Metalogicus. Ioannes Saresberiensis. E codice ms. Academiae Cantabrigiensis

41쪽

4elium historicorum constet, Daedalum non νolasse,quoniam ei natura alas negauerat,sed tyrannicam rabiem, subito euasisse nauigio. Praeterea ratio praeceptorum, quod pollicetur, non emeit: & omnino impossibile est, ut quis eloquens sit etiam diligentissimo studio praecept um. Suffcit enim usus verbi. loquendique in- Per cohabitantes commercium:& linguae cuiusque habet potissimam facultatem, qui ossicium

eius crebro exercet.

Apud Graecos planum est hoc, & Latinos, Galli nobis attestantur & Britones. apud Scythas dc Arabes, imo ubique locorum, verum:st,quia usus magistrum reddit:labor improbua incit omnia, & assiduitas operis, in quavis ar- e. praestantissimum facit opificem. Ad haec dei eloquentiae praecepta proficerent,plus habent aboris, quam utilitatis; nec distendium opeae aequa unquam compensabitur retribu A ione mercedis. Graeca plebs,& Hebraea, si-ie praeceptoru dissicultate, linguae suae compello viatur.& tam Galli, quam Britones, &alistidem gentes,commercium verbi, ante k n ricum sinu, quam 1 cathedra doctorum exci 4. si unt. Nutricis linguam plerumque redoletitas virilis: nec potest interdum a eo, quod enerior aetas ebiberat,doctorum diligentia να- ιri. Quam rectὶ loquentur,quam expedite, sinulae gentes,in linguis,quas eis decrere diuini eo titutio assignauit. Nunquid artem orationis xpectant,aut praecepta eloquentiae 3 Postrembuid est eloquentiae cum philosophia 2 alteratim coasistit in verbo, altera sapientiae vim

42쪽

IO META hoc . LI. 3 I , inuestigat, in circuit, & interdum profluato essicaciter apprehendit. Plane eloquentiae praecepta, sapientiam non conferunt: sed nec amorem eius: &s,pissime quidem ei obtinedae non conserim t. Res enim philo sophia;authnis eius, quae est sapientia, quaerit: non Verba. Itaque ex his liquet, quia praecepta eloquentiae b operis suis philosophia eliminat. CAP. VII. De Gmmendatione eloquentiae. CORNrcAτvR haec domus insulsa suis' tamen verbis) & quae constat totius et quij eontempsiise praecepta. Sicut enim de sei

1 a testatur,grauium temporum casuumque non

potest simul curare uincturam;& constructioni sensuum operam dare. Estodo quatur talio diimVeru sentiat, sed plane non adquiescet:quia homo ore mendax,& spiritu falsu loquitur, & fati sum sentit . ait enim, superfluarunt praecepta eloquentiae, quoniam ea naturaliter adest aut ..

abest. Quid, inquam falsius 3 Est enim eloquentia, facultas dicendi commode, quod sibi vultarinus expediri. od enim in abdito cordis est,hoc quodam odo in lucem profert,& produ- publicum. siquidem non est eloquens, quisquis loqui tur:aut quicquid voluerit Virunque loquitur, sed ille duntaxat qui animi ui ar-

Diti tum commode profert. Ipsaque comoditas, lexigit facultatem , quae a Dilitate δ:tur ) ut sequamur morem nostrum quibus gratum est, in

43쪽

Io. fAREsBERIE I9 ea parte, Stoicos imitari , qui ad verboru faciliorem intelligentiam rerum , etiam origine studiosius perscrutantur. Ergo cui facilitas adest commode exprimendi verbo quidem, quod sentit, eloquens est. Et hoc faciendi facultas rectissimὸ eloquentia nomanatur. Qua quid esse praestantius possit ad usum, compendiosius ad opes, fidelius ad gratiam, commodius ad gloriam , non facile video. N ihil enim dotem istam naturae & gratiae antecedit,aut rarum. Siquidem cum virtus & sapientia quae forte sicut Victo-tioo placet, verbis potius quam substantia differunt,in appetendis locis primum obtineant: secundum sibi eloquentia vendicat, tertius autem cedit locus bonis corporeis,eique ad mate iam gerendorum , cohabitantium fauor , Sc erum copia, quarto loco succedunt. Secutus st hunc ordinem Ethicus,votorumque seriem,n ordine expetendorum, eleganter expressit.

Et mundus nona ciente crumena.

4 ergo verbi & rationis usu, aliorum animan tum naturam,humana dignitas antecedit, quidon ducibilius ad omnia, quid ad claritatem c5i liandam potentius , qtiam in eo, naturae prae-enire consortes δ generis, in quo solus homo

Ttera vincit. haec autem, cum omnem aetatem

oceat ,& exornet, clariorem esticit iuventu-:m: eo quod aetas tenerior gratiae quodammo-3 lenocinatur,ut ingenium vendicet. Qui suntum, qui storet inter cociuesῖqui sunt qMi opi

44쪽

ao Io. SAR Es 3 ERIENs Isbus pollentὶ qui sunt,qui praevalent viribus, Et

in omnibus negotium obtinent nisi eloquentes Nam ut Cicero est auctor nihil est tam incredibile quod non dicendo fiat probabile: ni- ' nihil la horrendu,&incultum, quod non splendescat oratione, & quodam odo mansuescat ta- quam si excolatur. Qui ergo tanti boni contemptor est,manifestissime desipit. Qui autem diligit,imo se diligere simulat, dc non excolit nimis negligens est, & desipientiae proximus.

CANTVLVM. VIII. Cynod natura lavanda es vis o exercitio. CAE T a R v M hanc aliquando habituris,

gratis, ipsa natura lar itur : & non habituris,eam negat,& perpetuo subtrahit ut liquido constet, operam ulteriorem, aut inanem esse, aut sapervacua. Quare ergo,doctissimi Cornificiani, peritiam omnium non habetis liguarum; Quare non salte Hebraeam nostis quam,ut Mynt, natura parens primigenis tradidit,&generi conservavit humano, donec unitatem scidit impietas, dc confusione linguarum prostrata est elatio. Quae in caelum conscendere, non virtute, sed viribus moliebatur, turre constructa. quare n.n hanc, quae cetςris naturalior est,ut sic dicatur, natura docente loquunturὶ Est autem natura, ut quibusdam placet, licet eam si definira .issicile,) vis quaedam genitiva, rebus omnibua

45쪽

ME TALO a. LIB I. 2Iinsita ex qua facere vel pati possunt. genitiva

autem dicitur,eo quod ipsam, res quaeque contrahat a causa suae generationis,& ab eo quod cuique est principium existendi:res enim quaelibet a componentibus contrahit, unde ad hoc apta sit vel ad illud: siue componentia partium nomine censeantur; sue accedant ad originem materiae & formae rvt in simplicibus,quae coaceruationem partium non admittunt; uue ratio componendi ad solius diuinae bonitatis decretum accedat.na& haec ipsa prima natura est,au, inore Platone,qui sicut Victorinus.& alij multi testantur;& certissimam omnium rerum naturam esse asIeruit diuinam voluntatem: siquidem natura creata, ab hoc fonte manat,&quicquid Dperatur, operis sui Deum habet authorem .ita quidem ni si sit corruptionis opus, & culpae; in quo,ab authore suo natura degenerat. Vis itaq. originaliter indita cuique ex qua opus,aut apti ludo procedit, natura quidem est, sed creata alias quidem definitiones,quae sparsim in diuersis, repetiuntur, authoribus , eo plerumque

trahendas arbitror, ut natura, quae creata est,

describatur. Nam & ignis artifex, qui per invisibiles vias , procedit ad res visibiles procreandas,creatus quidem est : sed pace Aristotelis,&Calcidi j eum naturam esse aliqui diffitentur.

Item principium motus secundum se a Deo ha- Iuisse initium. Nec Aristotelem negaturum crevso .nam deBoetio certus sum: quia id, quod faceregel pati potest non negabit esse creatum. sed &, namquamque rem informans specifica diffe-entia aut ab eo est per quem Dota sunt pluvia:

46쪽

i io. s in Es BE RI E NSIS aut omnino nihil est: A lijs quoque modis natura describitur sed . quicquid aliud a Platonico

ponitur aut de rer um numero tollendum est,

aut divinis operibus ascribendum, sed utamur ad patiens prima definitione: quae ad ustim praesentis articuli magis videtur accedere, Esto ergo ; sit potens, & essicax vis illa genitiva indita

rebus originaliter. certe, scut vitio cCrruinpi,

aut impediri sic variis adminiculis reparari vel adiuvari potest. Nam & pueri vulgo garriunt, eum gerendi aliquid habere apti tuo inem nat Talem, cui aptitudinis negatus est v ses. quod enim gressibile est, interdum gradi non potest, ae qui bipes est natura, actu plerumque caret 'troque pede vel altero: cura itaque non superfluit, sed naturam iuvat, faciliusque reddit quod tamen utcunque forte fieri pollet. Nam & Socrates, ut traditu natura petulcus erat, & muliebrosus: ut verbo utar historia: naturae tamen 'intemperantiam, castigatione philosophiae, NVirtutis exercitatione repressit,& domuit. Obtusioris ingenij tradunt tuisse Scaurum Rufum: sed sedulitate exercitij in id viriueuasisse .ut Ciceronem ipsum Allobroga nominaret. Si exemplis utendum fuerit undique fiet conspicuum, quia ne dilligentia inanis est, ubi est natura obtusior & nec abundat cura, ut potE superflua,&sic ut fuerit ad aliquid agedum natura benignior. Licet enim plerumque natura dominetur, & sit procliuior in alteruttro; tamen, sicut facile corrumpitur a negligentia, sic a cultura , &la cura saepissime mansiuescit. ιurnu γῆ ret Liuilatile rarmen, an arte. i

47쪽

ME TALO C. LIB. I. Eue quaesitum est,ego nec ladium sine diuite Dena

Nec ruis quid possit video, Ingenrum: adterius , Q ltera possit opem, res: er coniurat amIce. Prodest utique natura, sed eatenus aut nunquam aut raro , ut sine studio culmen obtineat:

nihil enim est tam validum, tam robustum , quod diligentia non enervet,nihil tam erectum quod no aeqciat, sicut e contra quamlibet humilem gradum, cura diligens erigit, & conseruat. Ergo si natura propitia est , contemni non debet. sed excoli ut facile prosit: si aduersa eo diligentiorem cultum exigit, ut ope Virtutis, Delicius & gloriosius inualescat.

CAPIT VLVM. IX. Puod homines nititur elingues facere, qu logicam impugnat.

. . . . . .

QV i s autem ab ope naturae hunc assecutus est titulum , ut sine studio in omnibus Immo vel in una linguarum eloquentissimus haberetur utique si eloquentem esse,bonum est,& eloquentillimum, melius erit. Neque enim 'hic in contrarium boni, quod proponitur,com parationis gradus excrescunt. Quemadmodum in eo, qui disertus dicitur, aut disertior , cum positiuus sapientiae sensum habeat, & eloquentiae quantum excrescit comparatio tantum decrescit sapientia, & eloquii fluuius inualescit. Sic enim nonnullis grammaticis placuit, sed .cet aliquae artium contingentium , & docentium virtutem, eloqui, naturam attingant, ilia

48쪽

a Io. SAR AsBERI ENSIS tamen quae ad placitum fere est, naturaliter seiri non potest: quia nec naturalis est, non est enim eadem apud omnes. Quae ergo id quod est homini praecipue debitum imprudenter sine homunis beneficio a natura exigitur : at haec donius, non eloquentiam criminatur , quae omnibus necellaria est, & commendatur ab omnibus sed artes, eam pollicentium, arguitiesse imitiles. Eo itaque opinionis v*rgit intentio, ut non omnes

mutos faciat, quod nec fieri potest, nec expedit sed ut de medio logicam tollat. Est enim fallax, ut autem professio verbosorum,& quod multorum contumpsit ingenia, & non modo philosophiae studiis praeclusit viam, sed gerendis omnibus rationem & exitum interclusit. CAPI TvLVM. X.

inuidsignificet nomen logicae, se quod omnes artes colendae, nisi reprobata sint. ΕC c a propositi planior est intentio, dc lo D

cam aggreditur expugnare, quae omnis pnilosophiae semitas pari furore persequitur. Vertim tamen ab aliqua fuerat inchoandum. Illam itaque praeferri placuit, quae caeteris notior,& huic haeresi familiarior videbatur. Congrediamur ergo,& quid censeaeur nomine logicae proferatur

in medium. Est itaque logica, vi nominis significatio latissimE pateat) loquendi vel disserendi ratio. Contrahitur enim interdum & dumtaxat circa d illerendi rationes vis nominis coinctatur. Sive itaque ratiocinandi viai doceat,simi

49쪽

mnium sermonum regulam prebeat, profecto Hesipitant,qui eam dicunt esse inutile: cum uti u-Ηve ratione vanissima doceatur esse pernecessi Tiram. Duplicitatem vero huius significationis. nomen,a Graeca quidem origine contrahit quoniam ibi, nunc sermonem, nuncrationem significat.Sed ut quam latissime protendatur significatio, ei, ad praesens, sermonum Omnium magisterium tribuatur:ut nusquam convincatur esse inutilis, cum etiam secundum generaliorem modum tota perutilis esse,& ne-

Ceilaria apparuerit. Si enim ut saepe dictumes, necessarius, squod nemo negat est usus verbi quanto compendiosius docetur,tanto est doctrina utilior & certε fidelior. Stultum enim est in eo diutius eu labore & difficultate versari quod aliter expediri facile &cito potest.Solet noc negligentibus evenire, & qui iacturam' temporis, nullius putant esse momenti. Omnium itaque gerendorum artes amplectendae

sunt & colendae, eo quidem studiosius quo ab

optima parente natura originem ducunt,& nobilitatem generis , facili & foetici gerendorum

protestantur effectu. Gerendorum idcirco dix rim artes colendas,ad discretionem artium,quae versantur in maleficijs: ut sunt sertilegorum,&caeterae reprobatae matheseos : quae quoniam ab officiis alienae sunt, a toto hominum c tu,

reste philosophantium, decreto, eliminari debent. sed de his latius dictum est in Polycratico.

50쪽

CAPITULUM XI.

artibus excolenda seunt. Es T autem ars, ratio , quae compendio sui naturaliter possibilium expedit facultate. Neque enim impossibilium, ratio praestat, aut pollicetur effectum; sed eorum, quae fieri possimi quasi quodam dispendioso naturae circuitu compendiosu iter praebet, &parit, ut ita dixerim) difficilium facultatem. Vnde& Graeci eam

dicunt,quasi compendiariam rationem quae naturae vitet dispendium ,&anfractuosum eius circuitum dirigat, ut quod fieri expedit,r ctius & facilius fiat. Natura enim, quamVIs vivida, nisi erudiatur ad artis facilitatem non pervenit,artium tamen omnium parens est,eisque, quo proficiant,& perficiantur, dat nutriculam rationem. Excitat enim primo ingenium ad res aliquas percipiendas: & cum eas perceperit,deponit quasi in custodia & thesauro memoriae,ratio quae percepta, dc commendada vel comendata lunt studio diligenti examinat, & ex natura

singulorude singulis , nisi forte labatur, in ali.

quo , Verum profert,incoluptumque iudicium. Haec triaquidem, quasi omnium artium fundamenta,&instrumenta natura praemittit. Est auteingentu, ut Isidoro placet) vis quaedam animo naturaliter insita, per se Valens. Hoc autem exprimere videtur ista descipito,quod natura antimo vim quandam indidit, quae aut primitivus