장음표시 사용
221쪽
de per se nota:& ex his, Demonstrativa exoritur. refert autem in iis . quae nota sunt, an natura an ad nos notiora sunt. na p xima sensui, notiora, nobis remotiora vero, ut pote Vniuerinfitia, simpliciter & naturaliter in otiora.ex principiis itaque disciplinarum per propositiones immediatas , idest , quae probatione non indigent, ad id quo tenditi via est demonstratori.& licet ad iudicium maximὸ dicatur haec scientia pertinere, inuentioni tamen plurimum confert. docet enim ex quibus i& qtialiter, contingat demonstrare & qumdo &quomodo propriis aut communibus sit utenduini. Nam scien tiae sibi inuicem adminieula conferunt. dc quia non omnis locus demonstratori commodus est.
utpote ab accidente, eo quod corruptibilium. nec demonstratio, nec scientia simpliciter est necessarios sibi vindicat locos, reliquos Dialectico cedit & oratori. quibus satisfactum est, si verisimilimus fiat syllogismus. praeterea quibus syllogismis', quibusde propositionibus, utendum fit aperit,& quam vim in astruendo vel destruendo afferat, propositionis quantitas me qualitas , diligenter inspecta, quis autem stilogismus . cui faciat quaestioni, quaeue sit figurae syllogismo accommoda pandit: & sic Demod- strandi scientiam strinit. ae si sensu corporeo
teneatur, qua ratio indubitata sic esse coinain eit. commuites enim conceptiones, a singulorum inductione fidem sortiuntur. Impossibile enim est uniuersalia speculari, non per inductionem. quoitiam , ut ait,qine ex abstractione diculur,per inductiones: gnota, nota fiut.Indusi
222쪽
cere Utem, non habentes sensum,impossibile est. Singularium enim sensus est: Nec contingit telorum accipere scientiam. neque ex uniuersalibus line inductione, nec per inductionem, sine
sensu. fit ergo ex sensu memoria : ex memoria multorum lepius iterata, experimentum:ab exinperim statis, scientiae,aut artis, ratio manat. Porro ab arti, quae Vlu & exercitatione firmata est, proueirites cultas exequendi ea, quae ex arte g
tenda sunt. Sic itaque sensus corporis,qui prima vis aut primum exercium animae est, omnium artium pr*lac it fundamenta: & praeexistentem format cognitionem , quae primis principiis viam non modo aperi sed & parit.
Ges, ex ipse consales ver imaginationem.
ΡL A N V M autem est, hoc diligentias inspicienti per singula. Nam cum lensus secundum Aristotelem in sit naturalis potentia indi cativo rerum, aut omnino non est, aut vix est cognitio, deficiente sensu , si quis opera naturae , . quae eL elementis, vel materia constantci forma, pertractet cum Phisico, ratiocinandi viam ab indicio sensuum mutuatur. Si vero cum Mathematico figuras abstrabat, aut numero partiatur, discretae multitudinis,aut continuorucorporum copiam fidelibus occulis ingerit. Phialosophus quoque qui rationalem exercet, qui
ctiam tam Physici qu1M Mathematici cliena
223쪽
est ab iis incipit, quae senstrum testimonio con, ualescunt, & proficiunt ad intelligibilium iii,
eorporaliumque notitiam. Est autem sensus. ve Calcidio placet, passio coporis ex quibusdam extraspositis, & varie pullantibus corpus viare ad animam commeans. Nisi enim ea em aliquid violentiae habeat, nec ad animam peruente, Nec cadit in sensus formam. Si vero eadem passio grata est, lenitate sui voluptatem gignit, & si inualescit, gaudium nominatur. Quod si asperitate sui exulcerat, dolorem gignit. Arist. autem sensum , potius vim animae asserit, quam corporis passionem. Sed haec e dem vis, ut iudicium suum de rebus formet. passionibus excitatur. & quia res percipit, ea- rumdem apud se deponit imagines. quare retentione & frequenti reuolutione , quasi thesaurum memoriae sibi format. Dum vero rerum voluit imagines, nascitur imaginatio: quae non modo praeceetorum recordatur, sed ad eorum exempla conformanda. sui vivacitate
progreditur: Quaesitum tamen est anὲ sensu dis et im,ginatio naturaliter an solo percipiendi modo. Recolo enim fuille philosophos,quibus placuit, sicut incorpoream. simplicem, de
indiuiduam esse substantiam animat,ita & unam esse potentiam, quam multipliciter,pro rerum diuersitate, exercet. Eorum ergo opinio est, quod eadem potentia nunc sentiat,nunc mem O. retur,nunc imaginetur: nunc discernat inuestigando, nunc investigata assequendo intelligat. Sed plures sunt e sontrario sentientes, animam
quidem quantitate simplitam, sea qualitatibus N iii '
224쪽
xsh Io. 1 S AR. Esa ER-s Iseopositam &.sicut multis obnoxiam passioniabus , sic multis potentiis attentem. Et facile quiadem crediderim plures esse, quam eorum sit libris expressum. cum anima dum a Domino pererigrinatur, suae originis nimis ignara, vix vires suas agnoscat.
De Imaginatione o quod ex ipsa oriuntur Oe-
mones, quibus anima componitur, aut turbata deturbatur.
IMA OiNATro itaque a radice senseum per
memoriae fomitem oritur. & non modρ praesentia,sed& absentia , loco quide,vel tempore. per quanda *mplasim, qua nos conforniatione possimus dicere,intuetur. Hinc est illud. Sis sedit , sic culta fuit sic flamina neu si Inistia cuti sie demere comae. Quod autem abstrativa sit,innuit Maro, dum se sui Astyanactis imagine abstraxisse resordatione quadam Andromachae fatetur. - O mihi seia mea superi styanactu imagolsis oculos, si ille man- ,sie ora ferebat. Et nunc aequali tecum pubesceret aevo &quia, ut in politia ait Plato facile est assequi naturalia artana ,ex hu synae frequenter atridunt, imaginem eorum, quae futura sunt, concipit ex qualitate eorum , quae praesentialiter sentit, vel aliquan- , do sensit. Ergo si passionem asperam consipidde futuro, timor oritur. stes autem, si utilitatε vetamaenitate iocundam. Hinc nascitur & cupidi
tas,perniciosissima pestis, & quae philosophan-
225쪽
ME TALOG. LIB: IIII. I93di proposito plurimam aduersatur. Impossibile enim est quenquam cupiditati.& philosophiae
pariter operam dare. mixta autem est ex contra rhs,cum spes fruedi voluptate pariat sed dilatio tristitiam& dolorem. quae si inualuerint, ut ex ordinent & turbent animam, ex ea concusilone fit ira. itaque ad copescendos motus illicitos parit imaginatio cautelam:quae ei nociva declinet: t sunt ex quibus dolor, ira, cupiditas & sequelae istorum puta inuidia,Odium, detractio. luxu- ,ria, vanitas. Dum vero nimis cauet, ad formidinem , dum parurn, ad.temeritatem accedit. & in hunc modum ex sensis proueniunt caetera , per imaginationis opem: ut amor, qui ad tutelam corporis, vel ad conteruationem utilium. vel ad procurandam successionem, plurimum operatur.
Quid imaginatio, o de opinione o fallacia opinionis, ostensus es de orauph -
ου , quam nos prudentiam, nominamin. ' .FS τ ergo imaginatio , primus motus animae extrinsecus puli laeviub secudum exercetur iudicium, aut per .recordationem redit primum. primum enim iudicium viget in sensu, dum aliquid album, aut nigrum , aut calidum aut frigidum, esse pronunciat. Secundum vero imaginationis est: ut cum aliquid perceptorum, retenta imagine, tale vel tale assurit de futuro
226쪽
iudicans, vel remoto .i Hoc autem alterutrinsiudicium opinis appellatur. &est quidem certa.s prout se hibent, de rebus iudicat. s vero aliter, infidelis. Hanc autem asserit Aristoteles, animae passionem : eb quod dum exercetur,rerum imagines animae imprimantur. quod si una pro altera imprimatur, pro errore, quo fallitur in iudicio , fallax vcl falsa opinio nominatur. nam saepissime falluntur senius, non modo in paruulis, ubi ratio putatur otiola,sed & in prouecta aetate. quod Aristoteles docens,dicit, ex
eo contingere lactentes, Omnes Viros, putare patres, minas autem, matres, quod sensus r
dis fallitur, nec firmum potest afferre iudicium Baculus vero, in aqua stactus videtur etiam perspicacissimis. & quia sensuum fallaciam deprehendit, in eo agitatur ut & fidele aliquid teneat . cui sine errore fiducialiter possit inniti. Ab hac agitatione nascitur virtus quam Graeci onnu, Latini prudentiam vocant.
se quomodo silentia ex senses.
PRUDENTIA autem est, ut ait Cicero, virtus anima quae inquisitione & perspicientia so-Iertiaqueveri versatur. Materia enim huius vi tutis , in qua exercetur, Veritas est: reliquarum vero, domesticae quaedam necessitates. Ne ergo undecumque fallatur, ad futura prosipectum intendie,dc prouidentiam format,vel praeterita ad
227쪽
mentem reuocans, thesaurizat memoriae r vade praesentibus callet, &astutiae vel calliditatis speciem parit: aut se pariter d uniuersa diffundit ei circums ectio nascitur. chm autem veritatem fuerit assecuta , in speciem scientiae transit. ex his patet,quod cum de sensu, imaginatio , & ex his duobus, opinio,& ex opinione, prudentia nascatur, quae in scientiam conuales.cat, quod scientia de sensu trahit originem.
Nam ut dictum est , multifensem, aut etiam nuti memoriam unam, multae memoriae, experimentum , multa experimenta, regulam , multae regulae , reddiderint unam artem ars , Verbis iacultatem.
De disserentia scientia, o sipientia, quid fides.
IN O E est, quod maiores, prudentiam, vel
scientiam ad temporalium &sensibilium notitiam retulerint: ad spiritualium vero, intelle- . elum, vel sapientiam. Nam de humanis, scientia: de diuinis, sapientia, dici solet. Adeo autem de sensu , scientia pendet , Ut eorum , quae sensu sciuntur non sit scientia, rebus a sensu subductis. constat enim hoc ab Aristotele. potest tamen este fidelis opinio : ut cum post noctent Sol creditur rediturus.vnde quia humana transitoria sint, certum opinionis de ii em n quit elle iudicium , nisi raro, si autem, quod non usquequaque certum est, pro certo statua-
228쪽
nit esse 'ehementem opinionem. fides autem, tam inhumanis, quam in diuinis rebus, maxime necessaria est. cum nec contractus sine ea celebrari inter homines possient, aut aliqua exerceri commercia , interdum quoque & homines meritorum praemiorumque nequit esse commercium, fide subtracta. haec autem tum habet meritum, cum ver de Religione tenet articulos.&est, ut ait Apostolus , substantia rerum sperandarum, argumentum non apparentium. est& media inter opinionem & scientiam quoniam per vehementiam certum asserit: ad cuius certitudinem per scientiam non accedit. Vnde.
Magister Hugo fides est. volontaria certitudo absentium supra opinionem , infra scientiam, constituta. Sed hic scientiae nomen dilatatum est,&vsque ad diuinorum comprehensionem
De cognitione φρονησίως , se αλι ειαι , o de ortu phronesis, quod ratio. λΕT quia Veritas, prudentiae materia est nam
in veri comprehensione laborat. finxerunt antiqui phronesim & αM, M, eise germanas. eo quod prudentiae cum veritate est quaedam diuina cognatio. Inde est quod ab aspectu veritatis prudentia, si perfecta est , nequit. arceri. Verum quia hoc hominum non est, latens verum avide quaerit infirma conditio. &
229쪽
quidem propter fallacias sensuum & opinionum, vix in eius inuestigatione fideliter incedit: vix est in comprehensione secura. recolit enim se deceptam esse,& posse decipi. sollicitatur ergo, ut firma perceptione gaudeat, indubita- toque iudicio, quod potest ratio appellari. Siquidem ratum & firmum est rationum examen. Philologiam ergo parit phronesis, dum amor veri sollicitat prudentiam ad notitiam rorum , de quibus ferri vult sincerum firmumque
iudicium. &est philologia , sicut philosophia,
nomen temperatum. quia sicut appetere, quam ' habete, sapientiam , facilius est, sic amare quiadem, quam exercere rationem. Ratio enim,id ς latera iuditior μῶ, paucorum est.
'uid Ratio, o quod nomen rationia multiplex est res quod rationes sempiterna.
ANiMA itaque pulsata sensibus prudentiae sollicitudine validi is concussa seipsam exerit: collectisque in unum viribus, dolos sensuum & opinionum studet intentitis declinare. sua vero intentione, perspicatius videt , firmius tenet, & sincerius iudicat. & hφc est vis , quae ratio nominatur. Siquidem ratio est potentia , spiritualis naturae, discretiua r rum corporalium & incorporalium,quae res appetit firmo & sincero examinare iudicio. ipsi amraue iudicium ςius, censetur nomine ratiΟ-:d & illa censentur rationes, de quibus sola
230쪽
singularium que natura disiuncta est. Has Ra ter Augustinus, & multi alii assetunt sempiter nas. Haec autem sunt in quibus ab initio, de si ne Initio, aeternae constitutionis decretum . &seae dispositionis seriem sanxit ratio primitiva. quam si dixero, rapientiam Dei , v tique non erra bo. Infinita quidem huiusmodi, vel in ipsis veris, palam est inuenire. nam Deum et'; Deum, in patrem habe, Uliam, iunium OhΗιm 'n' etina substantialem ese, non nihil utique sunt hae e enun-- ciabilia, sed ab aeterno vera. & diuino firma ia. dicio & non modo in veris, sed iri alijs. hoe ip sum liquet. ctim ratio duorum ad tria, &item trium ad duo &inhunc modum plurima,au tote Augustino , sempiterna sunt. Quod si cui vidcatur absurdum , librum eius de lioero arbitrio legat, & ita esse constabit.
Di inctio multiplicitatis se quὸd bruta non
habent rationem . etsi disiernere videantur, o unde homo eam sortita At iuxta Hebraeos. CAssio no Rus vero, in libro de anima,
tali utitur definitione: Ranouem dico, mi mi probabilem motum .qui per ea, quae conce-guntur nota sunt, ad aliquid incognitum ducit, perueniens ad veritatis arcanum. Ergo &patentia & potentiae motus , ratio appellatur. nunc autem motum asserit Plato in Politia, vim esse