Rhetorica ecclesiastica ad tyronum institutionem, cum brevi appendice nonnullarum orationum, ... Authore d. Thoma Bari sacerdote campiensi

171쪽

Figura: Verborum per Additionem.

o Rimum in hoc genere sibi locnm vendicat REPETITIO, Graece ANAPHORA. Ea verbost, cum eadem vox repetitur in principiis vel Incisorum , vel Membrorum , vel Periodorum . Hierem. o GJadius ad Chaldaeos: siladius ad divinoi eius, quisulti onri. yladius adfortes illius, qui e mebunt: Giadius ad equos eius: Gladius ad I keore rometur, qui diripientur. D. Aug. Io De Martyris constantiar Mansit usque adtentarion em: Mansit Qq e ad tyrannicam interrogationem r- Mansit usque ad a,. Cerrimam comminationem: Mansit usque ad direm plionem,cte. Valet hoc Sehema ad delectandum,& amplificandum 3 quod si fiat per Interrogationem, admotus etiam Animorum excitandos valet.: CONUERSIO, Graecis EPl PHOR A, est, cum eadem vox repetitur in pluribus clausulis. D. Pau Ius, 2, Corinth. a. 22 inebraron trict ego . Israelisa sun t Et ego. Semen LAbraha sunt ct ego, c. idem I. Corinth. I 3. cum essem Parvulus, Loquebar ut Parin vulses Sapiςb4,ut Parυηlus,cogitabam uti Parvulus. Delectat pariter hςc Figura, exaggerat, motus que animorum ciet. COMPLF IO , uuae Graecis SYMPLOCE dicitur, Redet monem, κ Conversionem una complectitur; in hac enim idem primum Verbum repe titur in principiis, & ad idem postremuiri revertimur in .clausulis. D. Bonaventura 2 G ut patienter tolerare adversa, Haca Oratro ur. Si vis te nistationem,& tribulationem superare, Vaca Oratio

e Q. Granat. .

172쪽

ni. Si πι, pravas affectiones cone ulcare , Vara orationi. Si vis astutias Sathanae cognoscere , ac eius fallaetas vitare, Haca Orationi , Oe. Ut plurinruor tamen fit per Interrogationem , E. G. Suid eras,

priusquam te conderet Deus e Nihil. Ruid eras , priusquam te redimeret Christus Vihil. Suid nunc futurus esses , si tibi subduceret gratiam suam Nihil.2uid habes,aut potes ex te ipso M.

Noe modo adhibita haec Figura, maiorem vim habet,& acrimoniam, ut in urque in exhortandos obiurgando, dc alias in ossectibus ciendis. EPANAI. EPSIS est Repetitio, quae fiet initio praecedentis, de fine sequentis sententiae. D. Paula Predete in Domino semper, iterum dico Gaudere, Movendi vim habet. ac desectandi , valetque praecipue ad res graves cum maiestate inculean

- AN ADIPLO IS est, quae idem verbum in fine

praecedentis,& principio sequentis sententiae re petit. Psalm I 2I. Stantes erant pedes nostri in

Atriis tuis Hierusalem, Hierusalem quae aedificatur ut Civitas, &c. Pigura haec suau tatem habet,&Emphasim a

dit Orationi. . EPi ZEUXI S est, quae idem verbum,ant senten tiam,vel eontinuat ε, nulla alia inter ecia voce , 'condupli eat, ut Isai. 4o. Confiammi, consolamini, Popule meus, See. Vel quasi continuat ei una, aut pluribus vocibus interie et is, congeminat, Ut . Heu 'miseros dacrimare tantisper hie de eet Heu mi- seros, inquam, mundanos, orum scedae , & mo- mentaneae voluptates tam luctuoso exitu ierinia

nantur l

173쪽

est qua eadem vox crebro repetitur, variatis casibus, dc terminationibus, ut: Plens Omnes sunt li-hri, Plena Sapientium Voces, Plena Exemplorum

vetultas. Et Apost. ad Rom. II. 3 6.Ex ipso, O per ipsum, O in tuo sunt omnia .. Venustatem affert Or tioni, & plerumque vehementiam.

sYNONYMI A est,cum plura Verba, idem

gnificantia,congregantur. Iudith. cap. 7. s. Pec--υimGs cum parxibus, noras, ιntust. egimus, iniqui a ratem fecimu .

Utimur hoc schemate ad rei dignitatem plenius, atque expressius demolitandam; Tum etiam: ut gravitatem , dc acrimoniam addamus Orationi .po LYSYNDETON est Figura ., quar coniunctionibus, plusquam communiter solet,abunda Apos . r. Corinth. 4. Usque in hane horam ct murimus,ctstimus, O nuda sumμι, ct colaphis eadimur, in stabiles fumus , O M.oram 4 , operantes manibu3, vastiris. valet ad amplificandum, ad instandum , & uris gendum magis; Necnon ut I diversa, quae dicimus, retardata sermonis cursu, magis singula animum assiciant .. GRADATIO, Grecὸ CLIMAX, est, ut ait Drasmus, sil quoties ita per gradus oratio diffinguit ur, ut dictio finiens particulam prςcedentem, inchoet sequentem . Rom. s. Tribularro parientiam operatur , patientia probationem , probatio vero spem spes.autem Bon confundit. D. Augustinus

174쪽

c P. r. SE . 3. in T. T. mmcT. I. I I rudini nis resistitur, facta est nece lao. Cradari nis usus in Sorite e R, valet προ tum ad docendum, tum etiam ad delectandum.

Figuri Verborum per Detractionem.

II SYNDETON, sive DISSOLUTIO ess, cum

plura dissolute sine coniunctionibus dicuntur, E G. vidisti, desiderasti , turpiter manum Imo cisti, aliena re locupletatus e . Sic D. Paul. ad Rom. I. vs Repleror omni iniqui rare, malitia, forn ri

Hujus Figurae geminus est usus, T. ut tr) ex redita, volubilis, & concitata oratio indicet re Tum celeritatem. 2. Ut tra maiorem ad Affectus ciendo τ vim habeat. ADJuNCTIO fit , cum phi res sententiae ad unum verbum reserun rur, quarum unaquaeque liud d est dieraret, si sola poneretur, ut: Non mortis perieu Ium, Non districti Judicii metus, Noni Gehennar incendium a peccandi libidine peccatorem coqrce P.

SYNEC DOCHE, Latἰnix Intellemo,non mod&Tropus, de quo supra, verum & Figura verborum est, qua 3 subtrahitur orationi aliquod ver bum, quod satis ex caeteris intelligitur, ut si dicam Ad mortis nuntium omnexpallescere, formida. re, contremiscere, hoc est, incipiunt. Genus hoc Figurae aliis- dieitur Ellipsis. i SYNOECIOSIS, latinὸ Commixtio, est Figura, quae duas res diversas colligat, ut: Tam deest Ava

175쪽

Avaro quod babet,quam quod non habet. Ite intUtraque pessima,& immoderata servitus, ει imis moderata libertas . .

Figurae Verborum per similitudin

quam Reeentiores ALLITERATIONEM uocant, est, cum paululum immutata verba , atquc deflexa, in oratione ponuntur D. Cyprian. de H xitu Virginum e Capilli tabi non sunt, quoa I euas sit sed quos Diabolus injecit. D. Bernardus, cui tam laliaris admodum haec Figura: Monaeha hoc in Cel lis asaur, quod vela in Coelis. D. August. si Ita certum habebam esse me tius tua Chamasi me dedere,

quam mea cupiditatι cederσ.

Ad jocum praecipue adhibetur Paronomasia , unde in Oratione Sacra vix ullus est ei Ioeusini si forte haec Figura, alioqui levis, sententiarum pondere impleatur, & hoc modo delectabit, & pun- HOMOEOPTO., a in eadem tempora,vel plura Nomina in eosdem casus cadunt. D. Cyprianus: Certe O labor irritus, O nullus effectus Orferre lumen Caeo, Sermonem Surdo apientiam Bru- sat eum nee sentire Brutus pilost, nec cacua lumen ad.

. SIMILITERCADENS, Graece ON , est Figura, qua plura vemirare , nec Surdus audire. Si Mi LlTER DESINENS, Graece HOMOEOTELEUTON, est, cum orationis membra , sive articuli, similem habent termitrationis sonum, ut si dixeris: Non eguisti calcare , ex quo caepisti Sa

pientiam amare. Et: da laetanter, ut Iecipias abundanter. In in

176쪽

Inter similiter ea dens,& in militerdesinens hoassi scrimen est , quod si Similiter eadens fieti potest vel in principiis, vel medio, aut fine sententiarum I Simili terdesinens fit tantum in fine. Praeterea tI Samilitereadins loeum habet solum in iis, quae declinantur, cujusmodi sunt Uer ba, Nomina, Pronomina, Panticipia; simili terdesinens in quibusvis voeibus committitur , mod4 similem terminationis sonum habeant.' Nota demum quod si in si in fine sententiarum iidem sint, sive nominum , sive verborum casus, & hi ipsi casus habeant similem omni nissonum, tunc Hom toptoton fuerit, simul&Ho mmoteleuton , quale est illud Cypriani i aeui asmalum morus est, mendacio fallente, multo magιι ad

bonum movebitur, verasare mente.

COMPAR,Craecis Iso LON, illud est, quod habet membra orationis quae constant ex pari serὸ fyllabarum numero . D. Cypr. Muntas ipse Oeca-fumfui rerum tabentium probatione tefisur . Plan, me nutriendis seminibus tanta imbrium copia est a non frugibus aestate tamendis stira fragrantia est, non Fe verna de tem erie rara lata sunt; nee adeo arboreis faetibus Osuinmua foecunda fune . Compar, Simili terdesinens,& Similitercadens, ad delectationem, & stravitatem multum Ualenta, His Figuris adduntur etiam CONTRA POSITu M s& COMMuTATro contrarietas en Im certo Ordine posita, similitudinis rationem habere videtur nec non re Correctio. CONTRA POSDTu M. sive CONTENTIO, Graec AH TITHEsrs, & ANTITHETON, est Figura , quae Verba verbis, vel bententias Sententiis opponit . Priotad Figuras Verborum refertur; posterior ad Sententiarum. Uerba Verbis opposuit, qui dixit. Ami-

177쪽

eitias immortales, inimicitias mortales es deis bere D. Cypr. straturandumest, eum impii de Ecclesia separantur, ne columbas, ne Oves Christi, μυα α,

iungi non pote i amaritudo cum dulcedine, caligo oum Iumine, pluυia cum sereni/ate, pugna cum Pince, OQ. ententias oppositis Sententiis subiecit D. Basi ius, cum in laudem Martyrum dix it: Perieuia non respicit inartyr oronas respuit:etigas non horret,sed prαmia numerat . Non υidet lictores inferue strigesiantes,sed .Angelos superne lator, homiHibus acgfamara .res: Non spectat ad temporalia pericula , sed adμε- miorBm aeternitatem, is c. Sic D. Paul. Maledicimur , O benedicimus persecutionem patimur,ctis ii remisset tria hemamur, ct obsecramus, ctc. t Valet Antithesis ad delectandum, di variosa ni mi motus excitando satapote odii, commisera. xionis,& dolo iis, admirationis, &stuporis; ca vendum tamen est a nimia Antithesum frequentia. COMMuTATIO , Graecis AN TIMET ASOLAE , seu METABOLE, est,cum duae Setentiae inter se discrepantes ita exprimuntur, ut a priori posterior proficiscatur. U G. si dicas: Oportet edere ut vivas ἔnon vivere ut edas. Sic L. Machab. . Is Non pro pter locum Gentes,sed per Gratem locum Teκι elegit.& Marci 2. a 7. Sabbatum Aropter Hominem factum est. 9 non Homo propter Sabbatam. Uenu statem Orationi, & interdum acrimo qnia in praebet. ἰCORREcΤIo tum Verborum, tum bententiaia

um rigum est. Ad Figuras Verborum pertinet, cura ut verbum emendat , . nullo alio subiecto meliore; aut Uerbum prius positum ita corrigit, at aliud magis idoneum illi subibituat. En exem. pla: i Dereliquit Homo Factorem suum. Homo, Inctuam, si . hoc eum nomine appellari fas est, qdi

178쪽

P. z.SEPT. 3. IS. 2 Pw CT 2. 14reontra Rationem operatur. 2.O Clementiam sal vatoris , seu potius patientiam miram , & singam larem 1 De Correctione ut Figura Sententiae, vide inferius in prima Classe Figurarum sententia.

Aptissima est Correctio ad amplificandum, de

movendum.

De Figuris Sententiarum.

F Igurae sententiarum, non in Verbis, ut d xmus,sed in rebus ipsis quamdam habent dignitatem .Has, ut Oratoris ordinem sequamur, ita ues Classes distribuimus pro triplici Concionatoris munere, quod est Docere, Delectare, Sc Movere. Aliae igitur ad dieendum, docendumque sunt accommodatae ι aliae ad delectandum, admovenduu aliae.

prima Classis Figurarum, Ad dicendum, docendumque

pertinentium.

EFINITIO dicItur quae vis Nominis, aut Rei

explicatio. Tunc autem inter Schemata nam meratur, cum Dilucidandi,aut ornandi, aut amplificandi gratia adhibetur D. Cyprian de Habitu Uirginum Disciplinam sic definit et Disciplina

179쪽

'DisTRiBIITIO, seu PAR Tl Tlo, est, cum to eum in partea diducimus,& haec quoque tunc est Figura, cum ad Ornandum , vel amplificandum assium itur. D.BNnaId. Iὶ Ogitationum multiplex

varietas esse cognoscitHr ε Ostia namque cor insane, elevant,alia P turbant, alia dis ant, eonfundunt, distendant,tigant, νη Μιn ut, contrahust, cor rumpunp. Inflant .nt superba I elevant, ut vana ἔpem

rurbant- invidasio antiret iracunda;confundunt, istaeedi Laidi Aendunt,ut ambitiosa ligant,ut gulos s

iNTERPRETA Tlo est Fxgura, qua dictum, vel factum alicuius juxta sen3entiam,& mentem nostram interpretamur; ut si de Christo in Cruce sitiente dimis:Noli putare, nuentium, ac refrrge-xantium aquarum hanc sitim esse, sed tormento.

m. Sitio, inquit, quasi dicat: Majores stam a

xiores poenas anhelo. plura pro homine sustine. re desidero. Unius calicis haustus inextinguibiis lem meae Charitatis ardorem compescere non est suis Mori semel Amanti iasin sussicit.& si pα- est mihi mori, ea est, quia cessant mihi poenae mer mortem. Crucior igitur, quia gravius non crucior,&c. Per hanc eam dem Frguram peccatoris factum interpretaberis hoc modo: uida agit Homo, cum peccat, nisi quod D. vinae legi an data pessumda Christo in faciem expuit ,&sponte sese Diabolo mancipium addicens, Deum xe it, quasi dicat: Recedo ante, tibi munon luberi dignior est Diabolus, cui serviam, quam tu et plus delectant mundi stercora, qu mCONGERl ES,Graeca SYNATHROESMUS,est,

a cum

180쪽

cum plura verba, sive res , sive personae . si v δ actiones, sive argumenta , in unum quasi acervum congerumur,ac condensantur; ut incitatio e fiat oratio, & torrentis instat Auditorum ani

Amplificationibus hoc Schema satis idoneutae, dc fere adhibetur, ubi incalescit Oratio. - OCCUPATIO, si v E ANTEO Cc VP ATIO PRAESU MPTIONEM uocat Quintilianus, Grsci PROLE PSIN est, eum id, quod obiici potest , antici-Pamus,atque diluimus, V.C. Si de Orationis esGCaci aTermonem egeria, occupationem effinxeris hoc modo. At dicet aliquis: Cur ergo, si pete ei,& pulsanti praesto adest Deus, inanes petitiones meae roties ceciderunt Ad haec respondeo,quod multoties Deus petentibus non indulget I vel quia malum est,quod petitur; vel quia . bonum licet, male petatur,&c. occupatione usus est Da vid Psa Im .so. eum dixit o tauoniamsi vo is eo Lais e crumaedissem virque. Huius Figurae usus ut plurimum est in Exor diis, Confutationibus,& Probationibus inee non ubicumque aliquid est dicendum , quod minualueundum fore videatur. COMMuNIcΑTIo,Graec ἡ ΑNAco EN Is, est Figura, qua vel ab iis,apud quos . vel contra quos dicimus, consilium petimus; vel eum iis ipsis deli heramus. I. in hoc turbulentissimo statu dato consilium, quid mihi censetis faciendum. 2. Te, Peccator, appello, tuae me sententiae subscribam. Si Christum hodie coram te exprobrari , caedi. pessumdari, sauciari videres; nonne ira excandeseeres,de piὶ furens, in sacrilegum ipsum, velut laniatu Tus,irgueres &c. Αct. cap. I s. GJusM