장음표시 사용
181쪽
Porrτro NEs successerunt in locum interrogationii
quae ante litis contestationem olim proponebamur, ut
per eas actor ex reo universum caussae itatum cognosceret, & onere probandi liberaretur; veluti si haereditas petere. tur, rogari solebat an haeres esset, & qua parte; utrum ab inate stato, an vero ex testameto.& an ipsi hareditas proprio no mine, an per eos quos suo juri subjectos haberet, vel etiam cui haeres ex taret, adquisita foret t. Similiter Positiones contis nent praecipua capita controversiae ex libello deducta, ad quae
adversarius veritatis dicendae, caussa respondere tenetur et, Fiunt enim ab actore pariter, di reo, ut alleventur difficultate Seonere probandi ejus quod consessione, sive responsione alterius conceditur 3. Sed actor prius, deinde reus ponere debet , atque etiam tertius aliquis in judicio comparens, rationesti interesse positiones exhibere potest S, de quilibet qui ad
182쪽
mittitur ad probandum, nisi renuntiaverit probationibus 6. Et exhibentur priusquam ad aliquod probationis genus de,
veniatur intra terminum ad probandum datum 7: quo elapisse non admittuntur, nec tenetur pars illis respondere Se etsi judex ex aequitate potest accipere morae purgationem, quanodo jus adversari j no fit det ius 9: et si opus videbitur in qua cunque parte judicij positiones admitterero. iudicis enim ossicium in eo versatur, ut re cognita statuat quando positio, nes, & quae producendae vel reiiciendae sint II, Debent autePositiones formari ex libello eique similes,& conformes esseia, & singulae non amplius quam unum factuin continere. Nam positio multiplex, & quae plures easque diversis res uno contextu proponat, non admittitur, nec tenetur adversa,
rius ad eam respondere, nisi prius illa distinguatur is, Sicut
nec admittenda est Positio impertinens, & cxtra catis Iam, tam incidenter quam directe & principaliter I , contraria & secudissidens, incerta, captiosa, negativa, quae probari non facile potest 13, interrogativa, alternativa, obscura, dubia; quae nullam meretur responsionem nisi prius declaretur 16. Quanquam Positio alternativa tollerari potest eisdem ex caussis ex quibus valet libellus alternativus, cui debet esse conformis ut ante dictum est: vel quando agitur de facto alieno, ubi toller bilis est ignorantia i , Atque etiam politio interrogativa ex parte admittitur, ut Conduxit in quinquennium,aut dicat in
quot annos, Emit tanto pretio aut dicat quanto, Quae cautio
pro actore utiliter traditur, ubi est inopia,& dissicultas probationum, quia turic reus tenetur fateri i8. Item rejicitur Positio quae ponentem non relevati p. Quae crunen aliquod cos
plectitur, aut injuriam inseri, quod videlicet adversarius sit perjurus, adulter, haereticus. vel mendax & levis 29. Quae noin facto sed in iure scripto consistit; quod cum per se certum& clarum sit, probatione nulla indiget ai; etsi aliud est in prς- sumptione juris et et, &in jure municipali sive statuto, vel c6suetudinea r de quibus si mentionem faciat positio, admi,
titur, quoniam ea facti sunt& ineerta, ideoque in judicium deduci
183쪽
deduci possunt et . Quae fit in summario possessionis iudicio
in quo cum Scunarie procedatur nec sit necessaria plena pro batio, non debent fieri positioncs, ne plena probatio quaesita videntur ab . Quae non exprimit tempus contractus aut facti, veluti si simpliciter ponatur Mutuavi tibi decet quia talis P sitio non meretur te sponsionem, A non respondens pro confesso minime habetur 26. Positiones vero receptae probat costra ponentem tanquam conicsum v cia cssi quae in illis conti. nciatur ar: adeo ut reVocari talis confessio tar quam judic talis nequeat et 8. nisi in continenti revocetur as, vel nondum a ju. dice admissar, ct inter acta relatae sint positiones 3o, vel deni que nisi de errore suo legit time doceat 31, Nam qui errat nofatetur 32.
RE vos si os hs sunt consessiones partium factae apud judicem de propositis libelli positionibus. Nam
utraque pars respondet, & primum quidem Reus adpositiones actoris, deinde actor ad positiones rei, adeo ut nisimus prius respondeat, nec actor deinceps respondere tenea
184쪽
tur 1. Sed utile & consultum est reo priusquam respondeat petere,ut Actor iuret suas positiones veras esse et, per quod vis detur fateri vera esse illa quae in positionibus continentur, ut amplius revocare nequeat 3. Quod si unus litigatorum nolit respondere, habetur perinde,ac confessus foret, ct positiones in poenam eius pro confestis acceptantur 4: modo ipse injusdicio adsit, & positiones legi audiat, di a iudice ut juramentupraestaret admonitus sit, aut denique per contumaciam absit, haec enim tria fere requiruntur ut non respondcns confessus evincatur 3. quae tamen adhuc probationem in contrarium
admittunt; veluti si doceatur quod libellus sit ineptus ex quo positiones desumptae sunt, vel quod positiones sunt ejus generaris ut non debeant admitti, utpote impertinentes, crura nosser, captiosae, obscurae ; ob quas caussas contumacia non responadentis excusatur, usque quo non sit adversario pia clusa via probandi r. aut judex pronuntiaverit positiones pio consessis haberi Respodere autem debet ipse dominus litis, quia magis certus veri censetur 9, vel ipsius procurator si ad hoc mandatum habeat io, & de caussa laene sit in muctus II. Nemo eonina cogendus est respondere ad id quodno intelligitia. V de si procurator de caussa se dubitare, & dominum de ea consulturum dicat, poterit Iudex pro arbitrio suo dilationem c cedere 13. quod tamen intelligen dum est ubi positiones contunent novum aliquod & incidens negotium quod provideri nopotuit i . Nani si positiones exprimui negotiem ad quod susit procurator constitutus, tunc ei dilatio denegabitur,ct donatinus erit multandus expensis quas pro probatione ejus positionis, ad quam procurator respondere recusat, ficii contingeret; quia domino imputatur quod procurato: cm non instruxit a I. Sed ubi dominus ipse respondit, cessat factu atque etiam mas
datum procuratoris I 6: contra ubi procurator reli Odit, icia estur nihilominus ipse principalis respondere advel salio,aut judice hoc volente, praesertim si ille sit vir melior, i de causia instructior I 7. Ceterum conjui Utus non rc spondct pro conlura'cto sine mandato speciali, etiamsi cautioncm de rato pia liare
185쪽
i o AVSONO po taparatus sit;neque procurator,aut tutor pro inBnter 8. aut cus 'rator pro furioso is Adultus respondere debet per semetipsside facto proprio in praesentia sui curatoris, qui adesse quidem
potest,non tamen instruere quid confiteatur ut neget ao: nisi caussa talis sit quae sine consensu curatoris subsistere nequeat ut matrimonium, donatio, contractus: in quibus si curator no consentiat, tunc responso adulti inutilis eu, nec relevat pone.
tem. Rusticus item, & mulier quando est rudis,& simplex, &positiones sunt dissiciles, & concernunt factum antiquum, vel sunt admixtae positiones juris , tunc potest ei respondenti adsistere procurator, advocatus, aut alius ex conjunctis, non
ut suggerat responsionem, sed ut sententiam, & mentem p sitionum explicet, ne respondeat id quod non intelligit at; si veto sit sagax & intelligens, aut positiones conscernunt sectum proprium, & recens, in quo non cadit ignorantia, per se respondere cogitur; quod maxime pertinet ad arbitrium judicis discernerea a. Praefecti collegiorum,monas
steriorum, & civitatum litigantes per Vndicum, ipsi non reL pondent, sed syndicus respodet pro iisdem a 3. Porro fieri deo
bet Responsio post praestitum calumniar j uramentum per verbum Credit vel non credit. alioquin nulla esset et . Vt enim
Iuramentum calumnia est credulitatis,& opinionis, non veritatis aut scientiae,sic quoque Responsio fit per verbum credulitatis, & non minus praejudicat & probat quam si de veritate esset as: immolatis responsio affirmans per verbum Credit habetur pro confessione judiciali, ut ponens per illam ab onerre probandi relevetur a6: & in ejusmodi consessum nullae sunt aliae partes judicis quam ut ipsum judicio suo damnet a7. Interponetia etiam protestatio Salvo jure impertinentisi &non admittendo cum quae facit ut Responsio Dista ad positionem quam impertinentem esse postea cognitum fui pro nulla habeatur, nec ullum respondenti generat praejudiciu a 8. Et assi hibenda praemeditata quaedam deliberatio & repetita lectio positionum, ne praeceps,& inconsiderata responsio illaqueat &anvolvat respondentem 2y. Praeterea debet Responsio esse
186쪽
pura, simplex, clara, atque aperta Io. obscura enim responsio non valet, & qui obscure respondit censetur nihil respondisse set: ideoque talis responsio in judicio declaranda ve, ni & fit interpretatio in benigniorem partem, & pro ipso reo pondente 3a, Similiter non valet Responsio generalis alterna tiva, varia, & incerta. unde si positio plura complectatur capi.ia,singulatim,& per distinctionem responsio fieri potest 33,aut si positio partim vera, partim falsa sit, non totam negare oportet. sed illa tantum capita quae lalsa sunt. & si unum verum sit illud respondens fateri debet 3M vel tali responsione uti, Non
credit ut ponitur quia tunc non simpliciter adfirmat vel ne gat, nec de negatione redarguit, aut pro confesso haberi po terit 3s. Denique requiritur ut responsio ponerem relevet 36: ex quo non consistit ejusmodi responsio, Credit si instrumen, tum producatur, vel, Non credit nisi instrumentum producatur. quia ex tali res sione data non relevatur ab onere proebandi 3 7: contra responsio ad positionem in qua fit metio in strumenti Credit prout in instrumento continetur, rata&valida est, qua respondens cesietur expressisse ea quae in instrumento continentur 3 8. Vt sit conformis positioni, talis enim debet esse Responsio qualis praecessit interrogatio,adeo ut qui ad interrogata non respondit, nihil respodisse dicatur 39. nec sit conditionalis aut qualificata ut vocant nisi positio sit qua-lificata, vel respondens sit homo rudis, & simplex 4o: neque contraria,& repugnans alteri i: alioquin si contrarietas aps pareat ea per resp'ndentis interpretationem tollenda est a. Si vero error incidit per quem respondens positiones confiteatur contra veritatem, locum habet revocatio etiam in con legione de facto proprio, modo incontinenti fiat, & veritas in contrarium probetur 43 ; quam resipondens inprimis profiteri debet: & si veras positiones in facto proprio, sicu alieno, cujus notitiam habuit, abneset ac probatis liquido positioni
Bus ab adversario de mendacio convincatur, contra ipsum negantem super damnis,& interesse juramentum in litem praes statur M. Quin etia Iudex sub certa poena litigatoribus praes Y a cipere
187쪽
cipere potest , ut positionibus exanimi sui sententia verὰ res pondeant: quod si aliter fecerint illos poena indicta afficere ei permissum est s. Consessio tamen per responsione facta un L. in judicio, non nocet alteri in alio judicio 46.
De Probationi MPR o η A τ r o est documentum quod ad faciendam re
dubiae,& controversae fidem Iudici exhibetur; vel, ut Interpretes definiunt, Probatio est ostesio rei dubiae perlegittima argumenta r. Ejus variae sunt formae, veluti ab in
ventione, α origine quaedam est Artificialis,quaedam In artisii
188쪽
cialis: Graeci rhetores vocant ευα in & a. Artificialis est quae ex ipsa caussa ab advocatis depromitur, & judicio a que arte quadam applicatur ex senis, praesumptionibus, exemplis. inartificialis quae extrinsecus ex rebus ipsis, di litiga torum institutione adsumitur, quam suppeditant praejudicia, . tabulae, testes, tormenta, rumor, & fama 3. Rursus ab effectualia est plena, alia semiplena 4: Plena probatio est quae tanta fidem facit judici quanta ad dirimendam litem sussiciat 3, ut fit per duos testes o, per instrumenta, quae probationes indubitatae appellantur 7, per confessionem, jusjurandum rei evidentiam, &similia 8. Semiplena probatio est quae imperfectε
confirmat, nec meretur tantam fidem ut Iudex et soli stare de. beat, ut fit per unum testem omni exceptione majorem ν, vel 'iper privatam scripturam, vel comparationem litterrarum ,rationes, famam, di id genus alia ro. Denique a loco probatio vel Iudicialis dicitur, vel Extrajudicialis, illa in iudicio instituitur post litis contestationem, haec extra judiciu , ut est Pro. batio ad perpetuam rei memoriam 1 1. Probatio autem incia obit ei qui adfirma non ei qui negat ir; quoniam in j udiciis nos plices& nudae adsertiones, sed earum rerum quae in constroversiam veniunt probationes, ad eXquircndam veritatem
spectari debent, &solent M. Ac proinde qui jus aliquod sibi
competere praetendit, hoc ipsum legittimis probationibus docere tenetur I 4. Contra is qui negat nulla vel ratione, vel nescessitate compelli ad probandum debet, cum per rerum natus ram nulla probatio sit ejus qui factum negat i F, exceptis cetatis quibusdam modis. Primo enim Praesumptio actorem ὰ, probationis onere relevat, illudque in adversarium iaceant transfert i5r veluti si quis neget eum a quo codicilli sunt fas cti, sana mente fuisse, aut si uxor neget res mariti esse, quas apud se constitutas habet, praesumptio certe in utroque casu adfert, ut is qui negat fide probationibus facere debeat; quo niam praesumitur eum qui codicillos fecit mentis compotem fui s. i , ut quae dxor constate matrimonio honeste ad quaesia erit, ea de bonis mariti esse i8. Deinde neganti onus provi
189쪽
bandi adfert Spontanea probationis adsumptio. cum scilicet Reus ultro negationis probationem in se suscipit is . in qua ii
cet defecerit, nihilominus absolvendo erit, ubi Actor intemtionem suam non probaverit et O. Adeo enim vera est regula illa, Actore non probante reus absolvitur et i, ut quamvis Reus
nihil praestet, & juris sui defectuin ipse consiteatur, absolvi nihilominus debeat 22. Item personarum qualitas,& privilegia um neganti imponit necessitatem probandi. Nam si indebitum solvisse queratur pupillos, vel minor, vel mulier, via sorte vir perfectae quidem aetatis, sed vel miles, vel agricultor, &forensium rerum expers, vel alia simplicitate affectus, & desis dice deditus . tum is qui accepit pecunias, & negat indebitas solutas fuisse, ostendere debet bene eas accepisse, & debitas ipsi fuisse sol utri; & si non ostenderit, eas redhibere oportet;
.quod in alijs personis no obtinet 23. Postremo negativa,qua Reus suae defensionis,vel exceptionis landametum poni probari debet a . Ut enim Actor suam intentionem, ita Reus exsceptionem probare tenetur velutis. pacti conventi exceptione utatur, doceat pactum conventum esse, quoniam excipiendo reus fit actor asi licet diversum sit in exceptione no nu. meratae pecuniae, cujus probationem reus non praestat 26. Mctor veri, prius tenetur suam probare actionem antequam reus exceptionem, ut monet vulgata regula, Qui prior appellat
prior agit et , nisi sit exceptio aeclinatoria kri, quae proponi, ac probari initio caussae, atque etiam judicis sententia definiri debet 28. Vtrique tamen cadcm dilatio ad probandum datur quo elapso ulterius probatio non admittitur, si peremptori Θ, praefixum sit tempus dilationis a se. Sicut nec accipitur probatio post quartam productionem, nec post conclusionem 3o: praeterquam si agatur de Innocentia Rei in criminibus quae post latam sententiam,& rem judicatam, nedum post conclu3tionem, admittitur 31. Porro in probationibus requiritur ut fiat probatio earum rerum quae in libello proponuntur, &ad controversiae decisionem pertinent; quando illa quae extra
caussam sunt, fi probentur, nihil, tamen profutura sint pros banti
190쪽
banti iet, Ad hoc debet probatio esse clara, certa, specialis, &necessaria,non autem per id quod fieri potest concludens. Na probatio dubia & obscura, sive ab actore, sive ab reo proponautur, interpretationem accipit contra eum qui intentione sit. am obscure,& non necessario probavit 33: & in genere facta probatio nihil prodest, nec relevat probantem 34 , veluti si probo me possidere res haereditarias, non etiam statim con vinco me haeredem esse; quia &pollessor hujusmodi praedo, non autem haeres eisse potest: at si haereditate me adiisse ostendam, consequetur me tanquam haeredem possidere 3 s. Idem est si factum duntaxat, non etiam qualitas facti, quae in cotvo versiam venit, probetur 36, ut qui instrumentum falsum ar- aguit, neque tame aliud quam corruptum esse simpliciter probat, probata corruptione non etiam probata erit falsitas 3
Quod si probationes sint pares, praesertur quae juris pi aestim patione munita est 38: si vero utrimque aequales sint, reprobans tur Omnino: propterea quod rem is am quae est in controverssa non definiunt, sed reddunt dubium, vel, quod magis creado, actor probasse censetur & Reus nihil in contrarium attua
EM 30. Sed si sint dissidentes & variae, Iudex conabitur,
quantum fieri potest, eas conciliare,& compone re 4o: modo non sint ita contrariae,& pugnantes, ut conciliari non possint I. tunc enita si contrarietas est in instrumentis, nulla plane '
fides illis adhibetur; si in testibus, majorio igniori parti a
quiescendum est a, Praeterea probationes in judicio summario factae, non producuntur,nec probant in judicio ordinatio, etiam inter easdem partes 43: nisi forte ejus imodi probationes consensu litigatorum, aut consessione alterius partis sint factae . In criminalibηs ubi magnum praejudicium vertitur; desbent esse idoneae, plenae, & luce meridiana clariores s: cujus generis sunt Evidentia ipsius criminis, vel admissi facinoris, nulla ratione d sendi, aut caelari possit, utpote si quis in flagi lati delicto deprehensus sit quod ad condemnationem,sive ultionem criminis sui scit GConfessio propria, libet a animi vo luntate facta in judicio extra carcerem, nullo aut metu aut vi exacta