장음표시 사용
191쪽
pro judicato iit, & quodammodo sententia sua damnatus 48. Duo telies omni exceptione majores, id est qui ita intcgrs vi. tar,& iam ae sunt, ut eorum fides nullo modo clevari postit; &qui de facto, quod iensibus suis certo perceperunt, testansitur 9.
i. A specu tit. de probat. r. Aristarchi in R'etoricii, ct ei secati Cicero in Topi
O s i τ a o N a s & Responsiones sequuntur Articuli,
ut id quod in positionibus forte negatum est, testibus vel instruinctis probetur; aut ipsae positioncs negatae si ac, cedunt in locum articulorum & probationem recipiunt l. DO
192쪽
netoa n. a -'i v D r E L I v. I t. Erabent autem articuli sicut eositi es desumi ex libello, eique
conmrmes esse. Nam si Libellus, de Articuli sint diversorum generum, nullius est momenti subsecuta probatio, immo Iudex debet rejicere ejusmodi articulos,qui ex libello,& proposita actione non descendunt 2; quoniam nihil quod manifestὰ& sine ulla dubitatione est impertinens, nec profuturum proabanti, admittendum est 3. Sed si articuli non omnino sint
extra caussam,&eam quoquo modo attingant,& confirment etiam ex levi praesumptione reci pere eos debet, cum clausula Salvo jure impertinentium,& non admittendoru 4: quae clausula deinde efficit ut admissio nihil praejudicet, si postea impertinentes arguuntur articuli quos Iudex debet diligenter examinare, & examinatos potest admittere,vel rejicere, etiam sne partis citatione 6. Si vero quis litigatorum velit contendere ad rqjectionem articulorum, debet contentionem instituere statim ubi exemplum eorundem accepit 7, & parte ad versam ad hoc citare; & tunc fertur interlocutoria, a qua etiaappellari potest, & nisi appellatum fuerit, judex in caussa pro
cedit 8. Praeterea requiritur ut articuli sint clari, & non impli. citi , simplices non captiosi, non calumniosi, factum,non juia continentes 9 nisi sint juris mixti cum facto,&ius ex ipis facto deducatur lor denique numeris distincti, & singuli una adsertionem complectentes II : Exhibendi vero sunt articuli intra dilationem ad probandum datam, qua elapsa, & facta a litigatoribus renuntiatione probationum ulterius non admittuntur, praeterquam si articuli sint obscuri, qui possunt decla, rariusque ad conclusionem Ia;& nisi quis per confessionem adversarij tendat ad probationemr3. Quin etiam post cons lusionem interdum admittuntur articuli, maximi in caussis beneficialibus,&tunc per admisitonem articulorum intelligis
tur tacite revocata conclusio,quae non modo expresso, sed estiam tacite revocari potest i : cum actus revocationis c
clusionis sit praejudicialis, ct talis qui requirat citationem ob quod debet pars citari, ut videat revocari conclusionem, &articulos exhiberi, & ut defensionibus suis utatur ι : nec valet
193쪽
admissio si Iudex i noraverit in caussa conclusum fuisse, aut si conclusio fuerit facta sine lacultate revocandi I 6. Additio, nates quoque,& declaratorij articuli interdum prioribus adji/ciuntur, qui non modo intra dilationem ad probandum data exhiberi possunt, sed etiam ea elapsa usque ad conclusionem: idque per vim,&efficaciam illius clausulae quae in principio aroticulorum vulgo solet apponi Salvo jure addendi, declarandidi, & interpretandi I 7.
AR τ r c u L i producentis traduntur parti adversae, ut Interrogatoria subjiciat, ad quae non minus quam ad
ipsos articulos testes respondere debent. Formatur a rim ex circunstantiis rerum,ut cum testes interrogantur de loco, tempore, consilio, caussis scientiar, an rei gestae interni rint, an ab aliis audiverint, & similibus quibus negotium de factum quandoque totum immutatus, & invertitur; & fi te. stes in his non conveniant, testimonium eorum produceti nihil prodest, quando testes singulares nihil probant r. Item qualitate personarum productarum, cum interrogatur testis an sit domesticus, assinis, particeps lucri, vel damni, inimicus 2. Nec debent esse aliena,& diversa ab articulis quoniam testes interrogati de his quae in articulis non continentu nullam fidem depositionibus suis faciunt. cesentur enim deposu
isse de alijs de quibus non jurarunt . Et possunt fieri in om- aibua
194쪽
D x ORD. x Vs V IVD te. L I 3. 1 I. x , nibus caussis, etiam criminalibus,& in summarijs ue: immo si non admittantur, appellare licet 6. Quod si pars adversa non exhibuerit Interrogatoria inon cnim cogitur exhibere, cum sint voluntatis, non necessitatis T. Iudex ex ossicio suo east inplere,& de circustantijs negotij testes interrogare potest: sicut contra superflua,& impertinetia Interrogatorio resecare si permissum est 8. Exemplum vero Interrogatoriorum non datur parti producenti testes,ne eos quid ad singula respondere de Leant, instruat θ edoceat: sed articuli cum interrogatoi iis tr duntur iudici ad examen testium; cui etiam non licet advers rio interrogatoria exhibere, & communicare se, nisi adversari- in consentiat, vel non contradicat io. Ceterum si Iudex oblaeta a parte Interrogatoria omiserit,& testes non interrogaverit, ob id non vitiatur examen testium,sed depositiones eorum ad omissa interrogatoria peti possimi. etiamsi attestationes publicatae sint ri ;quemadmodum & ad articulum omissum possunt examinari, nec denuo jurare tenentur Ia. Interrogatorijs plerumque adjici solet haec protestationis clausula, Salvo jure ex, Cipiendi tam contra personas, quam dicta testium: qua omissa non licet poli publicationem attestationum excipere contra Personas testium, nisi excipiens juret se nulla malitia ad exci-Piendum & reprobandum testem judici,& nunc primum se id recivisse, quod testi objecturus sit 1 3.
TE , τ κ i qui ad rei alicujus fidem faciendam Iegitti,
me vocari solent, omnes esse possunt qui no n prohibenturi nec ulla lege excusantur i Prohibetur autem
195쪽
dam ratione aetatis, ut pupillus, & impubes in civilibus,& er, minalibus caussis et, excepto laesae majestatis crimine, in quo
cognoscendo aestio de minore quatuordecim annis haberi potest 3,cum alioquin minor viginti annis m caussa criminali ad testimonium non adhibeatu Factus tamen pubes testari
potest de iis quae in pupillari aetate vidit, modo illo tempore quo gesta dicuntur fuerit pubertati proximus, id est decimum annum cum dimidio compleverit s. Nonnulli prohibetur ob defectum audi cij & consilij ut mulier in testamento, & in
caussis criminalibus,quamvis alias testes esse possit 6, furiosus, nisi dilucida intervalla habeat, mutus,surdus, caecus,7. Quidarepelluntur ob suspitione privatae utilitatis,fectionis vel cummunionis. Sic nemo in propria caussa idoneus testis haberi debet 8 nisi secundariὰ tantum utilitas quaedam ad ipsum persvenire poterit s. Ideoque nec venditor in controversia evicti onis, quae emptori movetur, testis esse potest Io; nec fidejuC. . sor quantumvis solvendo sit in caussa ea cujus fidiussor esto Similiter non admittitur in testem pro suo domino famulus. sive servus albertus tr. colonus 13, cliens,adscriptitius, familiaris I , vir ia caussa uxoris, & uxor in caussa viri is & coniuncta familia i6, nisi sint negotia quae domi & clam aguntur, quorum cognitio,& veritas non aliunde quam ex domesticis habeti potest, veluti si probari debeat adulterium, quod domi,& clam comitti solet,vel furtu in aedibus commissum tempore nocturno, aut fores per vim effractar,vel res acta sit in collegio, vel universitate semotis arbitris.tunc enim domestici testes assimittutur ob probationis inopiam,&defectum i7. Item socius omnium bonorum,vel eius rei quae petitur socius,& particeps criminis r8, advocatus,& patronus in caussa cui patrociatum praestitit, si ve ea primae in stantiae, sive appellationis sit Ist, tutor,
curat Or, syndicus, arbiter, negotiorum procurator, & caussae
sollicitator ror nisi rei gestae fides no aliude qua ab ipsis haberi
poterit at tabellio si notarius in c aussa a se comscripta cu ali
196쪽
negotii habeat testimoniu aa,mebrum universitatis in quῖ8io, ne ea q singuloru universitatis comodum coplectituras, Su, ditus, & cui ut testimonium perhibeat imperari potest et , idque ratione dominicae,& patitae potestatis, non autem jurisdiactionis; quae no vetat quo minus dominus pro lubdito,& sub ditus pro domino testimonium dicat; quoniam frequenter, accidit, ut principes,& domini jus suum alias probare non possint, nisi per subditos as . Denique repellitur Qui ante in eum ream testimonium dixit a6. Qui si lem cauisam cum alio in judicio habet, cujus deciso sibi vel praejudicio, vel co modo esse possit et . Qui capitales,& hostiles inimicitias gerit cum illo in quem testimonium dicendum erit *8. Alii remos Ventur propter metum,& infamiam, sive ea facti sit, sive jurisas, Facti infamia notati in criminali caussa nullam testimonii dictionem habent io: in civili vero licet non omnino repeli tur, plenam tamen fidem, & probationem non merentur 3 r. Iuris infamia insigniti, nec in civili nec in criminali caussa testimonium dicere possinit 32. Itaque publico judicio clam,
natus, vel repetundarum, vel peculatus, annonae item impoditae, aut de ambitu, aut ob adulterium, aut ob famosum catamen, in testem non adhibetur 33: sicut nec excommunicatus ob famosa crimina, utpote furti, adulterij, sacrilegij, etiamsi postea ab ex communicatione ab sokitus fuerit 34; nec proscriptus, sive ut vulgo dicitur bannitus, qui bonis amisiis exsulat, habeturque tanquam mortuus 33, nec perjurio datam astus 36, nec homicida, in ardua praesertim causs a,nisi post caussa cognita dignitati pristinae sit restitutus 37, nec prodigus cui bonis interdictum est as, nec qui ob testimonium dicendum vel non dicendum pecuniam accepisse judicatus, vel convisctus est, qui in vinculis custodiave publica est, quive ad bestisas ut depugnaret se locaverit, quaeve palam quaestum fecit, acetitve 39. Excipiuntur tamen quaedam caussae sive crimina, in quibus si veritas alia ratione haberi non poterit, admittitur testimonium notati infamia. in probationis saltem praesidium,
idque adhibitis tormentis,sive quaestionibus o, ut est caussa
197쪽
sacrilegh r, caussa anonae iuppressae get, crimen laesae majestarutis 3, crimen simoniae, perduellionis 44, crimen fraudati cen sus, hoc est ejus pecuniae quae depossita publice fuit, furto subtractae 43. Excusantur a testimonio dicendo qui inviti diceranon coguntur, ut senes valetudinarij, clerici, milites, & ij qui rei publicae caussa absunt,s quibus vcnire non licet q6. Senes
autem accipiendi erunt majores septuaginta annis, quos sumetione publicorum munerum lex eximit 47. Similiter inviti
testimonium non dicunt publicani, id est omnes qui quida
fisco conducunt, nec qui exercitui praebcnda conducunt q8, nec proxonetae seu conciliatores contractuum de ipsis contractibus, nisi utraque pars eos in tes es advocet. tunc enim&inviti cogi possimi ψ, nec sacerdotes de secretis conscssionisso Si tamen veritas ejus rei de qua controversia moventur nulla alia ratione quam testimonio eoi um qui excusantur haberi poterit, compelli sane ad dicendum testimonium & ipsi
debent, ne scilicet probationum facultas artetur Si. Item no coguntur inviti testimonium dicere consanguinei,&collaterastes usque ad tertium gradum. unde nemini invito denuntiare licet, ut testimonium litis dicat adversus socerum, generum, vitricum, privignum, sobrinum, sobrinam, brinave natum, eosque qui propiore gradu sunt, ut frater contra fratrem, ibbertus adversus patio ,&econtra set: nisi agatur causa matrimoni j, vel haereseos, in quibus consanguinei possunt conotta consanguineos cogi testimonium ferre, quoties per alios veritas nequit haberi 3 3. Volentes autem ttannonium dic re cum legit time fuerint vocati, non repelluntur, immo etiafratier contra suum fratrem ab adversario in testem adductus recipitur 34: parentes duntaxat & liberi adversus se testimo-um dicere mutuo prohibetur. sicut iidem pro se nullatesimo
nil dictionem mutuam habent si , nisi vel adversa pars consenstiat 37, vel caussae qualitas permittat parentibus tu liberorum caussa, & filio pro patre testari, veluti si quaeratur de liberoi uaetate ad quam probadam parentum testimonium, non quiderilenam fidem, sed praesumptionem facit 3 8i aut si in matri. monici
198쪽
monio contrahendo solvendove consanguinitatis Quaestio vertatur, cujus cognitionem maxime habent parente. 39: aut si pater procuratorio nomine caussam agat, ex qua nullum lacrum vel damnum ad ipsum vel ipsius filium pervenire popsit: quia tunc filij testimonium pater recte adhibet fio. Fras tres pro se testari mutuo possunt in caussa civili no magna 6r, prisertim si in domestica ratione,&consue udine seorsim ver-leatur σr, eaque dignitate & innocentia vitae praestent, ut nosit verisimile alterum alterius caussa mentiri, aut calumniari velle 6 . In criminali vero caussa non recipiuntur σ1, nisi deficientibus alijs testibus, saltem ad saciendum judicium, ut ac-eu fati possunt deduci ad quaestionem σε: quo casu etiam quia libet testis, qui alioquin suspectus & non idoneus cessetur, adamitti solet, solo inimico capitali excepto 67. Consobrinus
pro suo consobrino, adfinis pro adfine, consanguineus pro co- sanguineo; patruas pro nepote, testimonii fidem habet, dummodo sit omni exceptione major, aut litigatorum cosenlu,&voluntate in testem evocetur 68, Ad hoc in caussa criminali injuriarum non admittuntur Od quoniam injuria uni facta ialterum ciuoque laedit 7 o. Producuntur autem testes post liotis contestationem, nec ante recipi debent i: nisi sint appositae exceptiones dilatoriae,& declinatoriae judicii, atque etiam peremptoria quaedam, ut est exceptio transactionis, & rei ju. dicatae, litis finitae per jusjurandum: ad quarum probatione necesse intestes ante litem contestatam in principali caussa, recipi ra, aut principale negotium probandum sit per testes valetudinarios, senes, peregrinantes, aut iles, qui ad per
petuam rei memoriam etiam ante litis contestationem produ-
ci possunt 73 Et sicut omnis alia probatio intra dilatione adprobandum datam fieri debet: ita quoque productio tessiuna
intra constitutam dilationem facienda erit, praecedente dupli: ci citatione, una partis, altera testium 7 . Cujus quidem dilationis tempus fere pendet ab arbitrio judicis, & constituto tur pro qualitate caussae. Dersonarum, & distantiae loci, unde testes sunt evocandi 73: licet in nonnullis judiciis cortum tu-pus proia
199쪽
pus productioni testium praefinitum est, & ut plurimum is
septimanarum. Datur I cro tegulat iter in civilibus caussis uana tantum dilatio producendi tcsscs, quia omnis dilatio pro batoria censetur peremptoria, hoc est perimit, ct aufert faculatatem ulterius probandi, etiamsi in ea nillil sit actum 76. Sed
si parti producenti nec opinato, di absque sua culpa acciderit aliquod impedimentum in prima dilatione; tunc ei peten, ii datur secunda, ct tertia citatio 7 7: quarta vero non datur si, ne solemnitate juris iurandi, ut scilicet is qui testes producere velit juret, quod nec per se nec per alios, testium professiones didicerit, nec sid percunctatus, nec per dolum,aut fraude qua ratam dilationem petat, sed quos nunc testes producere velit, ante hinere non potuisse IS. Quam solemnitatem jurisiurans di offerre debet petens quartam dilationem hoc modo, Quia ego in secunda & tertia dilatione impeditus fui, propterea peito mihi dari quartam dilationem, praestito juramento ex praea
scripto legis; alioquin si simpliciter petat sine hac oblatione jurisjuranai a Iudice repelli potest: nec propterea licet appet
lare, quia non censetur gravatus eo quod non petiit juxta formam a lege expressam 79: quod ipsum memoria tenendum,& diligenter cavendum ne omittatur. Post publicationem testimoniorum aut conclusionem in caussa, quatenus testes adsmitti, vel repelli debeant, diximus infra ubi de examinatione testium csimus.
200쪽
De Citatione iuramento Te lium.
P Ri Mu i fit Citatio testium, & adversarii Testes citan
tur ut peihibeant testimonium in causa producentis, &nisi fuerint citati, nulla fidem merentur. Nam qui ss o te ad Iudicem venit,& se ad dicendum lcst in onium offert, suspicionem salsi incurrit i. qui vero a palle ad judicem prC ducitur
ac loco testis exhibctur, H ctiam non ante citatus admittitur,&citatur a judicet Quod si testes citandi sub altcrius jurisdictione positi sint, tunc per litteras rc misso: ias, sive requisitori lcs illius territorii iudex implorandus, ut aestcs e Xam Inci,atquc reσ