장음표시 사용
51쪽
positionis ultimo instante censetur priuata ea sorma quam habere apta est. Hinc patet, quomodo talis priuatio non formae quae perit, sed eius ad ova materia persectὰ disposta est,si generationis ,reique dum generatur Drincipium squamuis adueniente forma, rei pla producta,pereat. Nec obstat quod priuatio nihil sit reale. si enim est quidi iurὸ negatiuum,cum praesupponat& con notet Mi quid re ite persectam,ut diximus,materiae prςpa srationem determinatamque eiusdem potentiam, quod quidem esse quid realis,nemo dubitarit. En tibi breuis planaque principiorum Aristotelis, secundum communem sentem iam expositio. ionia vero in principiis periculosissim 'peccatur, statuimus ea non leuiter, nec in transitu ad tinger sed acre de illis examen constituere, in quo multa immiscebuntur, quae lectoris animum cum fructu delectabunt. Pr mumque materiam exagitabimus,cuius inuestigatione utiliusne quicquam, ac magis necelsarium medico sit futurum ignoro. Quippe alta naturalis scientiae fundamenta hac parte iaciuntur.
sulfuerit Veterum deprima materia sententia.
DEturne prima rerum naturali ii materia non quaeritur qualem tamen docuit Aristoteles,an detur,est ambigedi locus Etenim Empedocles, Democritus, Anaxagoras , alia liae copiates nobiles Philosophi, Plato etiam ipse, pro materia prima constituerunt naturas diuersas tenuissi
52쪽
ma ex quarum diuersa coniunctione res etent, quemadmodum ex lapidibus, luto , lateribusque
domus exars it nec tamen ignorarunt aliud prin- iam , ii motum omnem ac virtutem agendircs illς fortirciatur,de quo suo loco.Nunc enim don interia rerum sermo est, de qua Priscorum senia tentos non tam Dcile est conuellere quὶm multi putauerunt, qui spretas, atque irrisas potius quain conuictas dimittere voluerunt. au in hanc princi porti materialium ultitudine, diu et litateq, extra dubiu posituri nihil aliud qualectolis patientiam in re minime dissicili postulamus. Elgo vetetes illi quamuis in astignatione horum principiorum inter se discrepare videantur, ex Aristotelis relatione, in eo tamen concord runt , quod ad rei cuiusque generationem principioru eiusmodi praeexistentium diuersam compositionem requireret, qua structura variante,res quotidie diuersimode mutaretur haud secus at que videmus typographum ex iisdem characteribus aliter atque aliter dispositis, alias atque alias orationes estingere.Et quemadmodum aedifici timst ex variis partibus materiae praeexistentibus, ex quibus rursus diliolutis aliud atque alit ad conflari otest additis vel detractis lapidibit sintseribus, a- iisque partibus , atque eorum illi variato In eum inquam,modum ex certis principiis sei liue interitum nescirent , diuersimode coeuntibus,
Omne omnium rerum mutationes fieri autumabant. Nec opus est aliis quam quae praemia simus , exemplis , ad huius sententia declaratio
Cibus enim varius in stomachum ingestio , sed
53쪽
prito diligenter litus, calore ventriculi in suas partes resoluitur, cuius partibus inutilibus excretis, quaecunque ad nutritionem prosunt retentae in chilum coalescunt. Rurius venis mesaraicis hic chilus in iecur prolectas ibi magis elaboraturi, donec visceris illius calore magis concoctus in partes varias discernitur , irarum separatarum vis deprehenditur, quae prius confus a latebat , vel ab aliis impedita aut nihil prorsus agebat, aut minus agere valebat. Itaque aquosioribus in pituiram, terrestrioribus in melancholiam magis verbigneis in bilem flavam facelsentibus, singulisque in propria conceptacula amandatis , sanguis manet purior ac nutritionico modior. Hic rursus per venas,in corporis partes quoquo uersum distribu tus, tertia concoctione subtilius resoluitur; ita ut partib. serosis,dilutioribus i eiectis,partim l per urinas, partim per sudores, partim per alia corporis excremeta pulsis,quod suae natur couenitarin-gulet corporis particulae sagat,reiectis in iis aptis. Atq; hoc pacto couerso eiusmodi, cibique muratio in propriam partis naturam, nihil aliud est quam post solutionem susscientem massae sanguineae, dissimilitique expulsionem, imilium ab unaquaque particula attractio atque retentio. Nam quae uni parti puta carni, dissentiunt; ac propterea ab illa reiiciunturnali Op erum qite similes, V. g. Neruo, vel ossi, ab eodem in communionem prole-αe,amicitiae vinculo retinentur.Neque partes illas,tales ea coctione factas putandum. nisi quatenus coniunctio facit diuersum quid a partibus seiunctis , ut puluis albas cum nigro commixtus mistum, seu medium refert colorem. Itaque cum prius
54쪽
prius essent per cibum dispersae hae particuli, atque ab aliis quibuscum confundebantur impeditae facta iam resolutione, per concoctionem multiplice, dii cretae S libetiores reddita similes iungant tri similibus, 'imque iam nacta aliae alio faciale secedunt partem illam singulae' hi aerentes,cui se propter conformitatem adiungant. Hinc monsti a quomodo & ex corruptione nihil de nouo generetur sed tantum carundem partiuquaiu facta erat copulatio,fiat resolutio; quia singui etia in minutiores particulas ex quibus cop ctae sint,concidati tuta, unde, ignis,& aer, aqua de terra, quae prius iuncta latebant, appareant, qua prius impedita non agebant,iam ruptis impedimentis, sui sensum imprimant. Sic ex satagiri ne lac,& ex lacte soluto butyrum, serum, caseus generetur.Sic ex sanguine, partibusque aliis coniunctis, semen fiat animetur,attrahat, nc aquat, retineat,expellat: Sic gencratio,sic, uti itio ic accretio copleat in rursusque decretio atque corruptio. Et sanet ceritim clari inaque saciemus, nihil vel genera: i,vel augeri,vel ullo modo fieri ex alio nisi partium noxiarum, pretui depulsione,aliat inaque debita concinna copii latione. Caeterum quid sit illud ,quod rei generatae partes tam diuersas in
Optimum concentum concordiamque nectat,a que contineat iraotus,actionisque vim imprimens, Hio loco dicemus. Nunc tantum de illis materia
ue simit Aristotclis de issis virilonibus iudicit . ARistoteles initio libri primi de generatione,
productis vetetaim de rerum generatione,
55쪽
sententii Democritum praesert,cuius selitentiatrisuo tempore commune haisse testatur. De quo,ac Leucippo cap. 8 textu 37.verba faciens,eoru sententiam ab uniuersalitate laudat, o ubdialia posuerint principia , ut per ea possent omnium ed-cere rationem,ac omnes tueri motus,&mutati
nes. Idcirco cap.r. eiusdem libri Democritu Platoni anteponit,que dicit egredi cacellos rationis. Ideo dicit maguratimn consentaneum ore quod Democritus dicit. Et licet id quoque putet absurdum, rursus tamen de eo ita loquitur. At Democritus rationiabus propriis , naturaeque accommodatu crsuasu esseprofectὸ ridebitur. Haec pauca de Democrito placuit notare, propter illos qui hocce scientiari omnium pelagusi
item mitio eiusdem secundi capitis Aristoteles
omnibus inquisiuisse testatur, tanquam deli-rum,aut insanum ludibrio habent. Delirus igitur,atque insanus magis ipse sapientissimus,diuinusque Plato, quem in his principiis Aristoteles postponit Democrito ita his inquam atomis propter quas Democritus insanis istis insaniisse videtur. Sed enim facile est irridere quod ignores N irriserunt communis Philosophorum schola' iii ex libris eius genuinum eius sensum H mathunt Democlito teste Aristotele adii; se unt. ART. V. Veterum de principia materialibus conciliatio. NEc tamen dissicile fuerit,Platonis, Democriti, Empedoclis, Anaxagorae, aliorumque qui plura principia materialia statuerunt, componere
56쪽
sententias. Neq; enim omnium Veterum opiniones quod prolix iam esset parumque utile fert animus, his e contentus,in quibus resutandis magis Aristoteles laborauit. Plato ignitur,&Democritus in eo differunt, quod cum uterque prima rerum principia,atomos costitueret , hoc est particulas prς tenuitate indiuiduas, ex quibus diuersissimis varie coeutibus co pora fierenta, eas particula Plato putauerit esse
1uperficies, naturasque nullam spissitudinem, seu
profunditate habentes: Democritus vero,eaxatomos corpora diceret, sed minutissima, ac proinde diuisionis expertia. Memini um Anaxagorae sententiam ex Aristotele referret docti uimus praeceptor noster Petrus insonius in Academia Musspontana
Philosophiae profestar eximius, ridendo Arist
telicam fidem, Pato, inquit, Aristotelem hos rei
res uti armis stoliasse , t Aermes faciliis debellaret. Alioquin Anaxagorae de materialibus principiis mentem an E intellectam, cum Democriti, Platonisque principiis materialibus facile conciliari posse existimo. Empedocles, si quomodo ab illis differt,discrimen est, quod illas atomos, ac diuersa illa rerum principia,diuersas igni eris,aquar,terraeque species putauerit, Plato vero in Timaeo ex illis diuer sissimis atomis differentesignis,actis,aquae, terrae species plurimas composuerit. Sed esto, hos Veteres circa illa prima rerum principia discrepasse,certum tamen est,illos in eo conuenille , quod verissimum esse demonstra bimus, ad mutationum naturalium causam,
57쪽
tion Emque inueniendam sussicit. Quod scilicet agnouerint omnes ex minimis , diuersissimis. que particulis res construi , quae ut ab inuicem seiunctae naturas haberent disiimiles, eandem
naturae differentiam coniuncte retinerent, quocunque tandem nomine res illas voces. Quod si indubitatum fecerimus,nihil vos morabuntur straminea Aristotelis argumenta, quominus facilem permotus naturales viam inueniamus. Cuius rei
testis erit vel hoc de materia tractatu, sacilis,ape laque solutio multarum quaestionum quς doctis. simos frustra torserunt. Vnde quantum fallantur qui haec, velut leuiuscula contemnunt, Lector cum admiratione Ductuque iudicabit. ARTI C. VI. uales arainos Vetere isti inicexerint. CV m agimus de atomis, censemus eas a Deo creatas, quod fuit,rςmone dum .Plato in Ti.
m o de illis primis corporibus, Igne scilicet Aere , Aqua in Terra loquitur hunc in modum: De his omnibus adeo paruis ita putandum est , quod ssi ala duntaxat singulorum gemeram capiantur , nubium oram propter pamitatem cernia nobis poterit , fumalia inuicem congregenta , eoruIn moles , magnitudin sique cernentar H qc Plato. Quapropter crassius illi de hac subtilitate cogitant, qui has Democriti tonios putant similes illis minutis quae loco opaco per transuetii, Solis radios volitare conspiciuntur cum in liri ilis illis corpus culis, vel mille quales agnouit Democritus ato-irios agnoscere queas; si quod ab experientia ratio
58쪽
tio clarissimum secit, consideres. Pediculi illi intercules, quos cirones vulgo vocant,cum sint tantae tenuitatis, ut aciculae cuspide admotos ad lucem vix capiat visus acutissimus; animalia sunt sensu communicantia; neque enim tanthina nutriuntur crescunt,quod animae veg tainis beneficio tribuit urci sed iustos sone saeta, quasi cuniculis incedunt, magna cum mutationa S . sensione partis. Est igitur anima sentiens, quidem in corpore organico,atque adeo ex plurimis organis constructo, quorum singula quam multis partibus constent, fidem excedit Nise sortὸ quis adeo fuerit imperim, ut putet eam nutritionem, attractionem cibi , concoctionem, secretionem, sine nitrumentis feri vel in cellum illum sine vi vel vim illam sine organis cieri , quae iu-tem transforent, papulam cum pruritu excitent, ει aquam veluti nutritionis excrementum relinquant. Si in illis instrumentis partes duriores cum mollioribus ; crassiores cum subtilioribus
coniungeremus, si igneas, aerias, aqueaS, terreas
ad eiusdem instrumenti compositionem in crasnico ire diceremus, qui quaeso nos serre possetiSi, quod certissimum est, spiritus naturales, vitales,
animales eorum instrumentorum motores,materiales quidem& corporeos,sed innumeris gradib. subtiliores quam reliqua partes asseramus; nonne quem Democritus risum Auditoribus moueamus: Quid tamen horum, si non sensus , at ratio certe clarissima non iudicat esse verissimumὶ Neque enim ea quae dicimus etsi sensui minus familiaria Medicorum Peripateticorumque iudicium refiigiunt. Quippe norunt Medici,norunt Peris,
59쪽
tetici, doctore Aristotele , Animani est e adtinia corporis organicit, Animamque etiam vegeta trie, maxime vero sentientem variorum instrumento. rum concentum requirere haec singula ex pluriu, disiersarumque partium milarium symmetria conflari .Rursus partes illas ex omnium elemetorum varia coitione coalescere spirituum diuerso rum ministerio animam uti, ad horum instrumentorum motionem os spiritus corpora quidem esse, sed prae incredibili subtilitate appellationem sortita spirituum, partes instrumentales, per meatus multiplices his spiritibus elle peruias. Quae omnia etiam in miniuissimis illis animantibus, de ratio ipsa,& sua principia cogunt sateri. Sed mittamus ea instrumetita militiplicia,mittamu multiplices eorum instrumentorum partes. Animales illos spiritus, quos ne monili ignarus corporeos esse negauerit,considerantes, quemadmodum cin caeteris animantibus;ponamus paulatim duc
cessive,&per partes excedere,ut inde sequatur rei interitus, ad quem per eiusmodi spiritum dissipa tionem fieri dispositionem successivam, ratio cogit ut fateamur. Deinde horum spirituum per partes effluentium partem unam contemplans, reputa tecum, si
totum illud pediculi corpus, quod initiumentis,ariis instructum est , in tam tenues partes disesolueretur,in quot millia partium abireta Ex aliorum animalium comparatione cogita quantumst discrimen inter partes ex quibus organa con santur,siillas quae spiritus constituunt, quae qui' dem corpora sunt, sed prae subtilitate, spiritias appellata Qugna tenues meatus per illa instrumen tu spi-
60쪽
ta spiritiluis huiusmodi viam facientes. Subtiliaci, idem laaec, verum si cum iis compa xen Lur Lar Aristotelis exigit dogma crassa vide.. uatur. Imaginare ni in imam spirituum illorum partesia, eam Aristoteles probat in infinidum ponieci ii ii. De quo nos suo loco multa manent.Quin Praedicto capite secundo libri prin)i de genςr tione hac potissimum ratione Democriti tententiam inscctatur, quod minutas illas reru particulas primas atomos .inditii duas, insectiles quei tauerit. Nempe conatur ostenderes, nullum adeo
exile co: pus dari poste quod non reipsa in partesia inutiores possit dispertiri Haec premissa voluimus,ut qualem natur subintilitas petit tibi item lectorem habeamus. Is de-iritim subtilis erit , ad naturalium speculatiora ticis tu', si cogitare possit, quicqu)d ipse repu- . at subtili istimum, id ad naturae harumque atomorum subtilitatem esse crassissimum si contem plationem physicam neque vulgi opinione metiendam, neque sensus iudicio terminandam putem sed ubi sensus obtusus desierit , mentis acies pergat in subtilissima penetrare duce ratione. Einadmodum in exempl' propost , de effectibiis it in oediculi iii dicat sensus deinde mens colli 'it harum affectionum authorem anima tunielleae scissu praeditum; Inde penitius ingressa,ratiotiis des diu ea omnia pervelligat.