장음표시 사용
461쪽
obducti sunt,cui exquisita vis inest sentiendi ea, quae mo Iestiam pulmoni creant,ita ut minimum quodque in abearam arteriam illapsum statim sentiat. Atque ita tussim ni hil excitat, nisi quod hanc membranam, quae intus aspe ram arteriam, eiusque ramos inuestit,assicit. Sic igitur it ritaetus pulmo non solum ipse mouetur, sed &in auxilium
musculos thoracis & diaphragma sibi adsciscit ,& quod
sibi molestum est, expellere nititur. c. r. Atque ita caussa proxima tussis est,quicquid pulmones,
asperamque arteriam , & quidem membranam, qua intus inuestiuntur, afficere potest. Quae autem id praestant,causta sunt variae, ut mox dicemus. Ad duo tamen genera referri possunt.Vel enim hoc praestant,quia angustiam in respirationis organis pariunt, vel quia mordicant, asperit temque inducunt, atque adeo quocunque modo molesta sunt. Q Caussas vero omnes tussis,seu angustiam pariendo, seu irritando quocunque modo id praestent, im classes quasdam digeremus,& ordine enumerabimus. Et i. inter caussas tussis est intemperies, & quidem sola ac sine materia etiam tussim excitare potest, sed leuiorem, quam quae est cum materia. Et frequentissime quidem ae maiorem tussim parit intemperies frigida, utpote quae phctori maxime inimica est , quae excitatur ab aere frigido,
de quo Hippocrates, 3. aptariis. meme morbi la ter ales, pubmonu inflammationes , raucedines , tusses fiunt; & ibideme
hor. . Aquilo tusses mouet: potu aquae frigidae , di praeecipue ex niue soluta, medicamentis frigidis seu assumptii, seu thoraci applicatis. Excitat etiam tussim intemperiei calida, sed minorem, qualis est , quae febribus ardentibussu peruenit, quaeque, ut est apud Hippocratem , f. epide feci-2. text. et . est arida & parum irritans, & quae non sit, nisi quando loquitur aut hiat.
Quando autem non loquuntur neque hiant, non tui siunt. Siccitas autem praecipue cum frigiditate coniun cta exasperando & irritando tracheam tussim excitat,
Hinc, ve Hippocrates , 3. aphor. s. scribit, Aquilo tussit
462쪽
movet fauces exasperando,& ut Paulus Agineta, tib s. cap. g. docet, in Aquilonaribus constitutionibus non paucae, neque contemnendae tusses fiunt. Humiditas autem, ut qualitas minime omnium activa , & quae potius lenit, quam exasperat, vix tussim inducit; nisi forsan inaequaliter primum inducatur, ubi breuiter leuissimam quandam iussesculam excitare potest, quod tamen rarum. Et dictum est supra de caussis, quae intemperiem pulmonis inducere possunt.
Deinde tussim excitat materia quaecunque in pulmonem &asperam arteriam incidit,aut in ea praeter naturam continetur. Materia autem haec varia est , catarrhus nia mirum a capite defluens, atque ita omnes caussiae , quas supra, lib. I. catarrhum excitare posse diximus, etiam tussim excitare valent: ut & humor aliquis in cerebro
collectus, qui per accessiones febrium mouetur, & a calore febrili funditur, de quo Hippocrates , in coach:
aut circa accesoges tussium , O leniter resudant, maligne habent. Et, ibidem , ex icania in raucedinem cum tussit
abscessus. Sicut & materia parotides excitans: de quo idem Hippocrates , eodem libro , O in prorbet. Abscessu ad aures soluunt iussiculis cum sputationibm. Idem efficit sanguis e vase in pulmone rupto fluens , vel e vicina aliqua parte vulnerata vel erosa in pulmones irruens. Item humor in pulmone collectus in phthisi, peripneumonia, ct vomica pulmonis, vel aliis vicinis partibus communicatus, ut in pleuritide & hydrope pectoris fieri so- et. Pertinent huc & grandines , calculi, ac vermiculi in pulmone geniti. Idem praestant etiam res externae in tracheam illapsae. Cum enim spiritu, quem trahimus, diu carere non possimus, organa, per quae ille admittitur , vacua esie decet, Ideoque ne aliqua substantia praeter aerem in asperam arteriam eiusque ramos per pulmones disper ius ingrediatur , caput asperae arteriae epiglottide, seu Dperculo quodam Creator sapientissimus muniuit , ut sic quidem aeri ingressus pateat, a cibi vero potusque
pondere depressum esculentis & potulentis aditum d
463쪽
so Lib. II. Part. III. Cap. V.
neget, ut Galenus, . de rasu para. cap.3. docet. Quod tam si fortuito fiat,ut interdum inter loquendum & ridenducidi infantibus inter lac sugendum accidere solet, perieu lum suilacationis inde imminet, a quo Vt natura sese libheret, vehementissimam tussim excitare, nec prius desisterifolet, quam omne id,quod molestum est,excusserit. Tertio inter cautas tussis est soluta unitas vasorum in pulmone,siue illa sit vulnus,sive ulcus erosio. Quarto excitatur tussis, dum in pleuriti de materiae ali quid ad pulmones mittitur, Vel ob membranarum consensum pulmones irritantur. Pertinet huc & diaphragma.tis inflammatio & tubercula in spina enata, quod gibbis familiare est,teste Galeno,s .asi . 6.Imo ipsa luxatio vertebrarum dorsi. Ex quibus omnibus colligitur , tussim propemodum omnium thoracis & pulmonis morborum symptoma separabile esse, ut pleuritidis, peripneumoniae, vomicae
pulmonis, sputi sanguinis, phthisis,& similium.
Cauta vero extra pulmonem & thoracem consistetates , & quae ita per tussim essiciunt, etiam ubriae sunt. Quinto nimirum tussis excitatur epate, liene, ventriculo intumescente aut inflammato, ut & in hydrope, siue id fiat, quod pulmo comprimitur, siue quod obstruitur, aut molestatur a materia ad pulmonem redundante, siue quod partium vicinarum membranae affectae membranas organorum respirationis in consensum trahunt & vellicant , siue quod vapores aliqui ad organa respirationis transmittuntur, eaque siue obstruunt, siue mordicant, i quod etiam interdum in febribus accidere solet.
Externae tandem caussae etiam variae sunt. Sexto enim praeter aeris intemperiem, ut & potus ac medicamentorum qualitatem, quae asperae arteriae intemet periem inducunt, tussim excitare valent caussae aliae quo que externae, irritando & exasperando nimirum asperara arteriam, ut fumus,puluiS, &vt Auenrhois, 3. cosi. cap e prio monet, praecipue puluis ex lino, dum pectinatur,&
veteri tritico, dum cribro excutitur. Pulvis item & Dp
464쪽
escis, & metallorum ac mineralium. Quo pertinent austera, acida, adstringentia, pinguia & rancida praecipue, ut nuces & oleum rancidum. Vocis item intentio nimia. Referendi huc & lumbrici ac vermes in intestinis & ventriculo geniti, qui ipsi etiam tussim e citant, Vapores ut nonnullis placet, putridos & malignos ad pulmones mittendo , Vel, quod probabilius est, membranam oesophagi vellicando, quae membranam asperam arteriam inuestientem in consensum trahit. Profundior etiam liyli purgato- iij in aures immissio tussim excitat, communicata sculcet hac irritatione tracheae per neruulum quinti paris utraque
Primo est tussis differentia secundum magnitudinem. D Nam datur tussis quaedam plane exigua , aut potius ad tussiendum quidam impetus, & tussiendi initium , quod
Graecis vc x dicitur. Vt enim vomitum nausea praece dit,ita tussim , ut docet Galenus, et. de disser. θ t.
Deinde tussis alia est arida & sicca, quae facit,
nec pituitam citat, ut Celsus , lib. a. cap. i. habet : alia vero humida. Sicca seu arida est,in qua nihil exspuitur,atque fit hoc , vel quia caussa, quae tussim excitat, non in organis respirationis haeret, vel licet ibi haereat, inepta est ad eocretionem. Prius accidit, cum aspera arteria vel intemperie assicitur, vel exasperatur, Vel membrana asperam arteriam & eius ramos inuestiens vellicatur a vaporibus ab inferioribus escendentibus , siue comprimitur , aut a vicinis membris affectis in consensum trahitur, vel tenuis paucusque humor a capite destillat, aut aliunde transtu-dat,ut Galenus, .aph. sp. docet. Posterius vero accidit, ubi in respirationis instrumentis humor haeret, qui elici non potest , vel quia ob lentorem & crassitiem bronchiis pulmonis nimis tenaciter adhaeret , vel quia ob tenuitatem inter eliciendum displod xur a spiritu , ut & in pulmonem relabatur, Vt Galenus, 1. id. comm. I text.set. docet. Humida tussis est, quando humor aliquis tussiendo elicitur, atque oritur ab aliqua
465쪽
sa. Lib. II. Pan. III: Cap. V.
mediocris consistentiae materia pulmones & tracheam is ritante, quae cum spiritu tandem expellitur. Tertio tussis aliqua Vehemens est, quae iupprimi ne quita alia mitis. Vehemens Hippocrati, 2.apbor. II. & , .nominatur, atque oritur ab humore magna vi de stillante, vel vicere organa respirationum obsidente,vel ab abscessu genito ibidem, vel ab empyemate. Mitis fit ab intemperie organorum respirationis; vel ab asperitate faucium & tracheae , vel a puluere, & aliis exasperantibus, ut &ab ambiente pere, Ut docet Galenus, s.
Quarto tussis quaedam frequenter molestat: & fite continuo aegrum affligit, quaedam per certa interualla corripit, prout caussa tussim excitans nunc semper praesens est, nunc per interualla colligitur & recurrit, verum praecipuae & ad curationem maxime cognita necessariae sunt differentiae, quae a caussis desumuntur. Is eoque secundum caussarum differentiam postea etiam curationem in certa quaedam capita distinguemus. Signa diagnosticasu . Tussis ipsa adeo euidens symptoma est, ut signis ad eius
cognitionem opus non sit.verum cum caussie,a quibus e citatur, vaeriae sint, omnino signis opus est, quibus illae coegnoscantur,ne Empetricorum more cum aegri damno cublibet tussi quodvis remedium applicetur. Signa ergo causserum,ut supra eas recensuimus,explicabimus.
Ab intemperie nuda primo si si tussis, abest catarrhus, alij que morbi, qui materiam tussis caussam suppeditant,
vel etiam in consensum pulmonem trahere possunt: con tra praecesserunt caussae, quae intemperiem aliqu)m pd monis inducere potuerunt, quae ipsae etiam, hoc capite, Psupra, pari. I. hutio libri . de intemperie pulmonis enume
ratae sunt. Adest difficultas spirandi, tussis ipsa est sicci, nec ita vehemens & pertinax, facile quoque supprimituni Qualis autem intemperies sit, causist inprimis, quS prycesserunt, vel adsunt, indicabunt, iuuantia item Sc necesset tia. Etenim si a frigiditate sola sit tussis, cohibito sp irtu non solum reprimitur, sed & sanatur, Auctus φ
466쪽
tum in organis respirationis calor intemperiem illam corrigit, aegrotique aliis etiam calidis , ut potu & cibo, iuuantur , frigido offenduntur. Ideoque aegri calidum aerem amant, & linteolo manibus , & ori admoto, spiritum trahunt , ne mox frigido aeris impulsu tussis irritetur, ut hac de re scribit Gaden.6. id. h.com. t.1 . Sitis etiam abest in hac intemperie. Contra si tussis sit ab intemperie calida,sitis molesta est,
quae potius aeris frigidi inspiratione , quam potu frigido
A catarrho tussis proueniense signis catarrhi supra lib. I. propositis, patet, tussisque est vehementior & pes seuerans. Si vero absque catarrho a materia in pectore contenta tussis concitetur , aderunt morbi tales , ut pleuritis, peripneumonia, empyema , phthisis, grandines , calculi, vermes, hydrops pulmonis, & similes morbi, in quibus materia tussim excitans colligitur, qui supra, pari. I. huius libri explicati sunt. Quae tussis quibusdam interuallis, ut bis terve anno asiligit, ex irruente destillatione proficiscitur: quae vero continenter, aut minima intermissione fatigat, aut vitiosam pulmonem affectionem, aut obstructionem veterem,s aut aliam stabilem intus caussam habet. Si vero asperitas a caussis externis inducta sit, ut a fumo , pulveribus, cibis vel medicamentis exasperantibus, illae per se patent. Si tandem morbi extra thoracem , pulmones in consensum trahendo quocumque modo, tuosis caussa sunt, ut hydrops, ventriculi,epatis, lienis tumo- res & inflammationes, affectus illi ex suis signis patent. Progeostica. i. Tussis frequens & diuturna plerumque ad sanguinis P vno sputum perducit, teste Avicenna , propter Vehementem stica. thoracis motum , a quo ruptura vasorum pulNonis in tuenda est s ac praesertim in adultis, quorum membra duriora concussionis violentiae non ita cedunt. Quod si materia tussi non eiiciatur, intus putrescens vel febrem putriadam aut hecticam gignit, vel ulcus excitat. In praegnantibus talis tussis abortum ciere solet.
467쪽
a. Tussis vehemens interdum suffocat, non tam re ali qua obstruente, quam iterata sine intermissione valida es flatione, & quod aer inspiratus prius quam ad cor perue niat,e pulmone mox iterum eliditur. s. Tussis valida pectoris pulmonisque partes cales, cit , ideoque febrem accendit, & sitim auget. Quae vero exiguae tusses sunt, ac per longiora interualla excitantur, tantisper membra illa concutiunt, donec ab ea humidita, aliqua irruens deferatur, quo fit, ut aegri intus siticulosi
.Tustis caput nihil iuvat, Galenus , 5. de sp t. causis eap. .ac si violenta fuerit,ipsum replet, 6. vid. fp. text. IS. Neque enim ut sternutatio motum cerebri in expellendo iuuat,sed ipsi potius nocet. Tussis ex intemperie organorum respirationis periaculosa equidem non est. Negligi tamen non debet, scutexemplo docet Galenus adolescentis, qui ex tussi a caussa frigida dimidiam heminam sanguinis reiecit, s. meth. me .
f. Tussis ex catarrho periculosior est, quam ab intemperie nuda, & si frequens ac diuturna sit, ad sanguinis sputum saepe dedueit, teste Avicenna : imo experientia, pro
pter Vehementiorem thoracis motum , a quo ruptura
vasorum pulmonis metuenda est, praesertim in adultis, quorum membra duriora motui violento 'on cedunt, aut si materia tussi non reiiciatur, intus putrescens vel febrem , vel vicus, & hinc phthisin generat. Periculosa etiam est tussis, si materia e capite destillans tenuis &acris est. Nam siue retineatur in pulmone, intus putre scens pulmonem erodit & exulcerat, siue eliciatur, tu et
sis violenta metum affert, ne vas aliquod rumpatur. Ga leuuS, 6. epid. com. p. texi. 18. Ideoque diligenter est laeborandum, ut destillationes tales acres a pectore avertan tur, ne hominem in tabem deducant. I. Tusses etiam a catarinis in senibus periculosae iunxi quoniam in iis non maturantur. r. aphor. o. & ut Galenssi inde recte colligit, eos usque ad mortem comitantur,
v. Hydropi si tussis superueniat,malum, et Oh.D. Seros enim
468쪽
enim humiditas ita tum augetur, ut contineri tota in abis domine nequeat, sed pars quaedam in thoracem,& asperas
pulmonis arterias transponatur. s. Tussis, quae ex vicinarum partium consensu oritur, per se periculosa non est , sed sublatis illis morbis
earumque caussis,tollitur. ro. Tussis a fumo, vel alia caussa asperae artetiae ina, qualitatem & asperitatem inducente absque periculo est,& fere caussa ablata cessat.11. Tusses infantium diuturnae & vehementes deterrimetes quoniam respirationem & somnum impediunt. Saepe etiam ex multa agitatione febres acutas & epilepsiam exincitant. Non raro denique herniam.
ix. Qui gibbi ex asthmate & tussi ante pubertatem
fiunt,ij statim moriuntur, S. h. 6.1;. Tusses in febribus abscessus suturos saepe praenum ciant, non quod ipsa materia ex pectore ad articulos de cumbat , sed potius quod febres , quae tales tusses habent comites, in abscessus terminantur; de quo vide Hippocratem, x. epid. s. E. & Galenum, in eo m. Vbi verba enarrat: De tussi parum O nihil notabile rei ciebat, ei manub dextra b cris sinistrum resoluta sunt.1A. Tusses in febribus cum destillatione coniunctis quando exacerbantur, febriles accessiones instare indicant, & aliquando malum significant, ut Hippocrates docet, in Coa, , dum scribit: aevi circa accessiones tussiunt, aeleuiter desudant, maligne habent; ij scilicet, qui vehementer tussiunt)ta , ut tussi vehementi vires deiiciantur , somnusque turbetur , ut ex fatigatione magna circa collum& frontem sudare incipiant. 'Us. Febres cum tussi si soluantur, tussis vero remaneat, recidivae periculum minatur.
Ad duo in omnis tussis curatione attendendum, primo Indica ad caussam , quae tussim excitat, secundo ad ipsam tussim. Caussae tussim excitantes cum variae sint, ut ex iis , quae de caussis dicta sunt,patet, quaelibet etiam peculiarem In dicationem suppeditat. Intemperies nimirum per contra
469쪽
ria alteranda; si a catarrho sit tussis , curatio catarrhi mo do, lib. i. descripto,instituenda. Si a materia citra catarrhum in pectore haerente , ut pure, grandine, Vel vermibus fiat tussis, materia illa eiicienda.Si a caussia externa exasperan te tussis proueniat, caussa illa amouenda , & aspera arteria laeviganda . Si a partium vicinarum morbis, & pulmoni, seu compressione, seu irritatione fiat tussis,morbi illi con ueniente modo curandi. Ipsam vero tussim quod attinet,etsi, ut alia symptombeta, etiam commodissime tollatur caussa sublata , & propterea similis sit tussis, ipsa neglecta a caussae ablationec curationis initium faciendum sit: tamen saepe tussis tam vehemens est , ut omnem curationem Medicique consilium ad se trahat, & postposita eaussa, ipsi statim succurrendum sit: id quod saepe accidit, cum tussis tam veli, mens est , ut ne vasa rumpantur, metuendum sit, aut ne a continuis vigiliis febris accendatur, aut timendum sit , ne in grauida abortus, aut in infante ruptura accidat. , Tum igitur danda opera, ut tussis sedetur.
Tussas, quatenus talis, curatio.
qmt/st vero tussis illa vehemens sit ab asperitate aliqua in aspera arteria, eiusque ramis , & irritatione organo- ,- λ rum respirationis , quae naturam ad expulsionem stimulat,ia. duobus omnino modis tussis mitigati potest; vel asperitatem leniendo de laevigando , vel sensus acrimoniam obtundendo , & quasi sopiendo. Prius praestant par orica, aut lenientia dicta medicamentae , quae lentore quodam viarum respirationis asperitatem aequalem reddunt, qua lia sunt, lactis omne genus, amylum, ptisana, oleum a Dgdalarum dulcium, tragacantha, gummi Arabic. mucita
sem.cydon, psyllij, syrupus de tui ubis.
Sensus vero acrimoniam retundunt & tollunt papauerita medicamenta ex papauere para a , minui. de papau & diacodion ; ut & ex opio consecta , quae somnum indu cunt , & sensus acrimoniam obtundunt, qualia sunt, the riaca recens, Philonium Roman. pilusae de cynoglossa, tro chisci de carabe laudanum optatum. curatio
470쪽
Qua ratione intemperies tracheae & pulmonis curanda ollat fit, supra pari. r. huius libri cap.r. O et . dictum , quae omnia etiam in hac tussis specie curanda locum habent. In tussi nimirum ab intemperie fiigida aer, in quo versatur aeger, est calidus , spiritus retineatur, ut ab eo pulmones incalescant, cibus & potus sint calidi, atque in primis utile est vinum generosum subdulce. Exhibeatur succus de glycyrrh. & de hyssopo. Topica pectori applicentur, ph ctusque inungatur oleo chamaem,lilior. albor. & similibu .s Eodem modo intemperies reliquae curentur, ut loco ali gato dictum
Curatio tussis a catarrho. Qua ratione catarrhus seu materia ad pectus ruens aeuacuanda,auertenda, derivanda, intercipienda sit, supra, tR CD lib.I.de curatione catarrhi, dictum. Frustra enim in tussi curanda laboramus, ni si catarrhus eius cauta prius sinatur& tollatur. Hic ergo nihil aliud restat, nisi ut dicamus, quid materia, quae in pectus illapsa est, requirat. Cum autem materia illa sui evacuationem indicet compertum quidem est , materiam e pectore etiam per urinam & aluum euacuari posse: verum id rarissime, & in aliis potius pectoris affectibus,quam tussi accidit. Ideoque nullus alius commodior modus est, quam ut materia iupectus illapsa per tussim reiiciatur. Medicamenta autem quae hoc prae stant, inaequalitatem& asperitatem leniunt & humectant, & humores ad e pulsionem aptos reddunt, viasque disponunt, ut minore cum dolore reiiciantur ; sopitam item & imbecilem facultatem ad eliciendum per tussim materiam stimulant, quae medicamenta metus ama &-nominantur, quae tamen pro diuersitate materiae habent aliquam variet