장음표시 사용
301쪽
auRNE g), qui thermometro adhibito viscera abdominis non debilius tepere repererunt, quam cor quidem tepet. Sed etiam ego in tenera fele memini, meeumdem caloris gradum sahrenheltiano thermomet o metitum esse, qui 88 gradum non superaret Unico gradu superat in monedula fg ). Quae de sanguinis fervore narrantur , perinde quidem experimento repugnant. Chylum sub oculis meis in aurem dextram illabi, &placidissime cum sanguine misceri ipse vidi, viditque Carolus D RELIN couRT, cum praeterea chyliserum ductum, & venam axillarem ligasset h). Sed etiam lympha nullum manifestum acorem habet ci . neque in sanguine cordis ipsius alius a muriatico sapor h reperitur, ne Cartesianis quidem prosectoribus ὶ dissilentibus : neque sanguis aut cum lympha, aut cum chylo , aut cum acido latice m quocunque confligit, etsi si cum mera. cissimis liquoribus servet, qui etiam in aqua incalescunt n , & cum oleo conflagrant: neque phaenomena micro scopica ejusmodi conturbatum liquorem ostendunt Ο qualem in effervescentia necesse est supponi , neque bullae
Si vero cet tum putredinis gradum , aut agentes in oleolas particulas urinosos sales pro caloris causa citaveris, etiam hic plurima obstant , ne in hanc opinionem dilabamur. Gratis utique utinosae in sanguine mole culae admittuntur, quae demum ab igne nascuntur p . Sed pone dari , non ideo in homine sano Oleolas massulas solvunt. Globesi enim sanguinei utique inflammabiles summa cum constantia figuram suam in omnibus animalibus conservant , dum vita superest motusque sanguinis cireumfluus , neque adeo aut eroduntur. aut solvuntur unquam, dum calet vugetve animal, & globuli in circulum feruntur. Porro si omnino alcati praesto foret, & oleum sanguinis solveret, nullo argumento constat. alcati, dum oleum diluit , calorem excitare. Deinde in putredine, agnoscimus equidem, magnas massas vegetabilium corporum con-
302쪽
gestas cI , pressasque, loco inprimis clauso , duin putrescunt , calorem
ehementem generare. Verum non ideo hae a mutatio ad alienissimam animalium naturam traducenda est. Caro assa cum farina avenacea & saliva
calorem equidem trium graduum excitat r : sed ea fermentatio est, &in acidum tendit. Fermentatio vero & ab urinosa natura aliena est , &d mum, quando maxima, calorem graduum generat, multo nostro minorem s P. Contra , corpus humanum integrum, artusve gangraeno.sus, quando putrescit , tunc quidem calere desiit , frigusque adtigit circumjecti aeris : quamdiu vero calet idem , nunquam una computrescit. Iterum, adeo nulla urinosi salis in calore animali producendo potestas est, ut ea animalia frigido sint sanguine, quibus natura manifestissime urtinosia est t , ut ranae , quarum albi acervi ad utrumque spinae dorsi latus positi cum acore effervescunt': cantharides c u , quae totae cum spiritu nitri fervent. His potius, quam nobis , urin Osi salis copia est , quae oleosos globulos sanguinis adglediatur, generetque calorem. Non ob parvitatem molis frigent , multae enim aviculae, rana, busone, lacerta, crocodilo, minori sunt corpusculo. Contra ea animalia calent, quorum hum res longius ab utinosa natura distant χ . Neque exemplum noverim humoris , qui, dum perpetuo & celeri motu ciscum sertur, una putredinem concipiat. Aquae motae dulcedinem servant, per quietem putrescunt. Humor de vase unice aliud in vas transsusus, vitium non concipit I . Sed etiam nostri humores , quamdiu moventur , nunquam putrescunt , etiam in acerrimo animalium genere: iidem, quamprimum quieverunt. ut aquae contabescunt. Non cum putredine ergo , sed cum calore sanguinis , motus indiviso nexu conjungitur. Continuo enim Ostendetur , calorem nostrum aucta in circuitu sanguinis celeritate augeri, minui diminuta, aulam ri sub lata, reddita re iti tui. Valde vero absonum videtur, ejusmodi causam calori adsignare, quae nunquam in corpore humano na lcatur, quin calor destruatur, & quae tunc demum se exserat, quando calor sublatus est. Levio.
303쪽
29ῖLeviorem in vivo sanguine putredinem esse, debile excusationis genus est, minorem nempe , si minor est, effectum edit, & si ne provecta quidem putredo calorem excitat, quid incerta illa, & nullo ex signo adgnolcenda poterit.
s. X. Num a motu Π ogressiso calor sit 'Argumenta quibus ad matur.
Vergente priori seculo magis ad potentiam solidarum partium corporis respectunt eli, & chemicarum caularum auctoritas aliquantum obsolevit. Primum quidem per experimentorum collectorum numerum adparuit, ne omnem, & forte penitus omnem , in rerum natura calorem a tritu nasci Z . Hic totius fere naturae contensus a clarissimis viris ad sanguinem translatus est. Ergo expenderunt animo Cl. viri a , sanguinem a corde perenni & veloci motu in aortam projici : confricari ad cordis parietes b ), tum ad arteriarum membranas, aque istis repelli, globulorum oriri vortices , eos & inter se teri c & contra suos tubulos, eo potentius, quo vasa minora permeant , donec toto omnino circulo maximo totum lumen ari riolae radant. Sed etiam vasorum parietes rapido & alterno motu a maXima latitudine ad minimam redire d) , aque minima in maXimam eXpandi.
Eum, de quo sermo est, sanguinem ex natura sua inflammabilem e esse ,
d Ab hac causa aque sol dis plitibus corporis an mali calorem derivat Ibaunes de G o R T E a de perspirat c. 8. Fere eadem est lententia Cl. L o R R F ll. c. T. II. P. 2s h. e Vires mutuae inter corpora & ignem sunt, uti copia particularum oleos MumΜARTIRE P. Es . Calor ut stilaris copia PERLIΣ tbeor. calor. P. 4.
304쪽
as SE . III. SANGUINIS PER ARTERIas
hinc calori concipiendo, quam aqua f , aptiorem g , etiam ob globo
sam figuram h , hinc animalium calores fere esse ut copia crassimenti est r , hinc aves, canem , bovem calida esse animalia , hominem stigidiorem , cujus sanguis tenuior sit k Nam etiam alii humores animales, de oleorum classe , tritu satis vehementer incalescunt l : atque ponderosi liquores a multa agitatione tepent m . Ova in funda rotata coqui lego m . Addunt aliqui, globulos sanguineos elatere pollere d & alternia vicibus & mutare figuram sphaericam & recuperare o . Constat, pergunt Cl. viri, animalia a motu suo calorem habere . quod neque in ipso sanguine, neque in corde sibi relicto calor ullus supersit , & omnia vel a morte p , vel in animi deliquis profundiori, atque pubsus cessatione, in eum caloris gradum relabantur, qui in atmosphaera Obtinet ; & qui plerumque triginta fere gradibus fatuenhestiani thermometri infra teporem humano sanguini familiarem est. Contra animalia in universum . etiam stigida, calorem generant, dum perpetim se agitant, apum exemplo. quae hiemali tempore sopitae quidem Digent, collectae vero, ut ostendimus, per hiberna stigora, in gradu 3a ejusdem thermometri, saepe a nobis citati, calorem nihilo minorem producunt q . quam aestivi soles quidem producunti Itidem homo , qui ab aeris externi rigore deprehensus, aut aquis submersus, aut pulsu manifestodestitutus
305쪽
s & 96 graduum recuperat, novosque adeo sa gradus generat, si cordis motum, atque 3 deo languinis circuitum, absciue novo calore, simplici aliqua irritatione rcstitueris. Majorem etiam motus, quo vitalis humor per sua vasa progreditur , potestatem aliis ex argumentis demonstrari pergunti Sub rigidissimo enim caelo glacies perpetua, nullo aestivo calore superabilis, terrae interiora obsidet. & liquor thermo metri non ad 28 tr). & 33 s quae maxima frigora esse reputabantur, sed ad ii 3 ct & rao cu) gradus sub FAR R. congelabile frigus descendit, aer autem tanto glaciali gelu magis friget, quanto luper humanum calorem aestus ebullientis aquae adscendit. In eo friagore omnia quidem animalia quieta continuo in statuam congelantur, &sanguis re & meracissimus de vino destillans latex in glaciem veristitur 3 ,& ipsi per aerem oberrantes vapores in spicula vertuntur, ut frigus non sentias , sed videas. In ea tamen incredibili vi frigoris homines, & animalia vivunt & calent, & suos 92. 94. 95. gradus caloris fata
renheltianos conset Vant: neque enim aut sanguis, aut urina unquam non calet, neque frigus ad interiora pectoris aut abdominis penetrat, dum vita superest ; nempe animalia i 84 ejusinodi gradus sui sanguinis motu generant T), qualibus ebulliens aqua a congelascente distat. Et hoc stigore majus Belgae in regione multo magis septentrionibus vicina tolerarunt, qui in SpiZberga hiemarunt a , inqtie libero aere venando, convehendis lignis, aliisque laboribus sani & alacres vitam sustentarunt. Denique in aquis polaribus, in quibus per summos aestivos calores, tamen inmensae glaciei insulae supersunt, pisces cetacet, ipsis sub glacialibus campis, sanguinem & fluidum liberumque a coagulo & humano etiam cruore calidiorem conservam ;phocae
306쪽
αρς LIB. VI. SECTIII. SANGUINIS PER ARTERIAS
phocae enim sanguis non paucissimis gradubus humano calidior est b : & haee
quidem animalia sere tanto felicius vivunt, quanto frigidioribus in aquis habitant, sibique inter glaciales insulas, & stib ipsis glaciei campis, desiderata asyla seligunti Adeo vero certum est, a motu & corporis exercitatione haec frigora superari , ut ipsi barbari, qui in eo gelido aere facile vitales supersunt, dum venantur , quando per viarum errores se vident perituros, quiete lata mortem inevitabilem accelerare norint b ). Addunt Ill. viri, eo magis suam sententiam probari , quo penitius in ejus firmitatem inquiratur. Ostendisse se , motu sanguinis constituto calorem constitui, nunc ostensuros , aucto motu eum calorem augeri , diminuto diminui, sublato tolli. Ergo . cum calor humanus 94 Ω 96 sere graduum salireuheltiani thermometri sit, augeri eum calorem, quando pultuum numerus & plenitudo . atque adeo celeritas sanguinis augetur. Sive enim ab ira , cupiditate , gaudio , pudore, pulsus increbescat , sive a comporis exercitatione , sive a pastu , sive ab aromatibus, aut a spiritu vini epoto , sive a febre, a quacunque demum causa , quae pulsuum numerum auxerit, & robur , ab ea etiam calorem in sanguine augeri, donec summum
gradum adtingat, qui in hominem cadit, & qui non valde multis gradu-hus centesimum superat d . Neque, vicissim, unquam calorem intendi, quin una pulsus increbuerit e ).
Sed etiam frictionem, irritationis genus, Calorem manifesto augere ,& inflammationem , in qua rubor & pulsatio sanguinis auctum motum evidenter demonstrat. Una enim ruborem , sanguinisque ad confrictam partem corporis confluxum increscere. Porro eo majorem nasci calorem. quo humores vitales densiores fuerint , adeoque ab eodem motu per ea vasa major frictio nascitur. Uti globulorum numerus crescit, & crassamentum est uberius cuD, eo major caloris gradus obtinet, neque absque rubore calor est,
sive sanguinis conciti abundantia. Sed etiam serri elementum, quod in globulis sanguineis latet, ad calorem producendum aliquid conferre po-tcst,
b) phocae in inite calor est da graduum, in abdomine gr. Io . MARTIN vGοι
307쪽
test, cum nultum corpus a tritu vehementius incalescat g . Uti pariter densiora vasa h , ita calor major est, argumento bestiarum , quibus manufesto duriora ossa, membranae firmiores, vasa solidiora, quam homini sunt.
iisdemque calor intensior i . Viri seminis calidiores i' ), duriori nempe
iunt fabrica. Contra pueri minus aliquanto calent h , quam adulti homines, ut modo natus puer vix calorem conservet, nisi sollicite & copiose Vestibus texeris e pueris autem & abundantiam sanguinis esse, & pulsuum magnum numerum coiastit, sed vasa molliora , sanguinemque magis aquosum. Porro adeo manifesto a cordis majori motu calorem augeri ajunt, ut ea dem semper animalia magis caleant, quibus cor pro reliqui corporis portione majus est , aves adeo , in minima etiam mole ιγ , & animalia serocia carni vora m . Iisdem enim animalibus saepius in dato tempore a teriae micant ii , & momentum impulsus in arterias sanguinis majus est, siquidem a validiori organo impellitur. Hinc animalia, hominesque, maei-Ientioris corporis, calent magis : hinc magnae sorte bestiae exiguis non sunt calidiores, cum grandiorihus cor pro portione minus sit c o , pulsusque i stequentior p .. Si cum motu sanguinis incitato ealor increscit, ident cum diminuto, motu minuitur. Multae cauta sunt , quae pulsum , parvum , aut demum rarum reddune, nulla , quae non una frigus faciat. Rarescit a senio , & idem stigus lacit, ut etiam levis in numero diminutio q ), jam calorem fraΠ-gat. Sed pulsum plurima debilitanti Animi adsectus non videtur quidquam in humoribus mutare posse, adeo & subito nascuntur , & subito , abique vestigio relicto, evaneicunt, adeo etiam manifesto materie carent, quam hu-
308쪽
moribus a is indarit. Et tamen animi adsectus & metus inprimis, frigus faciunt 3 , dum pullum debilitant. A morte pronunciata frigus s) : sed hystericarum feminarum algor t notissimus eae 'Europaei , qui in Cura sitio insulam aliquamdiu vixerunt, solent fere debilitari; iis in tanto caeli testu tres quatuorve gradibus minor calor est , quam Europaeis nuper, cum suo rubustiori temperamento, advenis u . Eodem redeunt, quae absque humorum vitio fiunt, pulsuum debilitates, quas Vocant alphyxias, Eae constanter frigus inducunt. Asphyxia & perfectum frigus, septem dierum, V A-Lis NE Rio χ) dictum est. A lapsu pulsus nullus, frigus universorum artuum cx ). Eo etiam falsae illae mortes hominum pertinent, qui pro exanimi cadavere ideo habiti sunt, quod una frigerent, neque pulsus arteriae perciperetur. Amplam segetem collegit Cl. BRU HIER ν , nos paucade multis decerpemus. Vetula frigida , atque rigens, cum absque pulsu &reipiratione esse videretur, suscitata est. Homo submersus, frigidus. rigens , hactenus sibi reddi potuit, ut altero demum die perierit g . Subinmersa femina glaciei ad similitudinem frigebat, quae decem post horas cum vita reconciliata est a . A vapore sodinae carbonariae exstinctus homo, frigidus, ad vitam revocatus est a' . Qui absque pulsu & calore erat, inflando suscitatus fuit a Virgo aquis mersa, quam spiritus, pulsus S sensus deseruerat, restituta est fomento cinerum b . Rara haec videntur, vulgatissimum vero est , in hibernacula aves o , ct alia animalia se recipere d , ea omnia sopito motu cordis, pulsu se
309쪽
re evanescente, cum minima vita, absque sensu & QIore e , brumam superare, eademque, reddito quacunque de causa cordis motu, rediviva imcalescere. Mures montani hieme immoti, S ut marmor Digidi degunt e ). Eo denique pertinent, quae aut dicta sunt, aut certe de causa stigoris
calorisve piscium , dici potuerunt. Quibus piscibus pulmones dati sunt. iis cor ingens f , sanguis plurimus g , calor etiam humano major h . Qui pulmones non habent, iis cor parvum , multo quam avibus crὶ minus est. Nuper reperi, cor cyprini 9 granorum, cum pondus animalis esset 49 2o , adeoque cor fuit totius corporis: cum in homine pondus sit decem fere unciarum, pondus totius corporis librarum Mo, sive unciarum 2 oo , adeoque pondus cordis ad pondus totias corporis uti 1 ad 24o. Sed etiam piscibus pulsus multo pauciores. sanguinis copia exiguaeli. & arteriae aortae diameter. in eodem pisce cyprino. longo pedem , non major 7 centesimis unciae , qPae ratio, si omnia reliqua eadem posueris, facit sanguinis portionem in ejusmodi pisce, ad sanguinem in homine, uti Ia ad III. cubos vero uti 373248 ad soco a II , sive uti i ad 13. Neque objici potest, cordis majorem in celaceis piscibus molem, certe media ex parte ad pulmonem pertinere , cui alter ventriculus unice de stinatus est l . Νam in pisce procul dubio aequa sanguinis portio ad branchias fertur, qualis in calido quadrupede ad pulmonem, uti adparebit, si arterias branchias subeuntes mensuraveris. Sed etiam si cor quadrupedi unice quadruplum posueris, habebis in quadrupede causam motus quadruplo majorem, cum sanguinis copia pariter I 3ς uberiori, eaeque rationes in se ductis invicem dabunt calorem in quadrupede saς majorem, quam duo gradus sunt quos interim in piscibus frigidis, ranisve, aut viperis ι , ponimus gens rari , medio inter iniquos numeros usi. Ita adparebit, ut calor in homine possit io 4 graduum esse , dum in pisce graduum est duorum. Nam etiam in humano genere , stigus perpetuum fuit , cum cor justo esset angustius m . Et pedes. eaeque corporis partes, quae a corde longius re
m) His. de Pinari. I 48. p. 6r. Pulici non percipiebatur
310쪽
motae minores accipiunt arterias, primae frigent minusque concalescunt. Si quid calculo deest n , sanguis piscium utique aliquanto aquosior O minusque ferri momentum, sufficient, ut intelligatur, cur minor in piscibus calor generetur. Uti a cordis sanguinisque motu diminuto, calor stangitur , ita a sanguinis ipsius diminuta copia , aut densitate , globulorumve portione q) , calor pariter debilitatur, sive a venae incisione cr , sive ab haemo ploe s sive ab inedia ci) haec inminuantur. Sed etiam lente diminuta globulorum ubertas frigus inducit, exemplo leucophlegmatiae & chloroseos u , in quibus cum pallore frigus dominatur. Εκ his similibusque argumentis deducunt C. viri, annia consentire , ut legem statuere liceat, esseque adeo calorem animalium in ratione directa celeritatum sanguinis circumducti, aut in Leibia letiana hypothesi in quadrata celeritatis χ I & in ratione inversa diametrorum vasorum ).
Nam proculdubio frictio cum angustia vasis augetur . & ea altera est ratio . cur minora animalia eodem, quo grandia, gradu calere queant, gl hali enim aeque magni, in minoribus earum bestiolarum vasis, vehementius confricantur. Eadem videtur causa facere, ut pene eadem in diversis coriaporis humani partibus caloris sit temperies : in majoribus enim vasis celeritas major cum minori frictione, in minoribus frictio major cum celeritate minori conjungitur. Artus tamen aliquanto frigidiores sunt
g. XI. Quae contra hunc ' pisthesia adducantur.
Etsi in hac schola enutritus, etiam non conscius sorte, ad placita P R κ-
cn Sanguis nempe viperae non ra. ra sed in minori aliqua ratione parcior quamquAdrupedi L. U. P. c. co) BovLx Chem. Scepe. P. II. de piscibus & viperis. cp L. V. Sech. II. n. 44. compar. cum fine Sect. III. A globulorum pau itate frigus HaLΕs P. D 3.c r Spolationem vocat F. Q υ a s u a r . quod sanguis ruber ex Vulnere exundet sinque minoribus vasis tenuiores humores resideant, qui tu ni gua vasa reduces sanguinem reuuiorem & aquosum essiciunt. ι S xv ac T. lI. P. V . ι) Ab inedia sanguis intra biduum quatuor gradibu; refrigeratur M A R T a N Emim. Itali P. 224. α S c Η - E N T E P. 6 . x Sa uva o Es de ei ait M. P. 239. I in ratione celeritatis de diametri calores aestimat Cl. M ARYtu R de inmin. fiastini P. ISI. Is4. Sed nimis manifestum est , frictionem in minoribus majolem esse