Medicina practica - liber secundus

111쪽

3 6 Lib. II. Part. I. Cap. XXI.

In primo principio , ubi exigua est fluxio , lassicit gangarismus ex posca vel vino granat. vel sine gargarisatione liquor resupinato capite in ore teneatur, immutando quando incalescit. Fortiora sunt rob de ribes , rob nucum viridium, syrup.

de agresta,succus cornor. cla sorbor. acacia, hypocist.mel, Ie etiam haec subacta. Decocta item myrti, & baccar. eivi, fol. tenerorum quercus, mespilor. vitis , capular. glandium, sumach. balaustiorum. Pulveris forma conueniunt rosae,balaustia, corti c. granat. hypocist. gallae, & prius enumeratarum plantarum folia exiccata. E. g. V. Tulli. oov.fambum T. i. summit. centinod. m. an. B. j. flori ros rub. 3. g. F. puluiS. Applicantur cum cochleari aut specillo cocauo,sue m- pvAo, instrumento, ut Paulus nominat, veli instrumento a Guillel. Fabricio depicto, cent. 2. ossem. II. aeger etiam saepius lambat mel rosatum,vel rob nucum, quod multum commendat Galenus , f. de compos me . c.

loca. cap. I. Ex narratione de Hortulano.

tam. racbae S. f. Coq.in aq. plantagia ad medietatem

112쪽

De Gurgulionis inflammatione. '

laetari Q . . SAtque haec fere in principio comeniunt.

Postea repellentibus admisceantur nonnnulla modera e discutientia, cuiusmodi sunt flor. chamaemeli, meliloti, anethi, sem.meni graeci, folia althaeae, maluae, radix iridis, cyperi,hyssopi, ficus,thus,mirrha. Vt D. PruneV. hssop.

in aq. comm . purae s. q. colaturae . g. iij. in quibus disi solue di amori j.j. nitri trochisc. 3. j. M. pro gargarismo. Si furio fuerit seigida. . piper. 3. Κ, radic. irid. 3. ij. Dcc. glyyrrh. 3.j. QDccharicanae. g. ij. me . roset. cocat. g. j. M. F. Lohoch,quod calide aeger sumat. Rondeletius in muliere, quae pene suffocabatur, liciter usus eclegmate Scribon. Largi ex pipere, myrrha &melle, cuius usu maximam pituitae quantitatem , quae cidi ea columellam & fauces collecta erat,reiecit.

in principio quippiam ex discutientibus addendum est, quando scilicet corpus aegri prauis humoribus refertum est, & particula affecta sua natura debilis. Si vero simul dolor vehemens adfuerit, mitigantia dolorem quoque misceantur, quale est contusa glycyrrhiga cum mellis & aquae pari mensura, cocta & gargarisata, lac gargarisatum, vel emulsio seminis papaueris, vel pti

sana.

Quod si inflammatio, in duritiem vertatur, ( quod thmen rarius fit, quoniam locus afuctus est calidus & humidus, & materia tenuis ac fi liis ) emollientibus,rum ten- tendum,ut radicibus & fol altharae mucilag.sem .lini faeni graeci:postea discutientia addantur,ut glycyreh. radix irid,

puleg.origan. calaminth, Lib. II.

113쪽

,8 Lib. IL Part. I. Cap. X XL

Si ad suppurationem tendat, maturetur decocto cati carii cum aqua mulsa,aut cremore ptisan .hOrd. vel auelificu decocto passul.decocto glycyrrh.aut furfur.tritiet loturi calida.Vel R. Rad. Lb r. 3.1j. f. mali .urbor c. p.ij. furfuriit itieei in peria ligati S g. caricar. ping. N. iv. iuiubar. N.vCo . in aq- comm. pro g. ix. in quibus dissolve, mTl fui. .j. S. cremere. tisanae,menae S. j. M pro gargarismo. Si non succedat, erro aperiaturi Post puris effusionem extergentia & desiccantia usurpentur, ut aqua misisse, aqua hordei cum melle rosato. Item succus agrimo n. aut caulium succus cum melle. Si columella putrescere: in gangramam transire inci plantali gargarismo utendum. Origan. hyris . an.m. iij.

Si ulcus Uuse putrescat & serpat, chalcantho & similibuζmetallicis utendum est. Et utilis etiam hic est aqua viridis supra proposita,& aqua viridis Plateri. Ad ulcera Gallica conuenit aqua fortis bene diluta, vel aqua,in qua lechetium est sublimatum,adhibita simul unb uersali morbi Gallici curatione. Mitius est hoc t . Unguenti AEgyptiaci f. aguminis 3. f. mellis ros alicolati J j. f. M. pro linimento, quo ulcus contingatur. Si remediis hisce malum curari non possit, ad Chirudigiam vemendum ut Paulus monet, lib. 6. cap. 3. ne ex assiduis irritationibus tussis & vigiliae,aliquando & suffocae

tio sequatur. Itaque vutila corrupta & marcida , quae non ampliui itUmet, nec rubicunda est, atque ita sanguine & vita desti tuta,abscindenda eo modo,quem monstrat Paulus ibid. &

cuiuS Aetius. meminit, tetrah. x. cap . I. qui forcipe obtor

quere, & prius illaqueare uuam iubet, ut stupida effecti

minus sanguinis profundat. Sed haec Chirurgica operatio periculo non caret ; referque Valestus de Taranta , lib. Dcap. a. historiam cuiusdam presbyteri , cui pletorico cum vvula fuisset abscissa , sanguinis fluxus in tanta quantitate ad pectus secutus est, ut inde maxima pectoris angustia Pxespirationis dissicultas oborta, aegerque cum ampliss3 sangui

114쪽

De Gurgultangs inflammatione. s y

sanguinem e pectore elicere non posset, suffocatus sit. Ideoque ipse octo canones in vuulae abscissione instituenda obseruandos proponit. 1. est; ut vuulae abscissio non tentetur, nisi corpore prius euacuato , ut & monet Hippocrates, 3. progno i. Wh.έ1. 1. ne fiat affluxu humorum adhuc durante. 3 nisi ubi alia remedia non satisfi cerint. q. nisi tumor ille valde laedat & molestus sit. s. instituendam esse in aere lucido.f. ante uuialae abscissionem,& post eam usurpanda esiste gargarismata astringentia. . ne nimis rubra re tumida abscindantur, sed solum alba & versus radicem angusta. 8. non abscindatur, nisi

quantum magnitudinem naturalem excedit.

Vbi etiam incisione opus est aliquid, si fieri possit,relinquatur,necessarij usus gratia. Ad vuulam tamen commode & sine periculo abscindendam peculiare inistrumentum inuenit Guillelmus Fabricius , idque depinxit, cent. r. obseras. 21. Etsi fluxus sanguinis metuatur, & putrefactio aliqua adsit, cauterium actuale commodistium est , quod quomodo adhiberi de beat , docet Paulus, loco asset. Et peculiare atque ad hanc rem idoneum instrumentum descripsit Guillelmus Fabri cius , loco a Q. Hieron. Fabricius ab Aquapend. de operat. chirurgicis, titulo ise uua chriurgiati, praecisione facta, quam forficula instituit, exiguum ferramentum in cochlearis formam factum bene calefactum non ignitum ad

Victus ratio talis sit, qualis in aliis inflammationibus praecipitur, imprimis quies & inedia in principio morbi competit. Vsurpentur in cibis, quae leniter astringunt, ut

Masticet aeger tenera mori vel quercus folia. Vitet lab nosas deglutinationes, respirationeS, loquelam.

CAPUT

115쪽

Lib. IL Part. I. Cap. XXII.

C A P v T XXII. De tonsiliarum inflamma Ione , ct ulceribis.

Dufilla , ANDULAE duae utrinque ad radicem linguoe um ta- paulo supra lar gem positae sunt , quae Latini, flamma. tonsillae, vulgo a figura amygdalae, Graecis - - & ito. Uθμια , Vocant, cum quod inter se oppositae, tum quoi circa isthmum oris sitae sint. Galeno autem, s. de Ompl.

ea sis cap. g. O in lib. de tumoribm p. n. cap. vlt. An.A.

sunt illarum glandulam tumor aut inflammatio, tim mihinflammatio eorum , quae circa isthmum sunt locorum hoc est,partium, quae os & gulam interiacent. Tonsillae igitur cum conditae sint, ut congregata saliua Iaryngem & trachaeam rigent, saepe humore nimio ex se gida destillatione oppletae intumescunt, sed sine inflammatione,ita ut colorem suum naturalem retineant, & do. lore careant. Interdum vero eas occupat inflammatio cum rubore,

ardore ac dolore & siti , & cum quadam deglutitionis ac respirationis difficultate. Qua inflammatione in abcessum degenerante pus intra fauces effunditur, unde saepe ulcus sordidum graveoleus relinquitur. v lvia. Fiunt tamen ibidem ulcera citra inflammationem ero in destillatione salsa vel acri, molles illas partes exedente,auti, tali halitu eo ascendente, quod lue Gallica infectis semiliare est. Nonnunquam maligna & serpentia ulcera in iis parti bus oriuntur,tempore imprimis verno & pestillente aeris

constitutione,teste Aetio, tetrabibl.2.serm.r. cap. g6. Sive

ex praecedente inflammatione efferata , sue ex quavis alipcausa, ut ex apththis in pueris & adultis, qui prauis re

moribus abundant. Interdum etiam tonsillae plane indurantur, unde Medi curialiS , de morb. pueror. lib. a. Paulum AEginetam si,

tonsillis etiam scrophulas,seu tumores duros & scirrheso complecti, scribit. Vide etiam historiam tumoris eius i modi

116쪽

De Tomissarum inflammat. di vicem TOT

modi cancrosi a d Guillelmum Fabricium , centur. 3.

caussae. Caussae eaedem sunt, quae inflamationis gurgulionis. Causa. Concitatur scilicet inflammatio tonsillarum ex assiuxu humorum ad illas 3 qui cum calidi sunt, partes illas calidas & humidas inflammant, in iis praecipue , qui multo

sanguine abundant i cum copiosi,tumefaciunt, cum acres&salsi, erodunt.

Et quidem tonsillae magis obnoxiae sunt inflammationi, quam gurgulio, propter mollitiem & laxitatem substantiae & temperamenti proprij, ac loci caliditatem ac

humiditatem. Inflammatione etiam tonsillarum magis laborant, qui sanguine magis abundant. Privatim vero, ut Aetius scribit, lib. modo citato cap. . s. pueris hoc malum frequens est ob teneram corporis texturam,& ob lacten

tibus e lactis vitio & praua qualitate. Puellis quoque usque ad menstrua purgationis tempora hoc malum frequens est, Aretaeus lib.I.cap. s. In adultis. Vero generatur hoc malum ex nimia meri potatione, ac multa & auidiore deuoratione ciborum, maxime acrium& asperorum. Ita cerasa auidius comesta facile aciditate sua tonsillarum inflammationem, & gurgulionis laxita tem efficere perhibentur. Signa diagnostica. Tonsillis tum actis foris sub maxillas tumor tactu visuque deprehendituri, &sintus seu frustulum quoddam faucibus adhaerescente mole sua premit, obstatque, ne iacilis fiat deglutitio , idque sine siti & ardore. Inflammatis iisdem praeter deglutiendi, & quod Paulus addit, lib. E. eo. go. respirandi dissicultatem , dolor adest,ruboriardor sitis , interdum & febres. Maligna longuarum ulcera partim athia sunt maculissimilia , partim cinereo colore, aut similia crustis, quae ferro inuruntur. Accidit ergo siccitas in deglutiendo, &suffocatio confertim incidit, maxime cum rubor subit mentum, aut ubi ham acrimonia 'aeterierit, loca

117쪽

Ior. Lib. II. Part. I. C. p. XXII.

illa infestans succedit, & cum hac putrefactio, ut doca

Aetius, tetrabibl. 2. serm. 2. cap. 6. Prognostica.

Progno- r. Tonsillarum inflammatio morbus acutus est,& fl/ suffocationis periculum minatUr. i. Tumor autem vel resoluitur,vel suppuratur , vel in

g. Tonsillae in febribus degnigratae & arefactae mortem

imminere portendunt. E

. Vlaera tonsillarum quaedam familiaria sunt & mitia,

quae scilicet sunt munda , exigua, non alte descendestia , nec inflammata, nec dolorem excitantia s quaedam aliena & pestifera, quae lata sunt, caua , quodam concreto humore albo, aut liuido aut nigro sordentia, quae a phthae etiam nuncupantur.Quod si concreta illa sordes altius descenderit ,-eschara gignitur,quam rubor insignis, inflammatio & venarum dolori circumsistit, sicut in ca bunculo. Exigua quoque & rara exanthemata oriuntur, quibus superuenientia alia in unum ulcus coalescunt, latumque ulcus essiciunt. Id si interius in os depascendo serpit, columellam exedit,& linguam quoque & gingiuas ac alveolos dentium occupat, unde dentes labefactantur& nigresculat. In columella etiam phlegmone erumpit; atque non multis post diebus phlegmone, febri,foetore, inediaque consumti intereunt. s. At si in pectus per tracharam id malu inuadat, eodem illo die strangulat,pulmo enim & cor neque talem odoris foeditate,neque ulcera,neque serosos humortas sustinet,sed tussis acipiraendi dissicultas enascitur. Araeteus, likIaapS. A. Tonsillarum ulcera sine febre securiora sunt. Et i . Tonsillarum ulcera testate suborta peiora sunt,quam quae aliis oriuntur temporibus. Cito enim serpunt. Vii8. Serpentia circa fauces ulcera, se magna molestiam exhibdent, & acuta magis sunt, ut plurimum spirandi dis ficultatem adferunt. Videantur plura eiusmodi prognosse . ca apud Hippocrat. lib. de emetitum. s. Glandulae istae facile indurantur , & in scirrhum der

Generant,qui nunquam aut raro curatur. IT c eti

118쪽

De Tonpilan inflammat. O vicer. I o s

to. Aliquando tonsillarum tumores suppurantur & ab scessus extra erumpunt, & aegri sanantur: cuius rei exemplum est apud Dodonaeum, mobser t. cap. 16rum: hi i

Si leuis sit inflammatio, circa initia gargarismi adhi- Curaimbeamur astringentes, cauendo, ne mel multum admiseceamus, quod sua acrimonia milum irritaret , Vt monet Aetius, loco citato , cap. M.

Remittente autem inflammatione, recte & utiliter illud admiscetur. Vt et . Aqu. plantag. n. j. S. For. rosar. rubro m. f. sem. Odon. 3. j. f. Semel ebulliant a Colaturae iade

M. pro gargarismo,quo tepide interna oris colluantur.5 1m inflammata neque frigus tolerant,neque multum ca-sorem. Aut T. Fol. plantag. m. j. flori ros .mbr. P., corticarmat. S. iij. gallar, immatur. N. iij. DL pru veli, Q. i. capros. S. ij. Coqu. in s. q. aqu. pro st j. Collat. adde dirinac. f. Misce pro gargarismo. . Vbi vehemens est inflammatio, ut periculum sit a se focatione, statim: cephalica secetur, repetita sanguinis de tractione in magna plethora ; aut primum basilica, postea cephalica aberiatur. Vbi venae se chio locum noli habet , aurium sca Iscatior utilis. Cucurbitulae etiam venae sectionis vicariae esse po

sunt

i Frictionem longam in carpo rusticis familiarem esse, scribit Rondeletius, lib.r. cap. .Prodesse autem reuera ob diuersionem. In Meminis , ubi opus , vena. tali primo incidatur. Ad euacuandam Postea materiam coniunctam prodest se care venas suo lingua. Si cum sanguine vitiosi humores simul redundant , clysteres & pharmaca leniter purgantia exhibeantur. . Deinde ad opica veniendum est,quae primum hi repellentia,ut decoctum ex rohs, balaustiis, i. plantag. vi tis ,rubi,sorbis,cornis,mespilis,galbis, sumach, fol. & bacca myrti ac similium , quorum formulae antea sunt proposia I ae. Repelientat autem practici fere ' omnel: Miuum intra

119쪽

ro Lib. II. Part. I. Cap. XX LI.

applicant. Ab iis tamen & vulgata consuetudine dissenis Rondeletius, qui alligato loco non vult astringentia solum in parte interna, & relaxantia in externa applicari, sed ei intus & extra adhibet. Cum enim partes laxae sint,non amplius esse laxandas censet , cum defluit materia, sed eum consistit fluxio, ut materia ad exteriora trahatur. In principio vero astringentia extra etiam apponit in lateri bus arterrae sub maxilla inferiore. Quod in seipso expet tum esse scribit, & anginam & defluxionem ad fauceu prohibuisse, & multos a scrophulis incipientibus fanasse. Verum omnino hic cautione opus est, & videndum, qua materiae affluentis sit copia. Si enim corpus adhuc pi num sit & affluxus magnus,nulli autor fuerim , ut repellilontia extra apponat s cum facile fieri possit, ut materia ad interiora repplsa periculosam anginam excitet. Sesti perque tutius materia ad exteriora , quam interiora se

Post repellentia ptisanae succus gargarisetur,in quo decoctae sunt passulae vel iuiubet aeut furfur. decoctio,aut decoctum glycyrrhiχte, ficum & hyssopi. Lac tepidum

gargari tum acrium collationum mordacitatem tem

perat. .

Extra etiam illinatur guttur oleo amygdalarum dubcium , liliorum alborum , chamaemeli, aut fomento cum spongia ex decocto chamaemeli, meliloti, althaeae, maluae, scabiosae, sem. lini , faenigraeci: aut cataplasma ex iisdem paratum cum farina hordei, semia lini aenigraeci, althaeae, hordei, ol. chamsemel. amygdalat.dullatum, butyro recenti, aut cataplasma ex pane albo & melle apponatur, vel empIastrum de meliloto. Soluetur ita tumor,& quod rhliquum est, discutietur. Post cataplasmatis, de quo dictum abIationem, partes circa mentum tegantur, circumposita lana molli oleo nardino irraegata, ne partibus illis refrigeratis materia in

trocedat.

Interdum natura sponte sua materiam ad exterrum con uertit, natis utrimque in collo infra aures tumoribus,

vel sponte, vel scalpello apertis pus effuit atque ita ton

120쪽

De Tonsistar inflammationibu3, ulceribus. I o s

tilla abscessu liberantur , sicut & in angina sieri consu

uit, teste Hippocrate, 6. hor. 3Z. Si tonsillae inflammatae in abscessium tendant, quod deprehenditur augescente inflammatione & exacerbationiabus circa vesperam fortioribus factis cus horrore & inaequalitate , nonnunquam & cum febre, ut docet Aetius: tunc suppuratio sine mora adiuuetur gargarismis ex aqua mulsa calente , decocto caricarum & hyssopo cum gly-cyrrh. vel decocto caricarum in lacte, vel decocto passi lar. vel iuiubar. cum viol. & malua. Vel 2 . Farinae triticeae in petid ligatae g. i. caricar. iij. radic. maluae.ij. g. aqv. communis n. h. Coq. ad consumtionem quintae partis. Deinde colentur.Fiat gargaris

mus,

Foris cataplasma applicetur ex farina hordei, tritic. &sami graec. cum decocto ex caricis, rad. althaeae, & melle, vel emplastrum diachylon. Vt j . Fol. maluae , violat. an. Q. j. Coq. ad mollitiem,& per seiaceum traiiciantur. Adde farinae triticis j. g. croci A. i. bubri f. sale. q. s. F. cataplasma. Celsus vaporem aquae calentis ore excipere iubet Conis secto pure, quod ex dolore & tumore remittente cognoscituὴ, abscessus collutionibus acrioribui rumpatur, ex

hyssopo, pulegio, thymo, calamintha in sapa aut mulsa coetis & gargarisiatis, aut ferro aperiatur eo modo, quem

tradunt, aut deuoratis maioribus frustis panis. Rupto abscessu aqua mulsa gargarisetur primum per se, postea admixta lentic la & rosis, vel plantagine, quibus immorandum est,donec ulcus ad cicatricem perducatur. Si ex longo valde refrigerantium & repellentium usu,vel alias etiam tonsillae indurescant, quod fieri solet non praemissa phlebotomia , vel purgatione, ante topica gargam rismi emollientes & resoluentes conueniun vir