentis , quidni iclam tae, nudoto lapicle, transit in locum Aeris illius se imis Quae necessitas cogit rem grauissimam, ut cursu sibi vi lento per aerem seraturὶ sed ad Scaligeram reuertamur, qui rinio an te irriserat illam sententiam quae diui , Munere in lapide proucto vim impressam Gemadmodum calorem in aqua. At o Cardane, inquit, a nobis troque pMeris olim, t tu scriptura ignari philosopho responsum excidis. vim hopellentis nerui relictam insagitta. Caeterum e Iu audies quonam i sat pacto nondum mihi comi taudire. Non enim conuenit exemplum: tame est avia-xnuo philosopho Themistio positum Sanir calor accidens e fis aqua generabile ab eo accidente quod sub Piis agufrma. At vis mollens quomodo exeat ex amma mea,va
in lapide insidens agat Neuti' in calor ille, quod es ima instrumentum emerat in lapide calorem, a quorundis moueatur, quavdii eo viget. Haec Scaliget qui alias quoque refer sententias quas resellat. Quid tandem hac de re ipse concludit 3 Quod nempe suggessit melioris inopia Motiri inquit, uitur; rmaeit, is moto pressa: rasublatopriorem meetiamnumseruaripotest. Frigidas anysatis
iudicem alij. Hanc opin0r,riasissent Aristoteles,&
435쪽
re ad eritatis stabilimenturus flamenta cc - anni in Peripatetici putant terram v. c. ha
bere propensionem deorsum ac proprio tonatu illuc ferri, quemadmodu&ignem sursum,incessit admiratio, quomodo contra proprium conatum , non modo in aere suspendatu sed tanta celeritate per cum transuersa moueat Vertim scientibus esse nun m eundem pitutum, qui in terretiri materiateriam; a clueaa- quam , in aeci ai rem, in igne ignem formet, moueat, num quodque prout fert ipsius aptitudo , non intellectu est difficil8, quomodo idem. ipiritus qui ultro lapidem in inferiora vehetat,
ab externo motus obediat, impetumque mougistis tequens, lapidem ipsis me transuersum agat Hoc ipsum probat aptitudo quam eadem terra, atq; terrestria omnia habent, ut proiecta celeri Isa logius prouolunt : Quanto namque festinantius numquodque lapsu deorsum ruit,tato magis vel sursum, vel transiuersum proiectu promouetur. Quae vero descensu ob leuitatem tardiora sunt, ea quoque proiect sunt segniora. Ex iurubas haec colligo. Si forma aliqua in terra,atque terrenis omnibus es et motu ipsorum deorsum
destinat V ou uato contemius ea deIOhleret, tanto enim motu contrario cederet vehentinamque in contrarium tanto pertinacist resiste re quz.nt arde lalisini seriora tenderet. Contrarium autem est in experientia, ut quae pig: ius descendunt,lentius eadem tr risue una,vel subiti
436쪽
me ferantur. Ergo& horum lentitiae quocunque ferantur,causam eandem esse ri illo tam celeta talis cita ut quemadmodum in si est aliquid suod eorum tardat motum sine descendantii ueal Her moueantur ita in illis sit M piam tu id descendentia urgeatim proiectam, consenta
Quae magis sunt aeria, quoniam mi us tendunt deorsum, acilitis a manu ali deflectuntur: verum eadem tarditate procedunt qua in inferiora te iderent. Contra quae imagis istin terrena, suoniam viis tori in ima depelluntur ijssicilius detorquentur. At si vel malaus, vel aliud ea contrapta apriam propensionem deflexerit, tuo impetu moveri caepertint, latius pergintinis quod Fulatim ille impetus progressu languescit. Huius diuersitatis causa petis Duplex ea videt tu. Externavi intern . Externa est Aer seques qui qua res cedit, ea expellit,ut de motu naturai grauiu diximus. Rupto aute Aere transuerso Aer qui
lapide sequitur eu illac pellit qua ficilior fit cessio. Quo verse res' 'aeque magis aeti aliena est, eo magis ab illo extruditur Altera causa est interna. Spiritus nempe ille internus qui rem mouet. Isara Otus materiam mouet prout est mobilis Ele- paenia autem misti, ut dixi ius, in loco naturali minime sunt mobilia, cum appetatu illic stare dc quiescere. Ergo quanto magis res terrestris est,
u per aerem mouetur: quanto vero
plas aeris illa participat, eo tardior fit motus e-lus,tum quia minus ab externo pellitur tum quia
occurrit dubium , Si elementa in isto,aegre proprio
437쪽
proprio loco mouentur: Videtur extram istum eadem ratio valeres ut pro Pterea aer in f,lle dif
ficulter debeat cieri . contra rerum experientiam,
quae illum facillime quoquo uersum cedentem ostendit. Huius causam accipe. Si follis non sit plenus,atque plene distentus;non resiliet,ut diximus. tui pullus aer e una parte cedet in aliam A que hoc modo breui motus cellabit. Cum verbplenus est, pulsu aer conclusus comprimitur: Talis autem compressio , ut tractatu de vacuo mon-matum est,fieri nequit, nisi spiritus intimi expreLsone, quod dum refugit, hunc in modum mouetur , impetu quem cepit diutius continuante. Neque id magis mirum est quam , cur idem spiritus qui materiam ignis ingressit eam sublime rapiebat, ipsemet aquae massam subiens, cumque illainum quid essiciens,illam deorsum ferat. Cuius causam si quaeras, non alia est quam Naturat ab Optimo Sapientissimoque conditore ordinatio Qui quidem ut statuit nunc spiritum
terrae coniunctum talem ei motum imprimere, pariter hunc spiritum ab externo pulsum contra-xij, vel diuern motus in re terrea voluit esse auathorem qui ultro eam molem in ima serret, ab alio pulsus e aiadem pelleret, quo mouentisim inpetus direxit Nimirum secundum hanc artem sapientissime omnia innumero, mensura,&pondere constituit. Geterum, non solum ab interno rei appetita prouenit quod motus ille transuersarius successu fatiscat, sed ab Aere superno deorsum, haud secusae ad fluminis ripam,grauia depi mente.
438쪽
Desponderum Ccretione,maiorique facultate moles submovcndi. RTI C. I. Apparatus ad causa investigationeris. QV m ibi is praxedentibus distantiam in
te elementoruto particulas mediante illodornmuni spiritu dein iis utimis eam nolim intelligas tantia inter aquae aeris,ignis particalas,dum haec soluta sunt intercedere, tametsi tunc maximum est hoc interstitiu, verum in corporibus quae densissima videntur , aliquam inter partes distantiam admittere cogit ratio experi-imentorum indagatrix Et quidem in metallis,albi Lque quae instectuntur,clara est partium quarunda contractio aliarum ero diductio.Ensis v. c. si olicetur ut fit,interiorem curuatura faciem breuio-xem,exteriorem verban pliorem habebit quam prius. Extima namque acies intimam veluti vestit,eamque ambit, continet. Continens autem inanis est contento, Hi cinternas partes magi comprim ea ternas verbmagis laxata necesse est.
Cuius rei testis est subitus ille gladia quod, lar- sui contingit in statum pristinum recursus dum partes hae quidem nimiam pressionem, illae verbnimiam relaxationem fugiunt. Sed hoc claru est. In aliis quae nullam videntur inflexionem ad
439쪽
mittere, fit tamen aliqua, sed adeo parua, ut sen se vix percipiatur: sit 'nsequenter exigua partium distra io Alioquin virga ex eiusmodi m teria rumpi non posset Q and sic patebit. Ad eius
stactionem requiratur bnatus octo graduum. Peto an septimo conatus gradu,vim aliquam pas saerat irga illa Si negetur, ergo non Irangetur octauo conatus gradu. Septem enim gradus nihil in eam potuerunt. Ergo multo minus unus gradus qui superest, et eam. Si passa erat aliquid detrimenti, ergo per singulos gradus paulatim
labefactabatur, donec tandem octauo fracta est. At non potest ibi violentiam pati, nisi a partium diductione quae paulatim maior, ac maior fit:.donec rei tandem ipsius nexas soluitur, ut frangatur.
Quod quidem mantiastum est in plurimis quae
Conspicuam inflexionem admittunt prius enimi es inflectitur;deinde facta nimia partium distra
Nota nos per illos gradus conatus non intelligera , v vis paulatim crescat quemadmodum raugetur calor, sed gradus durationis Augetur enim conatus extensae, ut aiunt, non intensue. Par scilicet vel etiam minor virtus octauo durationis gradu frangit virgam, quae utique praece demit, conatibus paulatim acceperat detrimentum Concludimus igitur nullum esse co
440쪽
ARTI C. II. suo ita si exponitur. EX his q. iiclara sunt licebit procedere ad in
uestigationem causiae occultissimae.In vecte, vel trabecula transuersa, si pondus addas; quo magis id & ponderis ab hypomochlio, seu fulcro re
cedet,eo maiorem vim acquiret,ad deprimendam eam partem, oppositamque eleuandam Lunde staterae, atque librationis sine lancibus, ars inuenta. Non utique pondete ingrauescente,vel magis deorsum tendente. Si enim manum p opius supponas , nihilo grauius senties , nec conten-
tuis descensum appetens. Quin si absque pondere vectem manu deptimas,quo longius ab hypo jmochlio prenderis eo maiorem vim aequali tameconatu inferes. Vnde usus vectium ad moles graues facile submouendas. Quippe si vectis extremu quod rei mouedet supponitur ab hypomo-chlio pedem unicum emineat, opposita verbiars oblonga sexto a fulcro pede prematur; idem c
natus inseret vim sextuplam,tantumque mouebit unus quantum se quiline vecte, manibus hanc
AEqualem haec distantia vim praebet ad res de' primendas. Esto veluti rotae axis , lignum teres, circa quod trabes perforata volvatur , ita ut nopede alterum trabis extremum axem relinquat; alterum ver,sex pedes in supposita manu vel capite illud extremum sexto ab axe pede sustulerit, aequivalebit sex qui aequali conatu alterum
extremum uno ab axe pede tollere nitentur. Vnde haec virtutis multiplicatioZART.