장음표시 사용
61쪽
I1 B E R . s Ε C v N n v s sy' ne a te absummo iam detexam exordio. Itenuitiosim est,quod dicitur contra iudicis uoοῦ luntates, eut eorum qui audiunt', si aut partes, silibus illi ludent, aut homines , quos illi raros ha-kiit, laedantur; aut aliquo huiusmodi uitio laedi tur auditoris uoluntas. Item uitiosum est, non o- miles res confirmare, quas pollicitus sis in exposi- tione. Item uerendum est, ne de alia re dicaturescis alia Ie re controuersia sit:inq. huiusmodi uitio, considera dum est,ne aut ad rem addatur quid, aut quippiam de re detrahatur, aut tota caussa mutatam inusiam causam derivetur: uti apud Pacuuium Zethus cum Amphione; quorum controuersia cum de
sica inducta sit,' disputatio in sapientiae ratio
nem ct uirtutis utilitatem consumitur. Item con siderandum est,ne aliud accusatoris criminatio contineat, aliud defensoris ratio purget: quod saepoconsulto multi ab reo faciunt, angustu caussae cohctio uti si quis, cum accusetur ambitu magistraturi peti e , ab imperatoribus saepenumero se apud exercitum donatum esse dicat. Hoc si diligenter in aduersariorum oratione obseruauerimus, saepe de Fr endemus , ct in huiusmodi deprebensioue osten cmus eos, de ea re quid dicant, non habere. Item 'uitiosum est, artem, aut scientiam, aut studium Z O iam uituperare propter eorum uitia , quilin o Rudio sunt: ueluti qui rhetoricam uituperantro ter alicuius oratoris vituperaridamo vitam . 'em uitiosum es, ex eo, quod perperam factum
62쪽
67ὸ constat, putare ostendi a quo homine factu
es , hoc modo e Mortuum deformatum , tumore praeditum, corpore decoloratum fuisse constat: e go ueneno necatus eri.Deinde si sit usque adeo in eo occupatus, ut multi faciunt, uenenum datum, uitio non mediocri conflictetur . non enim , satium ne sit quaeritur , sed a quo factum sit. Item uitiosum en, in comparandis rebus alteram rem efferre , de altera mentionem non facere , aut negligentius disputare: ut si comparetur , utrum satius sit populum
frumentum accipere, an non accipere o quae commoda sint in alterare , curet enumerare et quae in alterare incommoda sint, uelut depressa praetereat , aut ea , quae minima sunt , dicat. Item uitiosum en, in rebus comparandis necesse putare alteram rem vituperari, cum alteram laudes: quod
genus; si quaeratur , utris maior honor habendus sit , Albensibus , an Venusinis , quod reip. O populo profuerunt ;O is , qui dicat alteris, alteros laedat. non enim necesse en ,si alteros praeponas , alteros uituperare. feri enim potes , ut , cum alteros magis laudaris , aliquam alteris laudis partem attribuas , ne cupide pugnasse contra uerit rem puteris. Item uitiosum est , de nomine O uocabulo eius rei controuersiam Bruere , quam rem consuetudo potest optime iudicare: uelut Sulpicius, qui intercesserat ne exsules , quibus caussam dicere non licuisset, reducerentur: idem posterius immu- ta uoluntate , cum eandem legem ferret , aliam
63쪽
L I BE R . s A c v N D v sty ferre dicebat propter nominum comistationem : nam non exsules Jed ut eiectos se reducere Giebat: perinde quasi id fuisset in controuersia, quo illi nomine appellarentur a populo R. aut perinsequasi non omnes, quibus aqua ct igni interdictum es, exsules appellentur. uerum illi fortasse ignoscia mus, si cum caussa fecit: nos tamen intelligamus uitiosum esse intendere controuersiam propter nominum mutationem .
t ONIAM exornatio constat ex similibus et exemplis, O amplificationibus , O iudicatis, O ceteris rebus, quae pertinent ad exaggerandam Ocollocupletandam argumentationem,quae sint iis rebus uitia consideremus. Simile uitlogumen, quod ex aliqua parte dissimile es,nee habet parem rationem comparationis , aut ipsi obes qui assert. Exemplum uitiosium es , si aut falsum es, ut reprehendatur : aut improbum,ut non set imitandum: aut maius, aut minus, quam res postulabit. Res iudicata uitiose profertur,si aut dissimili de re pro feratur e aut de ea re, de qua controuersia non est: aut si improba Aut elusenodi, ut aut plures, aut magis idoneae res iudicatae ab aduersari s proferripvint. Item uitiosum es , id quod aduersarii factum esse confiteantur, de eo argumentari, O planum facere factum esse: nam id tantum augeri oportet. Item vitiosum est , id augere, quod convenit doceri, hoc modo: ut si quis quem arguat hominem occidisse,o ante quam satis idoneas argumentati
64쪽
nes ulerit kaugeat peccatum 2 dicat nihil indigni Fesse , quam hominem occidere. non enim,um trum indignum sit an non ,sed actumnesit , qua vitur Complexio uitiosa es , quae non, ut quidquα primum ictum est, primum complectitur, O quae
non breuiter concludit , O quae nou eX enumeraritione certum constans aliquid reliquit; ut inte ligaturiqμid propositum in argumentstione si Mquid deinde ratione , quid confirmtione , quid tota
grgumentatione demonΩratim sit. CON CLVS io N ES, quae,apud Graecos ἐπλογοι hstminantur , tripertirae sunto nam con-ilant eae e meratione, amplificatione , ct comm seratione Iu νAttuor locis uti possumus conclusionibus Hu strincipio, siecundum narrationem Jecundum firmissimam argume/itatione , in conclusio ne . Enumeratio est, per quam colligimus oe commovemus, quibus de rebus Merba hecerimus , br Myte , ut re uetur non rςdintegretur oratio: σordine , quicquid erit dictum, reber us out audiator , si meMoriae mandauerit , ad id, quod ipse me
minerit, reducatur. Item curandum eri, ne aut at exordio, aut a narratione repetatur orationis en meratio . Fidia enim O dedita opera comparata s-
ratio uidebitur esse artificii significandi, aut inge-nj uenditandi, uel memoriario tentandae caussa. quapropter ιnitium enumerationis 'men sim est a diuisione . deinde ordine breuiter exponendae sunt res, quae tractatae erunt in confirmatione, confutatione.
65쪽
futatione . amplificatio in res, quae per locum
communem instigationis auditorum caussa sumitur. Locim munes ea decem praeceptis com od esumuntur adaugendi crimissis caussa. Primus locussumitur ab auctoritate, cum commemoramus quantae curae eares Derit diis immortalibus , aut maioribus nostris, regibus, ciuitatibus, nationibus , hominibus sapientssmis , senatuio item maxime, quo .modo de his rebus in legibus sancitumst. Secundus locus exi , cum consideramus , illae res , de quibus critanamur, ad quos pertineant, utrum ad omes quod atrocissmum est; an ad superiores, quod genus ijsunt, a quibus au toritatis locus communis sumitur ; an ad pares , hoc es in eisdem partibus animi, corporis, fortunarum positos; an ad inferiores qui omnibus his rebus antecelluntur. Tertius locus en, quo percunctamur quid sit euenturum, si omnibus idem concedatur: ἐπ ea re neglecta, oriendemus quid periculorum aut incommodorum consequatGr. uuartus locus eri, quo demonDratur ,si huic sit remissum, multos alacriores ad maleficia futuros, quos adhuc exspectatio iudicj remoratur. Quinctus locus est, per quem ostendimus ,si semel aliter iudicatum sit, nullam rem fore, quae incommodo mederi, aut erratum iudicum corrigere possit. quo in loco non incommodura erit uti ceterarum rerum comparatione, ut oriendamus alias res posse aut uetustate sedari , aut consilio corrigi: huius rei aut lenienda aut
66쪽
corrigendae nullam rem adiumento futuram .in tus locus est , cum onendemus ex consulto factum, O dicemus uoluntario facinori nutam esse excus tionem,sed imprudentiae iustam deprecationem paratam . Septimus locus es , quo ostendemus t c, trum facinus , crudele , nefarium , tyrannicum esso: qaod genus iniuriae mulierum , aut earum re
rum aliquid , quarum rerum caussa bella suscipiuntur , O cum hostibus de uita dimicatur. Octauus locus est, quo ostendimus non uulgare,sedsingula π esse maleficium , spurcum , nefarium, inusit
tum , quo maturius ct atrocius uindicandum sit. 'Nonus locus constat ex peccatorum comparatione,
φ ali cum dicemus maius esse maleficium nuprare ingenuam, quam sacrum laedere: quod propter egentatem alterum , alterum propter intemperantem superbiam at. Decimus locus es, per quem omnret, quae in negotio gerendo actasunt, quaeq. rem consequi solent, exponemus acriter: O criminose, ct diligenter, ut agi res, Ogeri negotium
videatur rerum consequentium enumeratione. . --
sericordia commouebitur auditoris animus, si uariam fortunarum commutationem dicemus; si ο- senilemus , in quibus commodis fuimus , qui busq. in incommodis simus comparatione . Si quae nobis' futura sint nisi caussam obtinuerimus , enumerabi
mus o ostendemus. Si supplicabimus, O nos sub
eorum, quorum misericordiam captabimus , pote
satem subjciemus . Si , quid nostris parentibus, liberiss
67쪽
LIBAR. sscv Nnus is liberis I ceperis necessariis casurum myropter no fras calamitates, aperiemus, ct simul ostendemus, illorum no solitudine O miseria; non nostris incommodis dolere . Si de elementia, humanitate, misi ricordia nostra , qua in alios usi sumus, aperiemus. Si nos semper , aut diu in malis fuisse ostendemus. Sino rum fatum aut fortunam conqueremur. Si animum norirum fortem , patientem incommodorum onendemus futurum. Commiserationem breuem esse oportet. nihil enim lac ma citius arescit. Fere locos obscuri os totius artificij tractauiamus in hoc libro quapropter huic volumini modus hic sit.. reliquas praeceptiones , quoad uidebitur, tertium librum transferemus. Haec si , ut conquisite conscripsimus, ita tu diligenter fueris con-I ecutus: O nos indu seriae studius ex tuascientia capiemus, tute nonram diligentiam laudabis uapperceptione laetabere; tu scientior eris praeceptorum artificio , nos alacriores ad reliquum persoluendum.uerum haec futura satis scio: te enim non ignoro osed nos deinceps ad cetera praecepta transeamus, ut, quod libentissimefacimus , tuae uoluntati rectissimae more geramus. ' - RHETORI-
68쪽
D o M Nig M iudicialem caussam quem
a. . A admodum conueniret inuentionem re---rum accommodari , satis abundanter, sit arbitror ,superioribus libris demonstratum eri. nunc earum rationem rerum mitentendarim,
pertinebant ad caussas deliberativas ct demoGH-tiuas , in hunc librum transtulimusInt otimis mueniendi praeceptio tibi 'qua primum persioliteretur. Reliquae quattuor parteserant artifeἡ Eddi tribu partibus in hoc libro dicemus, dispositio,ie,pronunciatioue , memoria . de elocutione , quia plura dicenda uidebahtur , in quarto libro conscriberὶ m luimus : quem , ut arbitror Ptibi librum' celeriter absolutum mittimus u ne quid tibi rhetoricae artis deesse posm. interea prima quaeqMeloe nobiscum, cum uoles , ct interdum sine nobis lagendo consequere , ne quid impediare, quin ad hanc utilitatem pariter nobiscum progredipossis.nunt tu fac attentum te praebeas: nos proficisci ad innituta per
DE LI 8ER AT I ON Es partim sunt huiusmodi , ut quaeratur utrum potius faciendum sit; pamtim huiusmodi , ut, quid potissmum faciendum sit, consideretur. Vtrum potius, hoc modo: Carthago tollenda,
69쪽
Italia Carthaginem accersitur, an in Italianeat, ain domum redeat, an in Megyptum mori ictus occupet Alracandriam. Item deliberationies partim imae propterse consultandaeseunt, ut si de liberet senatus, captiuos ab hostibus redimat Eunono partim propter aliquam extraneam caussamueu ut in delaberationem inmussultationem uisi liberet senatus, bello Italae oluat ne legibra Sciplonem, ut erem liceat aute te ra conmtem fieri
det, an non. In quibus cavis rei natura faciet do liberationem, omnis ratio ad ipsam rem accorim issct M AEt extranea caussa coinciet delia Asea iseri caussa adaugenda, aut seprimenda. Omnem orationem eorum, qui sententiam dicent , finem sibi conueniet utilitatis omm eo totius orationis ratio conferatur . Vinitas tu duas partes in ciuiliconsultati ne diuiditur , tutam ct honerum . Tuta est, quae
nem qualibet ratione. Haec distribuiturinum oe
70쪽
pecuniam , pollicitationes , maturationes , mentitiones , o ceteras , auibus magis idoneo temporere militari.-ti adminimatione reip. 1yribere uelimus. Honesta res diu uitur in rectum au
id diuiditur in prudentiam, iustitiam , IMem modestiam. Prudentia est calliditas, quaera bonorum innutis tu Item appellatur prudentia, multa renitnte cuiusque. Fortitudo est rerum magu
Ium appetitio, ct rerum humilium O laboris cum utiἷitatis ratione perpesso Mod
stia est in auimo continens moderatio cupiditatu. Prudentiae partibus utemur In dicendo,si comm Icum commodis conferemus, cum uitare alterum cohortemur. hortabimur aliquem, cuius rei aliquam disciplin hilam scientiam poterimus habere, ρο , Pomo',
cui si sisadevimus, quippiam, cuius rei gestae aut
praesentem, aut atatam memori m p tra
fere, qua in re facile id, quod uelims , me inmur si aut innocentum, auisupplicum dicems m