장음표시 사용
211쪽
EDIRE compellor ad materiam, intermittam, & quae studiis grauioribus fuerat prius praeponenda. Nam& processus, aetatis, gradus,ordinis, conditionis forma, ut de imminentibus causis, de domesticae rei oneribus ad praesens taceam, occupationem aliam exigebant. Sed quoniam temeritas aemuli non quiesicit,& tu, cui mos gerendus est, opinionis meae senthiatiam quaeris quae pro tempore licuit, succincta breuitate percurram. Iocundum enim laetat, ut Senecae Verbis utar, in antiqua ressire tempora , dc ad an, nos respicere meliores,nisi amaritudo, quae partim ex mea tu , partim ex alia sollicitudisti in cumbit, animum praegrauare: Quia tamen visum est tibi meum & Cornificii examinare conflictum, inuitus,& quodammodo tractus , in huius palaestiae descendo arenam. Sed haec h
212쪽
Metalogicon liber quartus incipit.
CAPIT VLVM. I. 'uod liber Analyticorum est rationam
CAMPio ocτost itaque Peripateticae dis
ciplinae que prae caetetis in velitatis indagatione laborat, inlaelicem summam operis deis digpatus . totum componit: certus, quod cuiusque artis perfectio , gloriam sui praeconatur authoris. unde cum inuentionis instrumenta piocutasset, dc usum quasi in constatorio sedens examinglorium quoddam studuit cudere , quo diligentissima fiet et examinatio rationum. Hic autem est Analyticorum liber, qui ad iudicium principaliter spectat, & tamen ad inuentionem aliquatenus proficit. Nam disciplinarum omnium connexae sunt rationes , & quaelibet sui persectionem ab aliis mutuatur. vix est, quae line alterius adminiculo, si tame omnino aliqua est . quae ad summum polsit ascendere. vi autem 'pinionis meae iudicium plene cognoscas, quid de hoc opere sentiam, paucis aduerte..
213쪽
uὸd scientia haec rutilis est ad omnia , se de hac uafli nomen.
AN Am Yτi eo xv M quidem petiatilis est scientia, & sine qua quisquis logicum
p ofitetur, ridiculus est. vi vero ratio nominis. exponatur, quam Graeci Analyticen dicunt,nos polsumus resolutoriam appellareaamiliarius t men assignabimus, si dixerimus aequam locutionem. Nam illiana aequale exim locutionem dicunti frequens autem est, cum sermo parum est intellectus, ut eum in notiorem resolui desideremus aequivalenter, unde & interpres meus cum verbum audiret ignotum & maxime ineompositis, dicebat anaetio hoc, quod volebat aequivalenter exponi. Nam haec resolutio intellectui ad scientiam adminiculatur quam plurimum. Caeterum licet nccellatia sit doctrina; liber non eatenus necellarius est:qurcquid enim
continet, alibi facilisis & fidelitis traditur, sed certh verius aut fortilis nusquam. Si quidem &ab inuito fidem extorquet, quippe violentus est,& quodam Caesareo impetu,nusim msi hoste sui acta, gaudet habere, Amici gratiam nullius momenti facit. Quod utique satis congruit officio iudicantis, cum astectus amici vel hostis,
sinceritatem iudicii peruertere soleat. Porro exemplorum confusone, M traiectione lit rarum , quas tum de industria, tum causa breuitatis, tum ne falsitas alicubi exemplorum a
214쪽
Ιo S A REs B E R I E N S I gueretur, interseruit, adeo confusiis est,ut cum magno labore eo perueniatur, quod facillime tradi potest, & plerumque dum mendacium vi. tat , nec verus nec falsius est, aut farte mentitur: si tamen protervia caluuiviam facit.
inuod liber non eatenus utilis est ad brasim
SI cvae autem regulae utiles sunt, & necessariae ad scientiam, sic liber fere inutilis est ad librasim instruendam, quam nos verbi suppelectilem postumus appellare. est enim plarasis commoda verbi facilitas in quavis lingua. Ergoseientia memoriter est firmanda, & verba pleraque excerpenda sunt. ea enim debet elle phi. Iosoptantis cautela , ut verborum intellectu, semper insistat, & praeter hoc diligenter excerpat verba , quae alio commode transferuntur , & quorum potest esse frequentior usius. Reliqua coaequantur foliis sine fructu, & ob hoc aut calcantur, aut sua relinquunturina bo-taevnde qui Aristotelem sequuntur,in turbatio ne nominum & verborum , & intricata subtili- taete, ut suum vendicent, aliorum obtundunt
ingenia. partem pessimam mihi praeelegille videtur, quo quidem vitio Anglicus noster Adam mihi Nar caeteris visus est laborasse , in libro . rem artem disserendi inscripsit. 8 γ inam Mne isset bona quae dixit. & Iicee familiares eius Mfautores, hoc subtilitati ascribunt, plurimi ta-
215쪽
M E T A L o C. L I p. IIII. 183
men hoc ex desipientia vel inuidentia vani, ut aiunt,hominis, contigisse interpretati sui. Adeo enim expressit Aristotelem intricatione verborum , ut sobrius auditor recte subiungat, nonne ut jumasium , in cortice pinguι , di ramale det praerrandi subere cillam. Habenda est tamen autoribus gratia , quia de fonte eorum haurientes, labore ditamur alieno.
AE τε RVM quod necesse est sciri, verissiam e& certissime traditur hoc equidem est, quid propositio dialectica, aut demonstrativa, uniuersalis, particularis, aut infinita, quid terminus,praedicatus videlicet, aut subiectus,quid sillogismus perfectus . aut imperfectus , quid in toto esse , aut non esse, quas propositiones ad usum sillogizandi conuerti contingat, & quasno quidue obtineat in his, quae modernorumvsi dicuntur elle de naturali materia, aut contingenti , aut remota. Quibus praemissis, trium figurarum subnectit rationes,& tam extremitatum quam mediJ definitione praemissa, quot& qui modi in singulis figuris, ex complexione extremitatum proueniant, docet data quidem semente rationis eorum,quos, sicut Boetius ais erit, Theophrastus & Eudemius addiderunt. Deinde habita modalium ratione , transit ad commixtiones quae de re necessario sunt, aut contingenti, cum his quae sunt,de inelse,ut quid
216쪽
ex his, in singulis figuris; prouenuit ostendatur. Nec tamen dico ipsum Aristotelem alicubi, quod legetim , niti forte quod ad propositum, de moestibus sufficienter egisse. sed procedendi de omnibus fidelissimam scientiam tradidit.
Expositores vero diuinae pahinae,rationem ira Odorum pernecessariam este dicunt: & modum siue expressius, siue tacitus sit, plurimum attendendum. Nam in hac φ im perfeci' , destruxerunt,
modus sublicetur,&intelligitur perinde ac si
modushic, duntate scilicet,apponeretur. ut ibi, Tenerum spe deuorat agnum. Est enim modus , ut
aiunt , quasi quidam medius habitus terminorum. Et profectb licet nullus , modos omnes,unde inodales dicuntur, singulatim enume rare sufficiat, quod quidem nec ars exigit . tamen magistri scholarum itide commodissime disputant,&, ut pace multitudinis loquar, Aristotele ipso commodius. opinor utique quod siue ob verum modum, siue ob selem formam
dicantur modales,earum, apud plurimos scrip turarum locos,necellaria eis cognitio. Caeteruin his praecipuam arbitror esIe vlus authoritate,
qui sermonum auget aut minuit, mutat aut euacuat, significationes. Quod patet in eo quod est contingens. Cuius lati sumus usus,quo possibili aequabatur, in comuni modernorvvsu pisietes scholaru nusqua egreditur. Ad haec subiugit,unde icon eitas syllogizadi protieniat, quoniam pa- run est generationem nosse sillogismorum, nisi quis &potentiam habeat faciendi. sequitur ratio
reducendi sillogita os in primae figurae modos.& sic primi libri conceptio clauditur.
217쪽
SEc v N D v s autem transit ad rationem in se rendi, quae in formam conclusionis patet. adiiciens quomodo ex falsis in secunda & tertia figura verum sillogizetur quod eos forte praeterit, qui ex falso nihil sequi contendunt. Deinde ad circulares progreditur silogismos, & eos in omnibus figuris exequitur. tunc ad conuersiones sillogismorum in omni figura, Vt quidem imperfecti redeant ad perfectos , de omnium fides pariter elucescat . ista praecedunt quae
directae ratiocinationi s forma est, subiungitur ratio hypotheseos r quae necessitate. imponsibilis euentus, aut non probabilis propositum astruit. Cuius quidem ratio est ut si concludenti non adquiescatur sumpta contradictoria conclusionis, dc altera concelIarum, eisque in prima figura dit positis, colligatur oppositum alicuius concellarum. Quod qualiter in omni figura fiat , ostendit. omnesque modos , per impossibilem euentum, veros elle conuincit. Ad
haec qualiter & in qua figura sillogizetur ex pro . positionibus oppositis , fideliter aperit. Adiicit& regulam petitionis principis, quae speculatio tam demonstratori quam dialectico satis accommoda est : licet hic probabilitate gaudeat
ille veritatem duntaxat amplectatur. Praetereas non causa ponatur ut caula,Puta , cum quis non urgente se ratione complexionis, ad un-
218쪽
18s Io. SAR EsBERIENS Is possibile ductus esse causiatur, sedeb quod falsum aliquid politum fuerat, sequitur de causa fallae conclusionis, ut catasillogismi & Elenchi,& de fallacia secundum opinionem, & de conuersione medij & extremorum, cuius tamen tota utilitas longe commodius tradi potest. sub- . iungitur ratio reducendae inductionis, quam dicit Rhetoricum sillogismum,itidem & exempli&de deductione. Deinde quid instantia, quid εἱεος quam probabilem propositionem dicit, etsi eius possit esse instantia, id est non perpetuo
obtineat: ut matres amare, nouercas inuidere.
Quid item signum , & quomodo Enthimem a constet ex eicotibus , & signis. Postremo agit de cognitione naturarum. Grande quidem capitulum , & quod licet aliquatenus proposito conferat , fidem tamen promissi nequaquam implet.Vnum scio me huius capituli beneficio neminem in cognitione naturarum vidisse perfectum a C Κ Ρ Ι T v L v M VI.
De dis scultate posteriorum Asaliticorum se
. unde coningat. Pos τε RIORVM vero Analiticorum sub tilis quidem scientia est, & raucis: ingeniis peruia; quod quidem ex causis pluribus euenire
perspicuum est. continet enim artem demonis strandi,quae prae caeteris rationibus disserendi, ardua est. Deinde haecvlentium raritate iam fere
in desuetudinem abiit, eb quod demonstrationis
219쪽
ME TALOG. LIB. IIII. 187nis usus, vix apud solos Mathematicos est:& in his fere, pud Geometr*s duntaxat, sed & huius quoque diseiplinae non est celebris usus apud nos nisi sorte in tractu Ihero vel confinio Africet.
qtenim gentes istae Astronomiae causa Geometriam ς μψme prae eaeteris. SimilirerAEgyptiis&'nonnullae gςntes Arabia. ad Hec, liber quo demonstrativa traditur, disciplina, caeteris long Eturbatior est, & ex uspq sitione sermonum, traiectione literarum, desuetudine exemplorum . quae adiuersis disciplinis mutuata sunt. Et postremo quod non contingit authorem , adeo scriptorum deprauatus est vitio , ut sere quot eapita, mi Oostacula habeat . , Et bene qui.
dem ub, non supx oin sula c pitibus plura. unde a pleri' iei in intς prxtem difficultatis
culpa refunditur', asserrentibus, librum ad nos non recte transatum.
'materu mement ρ qui alios iste omnes ae fere in omnibus, philosophos superabat, hinc commmune nomen sibi quoddam propriptatis iure vindicaret. quod demotiatiuam xx ssiderat disciplinam. Ideo enim, ut aiunt; in ipso nomine philosophi sedit. si mihi rion creditur, audiatur vel Burgundio Pisiannus
a quo istud accepi. Et quoniam baec ignorantia
220쪽
tenebras tollit, facitque quandam praenoscendi praerogatiua scientem, sectam Academicorum, quam in his quae sapienti dubitabilia san profitemur, de caligine sua frequenter educit in lucem. & sicut imprimis examinatorium cudens, instruxit iudicem , sic clientem situm Aristoteles, in his ad docentis prouehit authoritatem: , Eleganti quidem ordine, quia qui recte iudicantis implet ossicium, merito ad docentis c thedram lublimatur.
De Ocio demonstrati ex quibus sit de /mongrati ,s quomodo I se quod' - 'omi principiam es, ct
SE o ad hanc disiciplinam quis idoneus est profecto 3 dc si iis is alRuo , ea n in multis
nullus perfecte assequitur. necesse enim est diruciplinarum praehbile principia r& ex his ex necessitate verorum sequelam colligere consertis rationibus,& ut sic dixerim, calcatius Vrgendo, nequis,quasi ex defectu necessitatis, videatur hiatus qui demonstratinae scientiae praeiudicium afferat. Non utique omnis stlantia, demonstrativa est, sed illa duntaxat, quae ex veris:& primis est,& immediatis . nam sicut non om nis Syllogismus demonstratio , sed omnis demonstratio stllogismus est , Sic demonstrati uam scientia luconuertibiliter ambit commmnes itaque conceptiones animi praecedunt,dein-