Rhetorica ecclesiastica ad tyronum institutionem, cum brevi appendice nonnullarum orationum, ... Authore d. Thoma Bari sacerdote campiensi

61쪽

Tertio , quando, rejectis caeteris partibus , uria ari qua assa imatim vel caeteris affirmatis, una Te linquitur, quae negetur . Hoc argumento iatitur Osorius Episcopus adductus a Grana tenti , Ac ab Caussi nos contra Judaeos, ad probandum non alia de causa a Deo derelictos, nisi qubd Evangelio non crediderint: Sa σιρκν nee smulacra colunt, nec vanos aeeos ιnvocant, nee humanum sangui emfundunt , nee se impia fraudιs impuritate contamι-nant, cur illos Deus, quos in fidem suam recepit, i mdiuturno tempore ope sua destituit' his igitur succisis, verant causam infert, Judaeorum perfidiam. In enumeratione Partium, Si qua pars necessa via Omittatur, totum corruet argume utum.

IV. A Conjugatis.

C Ojugata dicuntur ea, quae ab uno, eodemque

Vocabulo exorta, varie commutantur, ut sunt. Sapiens, Sapienter, Sapentia, ab eodem Vetho Sapere. Duplex modus argumentandi Conjugatis. primus est: Quod uni eonvenit Conjugatorum caeteris quoque convenit,& e contra. E. G. Pietas laudem meret, ergo & Pius. Pietati adversatur nequitia, ergo & Pio. Secundus est: Cui unum Coniugatorum eonven it, caetera quoque conveniunt,& e contra E. G. Si Christiani sumus, Chrisiane vivamus. Tu Christiane non vivis, ergo - christianus vere non es. Ad ornamentum porids, quam ad aliquam solidam rationem essior mandam hic locus vallat quare abstineat a frequenti ejus usa Christianus

62쪽

orator; M ubi longior Coniugatorum numerus contigerit, ad synonyma recurrat.

G Enus,&Species magnam oratori copiam, &validissima ministrant argumenta .

Proprie Genus est, quod pIura specie distincta

sub se continet, E. G. Virtus est Genus respectu Iu Bitiae, Fortitudinis, Te mperantiae,&c.

Et stricte species est, quod plura continet sub se numero distincta, ut Homo respectu Petri, MPauli. dum itur tamen Genus Rhetoricis etiam pro omni eo, quod latius patet, de communius, ut Prosapia respectu omnium , qui sunt eiusdem familiae, Patria respectu Civium, Persona respectu actionum suarum. Et species pro omni eo, quod ponitur sub aliquo Genere, dc communitate. A Genere argumentamur dupliciter. I. Quod assirmatur de Genere, de Specie quoq; a firmetur, v. g. Virtus est lauda hi Iis,ergo Zc Prudentia, hoc autem Axioma perpetuum non est 3 non enim vale et Uitium opes dilapidat, ergo dc Avaritia, ideo Quintilian. ast docet Genus ad probandam speciem minime valere. 2. Quod negatur de Genere, de Specie quoque negari necesse est, Ut: si medium 4 irtus excedere non debet,neque debet Iusti tia. Locus a Genere ad Speciem, hoc est a Thesi acrHypothesim, non solum ad assirmandum , 8c negandum; sed etiam ad docendum , & exaggerandum valet. inseruit quoque Pro aemiis, 3c introduct ionibus Concionum; vix enim a propositio

63쪽

Re particulari quisquam orditur sermonem i Led praemissa propositione, seu sententia aliqua generaliori,& universaliori, quae respectu Concio ἀnis fungatur vice totius, seu Generis, eaque tire. viter expensa, non sine arte ad orationis partes descendit.

Α specie duplex quoque e flarmatur argu . mentum. I. Quod a firmatur de Specie, idem de de Genere, ut: Temperantia dfligenda est; ergo re Virtus. 1. Quod negatur de specie,id & de Genere negari poten. E.G. Ebrietas non dicit honestatem, ergo nec etiam vitium , & hic modus argumentandi voeatur ad Hypothesi ad Thesim. Ita utem Genus ad probandam speciem non semper valet , ita nec semper a specie ad Genus negative argui licebit non enim dicimus: Avaritia non dissipat bona , ergo vitium bona non

dissipat. Idcirco Quintiliam tr) Specier firmam probarionem habet Venerit,infirmam refutationem .

VII. A similitudine

S I militudo est oratio, distinctarum rerum si.

milem inter se affectionem , de relationem declarans . Uel sχὶ est duorum , vel plurium, Ionge diversorum, in aliqua re conatio. Hinc pa tet ad rationem similitudinis non esse de nee eL state, ut per omnia res assimilatae comparenturi praeterquam quod enim accidere id nequaquam potest, juxta illud commune: omnis similitudo claudicat; tum etiam quia , si quae comparantur, in omnibus prorsus consentiant, s3 Pariam a. gis, aut aequalia sunt,quam similia; sed satis est, si

64쪽

res comparatae, etsi diversae, Ec longe inter se diis pares, in aliquo tantum conveniant, sicut Umbra,& Glotia diversissima sunt, in hoe tamen conveniunt, quod umbra corpus, Gloria virtutem sequitur; Unde Cicero: Floria virtutis umbra

est.

Similitudinis usus creberrimus In Saeris lit vis, Sc apud Orientales, praesertim apud Hebraeos frequentissimus; Inde D. Hieronymus t Famitia. re est oris, O maxime Palaestinis, ad omnem sermonem suum Parabolas jungere , ut quod per simpleπHaeceptum teneri ab Guditoribus non potest,per simia litMdinum exem a teneatur. Hinc etiam Salvator, di Praeceptor noster Christus Iesus sine Parabo. Iis,& similitudinibus non loquebatur. Plura fac ix similitudor orationem exornat Rem oculis subiicit; Probationem eorroborat ἔvariis rerum imaginibus Auditorem oblectati Semotum in Animis concitat.

Vulgo dividitur similitudo in Parabolam.

Exemplum,& Inductionem. Parabola, quae etiam Paraemia, dc Proverbium

appellatur, est I Rerum diversarum sub aliquo proportionaliter simili facta collatio . Passim

vero in Evangelio Parabola, non tam compara intionem, aut collationem,quam allegoricam deis 'clarat orationem , quae non facile ab omnibus intelligatur . Parabolae exempla hἰc apponere non est opus, cum occurrant passim in Evangelio, praesertim Matth. cap. I sis

Ad parabolam refertur etῆam Apologus, ut optimὲ doe et Caussinus, neque alia in re hie ab illa distinguitur, nisi quod Parabola est rerum, sive verarum, sive verisimilium apposita , & a

tificiosa narratio 3 Apologus vero nec vera na rat, nec verisimilia . Exem

65쪽

Exemplum definitur: Facti alicuius, vel dictε.

eum certi Authoiis nomine ,expositio, D. Hieronym. ι Ruemadmodum si , qui laborant oculis. spongiat,ac vestium Cyaneo colore panno3 tenentes .fre ἀ

quenter in ea tutueantur, ex eo colore nonnullum ca

piunt morbι leυamen ; Sc qui hominis clementi mirmaginem prae oculis habear, ct in hac si ue oculos defigas, elaam si misti es abundG ara , mentra oculum pertaerbans,ad hoc virtutis exemplar restic reus , perinfectam consequeris sanitatem, puramque anima Phi- I Ubiam, ac tranquialitatem.

Exemplorum usus fieri potest vel a Pari a vela Majori ad Minus; vel, quod frequentissimum est, a Minori ad Majus. Inductio est coacervatio quaedam rerum multarum, Sc similium, ad aliquid concludendum. D. Gregorius ex similibus conglobatis fructus

patientiae virtutes esse demonstrat: 1 Sic uva calcibus tunditur, ct in υι ni saporem liquatur; Sic oliva contusionibus expressa tuam amurcam deserit , di in olci liquorem pinguescit; sic per trituram ὐ rea a paleis Trana separantur, O ad horreum purgata veniunt . Suisquis igitur appetit plene vitia vincere, nudeat humiliter purgationis suae flagella tolerare.

Dissert Inductio a Parabola, dc Exemplo, quod illa uno dumtaxat claudi, haec non nisi multis similibus perfici potest; alioqui Parabolas ,&om. nis generis exempla complectitur inductio . s 3 in similitudine uti solemus his particulis: ut, ita, sic, quemadmodum, pari ratione, sicut, non alit ei,&c. possumus tamen aliqaando , ut superius dictum est, simpliciter,& his reiectis, similitudinem exprimere.

Omissum tandem hie nolumus utile illud

praeia

66쪽

Emis gratia ad ιvimus, aut obscurum sit, aut unarum; debet enim, quod illustranda alterrus rei gratra .Qfumitur, Esum esse clarius eo,quod ia minax.

VIII. A Dissimilitudine.

Immilitudo est Rerum multarum, quae intella diversae sunt,dissimilis assect io. Ab hac argumentamur, cum quod uni dissimi-Ii competit, alteri competere negamus, &quod uni non competit, alteri competere asserimus . E. G. Ignavus, & iners Christicola Proximi saturitem non quaerit; Ergo G cinerosi , & Charitate ferri vidi Christiani est Gmnibus ad eam modis in.

Locus hie discrepata Superiori in leo, quod similitudo semper procedat assirmandos Dissimilia ludo vero semper negationem habeat.

IX. Ab Oppositis.

opposita sunt in quadruplici Generer

Alia dicuntur contraria, uadversa.

Alia Relata,seu Relativa, Alia Contradicentia. Contraria sunt, quae si sub eodem genere ponantur, maxime secum discordant, Bc ab eodem subiecto mutuo sese expellunt, ut Calor, & Rigus sub eodem genere Qualitatis. Virtus, & Uitium sub eodem genere affectionis, & Habitus. Α Contrariis bene argumentabimur , si de quo . D rem i) Lib. g.

67쪽

rem unam assirmamus,de eodem alteram αontrariam negabimus . Sic D. Ambrosius sub persona Cheisti Psalm. II 8. n est Me i, quem tibi fuc-eendit Pia mea esε Castitas. Non est Mens, qu- - να, Dotiandi minores exuitar,gura mea largitio est. λεα es meus, quem aura nobilitatis inquietat, quia mererranquillitas eH. Paxfum ego,litigare non noi, Ocis

Privativa seu Privative Opposita sunt, quae significant rem,& absentiam rei in subiecto, aptis eam habere,ut auditus,&surditas, lux , &tene-hraei Vita, di Mors, Me. a privatione argumenta. horis , si una privativorum de alliquo negabis, de alterum de eodem assirmabis, E.G. Nihil est quod magis expetour, quam vira ; Nihil est igitur. quod timeatur magis,quam mors. Sic D. Paul ci λEratis aliquando tenebr4 , nune aruiem taxm 'Dams- Relata lant,quae ad te invicem reseruntur, ii ut cognis io unius necessario includat cognitionem, seu ordis em ad aliud , hujusmodi sunt Pa.

ter, & Filius, Servus,& Dominus; date, & accipe te. Probat iste locus ab amrmatione unius ad a Dfirmationem alterius, vel contra i 5ie Christus Dominus: χὶ Si ergo ego lavi pedes veLyras, Ἱλε- minus,ct Muso a di vor scilicet servi, & diles. puli debetu auer alterius lavare pedes. Contradicentia, quae Contra diei otia a Diale.cti eis vocantur, ea iunt, quorum quod unum

assiimat, alterum negat, ut:ese bonus, non est bonus. Horum regula est,ut uno possito, alterum tolli necesse sit. E. G. SaluteIn amat sum, qui depeceato commisso veniam a Deo per poenitentiam expostulat; Qui ergo de patrato peccato veniam dolendo non quaerit, salutem non amat suam.

68쪽

N. Ab Adjunctis.

Diuncta, sivὸ Attributa, ea sunt, quaecum tσrante njuncta; sed non necessario. Ada uncta alia Personae, Ec alia Rei. Adjuncta Personae lane Undecim :Nomen, Natura, Victus, Habitus, Fortuna, AD sectio, studia, Consilia, Faeta, Casus, orationes . Quae omnia ad tres classes revocantur, ad Boinna scilicet, vel Mala Animi, corporis, & Fortis

Adjuncta Rei septem a nonnullis enumera tur, expressa sequenti versiculo quem sophi etiam attulimus . cauis, Quid, Ubi, Quibus Auxiliis,Cur, Quomo

Quis, significat qualitatem Personae , in qua eonsiderantur undecim Illae circumstantiae, pa a Io superi Js recensitae. Quid, significat rei, de qua agitur, Naturam . qualitatem,aur quanti ratem , E. G. fueritiae sux-tum,an sacrilegium i honestat an turpis; levis, an gravis Ubi,to eum in d eat, Publicus, an Privatus; sa Cer,an profanus, &c. nuibus auxiliis , hoc est cum quibus Sociis, quibus instrumentis, 3cc. Cur, significat finalem causam, quo animo,quaeupiditate,quo fine, dic. Quomodo, modum, facti, quam faeith, quam araviter fecerit., Quando, Tempus denotat. Loeus hie ab Adjunctis, optimὸ si examinetur, uberrimam argumentorum messeni protulerit, quare non immerito Adiuncta Argumentorum

dominarium L quibusdam nuncupatur. . D 1 M.

69쪽

Consequentibus.

A Niee edentia illa sunt, quae rem ne eessarinantecedunt,& quibus positis, necessie est alia consequi, E. G. Minctὸ,dc pie vixisti, Coelum igitur

expectae. Nonnumquam ex multis antecedentibus unum tantum consequens infertur; & quando. que ex uno Antecedente Consequentia multa.

Consequentia illa sunt, quae vel mora, vel ordine sunt posteriora , de reni necessario conse quunt i r. E. G. Magna est peccatorum in Inseris poena, ergo magna fuit patratae culpae injuria . Locus hie non solum per assirmationem, sed pernegationem quoque tractari potest. Antecedentia, & Consequentia per hoc dige. xunt ab Adjunctis,quod Adjuncta non necessario xem circumstant 1 Antecedentia vero, & Conse- 'uentia nec euario rem anis dux, di sequunturi

XIII. A Repugnantibus

Fpugnantia sunt, quae stare simul, M haerere non possunt,qualia sunt: Amare, dc injuria assice te ; Odi me,& laudare, &c. Regula argumentandi a Repugnantibus haec est , ut cui convenit unum. repugnans , alterum non conveniat. E. G. Illene censendus Deum diligere, qui peccando Christum iniuriat, lingua fiagellat, mente vulnerat, dc pravis operibus ite, Tum crucifigit 3 Differunt inter se Repugnantia, Contraria, &Dissimilia. Contraria sunt, quae sub eodem geneis re contenta, sibi adversantur,ut. Λ mare,& odisia.

70쪽

Repugnantia vero sunt, quando IJ Unum con trarium Ponitur,& alterius contrarii essectus, ut, odisse, Ec benefacere; nam benefacere ex amor

Proctui ci Amox vero contratius est odio.

C Ausa est i J, a quo aliquid quomodocumque

Procedi L. Causa quadruplex: Essiciens, Materialis, Foris malis, Finalis.' Essiciens causa est, quae aliquid facit, ut SoIdiem, Artifex opus. Huc etiam refertur,qui morari Uter, seu instrume maliter aliquid essicit, Causa Materialis est id, ex quo aliquid fit, uena tua ex marmore; seu circa quod aliquid veris satur, ut Color, circa quem oculus. Causa Formalis est, per quam res est talis, sea Perquam constituitur , & distinguitur ab aliis rebus . Sic Navis, & domus lignea, per diversam partium constitutionem dissierunt.. Finalis causa demum est, propter quam a Iiquia sit, ut Navis propter navigationem,Medicamen-1um Propter salutem. Α Causa Essiciente bifariam argumentamur . I. Posita,vel sublata causa, ponatur, vel tollatur effectus. 2. Quae causis insunt, effectibus tribust Possunt. I. Charitatem non habes,ergo Anima Tum saluti non laboras . 2. Mundus creatus est, Deo, igitur opus perfectum est..Α causa materiali deducitur argumentum, si Proprietates, quae Proveniunt ex materia , vel materiα conveniunt,praedicentur de effectu; quae