Rhetorica ecclesiastica ad tyronum institutionem, cum brevi appendice nonnullarum orationum, ... Authore d. Thoma Bari sacerdote campiensi

101쪽

A Similitudinibus eo acervatis ita: I Ruemadmodum ignis , de parva scintilia ortus, non raro integras urbes demotatur; Buemadmodum Iuvius guttatim aggeri se νnfundens,universam molem eruit, se evertit ; Suemadmodum levis febricula ingentes morbos excitat, totasquefamilias absumit ; se vitia iuvenum , nis initio opprimantur , Drrius radiees

agunt, donec omnem animι virtutem , omnem honem

ornatum turpis a labe conficiant.. Ab ExempIis agglomeratis, E. G. Adversitates, & tribulationes hilari animo sustinere si velis, Crucem Domini intuere, crucem contemplare. sic D. Paulus in Cruce. Domini gloriabatur in

infirmitatibus suis; Sic Apostolus Andreas ad prospectum Crucis exhilaracus est ; sic Attii per. multi a Cruce solatium in suis adversitatibus

hauserunt.

Ab Adiunctis, se uel reum stantiis tum Rerum, tum Personarum plenissimam amplificationis segetem colligimus. Verum hic nota, quod I circum stantiae non omnes,nec certo ordine sunt exaggerandae; sed satis est interdum aliquam, vel aliquot adhibere, eo ordine, quo placuerit. D. Hieronymus cujusdam monachi crimen, Virginem ad stupruni, fugamque solicitantis exaggerat a circumstantia loci: t1ὶ Infelicissme mor ratium . in sipeluncam illam, in qua Dei filius natus emct Terra nostra dedit fructum Dum,de stupro con-inctums ingrederis non times, ne de Praesepe infantvagiat' ne Puerpera Vieto te videar e Mater Domini eo templet r veli clamant, Pasores cur runt,Stella desuper rustilat, Magi adorant , Herodes serretur, Hiero θmaeon turbatur, crin cubiculum Irirginis decepturus Virginem servis cte. Tu inter

102쪽

. Incrementum.

Mplificatio per Inere mentum fit , eum per gradus crescit oratio,&ad summum pervemit,uir Facinus est Christum non amares scelus en odisse; sacrileguini injuriari; Quid dicam Cruci iterum assigere Isid. lib. 1. solito qu. Magnas

Hrtus ,snon ladas,a quo laesus es; magna fort/tudo , fiasus rematnas; Magna glorια ,s eui potusι nocere, Hrcaa.. Minus aperte, quia citra distinctionem Graduum , crescit oratio in illo Psalm. 47. LAdmirati sun conturbarisunt,eommotrsunt,tremor vinprehendit eos. - Fit etiam Inere mentum eum non per Gradus

itur ad id, quod est maximum , sed statim , de in principio ponitur id , quo nihil matus dici pose sit. E. G. Deum factorem tuum dereliquisti; quid dicam ampliust Deum factorem tuum dereli

Comparatio.

P Er Comparationem amplificabimus, diversa

inter se,&maiora eum minoribus confiexen, non tantum ut probemus t quod proprium est comparationis, ductae a Comparatis sed ueexaggeremus. In his comparationibus de bene utriusque partis eireum stantiae , quaerem augere. Possunt,examinari. c solum virum cum Viros .

103쪽

Factum,& rem cum alia,sed partes etiam sineu Ias cum aliis partibus componendas esse docet Quintil. Exemplum sint divitiae, a Christo Domino spinis comparatae; sic autem amplificabis rQuis iure merito divitias, a Christo Domino spinis comparatas non videat Pungunt Spinae, mentem lacerant divitiae; timidὸ inter spinas in .cedimus, cum timore divitias possidemus .' δε- mentem Patris Familias suffocant spinae, Virtutum semina corrumpunt divitiae , in spinis nil non amarum, in divitiis nihil non felleum, &e. in Amplificationibus autem, quae interdum fiunt ex Comparatione Parium, effidere debemus, ut quod exaggeramus, malus esse Uideatur, quam quod prima facie apparet. U. G par videtur Christiani peccantis,& Iudae proditoris erimem illud Rutem praeseratur sequenti exaggeratione. Magnum Iudas admisit scelus , cum auri cupiditate obcaecat,is, Christum prodidiis Majus, & longe

majus est crimen tu tim , Λ hristiane, eum peccas. Ille tri Winta argenteis Deum vendidit; Tu viis litari pretio , quale est brevisi dc momentanea cara is voluptas ille in terris degentem, &patasioni obnoxium morti tradidit I Tu regnantem

in Coel , 3cini assibilem, quantum in te est, perimis ille aliis occidendum dedit Tu ipse mani-hus tuis cruci figis. i lle semel. tu millies. ille post peccatum doluit; tu impudenter gloriaris , Ec

exultas.

A Comparatione inferioris ad superiorem, Me est Heri, servum delinquentem punientis, ostendit D. Cyprianus per amplificationem jure

Deum puniturum Peccatores. Ipse, ait, deservbino exigis sum lietum, di hominem homo obedire eom- peltar , ct cum sit vobιs eadem ops vageendi, eonditio

una morienti, corporum materia consimilis , an ama. rum ratio communitiaequalι Inreio pari lege, vel υe

104쪽

iatur in hunc Mundum , vel de hoc Mundo pomno aeum recedatur ι tamen nisi pro arbitrio tuo taώι se miritur,msi ad voluntatis ιmperrum pareatur ἔ impe-wiosus. ct nimius ferυitutis exactor gellis Derberas, me sti,nuitate Orequenter ferro, O carcere a DAis,oe cruciast, ct non agnoscis Domrnum Deum tuum eum sic exerceas ipse dominatum ctc.

Pulchra demum Amplificatio, quae a Contra. xiorum comparatione instituitur. V. G. Si Humi. Iitatis speciem velimus attollere, Superbiae deis emitatem ex adverso subiiciemus. Major ueexurgat liberalitatis laus, Avaritiae probra numerabimus,&c.

Rati opinatio

Ogus hie amplificandi, quem Fabius Ratio iscinationem vocat, tunc est , cum , ut aliut crescat, aliud augetur, unde ad id, quod extolli volumus, ratio deducitur, W.g cum tyranni crudelitas exaggeratur, ut major appaleat Martyris

fortitudo, qui patientia si a de ejus immanitate triumphavit. Eadem ratione Ezechiel si Casum,& ruinam Tyri amplificaturus, primum quidem ejus gloriam, immensas opes, Sc Emporii celebritatem magnifica oratione amplificat. A feristet lecti magnitudine, s2 qui novem cubitos longitudinis , dc quatuor latitudinis haberet, ostenditur in Saeris Paginis proceritas Corporis Regis Basan. Ab instrumento 3ν nempe hasta, quod esset quasi liciatorium texentium, Goliae corpulentia,& sortitudo colligitur. A Io eo aestiis matur Iob,qui pdobus fuerit in Terra Hus. 8ce. i) cap. 27. De teron. . t 3 . I. Ita. II.

105쪽

De Figuris Amplificationis. SECTIO III.

D Amplificandum valant omnes figurae v eis hementiores; praecipue vero Interrogatio, subiectio, Conversio, Hypotyposis, Prosopopoeia, Exclamatio, Apostrophe, obsecratio, dcc. de quibus insta, cum de figuris agemus.

. De proprio Amplificationis loco

in Oratione.

P Ropria,& certa Amplificationis Sedes assignari vix potest . ea si quidem omnes Orationis partes ingreditur , elique velut sanguis , qui per omnia eorporis membra dissunditur. Regula tamen haec sit, ut initio gravis,& lenis sit Amplificatio; In Confirmatione,& Confutatione acrior. M vehementior. In Peroratione ver b cum de mostendis affectibus agitur, laxis discurrat habenis, totisque elaboret viribus, ut triumphum asse inquatura

De Diminutione ,seu Extenuatione.

Q on minus oratoriae est Artis rem augere, Se. amplificare, quam extenuare,dc imminuete,

106쪽

ubi necessitas postulat;& utrumque Eloquentiae pars est. Extenuatio easdem pene leges sequitur, quas Amplificatio, cujus est species. Unum hoc discrimen est,quod altera procedit magnitudinem addendo,altera detrahendo; & sicut incrementum ab imo tendit ad summum, ita extenuatio, quae . mula est incrementi , a summo decrescit ad

imum

Figurat Extenuationibus Idoneae sunt.' Ironia, Exclamatio, Apostrophe, Ec aliae hujusmodi, quae solent in Confutationibus adhiberi.

De Motibus, sive Animi Assectibus

concitandis.

CAPUT VIII.

fici I ius, quam Auditorum animos,& assiectus ad arbitrium movere. Huc omnes oratoriς faculistatis artes,& nervi contendunt. in hoc eloquenatiae dominantis triumphus consistit; unde Cicero Reginam flexanimam eam vocat . Hoc igitur Cratoris opus e sse debet; in id omne studium,eoanatum , ingeniique vires conferre 3 seque frustra Per totam Co cionem sentiat elaborasse, si de Audientium voluntate, di affectibus in fine nou triumphaverit.

107쪽

Aptae Oratoris Conditiones ad peris movend*s Affectus.

SECTIO L

P Rima Conditio ad Ag dictus ciendos est Oraisioris ipsius probitas, morum integritas,& innocentis vitae existimatio, quae si dicenti deerunt, Histrionem aget, non Oratorem Secunda est, ut eos in se motus orator sentiat, quos aliis imprimere volet. juxta illud Horatii: . . . . M vis me sere, dolendum ese Primum ipsi tibi.

Et Cicero it Neque enim fieri pote I, ut doleatis, ni audit, ut oderit, ut invideat, ut pertimessat alι- quid, ut ad fletum, misericordiamque deducatur ι nisomnes ij motus, quos Orator adhiberi volet Iudici, in ipse Oratore impresses, atque inusti videbuntuν. Ut igitur moveamus, moveamur ipsi; quod fiet, si, ut docet Fabius 3 rem non quasi alienam agamus, sed ve Iuti nostram; & ita dicemus , ut in simili asu nostro essemus dicturi. Tertia, cum inutilia sint omnia Artis admini. cula ad pios erga res spirituales affectus moveri dos, nisi Deus, cui patent, ac parent corda hominum , amatu suo motum hune animis inspiret, Verbisque oratoris pondus faciat; studeat, qui Rquis ad hoc Munuse Iigitur, profusis lacrimis , Massiduis precibus tam necessarium donum ab Eoessi agitare, qui humillime petentibus non dedignatur prae stare. 2ὶ v. Ambros L. Hs v. 2. χὶ cie. 2.de Oran. nam. I 89. D.. ob. s. cap. 2.

108쪽

, De Affectuum Incitamenti . .

SECTIO IL

N Os tantum Assectus hic tang imus, qui saerum

ad oratorem pertinent;atque illos praecipuὰ, qui, requentius accidere solet, ut in Concione . excitentur, ut sunt: Amor in Deum, Dilectio Pro - .aimi, dium Peccati, Spes Divinae Misericordiae, Metus Divini Judicii, Mundi Contemptus, Ecc. Nam Oratores Profani ad Commiserationem, vst Indignationem , Iudicum , vel Audientium animos frequenter movere solent) quare nonnullos sontes pro singulis aperiemus , relicturi Christiano Oratori, ut per loca communia , eccircumstantias eos amplificet. ,

Λ mor in Deum.

R Morem In Deum excitant. Primo. Infinita ejus Bonixas,& PulchrItudo; Bonum enim,& Pulchrum sunt omnibus desiderabilia, & amabilia,ut ait D. Dionys. de Divin.

seeundd. Charitas, qua dilexit nos, etiam a te quam essemus;atque ita mox dilexit, ut Filium fasum unigeni um daret si Tertio . Cognatio, quam eum Deo habemus, cujus Genus, & filii sumus , unde Proeh. dumtaquid non ipse en ter tuus,quiptifidis te,ct feciit,ocreavit ter Deuter n. 3 2. 5. Quarth. Beneficentia, qua tot nobis beneficia contulit Ec Corporis, & Animae, &Naturae, re

109쪽

Eratiae Communia,& privata,quorum Onat IuIllud summum & maximum , quod redemit nos

in sanguine suo.

Quinto. Facilitas in amore praestancto. Hine D Aug si) Reliquis operibur bonis interdum potes ahquis aliquam excusationem praetendere: in harin ἀδε vero dile tione nusius se poterit excusare. Potest mi is hi dicere qliquis: non possum Ion Narem/- ιιd potess 'incere . Plan possum amare . xto. Naturae instinctus,quo homo ad Deum amandum provocatur. Unde D. Bernardus: χλInexcusab/lis est etiam infidelis, sinon diligini Domi- 'nu uum; Clamat namque intus ei ιnnata , Ono ignota ratio J Bittae, qua ctc. septimo. Dei Praeceptum. Daec,& innumera alia, quibus saeri libri extris herant, copiosam Divini Amoris excitandi maee...cam lassicient .

Dilectio erga proximum,

- - GIrectronis effa Proximum Incitamenta Rint. Praeceptum Dei, quo quisque iubetur dilige, proximum Iuum , sicut se ipsum. Naturae similitudo: ; omne quippe sint ite dili sti sim simile . .

praternitatis ile alus ; Eumdem enim Patrem Christum omnes habemus, qui nos genuit ver

. Adde quod eis Mem Christi membra sumus s

un de P. Basilius. , consideremus , inquit, amst rem , quem sibi mutuo membγα impendunt, se deseo. ur. δε adi ant, O dolent omnia membra invi em

110쪽

ma m alienius membri . Quod Homo est imagor Dei, & ex D. Chrysostomo IJ Sicut in Imagina 'e' honoratur, vel contemnitux, sic Deus rn homrne , vel diligitur, vel oditrer . Quod omnes Christiani ad eamdem Mensam accumbunt, eodem Christi Corpore,& Sanguine saginavitur,caterisque aliis Sacramentis omnes pari sorte fruuntur. Praeterea quod ejusdem Beatitudinis spem aliquando consequendae omnes habemus.

Lethalis pec cati odium, aede eodem do Ior.

et halis pectari odium,& dolor ex ditantu I. Proposita peccati turpitudine. a. Momentanea Voluptatis duratione. 3. Infinua Dei offensi injuria. 4. Personae laedentis conditione. s. Spiritualium Bonorum jactura. s. Emerita Dei indignatione. . Divinae Iustitiae timore..8. Reddenda irationis cogitatione. Judicii formidanda severitate ..1 . Supplicii acerbitate. 3I. Gehennae aeternitate i& his similibus.

Divinae Misericordiae Spes

DIν Inae Misericordiae spem facit E suscitabismus,Mhaec moriva proponantur . I. infinitus Dei Amor , qui omnes homines vult salvos taria e I. Mos.