Medicina practica - liber secundus

121쪽

ios Lib. II. Part. I. Cap. a A II.

3. f. aq. scabiosae,caprifol. an. I. h. pro lst. ij. Colaturae adade melLrosat colat. i. iij. Via r. S. j.Misce pro gargari in si tonsillae iuduratae deglutitione & respirationem im pedientes , medicamentis emolliri nequeant, Celsus di

Paulus ad Chirurgiam accedunt,tonsiliaque extrahere co nantur.( Sed Chirurgia haec neque facilis est, neque tuta. a de re videatur Hieron. Fabric.ab Aquapendente, Aoperationibis chirurgitatitulo de consiliv. Ad nomas siue serpentia ulcera tonsillarum, praemita venaesectione,corporis euacuatione & diuersionibus,con uenit diamorum ex aqua mulsa, insperso puluere flor ros rubr.vel sumach Paulus succum exprimit ex malo punico dulci cum cortice cotula,cuius partesi aequales sex miscet

cum una par te mellis , & ad mellis spissitudine cocta illi nit.Vtilis est & hic gargarismus supra propositus,cuius hactenus aliquoties facta est mentio. Possunt etiam aristolochia & iris & chalcitis adhiberi cum,melle, aliquando &Andronis & Muta pastilli. . Mirabiliter. Aetio crustas aufert stercus caninum cum melle illitum, & ustarum hirundinum cinis cum melle,& centaurij minor. cinis cum

melle.

Experimm quoque ita ulceribus tonsillarum malignis senimentu ex cineribus centaurij minoris,& ex puluere ster

coris canini,c cum melle ad iustam spissitudinem misceatur.Addi potest aliquid de puluere radicis iridis.Vide Galenum, ro de simpl. med. facult. cap. de stercore canino. Tabernaemontanus commendat tanquam experimentum, decoctum radic. morsus diaboli. a. Omnia autem oris ulcera vehementioribus exsiccanti

bus & adstringentibus gaudent,quam extetna Victra,cum ne amplius serpant, tum quia semper a saliua fiunt humiediora,vnde & medicamentorum Vis infringitur.

Po J irritationes ab auioribus si e medicamesetis si-ctas gargarisetur decoctum glycyrrhirae, quod paratur es vino *igro dulci, ex mastiche, etha,croco,deinde etiam addito amylo,& tragacantha. cohibito iam ulcere depas cente, lac gargarisandum cum terra Samia mixtum. Crins is sublatis & purgato ulcere hoc conuenit,

et se

122쪽

De iis quae in guttur imi eximem. IOT

Tritis & subactis cum melle utere ad illitionem. Pr Messia temporis addi possunt, ampli B.ij. aluminiucissil. B.j. Vide psura huius generis apud Aetium, loco citato cap. 6.

Abstinendum ab acribus , a fumo, a Solis aestu, a vino, mi ab exercitio & motu corporis , atque animi nimio, praemsertim ab ira , a balneo,& omnibus,quae affluxum humorum augere possunt.

De iis in guttur oel gulam inciderunt, eximendis. E J I C CID IT nonnunquam i siue dormientibus siue Illorum aestu vigilantibus etiam per incuriam aliquid in guttur et g vel fauces illabatur, quod suffocationis metum & alia pe- g V

ricula afferat. Quae res qua ratione eximendae sint, dictum R/8qrsit, quidem in Institui. lib. s. part. I. secI. 1.cap. 1 o. Addere t men quaedam libet. Sunt autem,quae in guttur vel fauces incidunt, alia anismata,alia inanimata. Ex animatorum genere sunt primum hirudines , quae vel per nationem in stagnis ore imprudenter excipiuntur I vel una cum aquis minutissimae ipsae adhuc hauriuntur,8c faucibus vel gulae affixae attracto se guine grandescunt. Adhaesent vero vel palato .versus sup xiorem nasi partem, ae tum sanguis sine screatu egreditur, vel gutturi, ubi sanguis cum screatu excernitur et & quidesi in initio sit tracharae, tussis continenter affligit;vel gulae,& tum deglutitio impeditur , v*mitusque eoncitatur 3 vel denique ipsi ventriculo sunt affixae, atqueriturum nullum impedimentum in deglutione sentitur . adest vero vom turi cum quo sanguis reiicitur. Hirudinum nonnullae venenatae sunt , quae & grauiora symptomata accersunt , ut syncopen, tremorem cordi se-brem acutam, & ulcera denique maligna. Agnoscuntur quod magna habet capita, corpore sust lanuginoso,col re nigrae

123쪽

xo8 Lib. II. Part. I. Cap. XX III.

re nigrae aut virides , maculis, vel lineis variis distina, Quemadmodum eas describit Avicennas , canon. '

Ubicumque vero hirudo ore concepta haeret, titillati,nis sensum obscuro suo motu essicit, punctio quoque seu titur , dum sanguinem fugit, & sanguis ex ore tenuis ac paucus per interualla exspuitur, quoniam ab exilibus seu capillaribus venis hirudo sanguinem allicit. De quo Ei pocrates,et . praedici. aeuibus fauces sanguine frequenter o his

eiu O interdiu replentur , cum neque capitis dolor praegressa, fuerit , neque tussis , neque vomitus, Teque febris prehenderii neque pectoris aut dorsi dolor tenuerat, in his nares faut fisiclavdae , num quid ulcis in eo tuo aut hirudo compareat.

Quando igitur hirudo in ore ita haeret, ut oculis conaspici queat;Chirurgus eam idoneo instrumento apprehe, dat , & caput eius fortiter stringat; ne si medio forte GDpore praescindatur, pars eius anterior cum capite intus abfixa remaneat.

Ubi vero hirudo prosundius latet, ut chirurgiae locus non sit, medicamentis res peragenda erit. Itaque Rhases gargarismos praecipit ex acerbis, & amaris,quibus offensa hirudo sponte sese retrahat, vel quibus enecetur, qualia

sunt sinapi cum aceto gargarisata, aut sal cum aceto, aut cepae succus. A proprietate valere creditur succus salicis. Iubent & nigellam ac sinapi tritum gutturi insuffare. D necant etiam absinthium,abrotonum, lupin mentastrum, nasturtium, sem. sanctum,aloe, hiera, agaricus. Amotam vel enecatam hirudinem aeger screatui, tussi, vel vomitu reticere conabitur. Si educta hirudine exspuitio sanguinis perseueret, venulis adhuc hiantibus , unde

birudo suxit, non statim ille supprimendus est, sed per

mittendus, monente Avicenna, ut moderate effluat,ne re tentus venenositate sua, quam ab hirudine contraxit, noceat. Eadem quoque venenositas corrigatur exhibita the

riaca aut mithridatio, aut terra sigillata cum Zedoari , di ctamno, tormentilla & similibus. Postea sistatur sanguis gargarismis ex decoctione cor

tic. mali granati, balaustiorum, & sumata,vel puluere is sutili

124쪽

De iis quae in gutturi inctae eximene Ios

sumto ex balaustiis, thure, sangu . draconis, amylo. Quod si hirudo stomacho inhaereat, medicamenta Rhases exhibet, quibus vermes enecantur & eiiciuntur,aut se grum in balneum siccum , siue Laconicum ducit, ubi siti vehementi contracta , postea aquam frigidissimam aeger ore contineat, semper eam permutando, si incaluerit ut hirudo aestu etiam afficta, prorepat in os ad reficiendum sese frigida, qua alioquin naturaliter delectatur. Probatur & hoc :

. Incorporentur cum succo absint iij & fiant trochisci pondere 3. j. dissoluaturque ulcus in decoctione sem. niagellae , deturque unus ieiuno stomacho. Interdit animalia alia dormientibus in os irrepunt,quod de sacertis ac serpentibus compertum est. Haec eodem modo in balneo sicco cum aqua frigida ore retenta proticiantur , aut apposito ad os aegri vase lactis calentis pleno, cuius nidortati etiam vexatum animal prorepiti praesertim si vas illud ita dispositum sit, ut splendentis solis

radios excipiat. Oportet autem aegrum prono capite iuventrem incumbere. Quidam & affatim hoc bibere i bent ad vomitum usque: ut simul cum lacte animal redditum quod ingressum est, excutiatur. Inanimata , quae vel casu vel sponte deglutita in gutture aut gula subsistunt, siue mole sua inhaerentia, ut bolus

panis ,vel carnis non masticatus,annulus, moneta grandior , nucleus pruni: siue acumine suo se infigentia , ut fragmenta vitri, acus, spina piscis,os acutum , & similia, suos etiam modos habent, quibus eximantur.

Et quidem si crassum quid deglutitum inhaereat, nisi immita idoneo instrumento apprehendi & eximi queat,

aegri ceruix aliquoties pugno concutiatur, ita ut depresssam illam teneat, humerusque eleuatus, qua concussione res in gula haerens ad ventriculum delabatur; aut si prope fauces haereat,tussi per os reliciatur. Iuscula etiam carnium pinguia, vel cum butyro parata liberaliter & aseritim hauriantur, vel ptisana cum melle aut oleo amygdalarum dulcium , ut lubrica reddita gula, facilius, quod illapsum

125쪽

IIo Lib. II. Part. I. Cap. XXIII.

illapsum est, in ventriculum descendat, aut ut vomitu saltem istis pinguibus prouocetur. Rhases quoque aegrum in balneum aquae tepidae se demittere iubet usque ad mest tum , ut viae in gula emolliantur & laxentur. si his nihil proficitur, candela cerea mediocriter crassa

vel stylus plumbeus nonnihil incuruatus sumi potest, quo melle vel oleo oblito & ih gulam demisso res ibi subsi

stens in ventriculum detrudatur.

Si acutum est, quod infixum haeret, neque oculis ita patet, ut tarcipe prehendi possit, tussis excitanda,oxymel continuo lambendo, aut sternutatio quoque si locus asiactus propior sit tracheae arteriae, vel ipsa etiam sit trachea. Vehementi enim hac corporis conclusione, spiritus simul

expulsionem adiuuante, res obhaerens excludetur.

Si obsessa est gula, aqua mulsa crebro gargarisetur, oleum etiam & pingues serbitiones & al umina ovorum cruda & lubrificantia alia bibantur. Vtilis est & continuus usus eclegmatum emollientium, ut quod paratur ex mucilagine, semine maluae radic. althaeae, ficubus , passulis , lutubis, sebesten & similibus cum brupo violarum. Tandem magni boli deglutiantur, vel ficus siccae integrae, quo impetu id, quod subsistit, inventriculum simul detrudatur. Quod si his modis nihil perficitur , Rhases instrumentum commendat ex plumbo factum, quod foraminulis multis exilibus pertusum est instar retis , quorum usus est, ut dum instrumentum Vertitur retrahiturque,res gulae infixa illis seraminulis implicetur, simulque educatur,& ut respiratio per illa non impediatur.Quem imitatus est procul dubio Guil. Fabricius in fabrica sui instrumenti, qaeo ad res gulae & faucibus infixas extrahendas utitur,quodque

centur. I. obseru. 36. delineauit. Qui etiam videatur eademeent. obseru. 3I. 32. 33.3g. 3s,

Si nec hoc modo suo loco moueri res immissa fossilina' turae & tempori negotium totum committendum. Progressu enim temporis calor naturalis coquendo & alterandorem illam mutat(si eius natura talis sit & imminuit. Et Vc maturius id fiat, natura in coctione adiuuanda medicam

mento

126쪽

mento ex radicibus althaeae, ficubus, sarina sem.Iihi,faenia graeci,hordei, aut mucilagine ex iisdem paratis,flor.cassiae, budro,oleo amygdalar. dulc.chamaemeli,tilior.albor pi gued. gallin. & similibus. Quod & faciendumsi ,ossiculum,uel simile quid inflammationem in oesophago excitet. Hac enim ad suppuratio nem perducta & abscessi, rupto aeger ab angustia & dolore liberatur. Exemplum de spina gulae infixa habet Dodo

natus , iu Obserti. c. II.

Compertum est ab Arculano, ossiculum acutum gulae infixum post bimestre spatium per cutem in collo aperta spolite via exiisse. Benivensus deuoraram acum decennio post perforato stomacho extrusam vidit. De acubus cum urina emissis meminit Iohan. Langius. Iib. a. Epist. go. Deacicula per aluum cum grauissimis symptomatibus deiecta videatur Guis. Fabricius. alligata centuria H obseraatisu.; Quod si tale quid naturam moliri videmus,ne ventriculus vel intestina laedantur , exhiliendus cremor hordei,iu cula pinguia, lac amygdalarum dulcium, oleum amygd. dulcium , casita.

De Angiua. N S I N A Latinis ab angendo , quae vox a Graeco iura sto,, id est, suffoco, & strangulo deducitur 3 Graecis Sunivnn & Κν, ne , & masculina terminatione, Hip

secando scilicet, dicitur. Etsi enim , ut postea in differentiis dicetur,posteriores Graeci inter Graecas Voces dum per et & per u Κυxavxon, scribitur , differentiam quandam constituerint , quam a canibus ita appellari censent , seu quod canibus familiaris sit, sea quod aegri hiante ore, ae exerta lingua spiritum duc is cogantur , canum per aestum sitientium more,

127쪽

rra. Lib. IL PH. I. Cap. XVIV.

pro grauiori affectu habeant; vero, quam ductam putant, quod sues ea frequenter corripiantur, pro te

niore malo et tamen Galenus, 3. prognostis text. 18. hsinc deliteris contentionem tanquam inutilem contemnit, quod

& q.de vici. rat. in acutis, text. 3 o. facit.

Etenim &-apud Hippocratem, de

antiquissimos Medicos Graecos generale nomen est, quale apud Latinos angina, quod in genere sumptum , omneae faucium & gutturis affectionem,spirationem nullo in tho. race vel pulmone vitio existente,difficiliorem reddentem.& deglutitionem impediente,seu meatuu,per quos spiritu attrahimus,cibumque repotum assumimus,angustia,spirbium difficilem reddentem, & deglutitionem impedientem significat. Etsi enim per morbos thoracis, pleuritide,peri- pneumoniam & alios respiratio laedatum tame affectus ille angina non dicitur, cum illaesis faucibus fiat. Hippocrates stamen interdum distinguit inter faucium inflammationem& anginam. Ita 6. vid. seel. 8. t. r. inquit. Quibusdam ve- lvo faucium inflammationet aderant, aliis angina. Vbi procul

dubio anginam intelligit inflammationem musculorum Iaryngis, quae respirationem difficilem valde reddit, &viam spiritus intercludit: inflammationem vero faucium, partium aliarum vicinarum; ae spiritus & cibi viam non ita intercludit. Possunt enim & tonsillae & musculi ossis hyoidis, & musculi in radice linguae inflammari, ut postea dicetur, quae partes omnes etiam in faucibus sunttaquia tamen harum partium inflammatio a gutture longius distat, anginam per te non parit. Anginae ergo in genere ita sumpta cauta erit,quicquid spiritus cibique & potus viam

angustiorem reddere, & hoc modo utriusque meatus capiete & principio quasi occluso respirationem dissiciliorem reddere, & deglutitioni cybi ac potus impedimento esse potest. Quod cum pluribus de caussis sieri possit, dupletangina statuitur, una proprie dii & exquisita, quae est ab inflammatione summarum gulae & gutturis partium sanguine e venarum iugularium ramis in partes illas esum S, altera notha, quae prouenit a frigida & pituitosa de stillatione , e capite in fauces & ceruicis ac colli muscul decumbea

128쪽

decumbente , & tumorem. . A HMA, sine febre,rubore ac dolore excitante i etsi dum primo fiuxio concitatur, quidis inaequalis calor & horror sentitur, qui tamen paulo post desinit. posset tamen & illa in faucibus inflammatio, quam Rippocratem ab angina discernere diximus , forsan angiana notha appellari, & ita duplex angina notha copstitui,

una ratione caussae,altera ratione subiecti. Nam & harum partium inflammatio saepe etiam respirationem & deglutitionem non parum laedit. Quo etiam referri potest angina illa, quae fit a luxati ne vertebrarum ceruicis, versus anteriora vel latus, siue a causis externis,sive ab humore frigido affluente fiat, idque citra inflammationem. . Si enim inflammatio accedat, vel ab inflammatione I xatio ortum habeat, ad exquisitam anginam pertinet, &acutissima angina est, ut postea de differentiis dicetur. Videatur etiam infra Quaestio.. De Angina exquisita.

Angina ergo exquisita est angustia summarum gulae &gutturis partium,seu faucium , ab inflammatione earun- mr dem ortum habens, difficilem respirationem reddens, d glutitionemque laedens. Seu est inflammatio in faucibus &summo gutture,angustiam earudem partium & hinc dissi cultatem spirandi inferens, ac deglutitionem impediens.

Per fauces autem intelligitur pars , quae gulae & gutturi praeiacet, & duo dictorum meatuum ostiola comprehendit. Imo, ut supra dictum , ore esui etiam pro larynge &summo asperae arteriae capite accipitur , Ut ita , dum Galenus anginam per inflammationem se veto , seu saucium definit, non solum intelligenda sit ea pars,quae gulam gutturi praeiacet, sed ipsa etiam larim eiusque mussculi. Et quamuis simul vicina complecti soleat inflammatio,vi glandulas utrinque circa radicem gutturis Ed latera. trachaeae positas, & musculos ossis hyoidis, musculos iteri in radice linguae,& glandulas, quae tonsillae dicuntur , de Lib. II. H quae

129쪽

xi Lib. II. Para. I. Cap. XXIV.

quae sub auribus & inferiori maxilla consistunt: tam, partium harum a gutture longius distantium inflammais, anginam non parit , nisi malum faucibus , id est, parti ei gutture & gula constitutae, communicatum respirandi simpedimentum afferat.

Dodonaeus etiam anginam statuit ex inflammatibh pulmonum fieri, de qua postea indifferentiis de cynanch

dicetUr, caussae.

Cati AE. Ergo caussa ut aliarum inflammationum , ita & huiui lin angina est sanguis,seu purus, seu biliosus, pituitosus

aut melancholicus. Et iis quidem e venarum iugularium ramis in has partes effusus. Nam frequentissime sit hoc malum per viam fluxionis, rare per viam congestionis. Affuit autem sanguis vel per modum attractionis , si fauces & guttur vehementer caleant & doleant , vel per

modum transmissionis,si loca illa imbecilla sint laxa,& ad

suscipiendum fluxionem idonea ; pleonexia Vero humorum adsit siue in toto, siue in capite, ac imprimis circa fauces. Vbi enim sanguis vel copiosus in corpore adest, vel impurus, atque is ad caput fertur, cerebrum Vero robustum est , id eum non recipit , sed maximam partemper easdem venas ad subiectas partes retrudit, unde inflammationes earum variae gignuntur,parotides, ophthabmiae , anginae & similes. Hinc etiam iuuenes senibus angina crebrius corripiuntur , quo multo biliosoque sanguineta qui aptissima huius mali materia , abundant,& qui habitu corporis sunt crasso,ac multo sanguine, praesertim in capite, abundant. Viros quoque frequentius quam foeminas angina corripi, ex Caelio Aurelio statuitur ; idque videtur obseruasse Hippocrates , 6. epidem. ieci. g. ram I.Vbi epidemiam sui temporis constitutionem describens, qua angina, tussis , peripneumoniae vagabantur. paucissimas foeminas aegrotasse scribit. Aliam tamen caussam

non reddit Hippocrates eo ipso in loco quam quod nopulperinde atque viri in publicum prodibant, & ita aerii externi iniuriis sese non objiciebant. Id tamen , quod di ci ux , foeminas nunus ex sua natura anginae esse obso

130쪽

De Angina. II s

xias, quam viros I de vera & exquisita angina intelligendum 'Haebent enim foeminae sanguinem frigidiorem , M

praeferea laryngem minorem, ac gutturis partes & venas 1ngultiores exilioresque, quae sanginem non ita facile admittunt. Interim tonsillarum, columellae, ac laxa rum in faucibus partium inflammationibus , quae minus exquisitam, seu notham anginam , quam Hlpocratem, loco alligato , simpliciter saucium inflammationem' appellare , & ab angina distinguere diximus, gignunt, ob

partium laxitatem,ti excrementitiorum humorum abundantiam magis obnoxiae sunt quam viri. Ad pleone-xiam etiam humorum, quae anginam excitat, cumulandam faciunt haemorrhoides & menses suppresis , victis ratio multo & calido sanguini generando apta , potus V

ni meraciori S.

Saepe quoque angina accidit in febribus, ubi materiae pars ad hunc locum depellitur, ut ita febris tum

potius comitata sit, quam appellant, quam symptomatica ; talesque anginae sunt fere epidemiae, quae nonnunquam publice grassantur , qualis fuit illas, quae anno

Isi . multos sustulit, ut annotauit Forestus, lib. f. obserat. r. atque illa , quae anno Is g. & Is s. plurima Germaniae inferioris loca Rhenique accolas Vexavit. Sunt

enim quandoque etiam anginae, ut pleuritides, peripneumoniae & similes morbi, epidemiae. Nam etsi humores qui morbos epidemios excitant, praecipue si non pestilentes sint, & imprimis a fluxionibus prouenientes , a manifestis aeris alterationibus , frigiditatisque & caliditatis ac humiditatis excessu proueniant et tamen occultae etiam qualitates ab astrorum influxu pendentes miscetur. Atque hinc accidit, ut nuriae ad laryngem,& fauces, nunc ad pleuram, nunc ad pulmones humores fluant, ibique subsistant, nunc ad ahaum perueniant. Externae causae sunt, quaecunque fluxiones humorum ad istas partes concitare valent, quales sunt pluuiosa anni constitutio & imbres assidui, ut est 3. sohor. 16. Aixem quaecunque caloris & frigidatis in aere & ventorum fiatibus, quorum haec comprimendo expellit humo-H i Tra