Rhetoricorum ad C. Herennium libri 4. incerto auctore. Ciceronis De inuentione libri 2. Topica ad Trebatium. Partitiones oratoriae. Cum correctionibus Paulli Manutii

51쪽

LI E BR. sEC UND Vs 43 rumpersequentissimum, iniuria lacessitum, ira ericitatum , homo timidus, nocens, conscius sui peccati , insidiosus, inimicum incolumem esse noluit: cui tandem hoc mirum ridebiture nam cum feras bestias videamus alacres , O erectas uadere, ut alteri bestiae noceant; non eri incredibile putandum, fistus quoque animum ferum , crudelem, atque in humanum cupide ad inimici perniciem profectum: praesertim cum in bessi, nulla neque bonam,neque malam rationem rideamus, in isto plurimas et pessimas rationes femper fuisse intestigamus. Si ergo posticitus sum, me daturum causiam , qua inductus Ustsses accesserit ad maleficium: O si inimiciti

rum acerrimam rationem , O periculi metum intercesssse demonstrari r non est dubium , quin confiteatur caussam maleficis fuisse. Ergo absolutissima

es argumentatio ea,quae ex quinque partibus con fiat o sed ea non semper neceipe eIt uti. Tum enim

complexione supersedendum est , si res breuis es ,

ut facile memoria comprehendatur: tum exornatio praetermittenda est, si parum locuplex ad amplificandum , O exornandum res uidetur esse. Sino breuis erit argumentatio,O res tenuis , aut humilis,lum exornatione O complexione supersedendum est. In omni argumentatione de duabus partiabus postremis, haec,quam exposui , ratio est habenda. Ergo amplis a est argumentatio quinquepartita: breuisma est tripartita: mediocris sublata aut

52쪽

nurn j unum ciuod ab aduersario reprehendi potes,Mq. pertinet ad caussam d alterum, quod tametsi mugatorium e ii, toren hon indiget reprehensione. cluae sit quae reprehensione confutari conueniat, quae tacite contemni atque uitari sine reprehen sio ne, nisi exempla subiecero, intelligerdidilucide

non poteris. Haec cognitio uitiosarum argumen- factionum duplicem utilitatem asseret nam ct uitare in argumentatione uitium Udmonebit , ct ab alijs non uitatum commode reprehendere dorebit. Quoniam igitur ostentanus , perfectam , O ple nam argumentationem ex quinquepartibus constar in unaquaque parte argumentationis quae uitia enitan sunt , consideremus 'ut ipsi ab his uiti s recedere , ct aduerstriorum argumentationes hac praeceptione in omnibus partibus tentare , Oub aliqua parte labefactare possmus. Expositio uitiosa eIt, cum ab aliqua, aut a maiore parte ad o-Unes confertur id, quod non necessario es omnibus attributum e ut si quis hoc modo exponat: Omnes,

qui in paupertate sunt, malunt maleficio parare diuitias , quam oscio paupertatem tueri. Si quis

hoc modo exposuerit argumentationem, At non curet quaerere qualis ratio , aut rationis confirmatio

sim ipsam facile reprehendemus expositionem, cum ostendemus id, quod in aliquo paupere improbo sit, in omnes pauperes fassio, o iniuria conferri. Item vitiosa expositio est, cum id, quod raro fit, feri

omnino

53쪽

omnino negatur, hoc modo: Nemo potes uno prictu, neque praeteriens in amorem incidere: nam,

ei iuris nemo deuenerit in amorem uno asipectu, cum ille neminem dixerit, oimnino nihil dissert raro .

id fieri, dummodo, aliquando fieri, aut posse feri,

intelligatur. Item uitiosa expositio es, cum omue res oriendimus nos collegisse , ct aliquam rem ido nem praeterimus, hoc modo: Quoniam erturbo .minem occis constat esse, necesse est aut a prae donibus , aut ab inimicis occisum esse, aut abs te , quem ille heredem testamento ex parte faciebat . praedones isto loco uisi numquam sunt: inimicum nullum habebat. relinquitur ,si neque a praedorii cibus , neque inimicis occisus es , quod alteri non, erant, alteros non habebat ut abs te sit interena-ptus.Num in huiuscemodi expositione reprehensiune utemur , si quos praeter eos, quos ille dixerit 3 potuisiesuscipere maleficium ostenderimus euelugin hoc eae lo cum dixerit necesse esse aut a prae donibus, aut ab inimicis, aut a nobis occisum esse , dicemus potuisse uela familia, vel a coheredibus nostris. Cum hoc modo illorum collectionem distit bauerimus, nobis latiorem locum defendendi reli quemus. Ergo hoc quoque uitandum est in exposiditione , ne quando , cum omnia collegisse videamur; aliquam idoneam partem reliquerimus. Item uitiosa expositio est,quae constat eae salsa enumeratione: ut si , cum plura sint, paucior adicamus, hoc modo: Duae res sunt iudices, qhae homines ad maleficium

54쪽

impellunt, Iuxuries , ct auaritia. Quid amor P in

quit quoiam . quid ambitio ἰ quid irreligio e quid metus mortis e quid imperii cupiditas ἰ quid deni

que alia permulta Item falsa enumeratio eIi, cum pauciora sunt , ct plura dicimus , hoc modo . I res res sunt , quae omnes bomines solicitant , victus , cupiditas, aegritudo. Satis fuerat dixisse me tum , ct cupiditatem: quoniam aegritudinem cum utraque re coniunctam esse necesse est. Item uitiosa expositio en , quae nimium longe repetitur , hoc modo: Omnium malorumsultitia est mater, quae parit immensas cupiditates: immensae porro cupi ditates,infinitae, immoderatae sμnt: hae pariunt auaritiam: auaritia porro hominem ad quodvis maleficium impellit: igitur auaritia inducti aduersarij nostri hoc in se facinus admiserunt. Hic iis,quod extremum dicium es, satis fuit exponere, ne Ennium O ceteros poetas imitemur,quibus hoc modo loqui concessum est. Vtinam ne in nemore Pelio securibus icaesa cecidisset abiegna ad terram trabes:

Ne ueinde nauis inchoandae Gordium cepisset, quae nunc nominatur nomine . Argoi qua uecti Argivi delecti uiri, . . ., i

Petebant illam pedem inauratam arietis diu colchis, imperio regis Peliae per dolum: et Iam nuquam bera errans mea domo ess 'et pessi Medea, animo aegra, amore saeuo saucia.

2Pm hic satis erat dicere, csi id modo,quod esset si

tis s

55쪽

LIBER . SECUNDv3 47tis , curasset poeta9 riminam ne hera errans mea domo efferret pedem Medea , animo aegra , amore saeuo saucia. Ergo hac quoque ab ultimo repetitione in expositionibus 1 gnopere seupersedendum en. non enim re

prictensione eget cui aliae complures Milua sponte uitiosa eH. LVI Tios A ratio est , quae ad expositionem non es accommodata uel propter infirmitatem,uel pro pter uanitatem. Infirma ratio es , quae non neces sario ostendit ita e se quemadmodum expositum se

uelut apud Plautume cum castigare ob meritam noxiam, . Immane en facinus , uerum in aetate utile, Et conducibile: - ' . : Haec expositio est. videamus , quaeratio asseratur. - 2 ram ego amicum hodie meum

Concastigabo pro commerita noata. Ex eo, quod ipse facturus est,non ex eo,quod eri conuenit, utile quidsit, ratiocinatur. Vana ratio est,quae ex falpa caussa constat hoc modor morfugiendus non es: nam ex eo uerissima nascitur amicitia.' Aut hoc modo: Philosophia es uitanda: affert enim socordiam atque desidiam. 2Vam hae ra tiones nisifalsae essent, expositiones quoque earum ueras se confiteremur. Item infirma ratio es quae non necessariam caussam assert expositionis: uelut

Pacuuius:

Portunam insanam esse caecam, ct brutam perbia

56쪽

qd RENN perhibent philosophi, Saxoq. instare globoso praedicant uolubili rIdeoque,quo saxum impulerit fors, eo cadere fortu

caecam ob eam rem esic iterant, quia nihil rnat quo sese applicet e

Insanam autem aiunt, quia atrox , incerta, insta bilisq. sit: . Brutam, quia dignum atque indignum nequeat in

ternoscere . .

Sunt autem alii philUODL, qui contra fortuna

Miseriam esse ullam Jod temeritate omnia regi. id magis Verisimile aiunt, quod usus reapse experiundo

edocet .

Velut Orestes modo fuit rex, modo mendicus fa

Naustagio res contigit .nempe ergo haud fortuna

Ham hic Pacuvius infirma ratione utitur, cum ait, uerius esse temeritate, quam fortuna res regi nam utraque opinione philo*phorum fieri potuit, ut is, qui rex fuisset, mendicus factus esset. Item infima ratio en,quae uidetur pro ratione asserrised idem dicit, quod in expositione dictum est οῦ hoc modo: magno malo est omnibus auaritia, iccirco quod homines magnis oe multis incommodis consti-ctantur propter serisam pecuniae cupiditatem .

57쪽

2 hic aliis uerbis idem per rationem dicitur, quod dictum eri per expositionem. Item infirma rara tio est, quae minus idoneam, quam res postulat, caussam subiicit expositioni, hoc modo: utilis elisapientia , propterea quod, quis ientes siunt, pietatem colere consueuerunt. Item utile est amicos ve-

ros habere . habes enim, quibuscum iocari possis. PVam huiusmodi in rationibus non uniuersali neque absoluta ,sed extenuata ratione expositio confirmaturi. Item infirma ratio est, quae vel alis expora sitionipotes accommodari, ut facit Pacuuius, qui eandem assert rationem, quare caeca; eandem, qua. ii ore bruta fortuna dicitur. MI N confirmatione rationis multa sitanda in no is stra, ct obseruanda in aduersariorum ratione sunt uitia, proptereaq. diligentius cor ideranda sunt, = quod accurata confirmatio rationis totam uehementi e comprobat argumentationem.

tu Vtuntur: igitur sudiosi tu confirmanda ratione duplici conclusione, hoc modo: res Iniuria abs te assicior indigna pater. 23 amsi improbum chresphontem existimaueras. iii Cur me huic locabas nuptiis j nes probus , lo cur talem inuitam inuitum cogis lιnquere ἐni; Oriae hoc modo concludentur, aut ex contrario hi conuertentur, aut ex simplici parte reprobendensia tur: ex contrario hoc modo: i,' te indigna nata afficio iniuria. rex. Si probus en,bene locaui Uinau eiu s improbus ,

D Diuortio

58쪽

Di Ortio te liberabo incommodis. JEx simplici parte reprehendentur, si ex duplici con. clusione alterutra pars diluitur, hoc modo: Namsi improbum cishontem erit limaueras,

cur me huic locabas nuptuis ζ Duxi probum , Erraui, post cognoui,ct fugio cognitum.. Ergo reprehensio huius conclusionis duplex est: incutior ista superior, facilior haec posterior ad emcogitandum. Item uitiosa es confirmatio rationis , cum ea re, quae plura significat, abutimur pro cemio unius rei signo, hoc modo: Necesse est, quoniam pallet, aegrotasse: aut necesse es peperisse, quo niam sustinet puerum infantem . 2 iam haec sua stonte certa signa non habenis non cetera quoque limitia concurrant: quod si concurrerint, non nihil huiusemodi signa adaugenis icionem. Item uitiosum es, cum uel in alium, uel in eum ipsum, qui diarit,id, quod io aduersarium dicitur, potes conuenire ioc modo: Miseri sunt qui uxores ducunt: at tu dux i alteram.Item uitiosum est i quod uulgarem habet defensionem, hoc modo: Iracundia inductus

piscauit, aut adolescentia, aut amore. Huiuscemodi enim deprecationes si probabuntur, impune maxima peccata dilabentur. Item uitiosum en , cum id pro certo sumitur, quod inter omnes non constat, quia etiam nunc in controuersia es, hoc modo: Eho tu, dij, quibus es potesas motus superum atque inferum, Pacem intersese concilian conferunt concordiam.

59쪽

LI EAR .ssc VNDv s FI m ita prosuo iure hoc exemplo usum Crespho tem Ennius induxit, quasi iam satis, certis ratim nibus ita esse demonstrasset. Item uitiosum est,quod iam quasi sero atque acto negotio dici uidetur , hoc modo: In mentem mihi si uenisset Quirites, non commisissem ut hunc in locum ueniret: nam hoc aut hoc iecissem:sed metum haec ratio fugit. Item uiatiosum en, cum id, quod in aperto delicto positumes, tamen aliqua leui tegitur defensione ioc modo: cum te expetebant omnes ,florentissimo Regno, reliqui: nunc sertum ab omnibus Summo periculo sola ut restituam paro. Item uitiosum es, quod in aliam partem , ac dictumsit, poten accipi. id est huiusmodi , ut si quis

potens ac factiosus in concione dixerit e Satius est uti regibus, quam malis legibus. 2 ram hoc tame si rei a uendae caussa potest sine malitia dici , tamen , propter potentiam eius qui dici non dicitur, sine atroci suspicione. Item uitiosium es falsis aut uulgaribus definitionibus uti. Falpae sunt huiusmodi, i quis dicat iniuriam esse nullam, nisi quae e pussiatione, aut conuicio conflet. Vulgares sunt, quae nihilo minus in aliam rem transferri possunt ut si quis dicat, quadruplator, ut breuiter descriabam, capitalis es: est enim improbus θ' pestifer ciuis. P am nihilo magis quadruplatoris, quam furis, quammaris, ut proditoris attulit definitionem. Item uitiosum es, pro argumento humere

quod in disquisitione positum est: ut si quis, quem D a furti

60쪽

furti arguat, dicat eum esse hominem improbum, auarum, fraudulentum d ei rei tesiimonium. esse, quod sibi furtum fecerit. Item uitiosum est, controuersiam controuersia dissoluere, hoc modo: riton conuenit censores istum nobis satisfacere,ex eo quod ause non potuisse adesse,ita ut iuratus fueratequod si ad exercitum non uenisset, id ne tribuno militum diceret ' hoc ideo uitiosum est, quia non expedita , aut iudicata res ,sed impedita, ct inseriti controuersia posita exempli loco profertur. Item uitiosum est,cum id, de quo summa controuersia ent, pa- runn expeditur, , quasi transactum sit, relinquitur, hoc modo: Apeste futur dictio, si intelligas: Mi- , Tuli dari arma, qualis,quigest, fuit, 'mIubet, potiri si studeamus Pergamo: Quae ego profiteor esse mea. nam me aequu es frui Fraternis armis, mihiq. adlucarier, Vel quod propinquus, uel quod uirtute aemulus. . Item uitiosum est, ipsum sibi in sua oratione dij sentire , ct contra ea . quae ante dixerit, dicere

hoc modo: Qua caussa accusem hunc,nequeo expatando euol

si ueretur,quid eum accusem,qui est probus e Stu inverecundum animi ingenium pigidet, Quid eum accusem,qui id parui auditu existimet e. 2Von incommoda ratione uidetur sibi Ostendissequare non accusaret. auid, quod postea ait '