장음표시 사용
71쪽
eoncessa , omnem ferὶ latitudinem occupantlcripturarum , ut qui proξrie & figurath dicta itemque vitiose , non disserint , raro fidelem nunquam vero facilem eorum,quae scripta sunt, intelligentiam allequatur.
πid si qui doceat, o quid vitare Gram.
num , Ut cum a propria significatione ex causa probabili, sermo ad non propriam trahirer significationem. qualis est Metaphora, Meto- nimia,& Synechdoche.& similes, quas enumerare,longum est. Sed & iiij ad modum Schematum priuilegiati sunt,& solis eruditissimis patet. usus eorum , unde & lςx eorum, arctior est, qua non permittuntur longius evagari. Regulariter enim prὰdirum est, quia figuras eχ tendere non . licet. Si quis etiam in translationibus & figuris authorum studiosus imitator est, caueat ne sit dura transsatione figura inculta. Virtus enim semmonis optima est perspicuitas , facilitas intelligenἀλEt Schemaxum causa est , necessitas aut ornatus. Nasermo institutus est, ut explicet intellectum: &figurae admisiae, ut quod in eis ab arte dissidet, aliqua comoditate compenset' Horum autem maxime necessaria est cognitio,quia in omnibus quae praepediunt intellectum,tria solent prae carteris, accusari. haec autem sunt schaemata adiunctis tropis oratorum , sophismata quae fallacia-
72쪽
METALoc. LIB. I. 49rum nu be obducunt animos auditorum, & rationum diuersitas, quae praeiacet in animo dicentis . & rectam intelljgentiae cognita parat viam. Siquidem ut Hilarius ait, intelligentia O menda est, ex causis ne a. alioquin etiam in scripturis canonicis rixabuntur patres, sibique erunt
etiam Euangelistae contrarissi iudex insulsus ad solam dictorum stiperficiem , & non ad dicentium mentes aspiciat. hoc itaque peruersi ingenij est, & situm aspernantis profectum. 'Nonne Salomon, non modo in eodem libro , & in eadem pagina, sed etiam continuis versibus, dicit Ne respondeas stulto cecundum 'diitiam suam,ne effici riseis dii, - rejonde Julto sim nJιmstultitiam siuam, ne sibi Hotens videatu . Itaque regulae sciendae sunt, ut ad illas constet, quid in sermone rectust,quid enorme;quia nisi ad regulam .praua non corriges, nulloque studio ignotum praecipitium declinabis. At in regulis, vix aliquid utilius, aut compendiosius dixerim ea parte artium quae dufiguras notat authorum, virtutes & vitia sermo num luculenter ostendit. Unde miror quare tantopere 1 coetaneis nostris negligitur: cum utilissima sit, dc compendiosissima: & fere ab omnibus scriptoribus huius artis diligetissime pet
tractata. Donatus,Sertinis, Priscianus, Isidonis,
Cassiodorus , Baeda noster , & alij quam plures, eam singuli tractant, ut nisi ex negligentia,ignota esse non possit. Quintilianus quoque dum hanc tradit ,& tantis effert praeconiis & sino haenet nomen professionu Escat conflare Grammatico, Crfustra ad artis permam asipirare. Verborum autem
significatio diligentius excutienda est, & quid
73쪽
so Io. S AREsag RI E Ns Issermo quilibet in se, quid ab adiunctis in con'
textu , possit, Solertius perscrutandum, ut sophismatum umbras, quae verum obnubilant, oilcutere possit. Dicendi autem ratio pensandalest , ex irrcumstintia rictorum, ex qualitate persina , ex qualitate auditorum , ex loco & temPore, aliisque vario moilo, apud diligentem exploratorem considerandis Si quia autem his diligenter institerit, quae aduerlustria intel lactus repagula proposita sunt: profectum suum in scriptis dictis intelligendis, & ipse mirabitur & aliis venerabilis apparebir. CAPI TvLvM XX.
Puod Durarum perutilis es cognitio.
VE R s A T v R & circa alia grammatioα studium & non modo literarum , sillabarum . dictionumque naturam considerat, sed pedes in metris, accentus in sillabis, attendit. sed & figuras accentium ut scias cui sillabae grauis,accutus, aut circumflexus accelus innitatur.
sensus quoque distinguit posituris id est figuris indieantibus ubi colon, ubi comma, ubi periodus id est ubi subdistinctio aut mediadistinctio, aut distinctio facienda est. Quod quidem signi ficantitis interplaetari possimus, ut sit tum mem
nis sententiam claudit. Sed quidam ut Patentius si dicunt, an recte viderint ipsi ,) colon esse ubi vulgariter punctum dicimus, aut quendam spi-
74쪽
ritus tractum: remnis, ubi quasi diuisione media partimur versum:periodum,quae sermonis cum integritate coviludit. Sunt & notae, quae scripturarum distingunt modost ut deprehendatur,
quid in eis lucidum,quid obscuru,quid certum, quid dubium & in hunc modum,plurima. Pars haec tame artis ia ex maxima parte in desuetudine abiit adeo quidem . ut studiosissimi literarum
merito querantur, & fere lugeat,rem utilissima. εc tam ad res retinendas,quam intelligedas esticacissimam , maiorum nostrorum inuidia aut negligentia, artem dico deperisse notariam. Nec miretur quis,tantam vim fuisse innotulis r cum& Musci cantores, paucis charecteribus, mutitas acutarum, & grauium differentias, indicent ocum. Et ob hoc quidem , charecteres illos musicae claues dicunt. Si tamen tanta scientiae clauis fuit in notulis mirum est nostros, licet
plura scierint. non asnouisse maiores,aut tantae scientiae perditas este claues. Seneca se artem Comparandae memoriae traditurum iacillime
pollicetur:& v linam innotuillet mihi, sed quod
eam tradiderit, omnino non recolo.Tullius in Rhetoricis operam dedisse visus est. Sed similibus mei multum non prodest. Exstant autem, quae discere vix sufficimus. Sed minus curamus. proficeret tamen plurimum regulae analogiaru, etymologiarum, glossematum, differentiarum:&qnae Barbarismi,Soloecismi, aliorumque vi
tandorum vitia monstrant: metaplasm,scematumque,& troporum licentiosas& ornatas edocent rationes' prosas aperieit,metroru leges edu'cunt,&exponui, causas & qua ratione uti opor-
75쪽
sa. Io. S AREsBE RIENs Isteat in histbtiis aut narrationibus fabulosis. Si quis istorum definitiones, figurasque desiderat,
superiorum, grammaticorum libros euoluat, quos si uniuersos ad manum habere non potest, exploret quid scitu dignum carpat a singulis, quia, etsi non omnis ad omnia quisique utria inuenitar ad multa Isidorus tamen, & satis communis est& diligenti breuitate laudabilis . de si totus habeti non potest ad instructionem legendorum, plurimum confert ipsius memoriter vel hane tenuisse particulam. ιCAPIT v xv M. XXI.
In quibus Grammaticum oporteat occupari.
PA T E T ex his, non circa Vnum,grammatica occupari: sed ad omnia , quae verbo doceri possunt,ut eorum capax sit animum prςformare unde quantum ei omnes aliae disciplinae obnoxiae sint, quisque consideret. Ad laudem suam referendum putant quidam nostrorum , quod sine grammatica garriunt, eamque credunt inutilem , & palam culpant, gloriantes se ei operam non dedisse. at Marcus Tullius non ode. rat filium, a quo in epistolis sicut apparet, gram maticam instantissime exigebat. Caius Caesar de . annalogia libros edidit: scitus sine ea, neque ad
philosophiam, in qua peritissimus erat) nec ad eloquentiam , in qua potentissimus , θ polle
quempiam peruenire. Quintilianus eam commendat adeo,ut dicat, quia 'sus grammatreri cr
76쪽
amoriemo , no sic, tirum temporibus. ed γ Ipatis ramminetur. Nam & intelligere docet, & dicere:accentus regit, & ipsius vocis, qua utimur prout personis & rebus convenit , Usquequaque inuriamenta componit. Nam & pronuntiationis
lex , alia metro alia prosae prescribitur. Si quidealia metica,alia metrica,alia significativa est. sed ad muscam metica pertinet. Unde & Caesar pretextatus egregio scommate lusit in quendam flexu canimo cantas masse cantra. Eo spectat quod Martianis in nuptiis Mercurii & Philologiae, G ramma ticam d cit cum scalpro, & serula, &Vnguentaria pixide medicorum. Scalpro siquidem, oris vitia purgat,& infantium linguas qui ad artem philo sophiae, Ea praeiactante,Cibante,& ducente ituri sunt, radit, dum crudit:&ne barbarismo , aut soloecismo balbutiant in sermone performat: peccantes autem castigat serula I & unguento nonestatis, & utilitatis, quae zX ea prouenit, patientium mitigat penam. M num quoque ad rem scribendum reddit idoneam. acuit &visum; ut ei paries literae dentiores. aut velum multipliciter elaboratum, obstare non possit. Aperit aures : & tam grauibus,quam acutis; imo & cunctis vocibus, reddit accommodas. Si ergo tantum utilitatis praestat, & clauis est omnium scripturarum,& totius sermonis mater & arbitra, quis eam a philosophiae liminibus arcebit, nisi qui intelligentiam eorum quae dicuntur, aut scripta sunt.ad philosophandum credit else superfluam. Vtique qui eam abiicitH,aut contemnunt c Oecos & burdos philosophicis studiis faciunt aptiores,quam eos, qui
77쪽
bus naturae gratia, integri senses vigorem emintulit, dc conseruat.
magis quis ρbiosophari fetes, quam si
s surdus aut mutus. MAONo tam i se Cornificius tuetur tuis
dice, & erroris siti Senecam laudat auctorem. Qui quidem duabus de causis, merito a pluribus commendatur, Multus enim est in laude virtutis , morumque doctrina, & comatico genere dicendi utens,quod breuiter& succinct . sententias colligit,ornatu verborum splendet,ut eis displicere non possit,qui aut virtutem amat, aut eloquentiam. Nam ut pace Quintiliani loquar, squi sic hominis ingenium t udat, ut iu- cicium culpet , dicitque eum dulcibus vitiis abundasse, & magis placuisIe pueris quam eruditis, &siimmas rerum minutissimis sententiis frangere unde libri eius ab uno imperatorum appellati sunt arena sine calcein nullus inter gentiles ethicus inuenitur,aut rarus,cuius verbis aut sententiis in omni negotio commodius utipos sis. Ad omnia enim suum aliquid consert.Sentie hic , quod disciplinae liberales, virum bonum non faciunt. Ego ei consentior & de aliis hociosum arbitror. Scientia enim inflat,sed charitas sola,virum facit bonum. Deprimit artes:sed tamen a philosophia non rehcit. neque enim soli
78쪽
ε M 1τά to G. IL I s. I. philosophi boni viri sunt grammaticus nquit, circaeiarum sermonis δε ersatur. t in longus evagetur,cis
historias.Vt longissimE procedat, circa carmina. hoc autem parum non est, sed plurimum prodest ad informationem virtutis quae facit virum bonu. Gloriatur Horatius, se, virtutis causa, re legisse Homerum qui quidsitpulchrum,quiaturpe, quid rude quid non pulchrius melius Crispinam Canis rare dicis. Poetas philosophorum cunas esse, celebre est. Disciplinas libaerales tantae utilitatis esse tradit antiquitas , ut quicumque eas pleno norint,libros omnes & quaecuque scripta fiant, possint intelligere etiam sine doctore. Vt enim ait Quintilianus, non narent hae disichinae per , illas euntibus, sed circa illas haerentibus.
PR AE c r P V A autem sunt ad totius philosophiae & virtutis exercitium,lectio,doctrina, meditatio,& assiduitas operis, Lectis vero scriptorum praeiacentem habet materiam. Eo bina ιχ scripti. plerumque incumbit , dc interdum ad non scripta progreditur, quae tamen in arcanis memoriae reconditae sunt; aut in praesentu rei intelligentia eminet. At meditatio etiam ad ignota protenditur, & usque ad incomprehensibilia saepe se ipsam erigit: &tam manifesta rerum,quim abdita, rimatur. Quartum,operis scilicet; asii tra & si a praeexistete cognitione formetur
79쪽
1s Io. SARps B ERI E Ns Is scien tiamque desidereT, vias tamen ruat inteIligentiae: eo quod intellectus bonus est amnibus
facientibus eum Et praecones veritatis ut scriptum est, Mununminerunt opera Dei, Cr sata eius intellexerunt. Caeterum operationem cultumque virtutis , scientia naturaliter precedit, neque enim virtus currit in incertum , aut in pugna , quam exercet Cum vitiis, aerem verberat , sed audet quo tendit Cr in quia iungri arcum.Nec ρ sim
ramos sequitur testoque lutoque. At lectio , doctrina, de meditatio, scientiam pariunt.vnde constat quod Grammatica, quae istorum fundamentum est& radix,quodammodo sementem iacet quasi in sulsis naturae, gratia tamen preaeunte: quae si ei cooperatrix quoque gratia affuerit in solidae virtutis robur coalescit 3ccrescit multipliciter , ut boni operis fructum faciat, unde boni viri &no miliantur & sun ζ, sola tamen gratia qtiae &velle bonum & perficere operatur, virum bonum facit , & prae caeteris omnibus recte scribendi &recte loquendi, quibus datum est,facultatem impertitur, ariesque ministr t varias& cum se indigentibus benigne effert , contemni non debet. Si enim contemnitur, iuste recedit, nec contemptori relinquitur conquaestionis locus.
80쪽
in i ergo ad philosephiam aspirat, appre
hendat lectionem, doctrinam, & meditationem, cum exercitio boni operis , nequando iralcatur dominus, & quod videbatur habere, auferatur ab eo Sed quia legendi verbum,aequi- vocum est, tam ad docentis & discentis exercitium , quam ad occupationem per se scrutantis scripturas. Alterum id est,quod inter doctorem& discipitium communicatur, sui verbo utamur Quintiliani) dicatur protexio, Alterum quod ad 1crutinium meditantis accedit lectio simpliciter appelletur. Ergo ab auctoritate eiusdem Quintiliani, in praelegendo, Grammaticus Milla quidem minora praestare debebit, ut partes orationis reddi sibi soluto versu desideret: &pedum proprietates quae debent in carminibus notae esse deprehendat quae barbara , quae impropria , aut alias contra legem loquendi com-pOuta. Non tamen ut poetas improbet, quibus ob metri necessitatem adco ignoscitur, ut vitia
virtutum nomine censeantur,laudem enim vir
tutis plerumque occupat necessitatis improbitas,cui sine dispendio negari non potest allensius. Metaplasmum, schematismumque & oratorios uiapos multiplicitatem dichionum cum af