Ausonii Popmæ Frisii De ordine, et usu iudiciorum, libri tres. Nunc primùm editi. Ad praxin omnibus in foro, & judicijs versantibus, utilissimi

81쪽

tres ordines sunt. Quidam enim in totum repelluntur a po

stulatione, ut mutus, surdus, qui prorsus non audit, per 'tuo furiosus,atque amens,minor septendecem annis sine custatorea, &quicunque non haberlegittimam personam si

di in judicio 3. Quidam pro alijs postulationem suscipere

prohibentur,etsi pro se,& pro iis quorum tutelam,vel curat perunt postulare possunt, ut semina, caecus utrisque lumini pus orbatus positus in aliqua dignitate s. insigni aliqua turpitudine notatus, veluti capitali crimine, vel calumniae caussa damnatus publico judicio 7, Iudams, vel haereticus, vel ob haeresis suspitionem excommunicatus 7. Quidam v ro non pro omnibus Persenis, nec in omnibus caussis postmlare prohibentur; sed pro certis duntaxat personis, & pio se admittuntur, ut qui aliqua non tamen singulari juris insemia sunt insigniti pro aliis quidem personis postulare non posivi; .

ceterum pro conjunctis ad quartum usque, gradum admit- tuntur, ut pro parente, pro uxore, socero, genem, nuru, vitrico,noverca, privigno fratre,sorore,&c. 8. Nec potest assivocatus esse Iudex arbite vel adsestar in ea caussa in qua j dex arbiter adsessorve fuit. Et non postulat pro alio fi*cus contra rempublicam suam I o, Doctor contra civitatem a qu salarium ex publico habet ai: donatarius contra don torem Ia, vasallus contra dominum i 3, libertus contra potronum i : nisi hoc sectant eorum premissu,& venia, vel taperioris jussu,aut judicis autoritate compulsis. quoniam c acta volutas excutitur: 13. Reliqui ergo omnes extra hos ora dines possim tesse Advocati, eosque ut plurimu constituunt ipsi litigatores, ut ipsi eorum nominem judicio postulent i O: interdum etiam Iudex,seu ordinarius magistratus ex ossicio dat petentibus litigatoribus,& queretibus u potentia adver-lariorum oppressos Advocatum non invenire II, vel pupillis, Pauperibus. & miserabilibus personis etiam non petenti- Est enim publicum de necessarium munus Adu

rati, ad quod invitus quoque cogi,& compelli potest per j 'dicem qaantumvis Delegatum, sub poena non solum poci maria

82쪽

timas caussas se possit excusare ao. quis si Iudex admittit,d bet in locum excacati alium sussicere ai. Constituuntur aute, di dantur sumtibus eorum quorum caussas agunt aa. &, si reipublicae consulant, vel pro pauperibus captivis, constituti

postulent, salarium accipiunt de publico as: si privatis patrocinium praestent, ab eisdem salarium habent; & hoc vel iis

singulas caussas,atque adeo singulos actus operae praestitae debetur et : vel est annum,& initio statim anni cedit, ita ut si Advocatus ante finitum annum moriatur, vel facto tuo abstque culpa eveniente impediatur, quominus operam suam praestet, nihilominus totius anni salarium accipiat, atque ea tiain ad haeredes transmittat 2s: vel est promissum,idque aut certum, ad quod exigendum coin tit condietio certi, vesex stipulatu actio, aut incertum quod officio judicis petituques non promi isum, ad quod similiter ossiciunt judicis imploratur ut eompetens,& dignum salariu constituat a6: quia nemo gratis alteri inservire, aut suis stipendiis militare cogi, tur a r sed illicita duntaxat, de immoderata salaria prohibe tur, sicut pactum de quota litis 18. nam pactum sine stipui tio ratione victoria non improbatur as. e duplieibus judici. is duple alarium ut praecipiatur, usus fere obtinuit; ucet mquitatis ratio hoc vix,aut omnino non admittat, cum uno,esodemque actu peraguntur. Qubd si expensas in caussa fece rit, easque citens solit restituere poterit acta,& instrumenta

ipsius quae habet retinere pignoris loco pro expensis, nois autem pro salario; quod item licet judici, & procuratori 3o: Sed si cliens non possit expensas litis,& falarium selvere, Ad vocatus sine ullo praetio gratis inservire tenetur in judicij es ventum; ne pauperis justa caussa relinquatur oppressa, &indefensa 3 i & si hoc detrectet a judice compelli potest, ut

ante diximus 3a: nisi habeat legittimam excusationem; veluti si pauper extrema inopia non laboret, aut juramentum paupertatis quod in judicio exigi solet,non praestitit, aut noa.

lit praestare o. Partes vero, & kneuoties Advocan iis dii

83쪽

bus rebus maximὸ consistunt; in recta an ini,& morum c5. O imatione, & legittima caussarum tractatione .Nam ante omnia Advocatus debet se conformare ad colendam, & ammplificandam justitiam, ad conservandam juris aequalitatem, ad tu edas honestorum hominum fortunas, iniuriasque pro pellendas: nihil quaestus privati studio, gratia, aut odio ages re, dareque opeiam ut bonus, intcger, & rectus in.omnibus, vitae actionibus iit,& habeatur 34. Tractatio caussarum roquirit ingenium, judicia, facundiam, juris scientiam, . usum ti exercitationem, ut Advocatus teneat leges, cons iudines, senatusconsulta, plebiscita, provinciarum, & civitatum statuta, & eadem sciat ad civilium rerum disceptationem, actiones forenses accommodare, respondere,& cavere conasulentibus,sormare actio em juris exsequendi, opponere ex coptionem,& utramque idoneis probationibus communire. Quam ad rem plurimum conducit ut omnes facti, ac rerum circumstantias, S univeris caussae satum ex cliente suo dilui genter inquira 3s, eundemq, maneat ne falsi. quippiam ω- tra rectam mentis suae conscientiam adfirmet, neve reticeae quaecunque vel prodesse vel obcsse causae possint,& an suas allegationes testibus, instrumentis, aut aliis rationibus pro

bare queat. Cognita jam causa,& suscepta cum legittimo α sufficienti litigatoris mandato, sine quo in judi d. versari

periculosum est, Advocato actoris primum impetrada.& redienda Citatio est, habita ratione pei sonarum, locorum, de temporum: sed ante prospiciendum an Reussienum meorum qui parentum appcllatione continentur, ne talis Gne venia Iudicis evocetur, & an Reus prima instantia ad sextremum tribunal vocari possit, ut sic inferioris judicii mora, in sumtus evitentur, veluti quando Reus sponte se superior,

iudici subjecitiinstrumento; aut plures sunt Rei eiusdem caussae in diversis jurisdictionibus habitantes; an Actor mis rabilium per sonarum privilegium habeat, utputa si pupilluς

fit, vel vidua, vel morbo, senio, aut paupertate laboret 36

xcinde uir maad us libellus, in quo Advocatus atten ius α

84쪽

D E o a D. M v s Q I v d 1 e. L r s. r circum spectus essse debet, ut eum apertum, congruum, & recte concludentem proponat, vcram Milonis caussam edat. quo judici pariter,de adversa: io de ipsius jure statim liquear alioquin libellus a judice rejiciendus, nec ferendus in jussi. cio qui eum edidit 37. Rursus Advocatus Rei inprimis ca. vere debet ut ne Advocatum actoris sine legittimo mandato 38, neve hominem externum immobilia non possidentem, nisi praestita pro litis expensis cautione admittat s s tum d sensiones, exceptionesque i tuas reus habet,& probare potest opponet, Reliquos actus judiciarios Advocati utrimque tra. ctant eo ordine & modo quem tribunalium usus observat. Praeter haec autem sunt,& communes quaedam praeceptiones quae ad caussarum tractitionem, & ad ossicium veri,&integri Advocati pertinent, veluti, Nullius causse injustae,aut suspectae contra suam conscientiam, & in fraude alterius pastrocinium suscipiat o, Nihil pro cliente agat nisi quod vorum,&justum existimet i, atque omnibus, rebus & argumentis jure ac legibus concessis susceptam caussiim tueatur,

nec falso sibi persuadeat, quod plerique faciunt, Advocato

licere caussam iniquam, defendere,& in bona caussa dolo, flestaudibus adversarium decipere neque in eo peccare a, N O plures lites quam peragere commode possit emolumcti prisvati studio sibi sumat patrocinandas 3. Nec judicii disses

rendi & remorandi caussa elumi ias postulet dilationes. aut exceptionibus frivolis litem de industria protrahat 44. Non alleset leges abrogatas, vel minime confirmantes rem pro positam, vel falsas legum interpretationes. vel etiam cavillauitiones proserat , . Cohibeat omnem maledicendi, ac con vitiandi petulantiam tam in adversarium quam ejus advocaratum, immo ne provocatus quidem convicia temerὰ regerat 6 Iudici debitam reverentiam ac venerationem praestet, nec offensionem aliquam adferat; quia a pucl judicci offensum,& iratum caussa non facile obtinetur 47. Quae omnia

Advocatus dum praestat, Sc officio suo recte ac probe langitur, merito consequitur immunitatem, privilegia 48. bonoa

85쪽

D ' A V so NII p o P M aerem,& dignitatem 69: eoque nomine, ne dignitatem stat et imminuat, a procuratione quae est vilis, & onus potius quam 2 ignitas habetur, abstinere debet 1 o. sed si in officio peccat poena arbitraria multatur, aut si gravius deliquerit, adtem pus vel in perpetuum postulatione prohibetur i. &adre. stitutionem salarii,& expensarum quas cliens impenderit to

netur. D.

86쪽

. De Procuratori N. P Rocu Aro η est qui aliena negotia mandatu do

mini administrat i. Cujus varia, & diversa sunt geneaia. Quidam enim Generalis, cui omnes causse,& omnia neeotia mandantur: quidam Specialis, cui certa aliqua res,vel lis, negotiumve praesens aut futurum committitur a. Alius in rem ac utilitatem alienam datur, alius in rem suam ut qui alienum quidem negotium, sed in commodum proprium domini mandato curat 3. Alius ad negotia gerenda,

alius ad fudicia suscipienda constituitur hic aliis se nego.

tiis non immisceis, nec minor viginti quinque annis datur si neque vices suas alteri delegare potest, nisi vel lis contostata sit, aut speciale mandatum substituendi ante litis constestationem habeat, aut in rem suam sit datus r ille datus ad negotia generaliter censetur, etia a s lites,& omnes eas causisas in quibus speciale mandatum non exigitur; constitutus& poli decimum septimum aetatis suae annum procuration εsuscipere,eandeinque libere quandocunque vult alteri deleo

gare potest ηι nisi tale sit negotium in quo industria persone

requiratur,& electa censeatur Procuratorem autem dare,& constituere unicuique est permissum cui nominatim legubus non est interdictum, veluti prohibetur servus r o, da manatus publico judicio, excommunicatus ii, captus ab hostiabus ia, filius lamilias is, nisi ejusmodi sit actio qua ipse exarriri possit, ut de castrensi peculio, vel de vi,& injuria sibi ista i , vel nisi patrem habeat suspectu,& vile, di dilapida. torem rF, Pupillas,& minor sine tutoris, & curatoris sui amtoritate i6, nisi in caussa momentaneae possessionis, in qua eum minor tanqua legittima pcrsona audiatur,si per se nositi,

poterit per procuratorem agere i I. Tutor item, & curator quamvis procuratorem rectὰ constituant ad negotia extra iudicium gerenda; tamen ad litem exercenda ante contest tionem procuratore constituere ncqueut I su sicut nec pro curator

87쪽

procurator iudicialis alium substituere potest ante litε con

testatam, per quam dominus lit: s fieri dicitur is . Vnde in omnibus actibus caussae debent citari non dominus. onstitui vero possunt procuratores omnes illi qui ad postulandum admittuntur, sive patres, sive filii familias &ideo pro.

curator esse non potest servus et O , excommunicatus, vcl ab eo constitutus qui excommunicatus habetur ar, mulier et

nisi agat tan quam tu trix pro libeus suis 23, vel pro parenti. bus morb',aut artate impeditis, vel destitutis procuratore et 'miles et araeterquam si in rem suam forte datus sit, vel pro

commilitone agere,& eum desedere velit is, monachus res

gularis sacris ordinibus initiatus a , nisi agat pio suo ordine at ecclesiae a8, medicus seu parabolanus a se, mutus & uous, praeterquam ad gerenda negotia 3o, minor ob beneficium restitutionis in integrum 3 r, universitas, civitas,fiscus, quod ob potentiam,& terrorem fini formidabiles sa, reus criminis tactus,& nonduin expurgatus - quia inverecundum est eum velle alterum accusare,aut defen aere qui seipsum no purgavit 33, infamiae turpitudine insignitus, quem ius C, nonicum cui in hoc statur, repellit 3 licet jus civile admittat, eo quod ipsum munus Procuratoris sit vile, & inhonorastum 33, redemptor litis Denique constitui potest Pro curator in omnibus caussis civilibus tam pecuniariis, quam liberalibus 37, licet in nonnullis casibus Procurator non ad omittatur, sed litigatores ipsi in jus venire coguntur, veluti si ualitas caussae exigat personalem prη sentiam domini 38, si

ominus probior, peritior, & instructior sit procuratore 3 Si rei veritas domino magis qua procuratori cognita ac perspecta sit o. Si iuramentum calumniae praestandumst, nis procurator ad hoc speciale mandatum habeat ini: si denu' que caussa criminalis sit,in qua neque accusare quemquam, neque defendere pei procuratorem licet, saltem ante apprestiensionem 4et: nisi civiliter, ut fieri potest, crimen intent tur, ut puta ad aestimationem injuriae pro poena pecuniaria

vel nisi suam suorumque injuriam quia prosequatur, diad

88쪽

n Ireclamationem injuriae agat, quod hodie passim observa tur in judiciis, & maxime in illustribus personis 4 , vel nisi

quis Rei delati absentiae excusationem tantum alleget, aut unum articulum causta extra crimen principale in modum exceptionis dilatoriae opponat; veluti ciuod Iudex sit incom, petens, aut accusator non habeat personam standi in judi. cio aut crimen sit leve 46. Modus autem conliitvcndi procuratorem varius,& multiplex est. Nam interdum consstituitur in judicio cum apud acta, aut coram judice datur, vel persona ejus confirmatur, vel mandatum insinuatur, vel

quicquid ille gessit dominus se ratum habiturum promittit

interdum extra judicium, vel praesens, & coram notario ac testibus, vel absens per mandatum procuratorium, scripturam, epistolam, vel nuncium 8: aliquando pure, vel sub conditione, aliquando ex die ad diem, &usque ad certum tempus, vel sine temporis definitione, & in perpetuum 49. Et vel generaliter ad omnia judicia,aut negot ia, vel specialiter ad certam rem, sive litem, & eam quidem totam, non ad ejus partem Io: vel cum plena & liber potestate agendi, faciendi omnia quae dominus ipse praesens facire possit &s leat, vel definita,& circumscripta si, cum cautione De rato uam procurator tenetur praestare quotiens de mandato, auufficiens sit, dubitatur 1 a, & cum satisdatione De judicato,

solvendo, quae a procuratore rei conventi omnimodo praeastanda est sub hypotharca bonorum suorum, sive praeseus sit dominus,sive ab lens M. Sed quomodocunque constituatur Procurator, semper officium ejus est voluntarium,nec datur invitus coactusque & sussicit mutuus consensus cum expressus tum tacitus 3 3. Vnde si quis litteras procuratori.

as a ceperit,& non contra dixerit, procurator constitutus intelligitur, adeo ut si postea is negotia gerere neglixerit, consveniti possit actione Mandati 36: vel si quis praesens passus fierit sua negotia ab aliquo geri, mandasse cellatur D. Quoniam consensus etiam tacitus in mandato obligationem inducit, quando scilicet aliquo sciente: & non contradicente

Κ agitur

89쪽

agitur, ex quo colligi potest quis ejus fuerit sensus, quae voluntas 18: Patientia enim pro cosensu habetur sy: sicut quiratum habet mandare, videtur F9.

T I T. XXI.

De Mandato Procurat orto.

MA W v A τ v M est quo alieni negotii procuratio alis

cui committitur, sive in udicio, sive extra judiciur Quod duplex est, unum tacitum quando saltem consensus tacite intervenit et: alterum Ex prenum quod e pressi, verbis inter praesentes, & absentes per scripturam vesnuntium datura: idque aut Generale ad omniu rerum pros

I . curatione

90쪽

D E DR di x V sv IVDIC. LI s. ti iurationem pertinens,aut Speciale ad certum articulum, vel membrum iudicii quae pro circumstitia, & diversitate rerum alia atque alia dantur. Nam licet Mandatu generale ut pluari num in expediendis caussis latis esse soleat; multae tamen Iunt caussi quae in s udiciis,& extra quoque judicia peragi n5 nisi speciali in eam rem accepto mandato pos Iunt. Ideo qui plenum & liberum mandatum daturus est, prius aliqua coriiruar specia mandatum requirunt in instrumento exprimete ebet,& pcntea subjicere generalem illam clausulam omnia reliqua agendi quae ipse dominus praesens agere facere possito Eiusnodi sane caussae sunt petitio restitutionis in integrusi ea principaliter non incidenter petatur petitio restitutio

nis natalium 6, legittimationis 7, veniae aetatis δ, confirmatiaonis electi V. juramenti calumniae,& cujuslibet alterius praeastatio, delatio,i elatio io, transactio litis finie dae caussa interuponenda II, pactum Iz. inpromissu Is, accusatio rei crisminosi I , recognitio scriptii , renuntiatio breehcij seu di 6, quoniam in generali renuntiatione seuda non includun tur 17. liberatio per acceptilationem praelianda 18, remissio obligationis pignoris 19, receptio solutionis debiti ro, do,

natio 1r, retractus, enditio ar, contractus sive negotium

sponsalium & matrimonii 2 3, actus divisionis,quia non sussi. cit mandatum ad petenda divisionem, sed expilini debet A 4

dividendum constitutio actoris ad lites futuras a . resposso ad positiones 26; prosecutio appellationis 27, relaxatio detenti in carcere 28. Mandatum autem costitutionis quod

procuratori ad lites,& judicia datur haec fere cotinere debet, Primo nomen,& cognomen domini constituentis, & consti rati procuratori , nec non adversari j contra quem,& Iudicis coram quo disceptatur. Deinde caussam in judicium deductam an tum actus & terminos praescriptos ad quos datu

procurator ut ad citandum, compare dum, agendum defenudendum, excipiendum, litem contestandam, jurandum , res

pondendum positionibus, testes, instrumenta, tabulas&si Uiles probati es producendum, concludendum, audiens