장음표시 사용
181쪽
ditari - ab aliquo remoueH , idem est .frequens tamen usus est alterilis verbi, &alterius fere intercidit r nisi quatenus ex condicto interdum admittitur.fuit fortasse tepore Aristotelis utrius. que usus celebrior, sed nunc prae altero viget al- rerum, quoniam ita vult usus. Sic & in eo quod dicitur tentigens, aliquatenus derogatum est ei,
quod apud Aristotelem obtinebat. Iam enim nequaquam contigens possibili comparatur rhoc tamen in tractatu modalium sensisse visus est. licet enim possibile est albere gentem Atthiopum , speciemque cygnorum nigre DCere, neutrum tamen contigens est. Quod si haec quis, quoniam possibilia sunt, contingere opinatur, hoc in publico praedicet, Aristotelis auctoritate deducta, & plane, renitente publicae suasionis v sis , aut inimis videbitur assidere, aut certe parum sobrius esse. Sed di ad alium
migremus sensium. quo contigens non coequa
tur quidem .sed circumscribitura possibili quoniain minus est, & hic illi usui derogatum este videbimus. Nam ut ait in Analyticis Aristote
leS. contingere' contIndus, est. quo non existente
Secessario, posito aute este, nihil erit propter hocampossibile haec autem significatio contingenti deducit quidem nec ellarium , sed alias possibili coaequatur. Sed neque ista iam obtinet. Si-Hob inellum regnare non est necesIarium : neque eo posito quicquam erit propter hoc impollibile, si v cro contingens esse regnare
Hobin ellum dicas V vintoniae. non tibi quis facile ad quiescet. & ut planius liqueat in quantum sit ille usus abolitus, in nulla significatio-
182쪽
num , quas ei ascribit, memoratum iam plen hobtinet verbum. ait enim Ocristoteles quoniam eontingere duobus modis dicitur, Uno quidem, quod plerumque fit , & deficit necessarium. vi canescere hominem vel augeti, vel minui, vel omnino quod natum est esse. 'Hoc enim ian continuum habet necessarium,eo quod non semper est homo. Nam cum homo est, aut ex necelsitate, aut ut in pluribus est. Alio autem infinitum, quod & sic, & non se possibilE.vt animal ambulare vel ambulante fieri motum terrae , vel omnino quod a casu fit. Nihi nim sic magis natum est,uel e contrario. Nunc autem v t sequamur Usum,quem Penes ambitrium est.& vis & norma loquendi, illud solii esse contingens,quod interdum euenit.iam dici. tur. Alio quin neque propter amota necessitate neque propter assistentem possibilitate, dicetur contingere. Patet itaque quod usus, Aristotele potentior est, in derogando verbis, vel abrogando verba. sed veritatem rerum , quoniam eam homo non statuit, nec Voluntas humana conuellit. Itaque si fi*ri potest artium verba teneantur, &sensus. Sin autem dum sensus maneat, excidant verba quoniam artes scire, non est scriptorum verba reuoluere, sed nosse vina earum atque sententias.
183쪽
In quibus confimi corpus artis o de
ARTis praeparatica praecellerunt aa qui suus Opifex, & quasi legissator, rudem
omnino tironem, irreuerenter , dc ut dici solet. illotis manibus,non censuit admittendum. Sicut enim in arte militari, instrumentorum,quibus res militaris instruitur,praeparatio, praec it artem, sic huius sacri adeuntibus cultum,quaedam elementa praemittuntur, & quasi instrumenta tyronum quorum usu compendiosius ad ipsum corpus artis accedant, & commodius,
quod profitentur, exerceant. Vtilissima quidem uint, & si non setis proprie dicantur esse de arte , satis vere dicuntur ei te ad artem , Parum autem refert si magis dicatur an sic. Ipsium itaque quodammodo corpus artis deductis praeparati-cijs,principaliter consistit in tribus. scilicet To picorum. Analyticorum, Elenchorumque noti tia : his enim perfecte cognitis, & habitu eorum per usum & exercitium roboratis , inuentionis& iudicij copia suffragabitur in omni facultate tam demonstratori,quim Dialectico ,& sophistae. Porro in iis, maxime necessaria, praecipuEprobabilitatem sectantibus, scientia Topicorum , quae etsi inuentionem principaliter instruat, iudicijs tamen non mediocriter suffragatur. Et quamuis , ex opinione multorum,dialectico & oratori principaliter faciat, ipsam fere
184쪽
aequaliter proficere arbitror iss qui versentur itigrauitate demonstratoris,aut in fallacia, & ago A sophistico . Siquidem sibi inuicem uniuersa contribuunt eoque in proposita iacultate quisque expeditior est , quo in vicina & cohaerente instructior fuerit. Ergo & tam Analytice quam sophistica conferunt inuentori. & topica itidem conducit iudicanti, facile tamen adquieuerim , singulas in suo proposito dominari, de
accestatium eile beneficium cohaerentis. Cum itaque tam euidens sit utilitas Topicorum,mirm quare cum aliis a maioribus tam dili interε nullus sit Aristotelis liber ut omnino, aut fere, in desuetudin em abierit, quando aetate nostra,
diligentis ingeni pulsante studio, quasi amorte vela somno excitatus est,ut reuocare terran. tes, dc viam veritatis quaerentibus aperiret. Neque enim sermonum aut rerum tanta est dis.
ficultas, ut a studiosis non possit intelligi,
Vtilitas tanta est, ut prae cederis cxpediat hune agnosci. Satis enim inter caetera quae reanflat is
aristissima lege a Graecis tracta sunt, planus est: ita tamen, ut facile sit auctoris sui stilum agnos cere, & ab ijs duntaxat fideliter intelligatur, qui sequuntur indifferentiae rationem: sine qua
nemo unquam nec apud nomaec apud Graecos, sicut Graecus interpres,natione seueritanus,dice.
re consueuerat, Aristotelem intellexit. Sane ipso librorum numero, quasi quodam perfectionis auspicio, utilitatem Operis commendauit, es omnium , quae in multis voluminibus dilatauit antiquitas, quasi sementem dedit. Singulaver eius, tam in regulis, quam in exempliss
185쪽
non modo ad Dialecticam, sed fere ad omnes proficiunt disciplinas. Octo quidem voluminibus clauditur fiuntque sem per nouissima eius potiora prioribus. Primus autem, quasi materiam praeiacit omnium reliquorum , & totius Logicae quaedam constituit fundamenta. Docet
enim quid syllogismus, quid & ex quibus. demonstratio, quae principia artium, & fidei,quae ab artibus est, qui syllogismus dialecticus, quis tetigiosus , quid probabile, quod paralogista
falsigraphusue non sequitur. Item quid propositio, quid problema. Et quoniam ad problema. - tum discutionem , probationemque positio- Dum progrediendum est, ex quibus sint problemata, idest q'ar. propos ciones ex arte deducantur in quaestionem adiicit, habita distinctione praedicamentorum, ex quorum natura manat ratio quaestionum. Neque enim ad omnia quae quaeri possunt, quoniam nec omnia quaerere prudentis est suas formas applicat: sed ad ea , quae digna quaestu sunt, & cognita, aliquid conferunt. Quolibet namque proferetire contraria opinionibus, aut contemptibilia quaelibet, contemptibiliterque inquirente, stalicitari non expedit. Qilia ego ratio praedicat neu torIVM , aut maiora vitaequalia) praedicat de 1 ubiectis, problematum dialecticoriun, quadfi- partitam docet esse' naturam. Vult enim & si
de hoc possit, ut de caeteris articulis, disputari)vbi de maiori & substantiali quaeritur, inquisitionem generis esse: si de pari & substyntiali ambigitur . de definitione fieri quaestionem. Quod si de maiori & accidentali dubitatur, de
186쪽
de accidente: si de pari & accidentali, deproprio constat inquiri. Verum quia de aliquo quaerenti quid aut quantu aut valde, sit, minus subiecto non dicitur recte, nec minus praedicari, nec de minori quaestio esse monstratur. Proinde quid genus aut definitio, quid accidens sit, aut proprium, docet longe commodius iss qui in Porphyrio aut categoriJs explanandis,singuli,
volumina multa & magna conscribunt. In con silium illorum non veniat anima mea, nec aliquis amicorum meorum praeceptoribus his vix
tur. Ad haec,quid inductio,& ubi ea uti exhediat& quotiens dicatur oppositum, dicit,& qualiter oporteat diuidi ea quorum multiplex est significatio. Si quidem ad multa prodest , vel illud
nolle, quod aequivocatio neque comparatione. neque numerum pluralem admittit, ut coniunctim colligat,quod divisim positu est. Nam vox& angulus , aut cultellus, nequaquam dicuntulacuta, vel alterum acutius altero , quamvis sngulum dicuetur acutum. Ad hoc quoque pro dest haec speculatio multipliciter dictorum , Ut ex contrariis vis contrariorum epissime perpendatur si enim unum eorum aut aequi voce aut univoce dicitur ad multa, simili modo & reliquum , ut quidem in omnibus,aut in pluribus. Nam quoniam acuta in Voc graue contrarium est,in magnitudine autem leuhpalam quoniam leue aut graue aequivoce diceretur ad plura,volenti autem scire quid agatur , necelle est vim sermonis excutere. qua ignota, fidus verborum
intellectus constare non potest. Eo spectat illud Augustini, tractum quidem ab Aristotele quo-ν niam
187쪽
ME TALOG. LIB. III. Irirniam de fonto isto hauserunt omnes, quia inumni enunciatione spectanda sunt tria, ditiio. obile, ν re . Est autem res, de quo aliquid, dici. bile quod de aliquo , dictio, quo dicitur hoc de illo. interdum tamen dictionem, rem elle con tingit: cum idem sermo ad agendum de seas . sumitur, ut in ijs quae praeceptores nostri materialiter dicebat imposi ta & dicibilia quale cst,
homo est nomen , currit est erbum. Porro res , Ut in pluribus, pectinent ad naturam,dichio Uero ex hominum pendet arbitrio. Itaque ad veri examinationem necelle est rem non omnino notitiae esse iubtractam rei subieci ar, idcst de qua agitur dicibile conuenire,& dictionem, vi omnis increpandi tollatus occasio , utrique elle
. C A P I T V L v M VI. De utilitate. se conceptione traum bbrorum in Topicis.
S I c V τ autem elementarius. cst ptaedicamen eoru , periermeniarum vori, sillabicus ita e Topicorum liber,quod amodo .lifluvii, est. licet enim in perier mentis agatur det sim fici enuntiata tione , qti P vIiqiια νςrj ut siue dictio es , non . dum tamen ad vim colligendi pertingit: nec illud asse latiori re quo Dialectices prXcipua operas versatur. hic vero primus est in rationibuς explicandis, doctrinamque facit localium argumentationum , ela sequentiuin complex ionum
paudit inicia. Et licui iuxta Ethicu m , disicipia
188쪽
I16 IO. SAR Es EUENS Is lprioris est portor dies . ita primus, sequentium librorum instructorius est. E quibus itaque loeis
sint problemata, primus aperit. Sequentes, Vnde & quomodo probentur exponunt, & quae propolitio magis aut minus argumentabilis sit,& quare. Non tamen huic operi tantum tribuo ut inanem reputem operam modernorum, quicquidem nascentes&conualescentes ab Aristo. tele, inuentis eius multas adiiciunt rationes, ®ulas prioribus aeque firmas. Caeterum hoc
Aristoteli debetur, quoniam,qui a parte totum probari docuit,& a duplici parte,vel triplici,aut amplius, inferri posse monstrauit. Eodem modo & in aliis. Ergo non modo Themistio, Ciceroni,Apuleio,& Boetio, adiectorum habemus gratiam: sed Peripatetico Palatino, & aliis praeceptoribus nostris, qui nobis proficere studuerunt,uel in explanatione veterum,uel in inuentione nouorum. Miror tamen quare Peripateticus Palatinus, in hipotheticarum iudicio tam arctam praescripserie legem, ut eas solas censu rit admittandas , quarum consequens in antecedenti clauditur , aut destructo consequenti perimitur antecedens. si quidem argumenta recipiebat facile , sed hypotheticas respuebat,nisi
manifesta necessitate urgente. forte ideo, quod
omnes , ut ait Boetius , volunt necessariam tenere consequentiam. Jolunt Utique quoniam
hoc profitentur , adiecta conditione. sed nihilominuS, quaedam , ob euidentem probabilitatem , quae necessitati plerumque auidet admittuntur : sicut enim argumenta Dialecticis sum. ciunt probabilia,sic&probabiles consequentiae,
189쪽
sed utrisque vis urgens deest , si necessitas desit: ut si instantiam dederis, docens in quo non sic.
Aristoteles autem fere ubique consequentias ponit, siue astruere siue destruere doceat, quod positum est. Et quia ad unum multa sequuntur, habenda est ratio, unde plura astruendo vel de . struendo proveniant. ut enim ait Aristoteles,
omnis qui dixit quidlibet. quodammodo multa dixit. eo quod plura unicuique ex necessitate consequentia sunt. Vt qui hominem dixit esse& quonia' est animal dixit, & quoniam animatum, & quoniam bipes, & quoniam mentis,& disciplinae susceptibile. est autem rationabile roblema, ad quod ratiocinationes fiunt &pissae.&bonae. Totus itaque secundus libet in
eo versatur,quod est de accidente. & cum natuaram accidentium eleganter doceat, tam rationum firmitudine quam exemplorum iucundi tale,ad multa commodus est. & quia solum accidens ad comparationem venit, tertius scomparabilium vim aperit, &insistens naturae accidentium , quae sit eligendi aut fugiendi ratio. &in ipsis eligendis,quae praeelegenda,&in fugiendis,quae prae caeteris fugienda. regulariter monia strat. ex quo liqu*t , quantum haec disciplina, Phisicae&Ethicae prodest. cu haec disciplinae palinticula, in appetendis & deuitandis, & in omnibus denique comparabilibus vigeat. plane huius lata est commendatio , & male neglectus a prioribus, cum utilitate conspicua,& verborum
gratia iucundus sit,& tam Ethicae quim Phise et plurimum prosit.
190쪽
CAPI ΤVLVM. XII. Ereuis ratio quarti se quinti.
QV AR TVs autu exercet problemata,quae sunt a genere,& sic generis& speciei,& ad te,& ad alia, cohaerentiam Jocet. ut liquidum' sit omnibus, quanto dispendio temporis nostri neglectis sit a praeceptoribus nostris. In hac speculatione , non credo diutius immorandum. cum rerum generibus multa stuperius dictasn i,&non sit nosti i propositi, in hoc opus speciales commentarios facere Hoc tamen ab Aristotele.quoniam Porphyrius, quem parvuli sequuntur, aliud docui t, adiiciendum puto:quo-
II iam sicut genus uni uoce,&non denominatiue sic nec secundu quid ,praedicatur, unde constat, corpUS non esie genus animalis . ait enim, considerandum, si in aliquibus siecuniam aliud participatur nisi: ut si animal quod sensibile vel visibile dicatur. Nam secundum quid sensibile vel
visibile animaliIecundum corpus enim secunducule animam no. Quare non erit genus sensibile, et visibile animalis. Latent aute quandoque& tu in partem ponentcs:vt animal corpus bensibile. Nuc. 'nim modo pars de toto pr dicatur .suameno erat orpus renus ammaia ob quod pars est .vtiq. ge HUS Cmne, de specie verum est,& de indiuiduis, sine translatione & figura. Nunquam enim improprie praedicare quoniam nulla familiarior est assignatio quam substantiae, quae in genere &specie rectissime iudicatur. Corpus autem de