장음표시 사용
191쪽
ME TALOG. LIB. III. Is 9 homine figurative scilicet, per Synecdochem dicitur. ex quo liquet, quod qui ob unius partis
euidentiam corpus dicitur, idem Sc anima dici potest, ob alterius dignitatem.Sed minutiores philosophi, cum Porphyrio , vulgi sequuntur opinionem. qui fere id ioluiri conlueuit approbare , quod iensibus patet. Plato autem & tam Stoicorum.quim Peripateticorum dogma, hominem rectius animam quam corpus dici declarat. Quam sequius sententiam Marcus Tullius in libro de republica, ait Tu non es uquem exterior Dura delignat, sed mens cuiusque, is est quisque: Doctoribus quoque Ecclesiae, Augustino,& caeteris id ipsium placuit. Siquis hinc dubitat, legat scripturas,quae principatum personale quodammodo animae tribuunt: & corpus hospitio comparant aut indumento. Item quintus copiosissime docet, quot modis dicatur
proprium: & in his, quid proprie de multipliciter docet quando recte positum sit, & quando sit perperam assignatum . utilissima autem est haec speculatio ad astruendum & destruendum, quoniam proprium, quod proprie dicitur , d cuius pronium est , se iniacem mutua praedicatione coucludunt.
CAPIT VLVM VIII. De Titulo dis mendi qui exercetur in Sexto.
Ρo R R o siextu, de distinitione est, Sc artem dissiniendi luculenter tradit . ut qui illum plene nouerit, in statuendis aut euacuendis di
192쪽
finitionibus haesitare non debeat. Porrci regu-
lam definiendi arctissimam docuit, & quam
plene aut nullus aut rarus assequitur. Itaque Aristotelem prae caeteris omnibus, tam aliae dis serendi raciocinationes,quam definiendi titulusi l astraret, si tam potenter astrueret prOPria, quam potenter destruxit aliena. Caeterum licui validior hic expugnator extitit, quam asterior, ita plerique validius ait erunt, quam impugnent. neque enim omnes omnia poliunt, dc quisques emcaciam attendat gratiae proprio munere insignitur,ut de fidelibus taceam, Nassi carmina, Cicero causas taliciter agit. Pythagoras natu- Iam excutit, Socrates morum praescribit normam : Plato de omnibus persuadet, Aristoteles argutias procurat.Sumpserunt hinc doctrinae
suae primordia Marius Victorinus & Boetius cuCicerone, qui singuli libros definitionum ediderunt, illi quidem distiniendi nomen. usque d quindecem species dilatauerunt, describen. di modos distinitionis vocabulo subponentes. Huic vero, de substantiali praecipue cura est. quae sic constare debet ex genere & substantialisus diilarentiis,ut proposito coaequetur. Recte enim assignata est,cum fuerit aequalis definito deplanissima utitur interpretatione. amouenda est ergo,non modo aequi uocationis impostura sed omnium quae incerta sinit sugienda obscuritas. quoniam euidens esse debet, quae redditur ut aliud innotescat. ergo & transationes declinandae & quaecumque proprie non dicuntur.ut lex,
mensiura, . 3λ eorum qua naturaliter ruinasiunt.
sunt autem ut ait Aristoteles,huiusmodi,peiora
193쪽
transsatione. Na trassatio facitquodamodo notuquod significatum est.per similitudinem.omnes enim transferentes, secundum aliquam similitu- .dinem transserunt. Quod autem huiusmodi est, non facit notum. nam neque similitudo inest,se- cundum quam mensura vel imago lex est,neque dici solet. Quare si proprie mensuram vel ima. ginem legem esse dicit, mentitur. imago enim est,cuius generario per imitationem est. hoc autem non inest legi. Si autem non proprie, palam quoniam obscure dixit. & peius quolibetu eorum, quae secundum transtationem dicuntur. Nota autem sic accipienda sunt, quod bone dispositis intellectu innotescant. Quod autem nec ex .simpliciter notioribus, nec ex his, quae nobis notiora, positum est, non facit ad definitionem. Diuitatim quoque, idest, aequi- membrem distitillo,oportet fieri distinitionem. ut si quaeratur quid sit eculatiua scientia, neutrum , nec speculatiualcilicet, nec scientia, relinqui debet ambiguum: In ipsis quoque sub tantialibus dissinitivis nihil ponendum est . quod vergat ad passionem. auctore si quidem Aristotele, omnis passio magis facta, ab ij cit a
substantia. differentia autem non huiusmodi. nam magis saluare videtur id, cuius est differentia. dc simpliciter impossibile est haec singulum,sne propria differentia. Nam cum non est grest sibile non erit homo. simpliciter autem dicen dum, secundumqua alteratur habens , nihil horum diffentia illius. omnia enim huiusmodi,cum
magis fiunt abhciunt a substantia. quare si aliquam huiusmodi differentiam assignau1t,pcc-
194쪽
eauit. simpliciter autem non alteramur secundu differetias. unde etiam Plato arguitur,morte
in animalium definitione, ponens. Licet enim non fiat,id est magis auet minus praedicetur, eo quod huiusmodi non suscipiunt magis aut minus, differentia tamen non est. sed forte rectius habitum notat,& passionis habilitatem, aut ma- gis necessitatem indicat patiendi hoc autem facile suadebitur Christiano, qui immortalitatem cxpectans conditionem vivendi credit mutandam in melius, non corrumpi naturam. Glorificabitur enim substantia, & sine corruptione sui eximetur a necessitate patiendi. Ipsa quoque habilitas passionis perpetiendae penitus evanes-
cci quando mortale immortalitatem induci
morte absorpta: & corruptibile nunc: incorruptionem possidebit. Nec mirum mortalitatem passibilitati ascribi, cum immortalitas ipsa se- cudum Aristotelem passio sit dicenda. ait eniim Passio vitae & casus, immortalitas videtur esse, Quoniam autem verum est quod dicitur, palam fiet, si quis concedat ex mortali Eliquem fieri immortalem. Nullus enim dicet aliam cum vitam sumere, sied casum aliquem,vel passionem huic eidem adgenerari , quare non est
genus vita immortalitatis Vtique. & hinc constat quin mortale& immortale, non sunt uiuen . tium species aut differentiae: se a potius modos se Viuendi indicant , aut naturae. conditionem
Equidem nihil mali in substantia, nam quod cu- 'iulque optimum , in substantia maxime. est autem dissicile, nisi multam rerum notitiam habenti regulariter definire, cum substantialia sae.
195쪽
ME TALO C. LIB. III. I 63pe incerta sint, vel ob dissicultatem rerum, &ignorantiam vel propter ambiguitatem sermonum. Sunt & etiam plaeraque quae Urgente natura propriis definitionibus carent:vt principia, eo quod sursum pergentibus, eorum, quia non sunt genera, non occurrunt dc indiuidua: eo quod differentiis substatialibus ab inuicem non separantur : porro hic descriptioncs pro definitionibus sunt, probabiles quidem magis, quo ad definitionum formam magis acceste- Tint. earum tamen maior est indulgentia. est autem quidlibet fecille facilius, quam benefeciste. quia virtus semper in arduo est, cum vero de definitione constabit, ad construendum, destruendumque propositum essicacissima est. quia cum ipso pariter infirmatur, aut
De problemate eluserim diuersi quod agitatur in septimo, o communia quaedam Topicorum.
SEPTrM Vs quoque a definitionibus pendet, euoluitque problemata, quae de eodem sinae&diuerso. In huius autem discussione plurima
attritio est , quoniam contrariarum concursus rationum , dubitandi materia est. Caeterum sicut diuersitim, sic dc idem alicui, multipliciter di, citur: Nam utrumque Genere, Specie, & Numero. Sed quae genere diuersa sinit. illico & sequentibus. e contra, quae idem numero, statim& caeteris modis uniuntur. maxime indubitanter , quod unum est numero, & idem alicui, ab
196쪽
omnibus idem videtur dici. Nam & hoe est esse simpliciter idem. Solet autem & hoc assignari multipliciter, propriὶ autem & primum, quam do nomine vel definitione idem assignatum fue-Tit. ut vestis,Tunicae. & animal gressibile bipes. homini,& quod natura fertur sursum igni. Te
tium vero quando ab accidente, ut sedens vel musicum Socrati. omnia enim haec unum numero volui significare quoniam autem Verum est,quod nune dictum est,ex permutantibus ainpellationes aliquis addiscet. 1aepe enim praecipientes nomine voCare aliquem sedentium, per- im utamus. quando forte non intelligitis,cui prς-ceptum facimus . velut ab accidente eo magis intelligente , & iubemus sedentem vel disputantem vocare ad nos: palam quoniam eundem opinantes, & secundum nomen , dc secundum
accidens significare j ergo idem quemadmodum dictum est tripliciter diuidatur. Itaque nomodo definitionum, sed generis, proprij occidentis , necessaria est cognitio, tam ad astruendum,quam ad destruendum ea problemata,quae de eodem sui & diuerso, sed nihil ad alterutram operam definitione utilius . quoniam nihil efficacius ,nihil notius est. In iis autem septem Voluminibus . ob ubertatem locorum , con δε- stare rectissime dicitur summa Topicorum e u . quae, ut ait 'isodorus, fic dicta sunt, quoniam remus continent, id est locos , qui sunt argumentorum sedes,fontes sensuum,& origines di- 'ctionum. pro eo enim disciplina ipsa dicta est Topice, quod locorum doctrinam facit. Qui vero librum hunc diligentius perscrutantur no
197쪽
modo Ciceronis& Boetij topicos ab his septem
voluminibus erutos deprehendet, sed librum diuisionum, qui compendio verborum dc elegantia sensuum, inter opera Bo etij , quae ad logicam spectant, singularem gratiam nactus est.
N on omnes tamen locos, huic operi insertos arbitror, quia nec potuerunt, cum-a moder
nis, huius praeeunte beneficio,aeque necessiarios euidentius quotidie doceri conspicia. Versatur in his inventionis materia, quam hilaris memoriae Gulielmus de Campellis, postmodum i Catalaenensis Episcopus definiuit,&si non perfecte, esse scientiam reperiendi medium terminum, dc inde eliciendi argumentum. cum enim de inherentia dubitatur,necessarium est aliquod inquiri medium, cuius interuentu copulentur extrema. Qua speculatione, an aliqua lubtilior, vel ad rem efficacior fuerit, non facile dixerim. medium vero necessarium est , ubi vis inferentiae in terminis vertitur, si enim inter totas propositiones sit, ut potius sit obnoxia coplexioni partium,quam partibus complexis,medij nexus
cessat. In ijs autem , quae terminis,aut termin
rem partibus, Vim urgendi habent, locus ab ea habitudine est, quae est inter id. quod demitur conclusioni, & id quod dempto succedit. su
cedentia enim a praecedentibus conuincuntur. Quod autem utrobique manet immobile , nec
probantis violentiam nec probati recipit fidem& sicut a significatione contrahunt termini Vt uniuersales dicantur este, vel singulares: sic ut Vnus sequatur ex altero, vel propulsetur ab altero, facit coherentia,vel repugnantia significa-
198쪽
16s Io. SARESBERIENSIScionum. nisi enim res significatae sibi cohereant, aut repugnent, non est quare in terminis familiaritas aut hostilitas requiratur. Non est autem facile in singulis semper explorare, retum quae firmus sit nexus, aut quanta dissensio,& ob hoc quid simpliciter necesse, quidue magis proba bile sit, iudicare interdum difficilius est. Sed quod frequentissime sic , probabile quirim, quod nunquam aliter, magis probabile , quod aliter esse non polle creditur,necessarii suscipit nome. nam penes naturam est necellariorum possibiliumque definitio, sola siquidem vires suas agnouit. Adamas diu habitus est insecabilis. quia nec serri nec Calibis verebatur acumen:tandem Vero , cum plumbo & sanguine Hircino sectus es
set, patuit factu facile , quod prius impossibilo
videbatur. ergo solitus rerum cursus dilligenter aduertendus est,& quodam modo excutiendus naturae sinus. ut necessariorum probabiliuque natura clarescat.nihil enim est , quod ad loco,
rum notitiam magis prosit, nihil quod veritatis notitiam amplius pariat, nihil quod ad docendum aut ad persuadendum magis proficiat ,&omnium dicendorum paret laudabilem faces..
FA M a vi A R E est omnium peritorum artirificum i artis sitae instrumenta praeparare,antequam experiatur usum , ne conatus propriae
199쪽
Acultatis inanis sit , si domesticis caruerit instrumentis. sic in re militari, praeuidet dux arma,& impedimenta militiae. Architectus, cum instrumentis materiam perquirit, tu qua se , de
illa, exerceat. Nauta clauum Judentes , remos, Anchoras & caetera nauigij armamenta componit, ut eorum fretus adminiculo, propositum artis possit rectius expedire. Itaque pari modo, rei ramo tu opifex, & campidoctor eorum , qui Logicam profitentur, in praecedentibus instrumenta disputandi, & quasi arma tyronum suorum , locauit in arena, dum sermonum simpli
cium significationem euolueret,& idem enun ciationum locorum que naturam aperiret. Consequenter autem instrumentorum exercitium
docet,& quodammodo congrediendi artem tyronibus tradit, & quasi membra moueat colin luctantiuiti, proponendi & respondendi, convincendi,& euadendi, vias monstrat, & eam propter quam caetera praemissa sunt facultatem praeceptis informat. vi autem praemisIae similitudinis sequamur proportionem, quemadmodum categoriarum elementarius, perermonia
rum syllabicis, praemissi topici, diction ales libri sunt, sic Topicorum Octauin, constructorius est rationum , quarum elementa, vel loca, in praecedentibus monstrata sunt. solus itaque ver satur in praeceptis, ex quibus ars compaginatur,
δ' os confert ad scientiam disserendi si memoriter habeatur in corde, &iugi exercitio versetur in opere; quani omnes fere libri Dialecticae, quos moderni praecept ores nostri in si holis lGgere consueuerant. Nam sine eo,non disputatus
200쪽
arte, sed casi. Caeteterum ut plurimum prosit, aliorum necestaria est cognitio, qui & si non abundent praeceptas, nisi raro, rerum sermo numque utilissimam doctrinam iaciunt. Quia ergo exercitatioDialecticae ad alterum est,pares, quos producit, & quos rationibus muniuit,&locis,lua docet nrma tractare,&sermones potius coserere qua dexteras & tanta cautela imbuit, vi totius eloquentiae praecepta hinc tracta principaliter velut 1 primitivo fonte originis suae, m nare perspicuum sit. In dubitanter enim verum est, quod fatentur Cicero & Quintilianus,quia hinc non modo Rhetoricorum adiumentum, sed & principium, Rhetores, scriptores artium, assumpserunt. postmodum tamen proprijs dilatata est institutis. versatur ergo tota Dialectiscae agitatio,quoniam alter alterius iudex est, inter opponentem &respondentem. horum vero uterque finem suum allequitur . si nihil omittae ex contingentibus: si proposito sic ins stat, vi &se,& oratione increpationi subducat. no enim semper eade est increpationis occasio. Nam plerumque propositi,plerumq- proponenti glpa est. Siquid ut aitAristoteles,N5 cst in altero e tu bene finire commune opus. Na&qui litig totie interrogat,praue disputat,& qui in respondendo non concedit quod videtur, neque sus cipit quicquam,quod vult interrogans inquire re. Manifestum etiam quoniam non similiter increpandum, & per se orationem & interrogantem. N ihil enim prohibet rationem quidem praua esse interrogantem vero, ut cotingit optimc cotra respondenis disputare. Non cotradi