장음표시 사용
151쪽
nes eucedat ris Quae exceptiones personae, & mandati, proacuratoris hoc disserunt,quod prior illa. Tu no potes ess. proscurator, non nisi ante litem contestatam opponi potest; est ra. Tu non es procurator et es falsus procurator, sive.Tu nohabes mandatum, quandocunque etiam post sententiam ad mittitur, quia reddit judicium retro nullum a 4. Ex loco ju. dicit, si is non est tutus, ac securus, nec reus conventus ad los eum designatum sine periculo vitae venire possit, vel ibidem versari, velIropter hostes, vel latrones, vel etiam pestilentia Ex iacompetentia sori, cum Reus ei foro in quo convenitur non est subjectus, idque certas ob caussas quas notavLinus lib. primo tit. De soro competenti. Ex praeventione jurisdictionis, quando scilicet ordinarii iudices pares jurisdicti.
one in una eadem caussa concurrunt. Nam si ordinarius judex caussam a pari judice occupatam cognoscere velit, contra ejus jurisdictionem opponi potest. Exceptio praeventionis 26: quoniam judiciu ubi carptum est, ibi finiri debet a . Fit autem praevenso iurisdictionis per solam citationem 18. Ex causiae assinitate,& continentia, mutatione, & divisione jussi.
cij, ut si plures sint Rei ejusdem caussar sub diversis juris.
dictionibus domicilium habentes as, vel si diveris res vel Caussae continentur sub una actione generali, ut puta sub actisone tutelae, negotiorum 3 o; vel si res litigiosae in diversis Io, cis & jurisdictionibus sitae sint,& una actione exigantur. hi eanim omnes simul apud unum omnium superiorem judicem conveniendi sunt, ne caussa dividatur 3 i. Quod etiam obtionet quotiens aliquis lite coram uno iudice pendente, pro eosdem negotio ad alium judicem vocatur: quia nemo Husilem rei & caussae nomine sub diversis judicibis litigare cogitur, sed potest opponere exceptionem mutationis judicij 32, ejusque poenam arbitrariam ab adversario petere cum refusione expensarum 33. Excitatione, si nimis arcto tempore sit se, ela, non recte insinuata, si extra territorium judicis fiat, si ad locum periculosum, in honestum, ad diem seriatam, vel tos a messis, di viadeaeiarum 3 ε.ta libello, cum est ineptus.
152쪽
obscurus, generalis, non concludens,aut aliis solemnitatibus
destitutus, de quibus diximus titi De libello. Ex instrumento vel rescripto, si instrumentum eii falsum, suspectum, rasum. imperfectum, & non absolutum 3s: si rescriptum est subrepatitium 36r impetratum contra jus diVinum, vel naturale, vel contra fiscum,& utilitatem publicam 37, cotra privilegia, vespersonas privilegiatas, nulla facta metione privilegiorum 38, vel contra rem judicatam, vel testamentum 3st, denique si tedat in gravem alicuius injuriam, aut praejudicium, vel contrajus alteri quaesitum. Semper enim rescripta salvo jure tertii,&citra injuriam aliorum intelligenda sunt o. Quin etiam Dilatoriae solutionis exceptio ex variis formarum causis compestit, quandoque ex obligatione,quod ea in diem,aut conditioanem est concepta, & petitio statim,& purὰ fu I. interdum ex pacto quod postea intervenit de non petendo, vel ad certum diem aue aliquando ex lege qua tempus solve di statutum est ei qui ut solvat iudicis sententia damnatus est, ut in actione pei sonali condemnatus ad solutionem facienda quadrimestrea die sententiae latae habet 3: nisi hujus temporis definitio
pro caussae qualitate,& quantitate, etiam rei obsequio, aut Gatum acta, vel prorogetur,vel contrahatur 44: nonnunquam
ex actionis qualitate, ut est actio de dote, qua si maritus con venitur soluto matrimonio, opponere potest dilatoria hanc solutionis exceptionem; quoniam dotem in rebus mobilibus
consistentem ante annum a tempore soluti matrimonii red,
dere non tenetur 43. licet in immobilibus positam statim redadere teneatur 46. Idem est in actionibus quibus quantum quis facere possit consequi possumus, ut quando pater, & d, minus conveniuntur de peculio filii & servi; parens, & patronus a filio, & liberto, socius a socio, donator a donatorio ex sua donatione: item si a marito dos repetitur, si cum eo agatur qui cessit bonis. Nam illi omnes habent exceptionem di latoriar solutionis quam Opponunt contra agentem ad sol ut,
onem selidi, di tantum praestant quantum facere possvot 47. S i. Instituti
153쪽
De Peremtorys Exceptionibus Iuris
PERηMτORIAa exceptiones dicuntur quae institiis
tam actionem perimunt, ac tollunt,& semper agentibus obstant: sive ante litis contestationem sive post oppon tur , utque ad rem judiciatam I. Earum duo genera traduntur, unum Iuris, alterum Facti. Peremtoriae Iuris sunt quar Iluunt actionem illius cui de jure quidem actio competit, sed non cum effectu exactionis. Saepe enim accidit ut licet ipsa
persecutio qua actor peritur justa sit, inspecto summo jure
civili; tamen iniqua sit adversus cum cum quo agitur: ut cum quis ex sola dispositione legis obligatur,non ex naturali aequitate, Vel consensiti promittentis et, vel quando ab initio quidenaturalis, ct civilis obligatio adest, scd inter venit pactum quo
154쪽
maturalis tollitur,ut fit in pacto nudo de non petendo,& in jure jurando voluntario 3. Inter has autem exceptiones pereatorias juris prima est exceptio, Quod metus caussa, quae datur ei qui metu coactus promisit quod non debuerat promitatem, contra eum qui illud promissum petit ψ, etiam in parens . tem, patronum, magistratum, vel alios in dignitate constitu eos, quoniam famam non laedit s. Et quemadmodum actio. Quod metus caussa qua postulamus rem metu excussam cum omnibus actionibus nobis restitui in rem scripta habetur orita etiam Exceptio metus in rem scripta est, ut non inspici mus an is qui agit, an alius metum fecerit, sed an omnino meistus caussa factum sit in hac re a quocunque T. Vnde haec eraceptio etiam admittit replicationem metus, hoc est quod ipse
quoque reuS convctus metum incusserit, vim inferens,& res
pulsus quod secit pasi us est 3. Ceterum in hac exceptione n5 . quilibet inanis & vanus timor, puta alicujus periculi remotis oris, vel vexationis: sed praesentis aut mox futuri magni mali
metus intelligendus est, qui merito etiam in virum constante cadere possit, ut metus mortis, amissionis omnium, Vel maj ris partis bonorum cruciatus corporis,duri carceris,servitutis, capitalium minarum,& similium 9. Quibus nonnulli annus inerant Metum reverentiar, ut est filij erga patrem, uxoris etasa maritum, plebei erga magistratum:quem non puto admiratendum, nisi minas, di verbera accessisse probetuiro. Minae autem quando justum inferant metum, judicis arbitrio disecernendum venit ex acerbitate,& adsiduitate minarum, & in persona minantis, an solitus sit minas exsequi II. Altera exceptio est Doli mali, quae contra petentem id quod dolo malo Distum,vel promissum est, competit ra. Est autem duplex una Iuris, altera Facti illa datur quado dolus malus inducitur, vel insertur, sive incidit in contraetrem stricti juris,ut si pactus non
petere ante Kal. Ianuar.nihilominus ante eum diem petat in
haec competit quando dolus contractui bonae sidci adhibitus caussam contractes dedit,veluti si dolo ine induxisti ut tibi revenderem I . aut suasisti ut cu minore contraherem I I .Tune
155쪽
enim quia dolus reddit contractum ipso jure nullum oritur
inde exceptio facti i6: quae condemnatum infamia adficitide usque eo odiosa est, ut si debitor cum ea tutus esset per err rem ultro solverit non repetat solutum is. Contra prior non est famosa, nec ullatenus infamat i : & ob id si debitor ultro solvat, potest condicerer S. Praeterea exceptio doli ex persosna ejus cui objicitur personalis est is, ideoque non potest co-tra alium opponi, nisi eum qui dolum commisit, ejusve hae.
redem,vel successorem particulare quatenus ad eos commos dum pervenit,aut quo minus perveniret fraude ipsorum facta est: et O. nec competit adversus parentem, patronum, aliasque
personas quibus reveretia praestanda est, sed in factum ex c eputio illius loco usurpatur a I. Rursus ex persona ejus qui objiscit in rem scripta est: quoniam in ea non principaliter quaeris tur contra quem dolus commissus sit, sed an in ea re dolo malo quid factum sit ex parte actoris ar; cujus probatio ab eo exisgitur qui exceptionem hanc opponit, sumitur jue ex qualita. te,& circunstantiis dicti,vel facti actoris 23. Denique haec exsceptio est perpetua , nec ullam admittit praescriptionem a rlicet actio De dolo finiatur anno uno contra dolosu, & in haeredem postea in factum datur perpetuo, quatenus ex haeredistate factus sit locupletior as. Tertia est Exceptio in factum
sive erroris,quae opponitur illi qui exigit id quod quis promiὸ
sit per errorem, credes se debere cum non deberet. Nam criror,quia non facit consensum, naturalem obligationem impe dit, manente nihilominus civili propter promissum , ex quo non datur actio cum effectu exactionis a6. Factum aute plene & distincte narrari debet a , ut Iudex aestimare possit an justus error fuerit,qualis in hac exceptione requiritur 28 Quarta est Exceptio non numeratae pecunia . qua In mutuo tantu,& dote locum habet as, adverius creditorem, ejusve haerede agentem ex chirographo,aut litteris, quibus debitor spe futurae numerationis confessus est se accepisse,& debere certa pescuniae summam quam tamen non accepit. Nec solum datur
debitori principali usque haeredi, &successori 3 o. verum eotiam
156쪽
etiam mandatori,& fidejussori 3 i: & rursus creditori in de bitorem se defendentem apocha qua creditor scripsit se recepisse debitum spe latui ar numerationis aut solutionis, quae n6 secuta est. Vterque enim licci teneatur obligatione civili,auter ut solvat quod promist, altei ut non petat quod se rece, pisse testatus est; tamen cum numeratio cujus spe syngrapha vel apocha data fuit non accesserit consensus & naturalis ob. ligatio de ficit, & actio ex solemni verborum obligatione na ta per hanc exceptione, quam naturalis aequitas quae in pactis servanda induxit,cliditur, ne quis alterius damno locupletior fiat 3 a. Quin etiam competit sponso confisso per chirogra phum se dotem accepisse a suo socero, cum non accepissct 33. Proponi autem haec exceptio debet intra biennium, & tunc
opposita probationis onus tranSDrt in creditorem agentem, ut probet scilicet numeratam esse revera pecuniam: post biennium ver5 opposita onus probandi in debitorem reiicit, nempe numerationem non esse factam 34. Quinta est Exceptio pacti
de non petendo, qua depellitur ille ab agendo qui pactus est se
non periturum quod ipsi debetur. Nam cum naturalis tantum obligatio nudo pacto tollatur, manente interim civili per l, jus exceptionis oppositione, illa civilis quoque perimitur 3 s. quoniam nihil magis aequitati consentantum est quam pacta conventa servari. Sexta est Exceptio jurisjurandi ex juram esto Vesuntario, quod ex conventione pars parti extra judicium defert, veluti si debitor ejusve procurator aut defensor credistore deferente juravit se nihil dcbere, per exceptionem juris, jurandi creditorem ab agendo excludit 36: sive ille priorem actionem ad quam submovendam juratum est rursus instituat,
sive alia quaciam idem petat 3 . Hoc enim juramentum cum extra judicium factum sit, non tollit praecedentem civilem ob ligationem , ex qua actori jus agendi, licet non cum effectu exactionis, competit, sed hujus exceptionis objectio elidit naturalem,& civilem obligationem simul, non item litis ingressu impedit ;8. In qua exceptione nihil aliud quaeritur quam an iuratum sit omissa quaestione an debeatur praestitum jus 3 ramentum
157쪽
ramentum habet vim rei judicatae,& executionem paratam . ubi Iudicis officium fuerit imploratu o. Septima Exceptio
rei iudicatae, quae datur reo absoluta sententia iudicis,adversus actorem qui denuo ea de re agere instituit. Nam sicut pactude non priendo & Iuris urandum naturalem duntaxat obligationem tollit, remanente civili: ita cotra Res judicata civilem obli ationem exstinguit, ut interim naturalis cosistat quoniam hic deficit consensus, cum sententia & judicium reddatur in invitum, I. Naturalis autem obligatio etsi sola non sum ciat ad producendam actionem et, tamen potest sam ploductam conservare, etiamsi civilis cesset 43. sed per hanc exceptionem Rei judicatae eliditur ψ . Ceterum ut haec exceptio rei ludica.
tar competat haec tria simul concurrere debent. primum ut easdem res iterum petatur, deinde ut ex eadem caussa agatur ex qua antea actum est, tum ut inter easde personas disceptetur,
inter quas priori judicio pronuntiatum est 3.
158쪽
De Exceptionibus Peremtorijs Facti.
E cηντ io uas facti, sive in ictionas sunt quae dem5stiant actori nullum persequendi jus competere, ut quia vel ab initio no habuit actionem,uel habuit quidem, sed jam est sublata & extincta, puta per rem judicatam , transactiosnem,accepti lationem,& similes liberationum species. Sicut enim actor de facto tantu agit, ita reum de facio opponere cona Venit. I. Proponuntur aute duplici via, & ratione aut admos dum peremtoriarum post litem cotestatam ut actionem excludant & negotium perimant, absoluto reo sententia judicis deo finitiva a: aut more dilatoriarum ante contestationem, ut litis ingressum impediant pmodo tamen confestim,& incontinenti probentur . . In quo adhibenda cautio est, ut formula consveniente directo ad processum opponantur, Veluti Reus conis
ventus dicit actorem non posse hoc iudicio cxperiri, neque se teneri libello respondere quia solvit, pra scripsit, vel iudicatum cst in hac caussa. Nam si proponantur hoc modo, Reus excipi-piendo dicit ac rem contra jus & a quitate experiri, quia transactum, vel judicatum est, & petit stu, cum nihil dcbeat, a petitione ad oris absolvi; non remorantur judicium; quia videntur adversus merita caussae proponi s. Harum exceptionu multa sunt genera, ut Exceptio rei judicatae, de qua superiore litusto diximus, transactionis, praescriptionis, & aliae quas oris dine persequemur. Exceptio transactionis opponitur advelsus actorem controversiam antea transactam in judicium revoca na, tem6. Non enim debent lites transactionibus legittimis finistae red:ntegrari 7. ut autem copetat haec exceptio quatuor potissimum requiruntur. Primo ut transactio inter personas quae transaere possunt facta sit. Nam quaedam personae prohibens tur ira ere ut 'pilli,& minores sine tutoris, vel curatoris amritate, filii familias de eculio profectitio, pater cum filio, dos minus cum seri o, mater pronlio S, procurator ad agendum constitutus sine speciali mandato; quia is caussae actioncm tantum
159쪽
tum habet, non decisionem ς; tutor remittens debitnm pupil. li, nisii ex necessitate, ut debitori pauperi io. Deinde ut tra actio facta sit super re dubia & lite incerta,non ficta & imaginas ria it: & quae in potestate sit transigentium, nam privatis pactionibus jus ceterorum non laeditur ra, nec pactis privatorum juri publico quicqua derogatur I 3.& de quatrasigi possit. Quae
enim alienari nequit, eadem non admittit tran iactionem, qua inter alienationes numerari constat I . Vnde transactio de re bus sacris, sanctis, & religiosis non valet, nisi accedat solemnitas legis vel canonis, quae in istarum reru alienatione requiritur iitem nec delibeto homine valet I 6. nec de futura alicujus su cessione, nisi inter milites 1 7. Tertio ut valeat transactio aliquid datum esse, vel promissum,aut retentum oportet r8. idque cos
pletum,& pransitum esse.Nam qui animo donadi transigit, aut qui gratis remittit quod sibi debetur,non recte transgit is i Et qui non praestat quod transactum fuit dolo agit, & haec excepistio replicatione doli, non impleti contractus, eliditur: etiamsi transactio jurejurando firmata suerit a o. Postremo requiritur ut transactio bona fide, non dolo vero, vel pi a sumpto, non m tu aut vi facta sit. alioquin contra oppositam exceptione trans actionis replicatur de dolo, vi metu ue. nam Dolus, metus, &vis, irritam faciunt transactionem a te sicut etiam Ignorantia, qua deceptus fuit qui transegit non viso testamento, vel cognistis inspectisque testamenti verbis: ct ideo licet promisit se non
contraventurum vel renuntiavit fideicommisso, non tenetursa. Et quotiens haec quatuor requisita quae diximus concurtuti nec in ullo horum vitium est, tum transactio non potest restinadi, & haec exceptio recte opponitur, etiamsi transigens ultra diimidium deceptus esset, ct de enormissima laesione replicaret, ut nonnulli arbitrantur a 3ς quorum sententiam probo. Exceptio
Praescriptionis, sive Vsucapionis datur ei qui convenitu de re quam continua possessione legittime prascripsit, & usucepita . Quae bono publico introducta est, ne scilicet vel terum dominia hominum negligentia omni tempore incerta essent,&Iit
160쪽
D E o R D. & v s v I v h I c. L B. II. Iites forent infinitar auer etsi iniquum omnino praesidium est,& cum natura,&arquitate pugnans,quando quis ejus praete tu res alienas fraude,ac fide mala occupat 26. Ceterum ut ii Praescriptionis exceptio competat, inprimis necessarium cst,ut
is qui praescribit possessor sit, vel quasi a , per se,vel per alium
a8, nomine suo,non alieno,sicut commodatarius, depositarius emphytcuta,beneficiarius, superficiarius, colonus, usufiuctuarius precario possidcias&similes, qui adversus eum a quo possessionem habent ipsam proprioatem non praescribunt, nec hac exceptione juvantur a 9: ut possessionem habeat continua nullo unquam modo,aut tempore interruptam, bona fide,ju. sto,& legittimo titulo, utputa emtione, permutatione, don tione. stipulatione & id genus alijs caussis munitam. Nam possessor malae fidei nullo tempore praescribere potest, immo mala fides praescriptionem omnino completam poti ea secuta rumpit,atque impedit, praesertim si ex lucrativa caussa res ad praescribentem devenit 3 o. Et qui non habet titulum Iegittimum praescriptionis caussam tribuentem, is nunquam adquirit dominium,aut meretur actionem vel exceptionem CX prp- scriptione longi temporis r sed post longissimu tempus quod hominum memoriam excedit exceptionem praescriptionis habet: quoniam tanti temporis lapsus loco tituli habetur in rebus corporalibus,& prophanis, & suificit bona fides cum possessione 3 i. oportet etiam ut res,& personae praescriptios nem admittanti Nam res sacrae publicar,tributa universitatu, iura supremae potestatis quae vulgo dicuntur Regalia, res mo- . biles furtivae, vel immobiles vi aut clam possesse, vel tempore belli occupatae, praescriptionis exceptione obtineri,& defendi non possunt 3a: nec minor viginti quinque annis ad versus alios,& alii adversus minorem praescribunt 3 3. nec jure impeditis, utputa ob metum hostilem , aut pestilentiam, & agere non valentibus currit praescriptio 3 . neque subditis contra lo. gittimam magistratus obedientiam exceptio praescriptionis
prodest; quoniam contra jus publicum,& divinum nituntur 3 1. Denique requiritur ut tempus praescriptionis a lege dei T nitum