장음표시 사용
741쪽
6, ME TE ORO LOCI CORVM existit cui enim seri potest ut eiusmodi terrae mi ori&ctum adeo euidentem , colicuumqae oecere in tanta aquarum multitudine queat, in quaθue autem parte ne queat Conuat autem mare totum saviatilem aquam e
se nihil enim a uuiis differre nisi quod salsumst, viderer
quod idem eis contingit in eo loco in quem con unci niuersi Iam ver quid clarius quam quod inde sequitur Aristoteles absurdum putat id quod non potuerit tam euidentem conflicuumque affectum illii in nempe salsuginem fluminibus indere, eum aquarum multitudini in mari impertiri, quanto magis id quod in lebete, imb inguitula plintia suam salsuginem non manifestet, illam in mari ostendere
Scio quidem Scaligeri rationem in se non ineptam adscilicet euenire, quia non est exosa ita ccaeua porationis materia Hudsane satis nacta temporis se ru-mr,ct in regionefrigidiori. Haud inquam, in se inepta est illa ratio. Sed profect pro Atallo tele ineptissima Quod eade in ratio contra Alistote .lem Veterum sententiae patrocinetur. Fluvios non esse salsos, quod illa salsuginis materia nondum exustast. au sanestis nacta temporis, rarior, iurgiovestigidiori. Dim rationem ii admittit Aristo-iteles, quid possit aduersus hanc Veterum sententiam, Quam ii respuit; quid illam suae praetendit Scaliger Tuebituriae Aciliotelis opinionem ea ratione quam nullam Aristoteles ipse iudicauit Sa Ipor,inquit Aristoteles, qui non percipitur in p.ra 'cioribus aquis , in ingenti aquarum multitudine non cognoscetur Contra scaliseer, etiamsi non inodo in flumine,sed in lebete, sed in gutta aquae, fauor
742쪽
sapor ille non percipiatur, in mari tamen deprehendetur. Quam igitur circunspecte caliger, non solum ut qua ratione tuetur Aristotelis mentem , multo magis eadem Veterum sententiam ab Aristotelis calumnia vindicet, Verum peripsam Aristotelis euertat fundamenta inmixto diuersitatem partium negantisὶ Sed ignoscendum est tanto viro, si pro Aristotele excogitauit aliquid quod a ratione non ab horreret,ut Aristotelem quamuis repugnantem a Con imbricensium telis defenderet. Si enim illai potentia quam in pluuia agnoscit, si tantum aduentitia,ut vult Aristoteles, quamque materia halitus sicci breui tempore a Sole acceperit, adeo iam a frigore retusa, ut ne tantillum seria gu- 1lum, non subit ab immensarum aquarum frigore extincta est mare enim non est calidum nisi a salsugine.Si igitur non erat salsum natura,erat fri
gidum ad quod frigus quid sictitia illa halituum
Recte igitur satis ite Scaliger Aristotelis
misertus amentiam hanc mentem illi affingit, de qua nequidem per somnium ille cogitauit.Ut scilicet contra sua principia,pro sua sententia tamen approbaret, quod in Veteribus improbabat Partes nempe illas siccas, & calidas, neqtie in pluuia, neque in mari interire,sed propriam ubique nat ram conseruantes exucto humido. sigido, tandem via diutius sepultam, xpedire, a totae exerere.Haec quidem non ab re,verum Aristoteli pro
743쪽
Quo alia quorundam ineptirae reteguntur. A diu quosdam dicentes non ex pluuia, sed Lex halitibus e fundo maris a Sole excitatista nc altilaginem confici. Quod Arilio teli quem defendere volebant,prorsus aduersatur. Cum au tem,inquis salitu rapidus cum arido permistit, ut dixi mim, in nubem ct qaam cogitur , necessario accidit, ut semper quadam non parua huiuscefacultatu portio inter .cipiatur rursu pariter cum pluuia deorsum seratur. mos igitur halitus aridos vult Aristoteles eum pluuia deferri, non ex imo maris excitai t. Sed quam apte illi exhalationes siccas educunt 3 Loqui ibi Aristotelem proprie cum de eiusmodi halitibus agit, nemo niuridiculus negabit; cum ibidem Aristoteles Empedoclem carpat, quod causam saltitudinis vocans sudorem, sit metaphorice, impropri locutus. Loquebatur ergo proprie Aristoteles, cum halitus siccos Salis materiam al- seruit.Quis autem nescit halitus eiusmodi Aristoteli ex terra adusta prolici Adulserit Sol terram
mari substratam' dynam euaserint pisces y Cur non potius ex piscibus adustis mare hunc saporem contraxisse dicunt Audiui quendam magnum philosophum, philosophiae professorem mihi familiarem, qui diceret salsuginem sola aquae dulcis coctione fiet i , cisaltem inde salsedinis partem venire. Parum hoc salse , etsi de sale. Nam per illani aquam dulcem, vel intelligebat aquam pluuialem ro istam e halitibus siccis cum vapidis. Et ita nihil disset ab opinione caligeri, quam Alistotelis
744쪽
menti aduersissimam ostendimus vel intelligit aquam pura. Et sic aduersatur ipsine Aristoteli qui A. meteorologicorum cap. 6. dicit solam aquam ex humidorum generemo spissari.Sed quomodo spis
setur illa aqua ex qua quantum Sol prolectet, tantum in eam nouae continue influat Z Si in olla igni appositam aquae limpidae plenam tantum indesinenter frigidae incurreret, ut non posset decrescere crassiorne redderetur λVt igitur ad mentem Aristotelis reuertamur,qui ex pluuia mare salsum fieri vult: ab irdii tam eputat saporem illum sentiri in mari qui se in minori aquae parte sentiendum non dederit necessatio δε-
tedum est pluviam illam salsam esse quae mare sausum reddat. Alioquin se ipsum quo Antiquos impetit,telo confoderit;vt vel caeco patet.Ecquis auteexpertus est salsam esse pluviam qitiae in mare decidit Salsime quae insulas irrigat matis ambitu conclusis mane prae salsugine quam quotidie reciperent insulae, crescerent infalis montes. In quibus siris gamul iudicet e stor aequus,an doctrina Aristo telis,eiusq; aduersus Antiquos argumenta has nugas trahant vinculis consequentiae Cardani verbex montibus Salis hanc maris salsitudinem derivantis crassa est subtilitas: Qu9d ex annui Salis extractione montes illi consumet e turrvel si aliunde repararentur ut de monte in Incha quem Oromenum vocat, Plinius scribit, ex cuius sale renascente maiorem quaestum rex faciat,quam ex Auri fodinis sane relinquitur hoc primum qu Iendum, ex qua nempe materia sal ille reparetur.
745쪽
ARTI C. VI. Ou Empedoclissententia exponit r. Ist Aristoteles Empedoclem ut poetice linquutum , cum salis materiam vocavit terrae 1udorem Verum sinatulam sudoris,ortumq; eius
contemplemur; non adeo videbitur impropria locutio. Primum stidotis sapor salsus est ut plurimum. Prouenit autem ex materia crassa cum tenui e corpore per poros beneficio caloris evecta ad superficiem corporis ivbi,tenui in sublime rapta,crassior afrigido cogitur,quae sudor vocatur. Eiusmodi vero vel non absimili materia terram abundare, salis nitri extrahendi ratio manifestat, quod ex cauernislsotis simum locisque similibus opacis, atque squa-entibus eruitur. Quin hunc in modum humores putrescctes facile salsum contrahunt saporem Por-15 magnam esse vicinitatem inter salem nitrum&communem inde patet, quod in eo coquendo nicaueatur, totum nitrum in merum salem facessar, igne scilicet quo impraegnatur auolante. Qiue quidem causa est, cur in locis apricis nitrum non inueniatur soluto nimirum illo agne qui crassiori matenae fuerat instar vehiculi. Crassior tamen illa restat materia quae nihil aliud est quamia verunt .Quam facile autem sudorem calor naturalis promouet e corpore animalis: tam facile internus ille ignis calorque naturalis hanc materiam ad terrae superficiem evehit: quam propterea Empedocles vocavit terne sudolem non improprie; eamque filis materiamin ipse calij quos Aristoteles ibidem redarguit, existuTiarunt.
746쪽
dam Soligeri memem comparallir.
V Isui est in praecedentibus quomodo sententia Aristotelis , prout eam Scaliger exponebat sua principia , tuas ad uerius Antiquos rationes expugnabat. Verum supi onimus, hanc f isse Aristotelis mentcna quam gratis ei ar- fingit caliger eamque sic acceptam eum Empe doctis aliorumque sententia comparamus, Inter quas eadem est disterentia in mateli fusuginis asia signatione, quae inter sudorem cuti corporis ad- ha rentem , de tenues illas partes quae sursum auo lant, his crastioribus relictis. Aristoteles cum sectatoribus vult illud tenuis simum quod ascendens in meteorum cum humi do iungitur heri salis materiam Empedocles vero illud quod crassus superficiei terrae relinqui tur. Vtrum sit lac Rationi experientiae magis consentaneum , videre , est opera pretium Ab Experimentis incipiam quae per artem distillatoriam demonstrant quasdam corpo uua solutor una
partes tenuistimas statim in sit blime teni ita ut Ita aquam conuersis, si rursus, ac pius igni admoueantur , toties in altum abducantur. Quassidam velis subsidere,ita ut quoties aquam vela iam liquorem affundas eo evaporato substantia i candenas puriorem inuenias. Iam ad Icm.Aristotclc. ponit illos habitus siccos degenere primoris Quandoquidem quas agnoscit exhalationes pro salis et retia,eas sursum rapi asserit,ita ut in ignem L citu
747쪽
eommutentur. Experientia ver probat salem esse degenere secundorum; cum scenties salem affusa aqua leniter coquas, eundem quem prius recipias, nec unquam sublime petat. Qua expectas rationis sententiam nisi salem qui ignis calori moderatonsi cedit non esse materiam illam quae Solis loge minorem igneo calorem tam facile sursum comitata est Vrgeat ulterius ratio. Quaecumque a Sole, vel
igne attollutur, lapsa, facile as iisdem rursum rapi,
sursum tiali solent ut omnium inductione constat.Ergo e exhalationes,ubi cu pluuia deciderint, promptius cum eadem aqua iterum,atque iterum poterunt ascendere. Qu9dita confirmatur. Quia nulla est ratio cur potius halitus vapidus denuo sepius eundem asccsum repetat,quam aridus,quicum corpus pluuiae coponit. Sicut enim attollitur vapidus a sole ita siccus,Quoru in pluuia coeuntium,&recidentium ille alter nepe humidus rursum & saepius a Sole attollitur. Quidni pariter secus 3 Sed quid opus longiori contentione, Cum
rerum uniuersarum consensus comprobet eas naturas quae a Sole vel igne sublime fieri solent, eandem ad ascensum facilitatem , quoties deuolutiesunt,retinere Ut inde manifestum sit,naturam ad ascendendum promptissimam qualis est halitus, non conuerti in salem, cuius natura subsistit ignem sustinens. Ac propterea longe consormius esse rationi, si asseramus cum Empedocle,materiam Salis esse terra sudorem,seu illam partem crassiusculam, quae cum tenui in terrae superficiem abducta , bidem abs tenui sursum auolante deseritur, ut sudor. Sed huius rei veritas clarior fiet dicendis.
748쪽
OPtimus ille est processiis in causarum naturalium inuestigatione quo per artis contemplationem, ad viam naturae contendimus siquidem ars naturam imitatur. Inter autem artificiales operationes, nullae propius ad naturales accedunt quam hymicae. Quin ipsamet natura earum author est,licet adiuta ab arte: quemadmodum natura in corpore humano purgationem,morbique ex
pulsionem molitur, licet id artis beneficio facilius assequatur Ars igitur haec Chymica nos quasi manu ducet ad hanc mirabilem naturae operationem nobisque ob oculos ponet id in quo quςrendo tam multi laborarunt. Chymici ex rei cuiusuis cineribus aquae ministerio salem extrahunt qui aqua e- uaporata subsidit. Non aliter inquam natura salem marinum conficit Chymicus est Sol qui terram adurens ex eius veluti cineribus hanc salis elicit materiam, qu: tum pluuialium vi,quibuscum in fluuios, atque inde in mare vecta, aquis rursum a Sole sublatis, vel etiam aliorsum abeuntibus salsam suam naturam manifestat Sol enim, hanc materiam iuuatit in summum terrae succedat,eamque ibi adustione sua a massa terrestri soluit; quam aqua veluti facto li-xiuio cum cineribus secum rapit.
Sed fiet hoc clatins blutione dubiorum.
749쪽
6 6 ME TE OROLOGICORUM ARTI C. IX. x aduersi argu via diluuntur.
P Rimum est quod non sentiarur sal in aquis L
lis huius incionern audiuimus ex Soaligero licci contra Arritotelem sedit racio laici
rior dilue pugillum sibi in aqlia dialcis modio vno vel pluribus, satisne saporem senile. Si tamen ςam lympham calore modico educim alium tuum
tandem inuenies,& quem in tanta Via quae no senatic bas,gustabis aquasblutum. Eundem in modum qui exiguus est sal ad tantam aquarum copiam,non gustu percipitur; ubi vero in Oceanum deuem latices uirsum rursus a Solis calbre euecti sunt,ue ι-liorsum, ut dictum est,abierunt na quatum a nae
ingreditur, cum mare non crescat, tantum exire
necesse est falcile aquis dulcibus expeditus in eo
quasi communi Salis horreo , manet reconditus. En tibi quod aduersus Conimbricenses clariim fecimus. Quomodo cum mare a principio dulce siser, quotidiano salis prouentu quem quae exhalaturae secum trahebant,maris non crescentis paulatimselfedo creuerit. Donec salem iam copiosum homines sussicienter propagati in si uisum usurpare Ferunt, quotidiana Salis vectilia restauradum. Dubia denique illa, cxir scilicet tanta dulcium a- Quartim multitudo aduenientem illum salem non vicerit,ac in suam naturam mutar: t,valent quidem aduersus Aristotelem eiusq; doctrinam euertunt, quod qui contrarium infirmius in naturam contra . vij longe fortioris mutari doceat,no possit ostendere Cur modicie illae pluuia ab immeli Pelagi frigo
750쪽
re non vi et e sint, atque in aquarum dulcium naturam mutat P. utear menta illa Prisci is hosti que despuit stertio, dum eas particulas non ita d strui posse freta experimento quotidiano, constanter tenet Q used denique lacus sagna fluuij falsi non evadant,ratii ex dictis manifesta est. Quia tantum aquae quotidie ingreditur, ut minima pars a Sole absorbeatur: Atque visa ingreditur, silc cum eadem aqua fluente egreditur. Carterumvi aqua stagnorum, qacuum magis accedit ad salsuginem quam fluviatilis , quod non aeque fluxa. Quin plures dantur lacus falsi propter rationes,pro maris salsugine adductas.Si enim noncstiua eorum aqua sed quantum influit, tantum sol auferat nil impedit eos falsos esse,pro copias alis quam aquae subeuntes secum trahunt.
Quin quod diximus de aquis stagnorum ad salsuginem accedentib. experietia didicerunt nostrates in eo tractu Lotharingiae qui a Sale vocatur IeSaulnois patria mihi charissima Memini enim me patris mei, cuius mihi suauissima recordatio, comitem 4n quaedam nostra praedia, quae pnaealtis arundinibus consita erant,ab illo saepius audiuisse. Qua cernis hic quasi arboribus fata prata optima fuerunt, in quibus pro hisce arundinibus vidi herbam mollem ac tenuem Aquis autem ex stagno Lindrensii refluentibus putrefacta gleba has arundines pro sceno tenui produxit. Caeterum est stagnum illud vastum admodum : cuius aqua prim bionerant noxiae , donec tractu temporis salsugine contracta, steriles reddunt valles , quoquoversum sum
ni ab illo deducti restagnant. Sed satis iam multa de salsitoinis materia,