장음표시 사용
111쪽
88 Io. S ARE s BERIANsΙ Imetiremur profectum : inventi sunt qui laetane,& ubi,neque enim ad palmum vi4 sunt proce-cisse ad quaestiones pristinas dirimendas, neque propositiunculam unam adiecerant. Quibus urgebant stimulis, eisdem & ipsi urgebantur.
profecerant in uno duntaxat , de sicerant modum,nmdefiam nesinebat: adeo quidem vide reparati ne eorum posset desperari. Expertus itaque sum
quod liquido colligi potest . quia sicut Diale. Aica alias expedit disciplinas sic. s Sola fuerit,
iacet exsanguis & sterilis, necad fructum phialosophiae foecundat anima,si aliude no concipit. 1
FS τ tamen quod solitaria pollicetur & prae
stat solius grammaticae subnixa praesidio. propositas enim de se cxpedit quaei iones sed ad calia non consurgit. quale est, an affirmare sic enunciare. & aci simul exstare possit contradictio. hoc utem quid ad usum vitae conserat, si non est adminiculans alii quisque diiudiceti: Caeterum an Voluptas bona sit: an praeeligenda virtus , an in summo bonae habitudines, an sit in indigentia laborandum: purus & simplex Dialecticus raro examinat: at in ijs .vivendi, vel ad beatitudinem , vel ad incolum tem, versatur utilitas : licet enim logica seipsam expediat, propter alia tamen magis inventa est. fere ergo, ut spiritus animalium , ea disponit,& vegetat,& humores regit,& fouet ad vitam animalem : ab
112쪽
METALOG. LIB. II. 89 ipsis tamen humoribus natatur, & subtilitate
sua, & vigore, magnam molem agitat, &ad se disponit, quantum non noxia tardant corpora: siclogica ab aliis ducit originem, easque disponit, & mouet quantum inertiae & ignorantiae nocumento non retardatur. quod pIanum est iis,qui ct artem disserendi nouerunt , & alias disci.
CApITVLVM. XII. In quibus conset exercitium eius O quo etti - mr instrumento.
VE R s A T V R exercitium Dialecticae in omnibus disciplinis,Siquidem quaestione
habet materiam. sed eam, quae hypothesis dici tur,id est,quae circostantiis implicatur relinquit oratori. Sunt autem circunstantiae, quas B thius in quarto Topicorum enumerat, quis,qui duei, quibus adminiculis, cur, quomodo, quando. Thesim vero vendicat sibi: id est quaestionem,a prae dictarum circumstatiarum nexibus absolutam: Communiorem enim speculationem aggredi itur, nec iure suo descendit ad singula : quod si quando euenit,hospitis more,bonis fruitur alienis. Porro instrumentum quo alterutra utitur, propositio suo deseruiens, oratio est. illa enim quae iudicem mouet , alium a confligentibus, continua utitur oratione, &inductione frequetius . eo quod ad plures est , & plerumque populum captat: Haec autem in ercisa oratione,&
113쪽
so IO. SARESB ERI ENs Iscrebrius utitur syllogismis: quia de aduersarii pendet iudicio ; & ad unm est, cui si fidem fece .rit , finem propositi appraehendit. Neque enim
sermone mhabet ad populum, nec arbitrium legis expectat. Ipsa quoque ratio , quam ora tici vestit,& adminiculo sermonis , ad animam , per aurem,ingrediens,ipsam mouet, itidem instrumentum est. Immo haec est quae facit vi oratio sit instrumentum. Virtus enim orationis est mens atque sententia: sine qua nec vigere nec mouere potest oratio. cum itaque quaestio sit materia, ratio vel oratio instrumentum, artis opera singulariter in eo versatur, v t instrumenti copiam faciat, & doceat usum eius. materiam enim praestanc communiter allae disciplinae. siquidem undique emergunt quaestiones , sed non Undique absoluuntur. si
uante utilitat issentia probabilium, o quasi puriter necessana non facilei innotescuntH
TR E s itaque facultates,naturalis, moralis,& rationalis, materiam praestant: quia singulae suas exponunt quaestiones. quaerit enim, ethica , parentibus magis, an legibus, oporteat obedire, si sorte dissentiant. Physica, Mundus aeternus sit, aut perpetuus, aut initium habuerit, & sit finem habiturus in tempore, aut sit nihil horum. Logica, an contrariorum sit e den
114쪽
sse disciplina quoniaeorsi idem lentus. quaerunt ergo singulae, & licet suis muniantur principiis, eis tame Logica methodos suas copendis. scillicet rationes,co muniter subministrat, Unde non modo ad exercitationem, sed ad obuiationes,ddad.secundu philol hiam disciplinas utilissima
est. Nam& de proposito methodum habens; facile argumentariar, & qui multorum opiniones sciens , non ab extraneis, sed a propriis loquitur documentis . commode obuiat, immutans quicquid non bene dictum videtvr : de qui circumstantes attendit rationes , in lingulis verum fatilius discernit a falso, , habilior redditur ad intelligendum & docendum, quod philos phantis propositum expetit, & osticium exigit. Cum autem dialectica inquisitiua sit, ad Omnium methodorum principia viam habet: Siquidem ars quaelibet suas habet methodos, quas nos figuraliter adulationes veladitus post Lmus interpretari,& inquisitioni succedit inuentio, nec apprehendit scientiae fruatim cui quaerendi displicet studium. Sed demonstrativa necestarias methodos quaerit, & quae illam rerum inhaerentiam docent , quam imposiabile est diliolin. hoc enim dumtaxat mecessarium est, quod aliter esse impossibile est. Caeterum quia
vires naturae, aut nullus paene scrutatur, aut ra
rus ,& numerum possibilium solus Deus nouit, de necessariis plerumque non modo incertum; sed & temerarium iudicium est: Quis enim nouit penitus ,.quid est e possit, aut non possit. Si peperit, cum aliquo concubuit, & corrMpta est, necessarium esse duxerunt secula multa.
115쪽
sa. Io. SARESBERI ENs I S. Sed tandem in fine temporum non necessarium elle docuit integerrimae virginis partus. Quod. enim simpliciter necesse est , nullo modo aliter esse potest: mutari vero potest, quod a deter- iminatione necesse est. Victorinus in Rhetoricis in explanatione necessiatij hoc ipsum docet,&quod ad partum corruptio, non quidem necessario , sed probabiliter, consequatur. Augustinus quoque rationes, quae necestariae sunt, esse
asserit sempiternas, & nullo modo euacuari posse . Probabilium vero rationes mutare poste palam est , nisi necessaria fuerint. Vnde constat quam arduum sit demonsitatoris propositum, qui seni per necessitatem sequitur, & a veritatis, quam profitetur, principiis non recedit. Si etaim veritatem deprehendere quae sut aiunt Academici nostri tanquam in profundo putei latet,
magnum cst, quantae vivacitatis est, non modo viritate, sed ipsius necessitatis penetrare arcana,
Siquidem existentium , quam possibilium , faciliorest assignatio. Vacillat itaque in naturalibus, plerumque scorporalibus ,& mutabilibus dico) ratio demonstrandi: sed in mathematicis esticacissime conualescit. quicquid enim in numeris , proportionibus, figuris , similibusque ab
ea colligitur, indubitanter verum est, & aliter esse non potest. itaque ad demonstrandi scientiam non aspiret, eui probabilia nota non fue-iint. Demonstrative ergo principia necessaria
sunt: dialectice, probabilia. unde & Dialecti-c iis ab illis abstinclait, quae nulli videntur ne habeatur insanus: δί a manifestis, ne palpare videatur in tenebris:& iis duntaxat insistet, quae
116쪽
aut omnibus , aut pluribus , aut praecipuis , in unoquoque generum isseta erunt.
P R i N c t P i A itaque Dialecticae probabilia sunt; sic Demonstrativa necessaria. Quod si quid probabile ,-neccisarium est,ad utraque poterit pertinere: sed aliunde ad alteram. Sola enim probabilitas dialectico susticit. unde Ci-
cero in secundo Tusculanaxum: Nos qui stilum urprobabilia , nec quam suod derasi, nile occurrit, pr gredi p6summ, in ref rere siue iracungia, em re elιι ιι-mpertinaciaaarat unam. Idem quoque alibi. Hancnstoisaar . Gadenua nostra licenciam .int quicquidpra a bile octurni nostra iure hie des ndere. E ih autem pro
babile, quod habenti iudicium etiam 1 su perficie innoteicit, si ς quidem in omnibus, & sem per i ut in paucissimis, S admodum raro aliter existens. Quod enim semper sic; aut frequentil-sime: aut probibile est, aut 'liactur probabile: etsi aliter elle possit: Tanto autem probabilius, quanto habenti iudicium facilius de certius innotcscit. Sunt eniim qnaedasti tanta Probabi litatis luce conspicua, Vt ctiam necellaria reputentur. Quaedam autem, eo quod opinioni minus familiaria lint, vix ascribuntur probabilibus. Siquidem si opinio tenuis ; iudicio vacillae incerto:si vehemens, transit in fidem , tu adiu- dicium certum aspirnat. Si autem adhuc eius vehementia inualescat. vi aut noli protendi aud
117쪽
s 4 lo. SARESBERIENSI sparum possit, licet infra scientiam sit, tamen
scientiae,quod ad certitudinem iudiciJ,coaequatur. Quod quidem palam est, authore Aristotele, an his, quae sensu solo cognoscuntur, & aliter est e pollunt. ignotum enim erit, cum occiderit Sol , si adhuc feratur seper terram aut in nostrum sit hemisphaerium reuersurus. eo quod tunc cesset sensis, per quem lationis eius habe batur scientia. fides tamen lationis&reditus lata est, ut aliquatenus videatur aequis cum scientia passibus' ambulare. Si vero sensus scientia parit eius.quodaliter esse non potest,ut si quis lineam, visu docente, longam sciat,aut stiperficiem coloratam, cellante visu non evanescit quide scientia, eo quod rem ita esse necesse est. Ergo quod divisim in omnibus, vel in pluribus alicuius generis, inuenitur, & uniuersaliter in omnibus sta-stuendum est : aut ferenda instantia in quo non sic. Est autem instantia alicuius talis obuia positio, collectae uniuersitati praeiudicans. Scientia
itaque probabilium copiosa , expedi tissimam
propositiossit dialectica , quid probkma.
FS τ autem dialectica propositio , contra quam sic in pluribus se habentem , non est
instantia: id est, argumentum ad positionem. Qui vero tales propositiones prae mente habet,& si quae sunt positionum instantiae in omni genere controuersandi,ada Mn quidem copiosisserit, & ctiamsi philosophice secum exerceatur,
118쪽
non modice scelix. Potens enim est de omni problemate, ethico scilicet, physico, & Logico probabiliter disputare. Est autem problema dialecticum, speculatio contendens vel ad electionem & fugam, vel ad veritatem & scien- tiam , aut ipsium,aut ut adminiculans ad aliquid aliud huiuimodi : de quo aut neutro modo opinantur , aut contrarie, plurimi sapientibus, aut sapientes plurimis , aut utrique idem eisdem. authorem definitionis indicat stylus , &Aristotelem faciunt verba manifestum. Sed & sensus Verborum. Neque enim problema dialecticum censuit, quicquid inter aflirmationem negationemque deducitur , nec artis suae opificcm, in illius ventilatione credidit exercendum , quod nec per se, nec per aliud praedictarum dis .ciplinarum alicui prodest. niam quod ais, contendens ad Erebon m demon, etsi sint qui ad ethicas 'duntaxat quaestiones referendum putant, ego etiam ad phisicas arbitror pertinere. Sed ad Logicas, aut nihil, aut minimum. Si quidem &ibi virtus, & vitium, & similia electioni vel fugae materiam praestant, hic autem sanitas, aegritudo causae. signa, & circumstantiae singulorum. Porro ad scientiam & veritatem trium disciplinarum quaestiones aeque contendunt. Vtrum
voluptas eligenda sit, vel non, ethica speculatio, propter se utilis. Vtrum mundus a temus,
vel non, spsculatio quidem Phisica est,ad scientiam & veritatem.& forte ad aliud prodest. vicum creatus innotuerit, tanti operis veneremur authorem, cum transitoriis, vilescat moribus piis, eo quod vanitati subiectus est to- G iij
119쪽
9s ' I o. - S A REI BERIENSIS tus. an cofi tradictoriarum, sit semper altera vera, vel non, Logica speculatur,& ad aliud confert veritatis huius habere scientiam . qui igitur de lana Caprina contendunt iugiter, dialectica quidem problemata non exercent; & tam ab ar- tilicis materia, quim ab ossicio remoti sunt. Si quidem materia eius thesis, vel positio est. Est autem positio, opinio extranea alicuius notorum secundum philosophiam,vi quonIam Om
nia mouentur, quod Heraclitus: aut unum est.
cias, quod Melissil*. nullus enim , qui mcntem habeat, deducet in quaestionem, quod nulli videatur , nec quod omnibus manifestum est, aut his, quorum iudicium obtinet. Nam haec non habciat dubitationem rilla autem nerdo ponet. Quocirca nullam liberalium disciplinarum utiliorem elIe crodiderim , quam istam : aqua in
omnes philosophiae partes facilis & Relix est proceiliis. ad nullam enim scientiam inuenitur infirmus, cui probabilia innotescunt. CAPIT VLVM. XVI.
uod omnes at, professores haluae Aristoteli
VN or quidem manifesce videtur insaniae, illi detrahere disciplinae , quae omnes alias instruit, & sine cuius beneficio nullus recte in-hestigationibus phisicis procedit. Scripserunt de ea quaplures, & liij quide sicut acutissimi, ita k diligentissimi philosophorum . quos omnes reprehendi palam est, ab his,qui artem hanc cri-
120쪽
minantur. Studij namque detractio, authoris dubitata criminatio est. Vnu scio, quod Corni ficium posteritas illis nequaquam praeferet. NaAristoteles, Apuleius, Cicero. Porphirius, Boecius, Augustinus , ut Eudemum, Alexandrum, Theophrastum , & alios expositores taceam , quorum tamen celebris gloria est omnes artis huius, velut triumphatricis , inter alias grandi praeconio erexere vexillum. Sed cum singuli suis meritis splendeant, omnes se Aristotelis adorare vestigia gloriantur. Adeo quidem ut commune. omnium philosophorum nomen prae menna
quadam sibi proprium fecerit. Nam dc antonomatice, id est, excellenter philosophus appellatur. Hic ergo probabilium rationes redegit irartem, & quasi ab elementis incipiens usque ad propositi perfectionem evexit. hoc autem planum est his, qui scrutantur, & discutiunt opera eius. voces enim primo significativas, id est sermones incomplexos , de grammatici manu accipiens , differentias & vires eorum diligenter exposuit, ut ad complexionem enunciationum,&inueniendi iudicandique scientiam facili sis accedant. Sed quia ad hunc elementarem librum, magis elementarem quodam modo scripsit Porphirius, eum ante Aristotelcm elle credidit antiquitas praelegendum. Recte quidem si recte
doceatur: id est , ut tenebras non inducat crudiendis, nec consumat aetatem. Indignum enim
est si in quinque voculis addiscendis , quis Vitam ; ut ei desi t sipatium procedendi ad illa quorum gratia debuerant haec praedoceri. unde quo