장음표시 사용
151쪽
126 INsTITU T. ASTRONOMICAE aerem crassiorem Crepuscula, & plurimi Dies naturales stricthscdicti, quum Sol ortui vel occasu, seu Horizonti conspicuo vicinus est, multum langueant. Etiam sub Polis, si infima Aeris regio immunis esset ab exi, lationibus , Sol AEquinoctialia puncta ingrediens suo centro Horirontem describeret, qui in hoc situ cum AEquatore coincidit oritur semel in anno , nempe in AEquinoctio vernali, motu non communi, sed proprio ; semel etiam tantum occi- dit, in opposito Equinoctio. Tempus, ut Sol Horizontem attingens totus ascendat, descendatve, satis prolixum est. Proprie non nisi unum occurrit Solstitium, puta altum in Cancro. Improprie etiam duo Ima, quando Arietem & Libram ingreditur. Hyems saevissima est & maxime diuturna, nam per unum Semestre directi Solis radii ibidem nulli sunt.& per maximam partem Semestris alterius obliquissimi, adeo ut exigua tantum frigoris remissio in isto aere obtineat, quam si AEstatem lubeat nominare, etiam illic AEstas erit. Denique si & hic serent Incolae, essent Peristiorum medii, umbrasque in omnes mundi partes singulis horis xxiv ad aequalem projicerent longitudinem. Sic quidem praecipuas Apparentias consideravimus, quae eXmotu Solis secundo, seu dum conficit quatuor anni Tempora. in septem distinctis regionibus Hemisphaerii septentrionalis riuntur. Prolixiores in iis suimus, quia probe intellectae nat ram motus Solaris multum declarant, & nobis non possunt non essejucundissimae; quum a nostris Apparentiis adeo discrepent& ad primum auditum stuporem menti incutiant. Quod attinet ad eadem loca alterius Hemisphaerii. prorssis eaedem Proprietates ipsis obveniunt; quare quae hactenus diximus de Sidinis septentrionalibus & meridionalibus respectu locorum se tentrionalium , eadem intelligere etiam oportet de Signis australibus & borealibus respectu australium. C A Diuitiaco by Corale
152쪽
C Ap UT XXV. Ortus es occasus Cosmicus S Acroνchus. Methodus eos cum in Signis , tum Fixis investigandi. Gas vicissitudines Sol in diversias Terrae partes inducat, L
quum quatuor anni Tempora percurrit, & quando haec accidant , jam annotavimus. Hac occasione non
pyossumus non subjicere , qua via antiqui Nautae, Agricolae, Pastores , & qui horum morem expresserunt Poetae , & rei ri Rusticae Scriptores Tempora anni designaverint, dc quare ' -t hanc viam inflexerint. Invetere Repubrica Romanorum ante tempora Julii Cesaris perturbatissima fuit Anni constitutio. Quippe qui descriptus erat ad motum Solis & Lunae, saepiusque Ier incuriam Pontificum longissime differebat a ratiociniis Soaribus ; ita quidem ut Ianuarius Romanorum quandoque in
aestatem , quandoque autumnum incideret. Hinc tempora rebus agendis destinata in forma anni tam inconstante certo designari non poterant; quare necessum habuerunt, quorum i tererat tempora novisse, ad varios Stellarum ortus, occasusque attendere, quo banc confusionem superarent. Nam uti bene Poeta libro I Georg. Hinc tempestates dubio praedissere Caelo ' Possumus , hine messesque diem, tempusque serenis ,
Et quando in idum remis impedere marmor Conveniat ς quando armatas deducere Classes, e gut tempesti m omis emittere pinum.
Triplicem autem ortum & occasum spectavEre , qui Poeti- Izcus communiter dici consuevit, quia Stylum Veterum Poeta- ων- rerum multum eXercuit; item Uulgaris, quia penes Nautas, Agricolas, Pastoresque obtinuit, distinguendus ab ortu & occasu μω s. Astronomico, sic dicto, quod hunc neglexerint sere Poetae, quum hunc ac istum Astronomi juxta observent , & observaverint. Est autem ortus & occasus Astronomicus recta aut obliqua Stellarum Ascensio, & Descensio, de quibus suo loco locuti sumus. Poeticus vero spectatur, aut ad Horizontem Cum
153쪽
Ἀ8 IssTITU T. ASTRONOMICAE . ortivum, tum occiduum, & duplex est, Cosmicus ac Acronychus; aut ad Solem, & Heliacus vocitatur. ΠΙ- ortus Cosmicus, alias Ortus matutinus verus, ut ab hoc
ΟΞ is se incipiamus, accidit proprie , quando Signum veli Stella una se seia cum Sole supra Horizontem ad*rgit. Improprie vero, quan- semc- t do adsurgit de die; quo pacto sex Constellationes Eclipticae dici possunt singulis diebus Cosmice oriri. Occasus Cosmicus, alias Occasus matutinus verus , proprie accidit, quando Signum. aut Stella tempore matutino, exoriente Sole, infra Horizontem delabitur ; improprie, quando de die delabitur. IV. Ortus Acronychus, qui & Chronicus & Vespertinus verus μή A' appellatur , contingit proprie , quando Signum , vel Stella vesperi, Sole infra Horizontem descendente, eX parte Orientis supra eum ascendit; Improprie, quando ascendit de nocte. Occasus Achronychus , seu Chronicus dc Vespertinus verus proprie evenit, quando Signum, vel Stella una cum Sole sub Horizontem descendit ; improprie , quod descendit per noctem.
V In Signis Eclipticae, de singulis eorum gradibus perpetuum .haῖ - , 3 quod Signum seu gradus, quod oritur Cosmice stricte silisia, ct loquendo, Acronyche occidat, & quod Acronyche oritur, Coia Fixti Ecli- mice occidat. Hoc exprimunt triti Vessiculi: p t Costmiee descendit Sig-m, quod Chronice sivrgit. Chronise scendis Signum, quod Comice Argit. Idem etiam contingit in Fixis, quae in Ecliptica collocantur, in quocunque Horizonse obliquo; item in Fixis ubicunque haerentibus in recto Horizonte. vi. Sed aliud experimur in Horimnte obliquo , quando Stellae Et Stellia constituuntur extra Eclipticam. Quae enim ab Ecliptica in δ' erimi boream abeunt &, Glo Doreali elevato, oriuntur Cosmice, non occidunt proprie Acronychh, sed posterius plus minus pro varia sua latitudine, & Horizontis obliquitate. Contra quae ab eadem in austrum deflectunt, & oriuntur Cosmice, occasum Acronychum Ocyus , serius ob indigitatas modo causas suci occasu antevertunt. Ubi vero Polus mundi australis elevatur. Stellae , quae ab Ecliptica in austrum secedunt, & Cosmice oriuntur, post Solem occidunt; sicuti ante eum, quae secedunt in boream.
154쪽
Dies autem , quo Signum, seu gradus Eclipticae Cosmice V i
oritur, & Acronyche occidit, ex Kalendario Horizontis ilico L.M. aintelligitur ; nam tantum quaeratur , quis dies aut proposito invictae. Signo, aut gradui in Kalendario respondeat, & ille quaesitus erit. Si vero dies noscendus sit, quo Sisnum, aut gradus ejus si 'μ' oriatur Acronyche, di occidat Cosmice, indagetur Signum, seu gradus Eclipticae oppositus, di dies illi, aut huic respondens, etiam proposito satisfiet. Quo autem tempore Fixa extra Eclipticam collocata oriatur VIII. Cosmice,& Acronyche occida ex Globo Coelesti sic observabis. Habita Poli elevatione, applicetur Stella proposita ad Hori- nuptiarantem ortivum, & observetur gradus Eclipticae, qui juxta cum Stella eum perstringit; ex quo si quaeratur dies mensis, liquet. quando talis Stella Cosmice oriatur. Ejusdem occasum Α onychum deprehendes, quum adjungetur Horimnti occuduo,ac Globo immoto gradus Eclipticet investigabitur, qui eum eopse tempore attingit , hic conversus in diem mensis docebit,
quando proposita Stella descendat Acronyche. Si porro scire
desideras , quando eadem Stella oriatur AcronychE, & occudat Cosmice, eam ad ortum constitue, & Globo sine vacillatione servato, nota gradum Eclipticae, qui est ad Horizontem occiduum , inque diem huic gradui congruentem inquire, qui erit dies ortus Acronychi. Ut occasum Cosmicum investiges Stellam volve in occasum, & respice, quis gradus Eclipticae sit in o tu , ex quo si hauriatur dies, cognitum erit tempus occasus Cosmici. Ortus re occasus Cosmicus, ic Acronychus hactenus expli- α cati conveniunt omnibus Stellis , quae oriuntur & occidunt, exceptis sola Venere , atque Mercurio ; qui quandoquidem. Sole brevi tantam intervallo recedunt nam Venus , quae longiores digressiones habet, quam Mercurius, a Sole nunia
quam per integra duo Signa digreditur non possunt occasu
Cosmico occidere, aut ortu Acronycho exoriri.
155쪽
Ortus S Ocrastis Heliaeus. Termini utriussique. Gaudo accidat , ac olim acciderit ρ
TRanseamus tandem ad ortum de occasum Heliacum ortus Heliacus, alias ortus apparens, & Phasis, seu A Parentia nuncupatur, contradistincte ad Ortus veros, de quibus statim; nam Stella in hoortu ex radiis Solaribus tantum se expedit, nec in Horizonte solum, sed & circa eum spectatur. Fit autem hic ortus , si generaliter sumitur , quando Stella, quae ad Solis in Hemisphaerio conspicuo commorantis praesentiam delituit. ad ejus absentiam . seu occasum in via sum se ingerit. Hoc sensu singulis diebus Heliace oriuntur omnes Stellae, quae a Solis occasu per universum Hemispha rium observantur. Sed strictius sumpto vocabulo . ortus Heliacus est . quando Stella . quae ob parvam Solis dista viam antea disparebat , nunc ob majorem denuo incipit Rinparere.
Occasus Heliacus, esias occasus Apparens, seu occultatici accidit in generali significatione, quando Stellae ad absentiam Solis visibiles, eo redeunte, ex oculis subducuntur, atque ita occidunt indies matutino tempore Stellae integri Hemispha rii. Speciali sisnificatione accidit, quando Stella ante, prν ter distantiam a sole, observata, nunc propter majorem ejus viciniam desinit observari. Accidit autem oris & occasius Heliacus mane aut Vesperi,& hinc uterque in Matutinum, aut Vespertinum subdividitur. Oxtu Heliaco Matutino oriuntur. dc Occasu Heliaco Vespertino occidunt tres superiores Planetae, ac omnes Fixae. quae Horimntem subeunt, & ex quibus varias ratione hujus ortus 3c occasus celebrarunt Poetς, imprimis Caniculam,& dies F, O, quin m nam Variant Scriptores qui ortum ipsius conmquuntur, ideo Caniculares nuncupati. Ratio vero In promptu est, nam omnes hae Stellae motu proprio segnitis, quam Sol commoventur ; quare si manε Solem suo exortu incipiunt anteire , quotidie amplius, ampliusque anteibunt, donec radii
156쪽
IῖεSnc TIo Ρos TERIOR. Solis dilutiores redditi non lassiciunt, ad eas diutius contegeniadas. Contra vesperi Sol eas suo occasu antecedens, continuo per dies subsequentes minus , mimisque antecedet, unde tandem non potest non occasus ille Vespertinus accidere. Sed contrarium in Luna contingit, 'uς Nova, vesperi incipit istoriri Heliaco, dc mane Vetus, Heliace tandem occidit. Cauia a sa hujus contrarietatis est , quod Luna motu proprio longe tro, is celerius feratur, quam Sol, quem ideo vesperi deserit, ec ad qucm mane iterum appropinquat. Denique residui duo Pla nctae inferiores , Venus atque Mercurius, diversimode in hoc ortu, dc occasu se habent. Nam obeunt ortum Heliacum vespertinum, atque occasum matutinum , quando Solem superant velocitate; contra quando cursu tardi sunt ic retrogradi, obeunt ortum Heliacum matutinum, & occasum Uespertinum, atque hinc Venus modo Hesperus, modo Phosphorus audit. Nunc dicetidum, quantum Stella debeat aut Solem praecedere, aut subsequi, ut Heliace Vel oriatur, vel occidat. Ua- ι riant vero Termini hujus distantia: pro varia Stellarum magni- μ tudine, fulgore, ac intervallo ab Ecliptica. Imo Luna certo termino destituitur ; nam interdum Heliace oritur codem die post novilunium, interdum altero , tertio, quin ec quarto, promotus sui de latitudinis diversitate. Quanti autem sint hi Termini Apparitionis, & Occultationis VI. in Planetis dc Fixis , quae non longe abeunt ab Ecliptica, δε V juxta sententiam Ptolemaei , quae communissima est , licet '
Sole in circulo Verticali sub Horizonte constituto per Gradus
157쪽
tD IN sTITU T. ASTRONOMICAE Probe notandum, qudd in Tabella dicantur Stellae appiarere vel disparere, Sole ad certos terminos ab Horizonte remoto in Circulo Verticali. Adeo ut requisita distantia hujus ortus. vel occasus non sit nisi arcus circuli Verticalis justae magnitudinis , interceptus inter ccntrum Stellae & Solis Non isit ut oportet in Terminis hisce constituendis ad Eclipticam , va Itaquatorem attendere.
Praecognitis & observatis Metis ortus & occasus Heliaci per Globum facile reperitur, quando haec aut illa Fixa in d to loco Heliace oriatur. & occidat. Ad reperiendum ortum. Stella, Polo decenter primum curato , Qvolvatur ad Hori-Zontem ortivum, & circulus Verticalis suo Zenith ab octa dentali latere Meridiani applicetur; tum Globus in ortum vertatur , usque dum inveniatur gradus Eclipticae, qui per xx rgradus , si Stella data sit primae magnitudinis in alias x m. Xiv pro re nata , supra Horizontem occiduum elevatus est. Huic oppositus, qui ex ordine Signorum citra negotium se
patefacit, eodem tempore infra Horizontem ortivum tantundem depressus est, quem quando Sol occupat quod patet ex Ecliptica Horizontis P proposita Stella Heliach oritur. usdem occasum Heliacum sic deprehendes. Polo in suo stu relicto , Stella applicetur ad Horizontem occiduum, de circulus Verticalis in altero Meridiani latere puncto Tmith amia' gatur, ac per eum inquire in gradum Eclipticae supra Hori
zontem ortivum elevatum, ut moco, & gradus , qui eX oinposito subter Horizontem occiduum latitat , ipse est , quem Sol tenet, quando eadem luec Stella Heliace occidit. Antequam doctrinam sinio de Poetico ortu ἐκ occam Stellaiarum, observandum in gratiam ant quorum SCriptorum , qui creberrimam hujus ortus id occasus mentionem injiciunt .
quando , & ubi scripserint, aut ad quae loca in Scriptis suis respexerint; nam diverso loco & tempore hic ortus ic occasus plurimum variat. Commumter quidem Poetae, ut & alii Autores in destriptionibus ortus, & occasus Poetici creduntur respexisse ad Urbes istius temporis celeberrimas, Romam, dc Alexandriam. Plerique etiam ex illis circa principium annorum Christi, sive paulo post , sive non multum ante fi ruerunt. Cum hisce si conferantur , quae de Proprio motu . Fixa-
158쪽
SEcet Io PosTTRIOR. I31 Fixarum anth protulimus, laboriosum non fuerit Coelum ad istud Saeculum revocare . & tempus istius ortus , di occasus Poetici accuratius pervestigare.
Ex ceIeriori ortu Fixarum, atque appulseu ad Meridie vis at Caesi facies due Hora noctis commode haberi potes , graecognito e Meridiani situ.
Porro qui ad hunc ortum Moccasum Poeticum in Stellis j. '
Fixis rite attendit , item ad ea, quae de motu Solis per ρω universata Eclipticam proposuimus, &cum hisce confert mi tur. lentissimum motum Fixarum, videt faciis, quare Fixae, quae quotidie oriuntur & occidunt, in Horietonte recto & obliquo post mensem per integrum circiter bi hortum Ocyus oriantur, perveniant ad meridiem , occasum , & circulum mediae noctis, ac con stans icta vicissitudo observetur per omnes & singulos menses cujusque anni , atque proportionata ratione in dimidiatis mensibus , septimanis, ac earum diebus. Nempe Sol motu proprio quotidie per gradum circiter progreditur juxta succemonem Signorum, & Fixa viX quicquam, quare si hodie oriantur simul. cras Fixa pergradum fere Solem praecedet in suo ortu, hoc est per quatuor minuta horae, perendie per gradus duos , seu octo minuta horaria, post dies quindecim per quindecim pene gradus, sive sexaginta minuta
horaria, seu integram horam, & sic deinceps. Quantum vero praecedit in ortu, tantundem praecedet in Meridiano, Ho- rizonte occiduo, & Circulo med ae noctis. Hinc insuper evidentissimum est , quare Stellae . quae eX. . gr. hac vespera certa hora videbuntur eirciu ortum, meridiem,
occasum, & locis intermediis, post mensem eadem hora quae j sitae, in pristinis sedibus non compareant , sed vel abierant e conspema, vel occidentaliores factae sint per integrum Signum. Imo quare Constellatio, quae hac vespera hora nona est sub Meridiano diurno , Sole oppositum Eclipticae gradum occupante, subitura sit eadem hora meridianum nocturnum; adeoque quare facies Caeli aestiva, & hyemalis, & intermediς, tan-.
159쪽
topere differant ase mutuo, neque eadem redeat, nisi consecta
IV. Haec autem varietas in facie Coelesti Astronomis occasio :--- nem concedit omnes Coeli constellationes orientes ic occi ' lentes cognescundi. Si enim Sol vel immotus haereret in eodem gradu Eclipticae; vel Fixae motu proprio pari velocitate eum Sole contenderent ν.varias m Fixis nunquam liceret conspicere , rutilantissimo Solis sulgore radios ipsarum extinguente. Nunc vero quum oecidentaliores Fixas Sol der linquat, dc ad orientaliores sese conserat, fit, ut suo discessa alias, aliasque subinde aperiat, & annuo spatio, quaecunquCin Coelo Spectatoris oriuntur. & occidunt. iHis adde , laboriosum non esse quavis nocte & singulisseam ipsius partibus ex nudo Fixarum intuitu horas noctis pretierrup rx a propter intelligere, si ad hanc aequabilem Fixarum antici- pationem debite attendatur. Hunc in finem quibusdam ac sumptς sunt hae xii partim Stellet , partim Constellationes, sequenti ordine: Ariades, Humeri orsonu, Canu minor, Cor H dina, cauia Leonis, Spica Virginu, Orona Borealu, Caput Ophiuchi. ρε quia, Os Pegasi, Magnum uadrangulum, cae denique prima Sella in Ariete.
VI, Duodecim seliguntur pro numero Mensium in anno Tr ' --, pico , & juXta Meridianum Amstet amensem , ac vicinos .mia a. Pleiades Kalendis Ianuarii secundum Gregorii Kalendarium act-ri Ἀ- Meridianum se applicant nona vespertina, & post bi rium Hu-zia mer Oram , ac post alterum biliorium Cinis minax, dc sic perpetuo post idem temporis interstitium Sidus, quod praecedenti roximum est. Insuper Kalendis Februarii juxta eundem Sty-um qui in caeteris seu Stellis , seu Constellationibus mox memoratis unice observandus est) eadem vespertina nona ad Meridianum se applicant Humeri Orionu , similiter Kalendis . . Martii Canu minor, Aprilis Cor Hriae, atque ita deinceps per integram anni seriem.
, Quo autem promptius habeatur, quod Sidus initio cujusque 2, aia Monsis nona in Meridiano versetur, & quaenam illud ex or-oiac dine antecedant, dc consequantur, libuit cuilibet Mensi suum ex ordine Sidus adscriberet
160쪽
Hinc saltem quota sit Hora per integram primam noctem M. cujusque Mensis, facile observatu est a nam quid si Frimam Hinc uministis Kalendis Ianuarii sub Meridiano observem, iudicabo
existere vII vespertinam , si Humeros Orionis, XI , si Canem zm, min. Minorem, I nocturnam, si Meridianum inter Canem Minorem sium,& Cor Misae transire , II, atque ita in reliquis. Quin nee ignorari potest Hora per caeteras noctes mensium, m.
servat tantum debita proportione. Scilicet Sidus, quod pri. mo die mensis hora nona Meridianum perstringit, perstinget τ'
medio mense octava, quarta parte mensis seminona, tribus quar- tis semioctava; quare cum hoc modo innotescat, quando Sidus suo mensi respondens quavis nocte totius Mensis debeat ad Meridianum appellere, hinc ex collatione hujus Sideris cum . . antecedentibus, di consequentibus reliquas horas .cujusquς noctis illico licet eruere . : : c ni Ut vero usus Horologii hujus perpetui sit eXpeditior, as X. dendum videtur, qui sciri possit, utrum Sidus ad Meridi, reum pervenent, Aut quousque nc allinc dii,t, nam non es. - δει incurrit in oculos, uti Stella. Itaque quo hoc sciatur, duca- visu regno. tur recta ex Stella Polari, quae inter postremum Equum Plau- ρ re, stri majoris, & vicinissimam ejus rotam progreditur, ic in hac linea juxta aestimationem visus , sumatur tanta ferme dista tia a Polari , quantam habent binae anteriores rotae in Plaustro minori , atque ibidem circiter Polus Coeli Septentrionalis Ost. Hinc circulum per Teiath, dc ultra produc , in quoquom sidus deprehendetur, sub Meridiano erit. Vel paulo certius sic operaberis : Erige baculum ad angita XI. los rectos , & hinc digredere ad aliquot passus in meridiem , πι& alterum erige isto situ, ut oculus per utriusque extremit 'tem directus in Polum incidat. Dein reditus instituatur ad b culum priorem , & ex hoc per posteriorem, atque ita Horizontem versus visu directo, Meridianus habebitur.
Sed quandoquidem non semper Baculis instructi sumus, dc quamvis essemus , oculus facile potest aliquantillum abe