Rhetorica ecclesiastica ad tyronum institutionem, cum brevi appendice nonnullarum orationum, ... Authore d. Thoma Bari sacerdote campiensi

141쪽

S. S P. P. Controversia, an scilicet praenet , Reverentiae gratia, ab Fucharistica Mensa multoties abstinere, quam Devotionis impulsu ad eam saepius accedere. Undecimus a Lege aliqua, vel Consuetudine, Ε. G. Si Sermo sit de Bono Exemplo, quod Majores praestare debent Minoribus ι inchoabis ab eo Romanorum instituto , quo Maiores natu ad ti- bias in conviviis Superiorum gesta , carmine comprehensa, Pangebant, ut ad ea imitanda Ju

venes excitarentur.

Duodecimus ab aliqua Philosophorum Sententia, qualis illa Si corum e Divites sunt qui Coelo ic Terra frui possunt, per quam optime pararetur ingressus ad Fleemosynae fructus osten .dendos, qui sunt: Caelestium Bonorum adeptio, dc terrenarum divitiarum amplifica io. Decimus tertius Fons ab Expositione Evangelii, vel ab aliqua Evangelii parte, quae ad aliam nobis aditum pandat; vel a ratione, cur tale Evangelium hujusmodi festo assignetur ; Veia causa, cur aliquod festum celebretur; vel ab aliqua Myosterii circumstantia, dcc. Et ne morosus fiam prolixitate, mitto alios introductionis sontes qui pene innumeri sunt; sa. his enim habet ex his paucis praemissis Metho dum , quam servare debeat in hac par te ingeniosus Tyro.

I num hoc caveat, ne ab eodem sonte Introind tactione in ducat, a quo & Exordium ; molestum si qui dem foret a Contrario, V. g. Exorsum, a Con

142쪽

CAPUT IV.

N Arratio, quam secundam orationis partem

assignant Rhetores, in oratione Sacra, ut diis Itimus, locum non habet, ea enim tota est Generis Iudicialis, ubi post Exordium res statim narra. ri incipit, ut ex illa status Quaestionis aperiatur. Ejus igitur loco substituta est Introductio . Ue rum quia ex Quintiliano aliud est Expositio rei,

sivὸ cause, aliud eorum . quae pertinent ad causam; in hoc posteriori sensu Narratio etiam cominpetit Oratori Sacro. Saepe namq; accidit, ut in Propositionis confirmationem Historias , Facta, Lxempla, Parabolas, &c pluribus Concionis in Iocis assumat narranda; saepe etiam contingit, ut Evangelium expendendum aggrediatur, vel Mysterium aliquod explicandum; idcirco de Narratione hὶc agere non incongruum, aut inutile ia- dicavimus . Narratio, ex Cicerone, est Expositio rei gestae. vel tamquam gestae: in qua definitione tum Historia, tum Fabula comprehenditur . Quatuor exposcit Narratio, ut suis plenE numeris gaudeat: Brevitatem, Perspicuitatem, Probabilitatem,

suavitatem.

143쪽

GO E CLESIAST RHΞT PARS IL 1ὶ Satius est aliquid Narrationi superesse , quam

Messe. Si longas Periodos effugies.

idem his, aut saepius non dicatur. a Perspicua erit Narratio, si distincte ,& ordinat/ n 6 promiscue,& perturbate res explicetur . Si verba propria, usitata, apta.& necessaria adhibeantur. Si Verborum,& Sententiarum ambiguitas ca

veatur

Si Parentheses crebrae , & longae digreationes

omittantur.3 Probabilitas Narrationis in hoc sita est,ue

Circumstantiae congruentes apponantur , tum Personae, quales sunt Nomen , Natura, Studium, Consilia,&c. tum Rei, utpote locus, tempus, causa, modus, S c. Insuper cum hominum opinione, Iegibus,Religione, consuetudine, narranda cori. sentiant, & testimoniis breviter adductis roborentur. Verba etiam ipsa,dum narramus, gravita te,& pondere non careant. 4 Suavitas tandem habebitur, si elegans,& suocianda Uerborum structura in dicendo servetur. Si non eodem semper tenore discurrat Narra istio, sed modo breviori stylo, modo prolixiori. Si Figuris idoneis illustretur; di praeterea ex

Cicerone.

Si Admirationem pariat, quod fiet, si magna , aut nova ,& inaudita dicamus; Si Expectationes concitentur , cum scilicet indubitationem Auditores adduxerimus, quo ressit evasura . Si Ex hiis inopinati egerantur, hoc est Fortunae mutationes insperatae, Commoda,vel Incommo. da non expectata. i in Fab.tib. .cap. I.

144쪽

Sὲ Co uo quia Personarum , dc varii animi m

tus intermisceantur.

Figurae Narrationi aptiores sunt: Hypoti posis, Suspensio, Exclamatio, Admiratio, Communicatio, de quibus infra in tertia Parte.

De Confirmatione.

CAPUT V.

onfirmatio est Cor, Anima, & Princeps Para

Orationis. in ea afferuntur argumenta, quibus propositum Thema probamus, & contrarias rationes infringimus. Unde vero eruantur Argumenta ad Propositi probationem, copiose dictum est in prima Parte cap. 6. Superest nunc ut aliqua, ad Confirmationem necessaria adnotemus.

Primo igitur curandum, ut Argumenta bene Plopositionem probent. Sacundo, ut quae majoris sunt nervi, dc roboris, in principio, dc fine Confirmationis locentur , infirmiora vero constituantur in medio; quae lex servanda est praecipue, cum idi quod suadetur, i borem patitur ex male affectis Auditorum animis, ui si de Eleemosyna apud Avaros disseratur. Tertio possumus dc a debilioribus ad firmiora procedere , ut iacit non semel Cicero . Num quam vero a potentissimis ad levissima descendendum fi lia enim decresceret oratior vide sis Quintilianum. I Quarto, ut Argumenta non eodem modo seminper, εc forma tractentur, sed modo in Syllogi- imum, modo in Enthymema , modo in aliquam Κ x aliam si) Da orat ib. s. cap. II,

145쪽

aliam Argumentationis formam disponanesim, quod alias docuimus, cum de usu, dc varietare Axagumentationis actum est. Quinto, Et si vix possit de Argumentationum formis inter se ordinandis certi aliquid statui, tamen si in Syllogismus videtur convenientiον ini-riis, ct Purrium caprtibuιiEoth mema, illem ma , O Grires incalescentem Orationem sapiunt: Inductio υ νο ct Exemplum, Probationis, ct Explicational ratio. nem prae se ferunt. Sexto , denique, ut cum ab uno argumento ad aliud venitur , aliqua Transitione una res cum alia connectatur.

De Transitione.

CAPUT VI.

'I' Ransitio est ea orationis forma, qua orat offab uno ad aliud cum ordinis geavitate ρο

greditur. Transitionibus copulantur non modo, Argum menta, velum & Partes orationis.

Multiformiter de uno Argumento ad aliua

Maias tur.

Primo per has,aut simiues partieulas: Deinde, Postea Miterius, Item, Addo, Addam ,&c. quae aransitionis forma sufficiens quidem, sed minus a legans e st. Secundo per haec , aut similia verba: Primam Fationem exposui,aecipite secundam, Ece. Ratio ne hucusque certavi, veniamus ad exemplum, 1 P. Ama LBaioc.lib. 3 .eap. I ,απ. 3.

146쪽

Tettib , per modum Amplificationis. E. G.imarum est, quod dixi,majora nune audite, Ecc. Vide tamen ut re vera majora sint, quae dixeris; alitee in derisum abieris. 1Quarto per Repetitionem, cum eadem in ca lince argumenti apposita verba repetuntur , E. G. cum necessarium adeo sit Jejunium, nonnne I henti animo observandum observandum profecto,qui &z. Quinto per Interrogationem, ut si post ali tum Prophetae alicujus testi moeniunt, dicas: Non times ad vatis oraeulum Arexpavesce ad mortui spectaculum, Sc transitum facies ast aliquod Exemplum. Sexto per Concessionem. E. G. Esto nullam ha . heant vim ad propulsandam tuam duritiem humusque d icta; attende, quaeso, M ponstera quae discturus sum modo. Septinin per Praeteritionem .E. G. Mitto plura, quae in hujus veritatis testimonium adducere possem,atque id unum adiiciam, dcc. Ne Pietati vestrae νidear dissidere , alia libens Argumente prae tereo, Sc venio ad id, quod vel Barbatos ipsos

Et ne longius vager,vix aliqua est Figura, per quam non possit ab uno ad aliud Argumentum transitus fieri. optima tamen Transitionis Regula Mee est. ut in fine praecedentis Argumenti ponatur aliquis sanius hujusmodi, qui connexionem alinquam habeat cum iis, quae subsequenter dictur

Ab Introductione ad Divisionem his , aue

eonsimilibus formulis transgredi lie ebit: E. G. Ne illi mitata vagetur oratio, ad tria puncta, velutfilimites,eam contraho . Uel: Ut commodius re veritas Persiuiatur, per partes eam ponderabi-K a, mus.

147쪽

mus. Uel. Ut ordine procedamus, in sua punctarem distribuimss. Uel: LIt caeteras Inferni poenas,

quae innumerae sunt, praeteream, duas tantum attingam, Uilitatem loci, Angustiani situs, ec C. De Puncto ad Punctum, praeter eas , quae ἔn Transitu de Argumento ad aliuo recensi die sunt,accipe has reliquas transeundi formas: De priori Veritate plus satis, ad alteram nunc accedamus . Uel: Nee solum ad offensae remissionem cogimur Praecepto, verum Ec allicimur praemior ιhoc restae ponderandum in secundo Puncto. Uela Parum juvaret de Poenitentia agenda habere Praeceptum, nisi haberetur & modus: hunc assiimo demonstrandum in secunda Parte . Vel: Paeuuhucusque peccati gravitas ex peccantis mal itia, sed ea, quae ex peccandi licentia resultat, adhuc non patuit: hanc ostendet secunda Pars, quam aggredior. A Confirmatione ad Consulationem ita fieret Transitio. V. G. Haec ad propositae Ueritatis a Gsertionem . audite nune quid obiiciant Adversa. xii,&quid ego respondeam. Uel: Ad haec obiiciet fortasse aliquis. Vel: Audire mihi videor, nescio,

quem mussitantem, atque ita obiicientem . Velidi Prosiliat nunc aliquis, Ec contra hanc veritatem re et amet: Ejus vires argumenti non eludere modo, sed elidere conabor. Vel: Video quid a praefa- eae Virtutis amplexu vos detineat; sed facile est

obstaculum removere. Veli: Ne quis de asserta Veritate dubitandi maneat locus. contrariis Ob sectionibus occurram.

Haec de Transitione, ad Novitiorum institutionem . Caeterum aliae innumerae transeundi

firmae plus pendent ab usa , di ingenio , quam ut praeceptis addisci possint am

148쪽

De Digressione.

CAPUT VII.

D Isredi etiam quandoque opus est , Digressiones enim & Orationem ornant, & somnum , si sol te in Auditorum animos irrepserit , statim discutiunt.

Est autem Digressio si A lienae rei, sed ad uri-ritatem causae pertinentis, extra ordinem ex cumrens tractatio. Ex quo liquet Digressiones nihi Iad rena facientes, omnino cavendas esse. Duo in Digressionibus adhibenda, Iudicium scilicet,.& Modus. Iudicium, ne intempestive fiant; nam, ut docemur a gravissimo Authore , si tunc Digressio conducit, si se quasi sponte obtulerit , non vi intulerit.

Modus, ne pro Iixa nimis Si digressio , praee p. sue initio, & fine orationis; ne longius a Proposito dilapsi, videamur Propositi essi obliti ,& f

tile non appareat, quomodo possimus ad Institutum redire. Oporter ergo, ε 3 antequam digre di incipiat orator, de reditu cogitare; ne sero paeniteat, quod Proposito excesserit. Ad Digressionem pertinent rerum gestarum exapositiones, descriptiones Locorum, Tempinum. Personarum, Morum, &c. Non invenustae ad. Propositum redeundi foris mulae esse possunt: E. G. Sed ad Scopum, undi noran hil digressa est oratio ,regrediamur,&c. Sed iI- hac revertar, unde discessi,&c. Sed jam tandem is tradum redeamus, extra lineas, oleasque aliquantulum exspatiati,dic. Nunc ad ordinem venio, Jccis

149쪽

De Descriptione. .

3 Escriptio est perspicua , & dilucida rerum

cum gravitate Expositio. Variae sunt Descriptionis species pro varietata erum, quae describi possunt.

Vel enim describitur Persona aliqua, & dicitui PROSOPO GRAPHlA; Vel Locus,& vocatur TO POCRAPHIR Vel Tempus, & appellatur CHRONO GR PHl Aι vel denique Res ipsae, seu facta repraesentatur,& nuncupatur HYPOTI POSIS , de qua infra in

tertia Parte.

P Rosopo GRAPHIA , seu Personae Desct ptio sit,cum Hominis mores, habitus, lineamenta. & caeterae circumstratiae , quas Personis attributas diximus, verbis quasi coloribus, depinguit mr. Seneca si in sic hominem describit : Luid essmmo Imbecillum eorpus, ct fragile, nudum, suaptae

natura inerme, alienae opis indigens, ad omne fortunaeentumeliam proiectum e eum bene laeenos exercule . euiuslibet fera pabulum, euiuslibet victima: ex instram is,fluidisque contextum, O lineamentis exterior buxnitidum, frigoris , aestus, laboris impatiens , ipsoru sum situ, ct otio iturum in tabem et alimenta metue Da, quorum modo copia , modo inopia rumpitur: auxiae,folicitaeque tutelae,precaria spiritus ct male esharentiιr Sol emper nutrimentum vitiosum, di inutiis D , ctc.

150쪽

LMm eontemptam, salutare subm Fus,manus, ct re

TOPO GRAPHI A, seu Loci Deseriptio, des

mitur ab his praecipnὸ capitibus, nempe ab Antiquitate, origine, & Fundatore, a Si tu, a Coei temperamento, ab Agrorum fertilitate, a Fontiucopia, ab Horiis, Fluviis & Montibus, ab Ogdificiis,Templis, Theatris, Gymnasiis, poro, Portu, dic. a Statuis, icturis , aliisque ornamentis, aemonumentis,&c. Idem D. Hieronymus s. Anto

nil habitationem ita deser ibit: si Saxeno, O sub

limis mons, per mille circiterpassωs ad radices suas inquas exprimit,quarum alias arena ebibunt, aliae ad. errora dela a. paulatim nivum seiuns 3 fvνὰ quem ex utraque ripa palma annumerabiles multam ι/eo O amanitatis,o commossi tribuunt. His Uallere, hic arare,hὸe operari, his fessus residere sotitus orae. Vites, O arbusculos plantavit: reolam manibus suis ipse eampo it t Tisinam ad 3rrigandum Horturam multa sudoxe fabrieatus est. Erat aurem eellula nati pluι mensura per quadrum tenens, quam Ha o dorωmιens extendι poterat. Praeterea in sublimi Montis vertiee, quasister cochleam ascen dentibus,arduo valde nisu, a ejusdam mensurae cellula visebantur, in qui ιus,venientium frequentiam, O discipulorumsuorum

contubererumfugiens, moratur est. Verum, Oc.

CHRONOGRAPHI A,seu Teporis Descriptios ea est, qua subiiciuntur, quae in tempore dicuntur, aut accidunt Hyemem Theophil actus tχὶ describit hoc modo: Praeteriit inutumnus , O Iam