Philosophiae naturalis adversus Aristotelem libri 12

691쪽

qace hunc radium continuant, potest in aquam descendere. Porro aquam laΣis partibus raram, porosamque admodum quomodo talis radius

penetret, qui petierit, parum philosophice visus fuerit dubitare de re in qua nulla subest difficultas ni philosophicum sit, is piae sensus captum fugiunt, assensum denegare, inuid dico sensum fugiunt Iino sensus maxime hoc capit,qui horum igniculorum , vel partium aeris seriem ad aquae

motum, ultro citroque commotam videt.

Cur radius oculi moueatur in aqua non in aere3, id sensui accommodatius Aqua densius elementum mota hoc igneum vel gerium veluti filum tenuissimum secum trahit. aer longe rarior, ob partium laxitatem, distantiamque ab inuicem his ignibus intactis transit. Quid sensu conformius mota se contingunt partes aeris, imo longe distant ab initicem; multo longius hi igniculi. Quidni alia aliis relictis possint transire ZSecus est in aqua in qua veluti in speculo cogunt se radi j v plures simul sint undet maiorem reddunt rei effigiem Quippe res quae fuerit in fundo vasis, maior apparet vas aqua pleno quam vacuo. Ergo hinc quoque causa ducitur perspicua, cur huic radio iam densiori , nimirum, ex pluribus radiis composito non cedat aquasson Ige densior aere, sed eum secum trahat quoquo-

uersum. Quin ob eande causam,sorte vetus vehemetior, dum aerem multum cogit,facit noleuem visionis mutationem quam etiam sensus percipiat, saepius

692쪽

ua a prima origine radiorum oculi causa deducitur.

I Gnis ille qui e corde,vel aliunde in cerebrum

erumpens ibique exquisite elaboratus a natura in visus ministerium secernitur, inde in neruos opticos se recipiens dum ab oculi humoribus ac tunicis impeditiis quominus affatim a uolet; quicquid est subtili sanaum eius, veluti eruptione facta,ex illis angustiis longe sese promittit sipacium quaerens. Qu9d manifestum est in oculis elis

noctuae. Hunc autem ignem etsi admodum subtilem ne purum existima, sed naturam quandam iam ex multis compositam, in qua iam fiat pugna contrariorum. Ergo qua ratione arteriarum fit motus ille reciprocus calido scilicet sese dilatante,vicissimque frigido reprimente, atque contrahente,eadem prorsus fit radiorum ex oculo ad aliquam logitudinem eiaculatio, calido sese promouente, ac reciproca eorundem a stigido reductio. Id tamen ita intelli pendum eli, ut quaproportione radi oculares sanguinis illius qui

arteriam mouet subtilitatem excedunt, eadem mensura motus radiorum eiusmodi, pulsioneni illam arteria velocitate exuperet itaui,cum radij illi tali sanguine sint millecuplo exiliores , motus quoque illorum reciprocus, arteria reciprocati nem millecupla velocitate anteeat Liceat enim

nobis de re subtilissima, scilicet devissione,subtiliter philosophari. Neque enim hic quicquam redar-

693쪽

R. 6oIredarguas praeter subtilitatem, sed qualem prosechb haec materia requirit. Quod si dixeris motum illum arteriae a calido prosedium retundi ab arteriae limitibus, in quos sanguis ille illisus repercutiatur dica eodem modo, lineam illam quam erumpens radius pellit,ab obiecto identidem repelli, a qua & radius qui ea ciebat vicissim in culti resectatur, cande subito repulsurus Atque ita continuat haec mutua aeris, ac raclij repercussio haud secus atque ab aduersis ripis adterna sit fluctuum reiectio.

su ex hispatet quomodo rent visionem non impediat. Lorro tanta velocitate fit haec motus reciprocatio,vt instantanea hec actio iudicetur. Indea, ante vento,priusquam tantillum dimoueatur aer, ictu radi j linea illa aeris obiectum saepius pepulerit, vicissmque ab ea radius fuerit in oculusetrusus Vbi ver b aer a vento pulsus nonnitu dimotus est, nihil impedit, quominus radius eiaculatus ex oculo in ea aeris lineam quae obiecta est, impingens ab eadem vij xiii celerrime reiici tur in oculii Atque ita consequenter, ut inde clara sit ratio, curventus non obsit visioni, nisi oculosit obuersus. Quin flante aduersus radium vento, etsi visus minuatur,non tamen necesse est tolli visonem .Enim uertis ametsi magnam adiis partem commotam repellere sit laboriosum, minima,

men illiusmodi pasticulam mouere nil impedit. Praesertim cum actus radissit millecuplo velocior

694쪽

6oa, Da v s mota venti contrari j Etenim quicquid sit ventus qui moueat eam aeris lineam aduersus radiumno pellit ea,nisi qua parte riua latitudine ea ta-git. In eadem ergo latitudine hinc radius, inde vetus eam ae 4s timeam ultro citro qne pellunt, pars in qua vel eius de qua linea illa latitudinis,ac pro

inde radio non latior. In eadem autem latitudine obuersus oculi radius eam tangens tanto potetior est, c sortior ea parte venti cluanto est celerior.

Erit quoque hoc longe racilius si memineris quae ibi ode motu ex Empedocle,& veritate ipsa

docuimus,motum scilicet non esse continuu, sed inter minutos motus intercedere minutas cessationes. Hanc veritatem demonstrationes euidentissimae evicerunt, Ergo quamuis moto aere ctus oculi impediretur, cellante moti, in illam mutaqtriete actus oculi saepius repetitus visionem susti-

cienter eisceret.

Sedit huius actionis celeritatem aliquatenus percipias considera motus coelestis velocitatem centies millecuplo maiorem quam sit rapidissimi venti pernicitas. Quippe nullus ventus quantum uis rapidus diei naturalis curriculo terreum globum permensus sit quo tempore coelestis motus percurrit spatiumenties millecuplo amplius.Quid impedit quom imis actus radi ocularis motu coelesti sit velocior, vel saltem teque celer Quoties ergo in eiusmodi morulis quibus ac cessat moueri a Vento talis reciprocatio peragatur Vertim ne sit illa quies quae motum interrumpat,qualem tamen esse necessarium demostraui mus,tametsi,in qAst,motus esset c5tinuus,ostendi-ina ovom o motus aeris vento visionem non impe-

695쪽

iii pediret. Atque id ita clarum secimus, ut sit captu facillimum;ita rationi consentaneum ostς-dimus,ut nullum examen reformidet.

quomodo plures eandem rem videre queant.

REputanda est mente summa illa Naturet sub

tilitas, quae sicubi mirabilis est, maxime agnoi ceda est ubi de visione agitur. ltaut in ea particula qu sensus minima retur, radi oculares, seu tenuissimae illae aeris lineae mille, vel forte decies mille particulas invenlant, quarum quisque radius diuersiam attingat. Quin hoc experientia sensusq; docet,si consideres quantam quςdam specularem reprie sentent. Quod demonstrauimus fieri, quia plures radii ex oculo in eam deseruntur. Si per 1 peculum ardon rem aliquam minutissimam,imo punctum aliquod impressum in charta videas, iudicabis viceciiplo latius. Quid causae subesse pu-.tas ini a vice cupio plures radi in illud seruntur, quorurn quisque propriam partem tangit. Π'd1 plures essent radi maius quoque hoc punctum redderent oculo, quonia plures illius puncti par

tes tangerent. Ergo vides, ctim sine speculo punctum illud cernis, te minimum quid illius videre

quod tamen tantum oculo tuo depingitur. Nil itaque iam erit mirum, si plures eandem Evideat, no qui de secti tu omnes eius partes. Mitto quod unus dii taxat code teporeac eade possit perfecte intueri, is scilicet qui sit proximus, atq; e regione positus reliqui omnes qui vel remotiores,

vel ex obliquo spectat, re minus videat, quoad vel magis recediit, vel aetis deflexa acie obliqua intuetur. Mitto ibi nicissim oculi actionu, qua fit,ut

696쪽

simille idem punctima successitae, atque ordine viderent, singuli se continue id ipsum videre existimarent.Peto hoc ab illa quam supra retulimus,

Experientia. Si in tam in torqueas duos baculos transuersos,rotae speciem referent oculo deluso, qui immoti crucis habent formam. Celeritas nimirum motus obstat, ne oculus extremorum capiat distantiam. Qui ergo possimus capere distantiam quaesit inter visione d eius cessatione ARTI C. IX. Cur plurium res diuersamstectantium radi transucs

inuicem non impciliant.

E Edem causae cauent quominus plurium res

varias intuentium radi transuersi alij alios Impediant. Pramo quia tanta est horum radiorum tenuitas, ut vix possint inuicem impedire. Secun- db si millies deflexus radius, semel feratur in obie- ,ita ut millesimus qui' , radi Dictus revisibilemtagat, propter summa agedi velocitatem, mea visio continuata videatur. Tertio non est necesse, i semper eandem partichilam cernam,sed ab hac deflexus radius, satis est, si in proximam feratus. Non enim conti: Haeres eadem apparet aequaliter, licet leuiusculam hancce mutationem visus no aduertat. Quarto ham vilionis interruptio plexumque manifesta est Cernimus enim Coelo se-Teno,atque aestuante, contra oppositum montem luminis iactationem identidem repetitam, ita ut aer per sillus ascedere videatur. Simile quid contingit,quoties in rem luminosam oculos figimus. Imo vixillam rem attente cernas, quae non appa

reat

697쪽

ceat moueri sine intermissione. Adde iam rei eiusdem mutationem multifariam visui apparentem. Aliam videt iuueta is,aliam senex,aliam an alia meridie,aliam obsculo coelo, aliam lucido, aliam recte,aliam oblique:pluribusque aliis modis fit visionis euidens mutatio Adeo ut inde liceat colligere, singulis fere momentis posse variari eiu iadem rei vilionem, ita tamen debiliter, ut oculum

sumat.

Hi csunt quae rationi consentanea demonstrant non repugnare quominus radi qui ex oculo G runtur, obiectum conueniant quantum sussicit

ad visionem.

ARTI C. IX. Conclusio. Stis erat probasse eum radium esse corpore congruere ration id experientiae . si minutillima corpuscula ab aere raro non mouerentur

Neque sol um experientia ipsi, argumentisque ab

ea ductis satisfecimus, quod respondentis erat L ficium. Sed eiusdem experientiae manu, in dissolubilibus rationum modis Aduersarios constrinximus,nostramque, ac Veterum sententiam certissimam fecimus, radiorum motu in aqua manifestureddente eos esse corporeos. Cuius experimcnti, rationisque vim nulla protervia posti effugere. Caeterum demostrare quomodo nat,ut his radii intactis, ac transeat humani ingeni vires trans.cendere videbatur. Conati tamen sumus huius

tirobabilem aliquam facere declarationem Ta-em iacimus que cuiuis aequo iudici lassiciat.Pendantur dictavi sussicit.

698쪽

Quid sint illi radi visites, Man

ureo rationes utrinque ponuntur NVnc videndum est,an quod diximus verum sit, id scilicet' aod ex oculis piosilit est θ1gneum,ex uitas probatione,magis dictorum, earitas elucescat. Prius tamen audienda sunt qua dam argumenta quibus freti Aristoteles cum suis Platonem, Galenum, alios refutant qui minstrumentum visus,&radios visites igneos asseuerant. De quo lubet audire doctissmi Laurenti lib.

H.suae anat. q. 3. relationem De oculorum,inquit, na-

rura certant Platonici, o Peripatetici. lato in Timatoqε iam ionem parat feri luminis ciniflone oculum ulte sese natura ignea. sunt, inquit, oculi participes ignis illius qui non Prit dilluminando ualliter diem inuehit mundo. Est autem apud Platonicos ignis triplex ucens prens laceius non rens,Prens nonducens Platonis sententiam sequutis pidetur Galenus io deis partium o7. de Placitis Hippocratis, Platonas. Oculueritin organu appellat lucidu, o solarem animalis particulam Platonicorum rationes sim eiusmodi inroraudam aurimalium oculi noctu coruscant,ut noctuarum Ofellum quibusdam ira flagranti bus ardent oculi. Quin etiam dum torquetur oculus, ignis, O fulgorisspeciem prodit; ct in tenebris fricatus oculus mi cui Scribit Aristoteles Antiphonti propriam es iem perpetuo obuersarisolitam. De Tiberi Caesare multa narrat

699쪽

Platon. memorat accidisse cuidam per multas noctes antei. citatis insaelicitatent,ut copiosium lumen ab oculis exiens via derit. Praeterea igneos esse oculos hac demonstrant,quia agilis unio mobiles valde, mobilitas autem a calore. Pellucidi sunt, o guravramidalis, maxime θiritales: quia in instanti operantur. Adde isod nobili in fensori nobiιβ-inum debeatur elementum iusmodi autem eri ignis. uiuetiam talessunt sensus qualessunt res illisubiecta at coloν ignea est natura definit enim Plato colarem summum ab ingulis corporibus manantem. Postrem nunquam rigent oculi retrateraepartes gnei ergo uni Aristoteles contra, Peripatetici omnes oculum aqueum se conten dunt legite qra contra Platonicosscripsit idem Aristoteles. lib. defensuo siensli Nos postrema, inquit Laurentius sententia af sentimurpotius. hoc voluit ditsinio Hippocrates libello de locis in homine, inquit quisi του γ κεφαλουυγροῦ τρο Ταα, id est, visus a cerebri his mido alitur. Hoc denique conuincit anatomeo tota oculi compositio. Nam princeps octilipars , quae prim pisonem edit, tota estglacialis,eadem vitreo humori immergitur,o anteriore parte humorem habet aqueism propugnaculi instar. Quὸυι- datur, aut pulveretur citius , quicquid ab eo e Iuli, quelis. Sunt qui Aristotele Platoni ita conciliare dent, xt dicant in oculo duoslectari qua. visionem edant stiritu ν bilem lucidi Omum, cerebro per erisos opticos influerem , stallinum humorem: rationes'iritus a luminis interm nec non obiecti luminosi igneum esse oculum olunt:aqueum ver ratione Istallini rerum admittenda non ridetur talis distinctiinita enim sensorium omne igneum est , quia habent omnia sensium organa spiritus suos animales eiusdem naturae enuitas, Osuioris. Non e

mini animulussiritus rariasunt1pecies, ut alii, ad risum, amyad auditum snt destinati.

700쪽

Praestat igitur cum Aristotele, veritate V et simpliciter affirmare visionis organu queu ella ARTI C. II.

Otis Laurenti rationes refutantur.

sic sum quae ex tanto viro visum est reser-re,uter eorum quae clarissima putat, refu-i:tiGne,pateat, quantam viris alioquin acutissimis sua principia suffundant caliginem. Praestat, quam,non cum Aristotele, sed cum Carpentatio, post Platonem,Pythagoram, Galenum, aliosque plurimos,imod cum veritate ipsa,duplicem illam in oculo naturam agnoscere. Ergo inquit Laurentius,omne sensoriumlesset igneum .Esto,quid inder Mittamus tamen in praesenti cςterorum sensuum spiritus, quos pro certo habeo esse igneos,de ocularibus sermo est, quos quibus rationibus negat esse igneos)Nullus prorsus. Quorsum enim illa humorum queorum in oculo recensio , atque probatio ex anatomeZli ignorabat Galenusὶ hi cPlato Quid Hippocratis author iras, quod oculus humido nutriatur)Non egerat Galenus Ignorabat'Galenus oculum humido nutriri Θ Norat igitur G ilenus,norat Plato norat antiqui, quod La

rentius, etsi doctissimus sequutus Aristotelem sci- e non potuit:Norant,inquam,ad continendos iblos spiritus igneos subtilissimos, ne confertim erumperent,necessarium seisse plurimum humidi frigidi. 0'd cum supra manifestum fecerimus uniuersiae natura testimonio non necesse est mpetere. Porro ex his quam facile sit non modo aduersariorn argumenta diluere, sed multaru muta- tionum