장음표시 사용
171쪽
plenum, nosse Huma; in nulli tibi, A Mica , in pluri mis bene sientire , humana perfecEo est. Cumulus itaque scientiae, in hoc duodenario solidatur. Inuestigatio Plutosopnica, undenarit sobrietate contenta est:&, si ultra progreditur , profectum situm gratiae ex magna parte ascribit. Nam pulsantibus aperit gratia,& voluntatem suam,quae originalis omnium causa est, reuelat Dominuste contradictionis aduersarium pergit ex intentione plenius conuincere. Haec ergo, quae dicuntur naturales, & quodammodo element res sunt , praeiacent quaestiones. scilicet, qui quantum,quale, etenim & exinde cum in his gymnosophistae fuerint instituti contradictionerti formant, eamque, ut dici soler, νn arcto eampo, distrahentes, ad reprimendam partem oppositam, rationis suae nituntur aculeis. tendit enim
quisque euacuare , quod apud alium statutum O. Sed quia naturalium prima est inquisitio ,in ipsa primo decem prςdicamenta formata sunt excogitatique sermones , quibus de his, quae
primo occurrunt sensui, aut intellectui, qualia sint corpora aut spiritus, 3-, ouantum in quale esset, aut secundum caeteras questiones naturaliter procedentes , declararetur unum quidque eorum. Vnde& praedicamenta dicta sunt, liue in sermonibus, siue in rebus, decem genera praedicabilium, quae sic ad singulares indiuiduasque substantias applicentur : quae de ipsis iudicent quid sint, quantum, sudes ad aliquid, Vbi, quan-
his, qui ex toto corde querunt eam. Porro Lorigicus decem institutionis suae elementa cognosi.cit, & cum in his plene fuerit educatus; in par
172쪽
I4o Io. SARESBERI ENs Isdo , si tum , quid habeant, faciant, aut patian- . tur. Primum itaque praedicamentum est in his, quae de aliqua substantiarum indicant quid sint. Secundum in his qqae quantum: tertium ad aliquid: quartum , quale: quintum v bi: sextum
quando septimum situ mellte : octauum hebere : nonum facere: Decimum, pati. Et haec qui dem sic multiplicata sunt, quoniam .pud Philo ἐ-phos maxis e vigebat speculatio corporalium cuante Zenonem , aut nullus, a 't pauci admodu, aliquid de anima aut i piritibus incorporeis recte scia ierinta hic enim est, sicut Hieronimus autorcst, qui immortalitatem tradidi animarum. vii quesitum ei te & quaedam alia, vix congrne pO- terunt spiritibus applicari. quoniam haec praedi- eam eta, pro parte corporibus praecipue addicta sunt. Prima itaque contemplatio, & quodammodo naturaliter Philo pnantium , versatur
in speculatione lubstantiarum. sequenS autem, Mathematica est; imitaturque naturam. Vnde
Mathemat cus ab antiquis dictus est shnis natu-rchum Pndo 'honιm. Sicut enim naturae scrutator, inquirit de Cleonte aut Callia, quid sit, aut qualis, aut quantus, sic Mathematicus, cum substantiam cius abstraxerit, inquirit de ea quid fit, aut qualis, aut quanta, & deinceps,naturalium more Philosophorum , ad ulteriora progreditur. sed apud eos, qui purioris philosophiae vigent acumine, pridem receptum est, secundae mathesi locum non esse , ne philosophicus labor procedat in infinitum . de semper vagetur inquisitio : quae semper tendit ad finem. lique iam spoliatus omnino amplius nudari
173쪽
ME TALOG. LIB. III. I Inon potest : &siue formam a materia abstraxeris siue materiam subduxeris formae , superfluus erit exinde labor , aut circungant f &proprietatibus; quas non admittit, vestire formam , aut quas illa non lictet, spoliare materiam , ergo quicquid ultra temptatur, non constitutio naturae, sed figmentum amnu est, subtilitate mathematica laborantis. Cum enim quaeritur quid est an eclo,, dc respondetur color talis, quicquid ei, ad subsistentiae discretionem ad ij citur,aut effecturn redolet, Sc sic substantiae obnoxium est, aut potestatem capit, cuius forte operatio nondum est. quod si procellerit inquisitio, ut quaeratur quanta, aut ubi sit, ad corporalium diuerticula fugiendum est. Unde pauciores illos credo peragrasse philosophos qui naturae arbitro mathematicu per omnia coaequant:
opinantes in alijs inuenire haec genera praedicamentorum , quae in corporibus, de sipiritibus manifesta sunt. Omnia ergo genera speciesque substantiarum , & qualitatum aliorumque primo ingerunt praedicamento: quonia appositione generis aut speciei primae satis fit quaestioni, id est declararatur de aliquo quid ipsum sit. Deinde pro genere quaestionum sequetia dispo nunt. hoc quidem ab Aristotele videtur alienu. Ait enim manife1 una quoniam quicquid est significat,quandoque quidem substantiam,quandoque autem quale quandoq. aliquid aliorum praedicamentorum. Nam quando posito homine, dixerit ipsum hominem ess e , vel animalά&quid est dicit& substantiam significat. Quando vero posito albo colore, quod positum est,
174쪽
142 Io. 'SAR EsBERIENs Is dixerit colorem esse, quid est, dicit, & quale, significat. Sic posita cubitali magnitudine, si dixerit eam elle magnitudinem, quid est, dicit, de quantum significet. Similiter autem dc in alijs, unumquodque enim talium , siue idem de eodem dicatur, siue genus i de hoc, quid est significat. quando autem de alio, non quid est significat sed quantum, aut quale, aut aliquid aliorum praedicamentorum. Equidem non hic videtur author exprimere, quod in eodem praedicamento, & si eundem modum habeant praedicandi , sint omnia genera. aut quod nouem genera accidentalium rerum non praedicentur de substantiis aut quod eodem modo praedicentur de subiectis & de contentis suis. Isidorus, Alculnus δέ quidam alij sapientum, omnia alia de primis substantiis allerunt praedicari. & stententiaim plenissimam decem praedicamentorum absolutione perficiunt, ut in hoc eorum patet exemplo. et mus, magnus Orator , filius illim; flans in templo hodie infulatus, λβputandosa atur. Perfecta enim sententia est, & subiecti, id est illiu
de quo agitur,substantiam,qualitatem,& quantitatem, cum caeteris, iudicat: & si forte minus proprium dederit quantitatis exemplum. Vtique sicut primam substantiam, si iis informatam accidentibus, parens omnium natura crea-
uit, sic & singularia accidentia, quibus eadem informatur,mstantiis singularibus concreauit. Ea vero quae intelliguntur, I singularibus abstracta, qualia sunt secundae substantiae, ut di- etiam est , quaedam ex ratione probabili animi
figmenta sunt. Et quidem sicut in substantiis
175쪽
bae primae dicinitur, quae reuera substantiae sunt,& singularitate essentiae accidentibus sub ijacent, illae vero secundae, quae ex conformitate singularium intellectu non casso concipiuntur, sic & primae, ratione proportionis, pollunt dici quantitates & qualitates, quae primis singulariter insunt, & secundae quantitates:& sc in aliis, quae a singularibus quadam ratione si militudinis , abstrahuntur. Constat autem , ut ait Isidorus , appellatas esse categorias , eo quod non possunt nisi ex subiectis agnosci. Vnde& praedicamenta recte nominantur : eo quod rebus praesentibus , quas constitutio naturae
ostendit, dicata , id est , addicta sunt. Dicaresquidem, addicere est:iuxta illud Virgilij.
-Con sis iungam stabiti propriamque dicabo. Sic autem addicta &nt aliis, ut agnosci nequeant sine illis. Nam ut praemissiim est,si phantasiae rerum volvantur in mente,inanis est conceptio, si exemplum eius inuenit non potest in re subiecta. Siquidem niuersitas ruinum, hi uria naturae est.. qua imitur,quicquid in rebus actualiter nequaquam inuenitur. Et quoniam agnos cuntur ex subiectis, talia sunt, ut ait Boetius, praedicata , qualia subiecta permiserint. unde
Virtus praedicamentorum, quae in operibus naturae viget, circa diuinam excellentiam evanescit. Illuc enim tracta verba mutantur omnino, aut falsa sui multiplicatur & labor cu errore eorum, qui vim praedicamentorum extendunt ad omnia , & fines naturalium excedentes, stibuertunt,integritatem artis, dum regulas non pati
untur, suis generibus limitari. Omnis enim re
176쪽
gula , & uniuersitas omnis , alicui generi ae- Commodata est, cuius ambitum si lasciuiendo excellerit illico vitiatur. Profecto rerum praedi camen talium , & sermonum, perutilis est notitia & evidens ab Aristotele disciplina, uniuersa describit ,& diuidit docet quae veniant ad comparationem , quae susceptibilia contrariorum
sint, quae sint, quorum contraria: quae totius contrarietatis ignara : exemplum relinquens
posteris quo ad veri notitiam compendio simmeperuenitur. Et quia multiplicitas sermonum, plerumque intelligentiam claudit, quotiens dicatur unumquodque docet elle quaerendum. Eo enim pertinet, quod in oppositis & his,qua Imm aut simul, dicuntur & in speciebus motus,
dc huiusmodi, modis librum expleuit. Nihil
cnim utilius ad scientiam , aut vi storia, distinctione eorum quae multipliciter proferuntur, Co- tingit autem tractu temporis, & ad qui et centevtentium volontate , multiplicitatem sermonum nasci, itemque extingui Nam apud Aristotelema uti else figniticabat, cum modo potius videatur indicare facile secantis acumen: sc enim dicitur gladius bis acvim quoniam utrinque facile secans. quamuis &hoc, perspicatius intuenti, ab acumine angulorum appareat euenire. Corpus enim acutissimuest, ubi in anguloacutissimo coeunt superficies eius. Nam si obtusiis superficierum coeuntium fuerit angulus & corpus obtusum elle in aliquo multiplicius dicitur, qui ira Aristotelis tempore diceretur & quae tunc verba aliquam, nunc serte nullam habent significationem. Si iΔm mul-
177쪽
ta renustentur quae iam cecidere , cadentque , quae nune sunt in honore docabula di dolet usim quem penes ar.
bitrium e= .m 'us m norma loquendi, sed plane magis dedocent quam erudiant, qui in hoc libello legunt uniuersa,& eum breuitate sua contentum esse non sinunt. quicquid alicubi dici potest, hic congerunt quibus grauior esse videtur confessio. quam ignorantia veri. deridebat eos noster ille Anglus Peripatheticus Adam, . cuius vestigia sequuntur multi, sed pauci praepediente inuidia profitentur. dicebatque se aut nullum,aut auditores paucissimos habiturum si ea simplicitate sermonum, & facilitate sententiarum dialecticam traderet, qua ipsam doceri expediret. habui enim hominem familiarem as. siduitate colloqui j & communicatione librorum ,& quotidiano fere exercitio super emergentibus articulis conserendi. sed nec una die discipulus eius fui ei tamen habeo gratias, quod eo docpnte plura cognoui, plura ipsius , quoniam aliud ratione consulta praeelegeram , ipso arbitro reprobaui. Itaque hic, sicut ubique facilitati arbitror seruiendum. Neque haec omnia
eo praelibaui proposito, ut ubique dicantur: sed ne sileantur ubique,quae alicubi dici expedit , librum commendaui, nec parallet. qUOniam reuera commendabilis est. Caeterum si plus iusto, charitati indulgeatur, quae ad prima artis elementa studiosius rudes , detractantes inuitat. De pueris olim dant crusitati blandi. Doctores, elementa delint 'νt ά ficere prima.& quia ei a plerisque amplius derogatur eo Ve-
178쪽
rum vel rectius Perier mentas.
LIsεR Periermeniarum , vel potius Periermenias, ratione proportionis, syllabicus est, sicut praedicamentorum elementarius.nam elementa rationum, quae singulatim tradit in sermonibus incomplexis, iste colligit ,& in modum syllabae comprehensa producit ad veri fausique significationem.tantae quidem subtilitatis est habitus ab antiquis , ut in praeconium eius celebratum serat Isiodorus. quia Aristoteles Periermenias scriptitabat , calamum inguebat.Caeterum sui pace omnium loquar) quicquid in isto docetur libro , copendio Dus & manifestius poterit quilibet doctorum quod & multi faciunt, excepta reuerentia Verborum indoctrinalibus parare rudimentis,quas introductiones vocant. vix est enim aliquis, qui haec ipsis non doceat, adiectis aliis . non minus necesiariis. hoc utique', quia sine his, artis scientia comparari non potest. Percurrunt itaque quid nomen quid vernum quid oratio,quae spe cies eius,quae vires enunciationu,quid ex quatiatate sortiantur,auequalitate, quae determinate verae sui aut falsae, quae quibus aequipolleat, quae consentiat sibi, quae dissentiant, quae praedica
179쪽
diuisim,quae coniunctim praedicentur,aut conuersim, & quae non. Item quae sit natura modalium,&quae singularium contradictio: in his autem articulis operis huius praecipue summa consistit. habetque sicut sententiarum subtilitatem , ita non mediocrem dissicultatem verborum. virisque vero habenda est gratia, quoniam S sensus erudit & verba exercent.praeterea reuerentia exhibenda est verbis authorum, cum cultu &assiduitate utendis tum quia quandam a magnis nominibus antiquitatis praeferunt maiestatem, tum quia dispendiosius ignorantur; cum adurgendum aut resistendum potentissima sint. Siquidem ignaros in modum turbinis rapiunt & metu perculsos exagitane, aut prosternunt. inaudita enim philosophorum verba tonitrua sunt. Licet itaque modernorum,& veterumuit sensus idem, venerabilior est v iustas. Dixisse recolo Peripateticum Palatinum, quod verum arbitror , quia facile esset aliquem nostri temporis librum de hac arte componers , qui nullo antiquorum quod adeonceptionem veri, vel ad elegantiam verbi, eisit inferior. Sed ut authoritatis fauorem sortiretur aut impossibile , aut dissicilimum. hoc ipsum tamen afferebat maioribus aescribendum , quorum floruerunt ingenia ,& inuentione mirabili pollentes , laboris sui fructum posteris reliquerunt,Itaque ea, in quibui multi sua
tempora consumpserunt,in inuentione sudantes plurimum, nunc facile, & breui, usus affe-quitur : fruitur tamen aetas nostra beneficio
praecedentis, &sepe plura nouit, non suo qui-
180쪽
dem praecedens ingenio, sed innitens viribus alienis, & opulenta prudentiapatrum. Dicebat Bernardus Carnotensis , nos esse quasi nanos, gigantum humeris insidentes, ut possimiω plura eis & remotiora videre , non utique profrij Vi-Bis sus acuminei aut eminentia corporis, sed quia naν- in altum subvehimur & extollimur magnitudine gigantea Ex his facile adquieuerim, quia artis praeparatitia & multos articulos veritatis tradunt artium praeceptores, etiam in introductionibus sitis aeque bene antiquis,&forti co- modius. Quis enim contentus est ijs, quae vel Aristoteles in periermeniis docet Z quis aliunde conquisita non adijcit. omnes enim totius artis summam colligunt, & verbis facilibus tradunt. vestiunt enim sensus miliorum quati cultu quotidiano, qui quodammodo sestiuior est cum antiquitatis grauitate clarius insignitur. sunt ergo
memoriter tenenda verba auctoru, sed ea maxime quae plenas sententias explent: & quae commode pollunt ad multa transferri . Nam & haec - integritatem scientiae seruant, & praeter hoc a seipsis tam latentia, quam patentis energiae habent plurimum. Sunt autem pleraque, quae sasuis auellas sedibus, aut nihil, aut minimum sapiunt auditori. qualia fere sunt omnia Analyticorum exempla. ubi literae ponuntur pro te
minis r quae sicut ad doctrinam proficiunt: sic tracta alias, inutila sunt. Regulae quoque ipsae, sicut plurimum vigoris habent a veritate doctrinae: sic in commercio verbi minimum possunt. N am quod dicitur in toto esse alterum alteri vel n toto non esse in niuersanter aliquid de ad uapra