장음표시 사용
271쪽
26o Dr. III. Reg. L . omnes tangit 29. hujus tituli , quae huic praesenti regulae consonat , ero cujus ulteriori
intelligentia, vide quae ibid. dicta sunt. R E G. L V I I.
Coxtra eum, qui legem dicere potuit apemtius, , est interpretatio facienda. -
I OEsumitur ex l. in contraheηda vendi-- I tione 132. ff. de reg.Jur. l. Cum in I ge venditionis 3 De coaetrahenda empti ne , t. Veteribus 39. ff. de pactis, aliisque Iuribus . Casus figuratur ex cit. l. Cum in lege ista liquo contractu, puta in ςontractu venditionis , in quo venditor eonditionem aliquam, seu palium apposuerit, os verbarambigua sint, & multiplicissensus capacia,
quorum aliquis magis faveret venditori, al-ν ter autem minus. Pro tali casu statutum ibi
est, primum spectari debere , quid actum
sit, hoc est spectandas circumstantias, ex quibus rationabiliter, & prudenter desiimi possit ambiguae orationis i nterpretatio et quod si nullatenus ex circumstantiis ipsis c igiilla non possit ; tunc verba illa in eo casu accipi debeant, in quo magis noceant Venditori , qui suae culpae imputare debebit , quod contra ipsum interpretatio fiat, cum legem, seu pactum dicere potuerit apertius. - 2 Haec regula locum habet praesertim in contractibus , ubi nomine legis intelligitur pactum a contrahentibus ad jectum, quom do etiam sumitur in l. Coηtractus M. ff. de Ueg.Jur. in l. Legem IV. C. de pactis, aliisque Iuribus. Item procedit haec regula, ubi pa-- ctum
272쪽
Tιt. III. Reg. LVII. 26 Ictum adjectum , non potest aliunde ex circumstantiis explicari 3 tunc enim explicandum est in sensu minus favorabili ei, qui illud apposuit. Quod si is praetendat se in alio sensu locutum esse , incumbit ei onus id
probandi ι & si in tali probatione deficiat,
praevalet explicatio ipsi magis nociva. 3 Inter reliquas autem circumstantias , ex quibus nonnumquam sumi potest interpretatio pacti ambigui in partem magis favorabilem et , qui pactum apposuit, una est,simn: tractus, aut pactum ipsum ali s redderetur inutile. Exemplum habes in l. Eum qui qΙ. T. De Uerb. Obligat. Quidam stipulatus est& pactum adjecit, ut solutio fieri deberet aidebitore Kalendis Ianuariis, non explicando tamen utrum fieri deberet primis Kalendis, an secundis, an tertiis Ac. seu utrum: solutio fieri deberet I alendis Januarii anni
proAime venturi, an anni secundi, an terrtii &c. Pro eo casu decretum est intelligeὐ dum esse pactum illud de Kalendis venturis anno proxime sequenti, adeoque explicat dam esse illam stipulationem ambiguam insensu magis favorabili ei, qui ipsam apposuit. Ratio est: quia alias stipulatio illa redderetur inutilis, quia posset debitor pro suae volun itatis arbitrio semper differre solutionem ad annos futuros ulteriores, & ulteriores.
4 Quaeri potest utrum non solum in Con tractibus, sed etiam in aliis astuum generibus, puta in testamentis, in rescriptis , in legibus, in Iudiciis &c. semper, &univerinsaliter interpretatio fieri debeat cantra eum , qui talem actum ponit. Sed quia pro his res est ex particularibus principiis earumdem. Μ 3 mate-
273쪽
acla Tis. m. LVIIt matellarum, non autem ex vi hujus regii lae decidenda , non est hic locus longius immorandi. Plura illorum indicantur hica ulosis , rubi videli possunt ἀ
Non est obligatoriam eontra bonos morer lpraestitum iuramentum. I HEssimitur ex c. Sicut 33. c. quaηto I 8- i I De Jure1ανando , c. I. eod. tit. in o. cap. I. & seqq. 22. q. q. aliisque Iuribus. Exemplum poni potest ex cit. co Sicut, ubi casus exponitur u Priore cuiusdam mna- sterii, qui ira indiae calore succensus jur vit , se in Μonasterio, in quo prosessus erat,
ulterius cum alio quodam Μonacho non mansurum. Ea recognita Urbanus III. i
jungi praecepit eidem Priori talem poenam, ut alii in exemplo ejus deterriti aliquid simjlefacere pertimesterent, simulque decrevit, ut idem Prior in Claustro, quippe quod abj
rare non potuit , stabili proposito permanens. injunctam sibi poenitentiam exequeretur. a Ratio hujus regulae indicatur eκ citat. e. Iuanto , & in citia c. 2- De iureyurando in Mquia scilicet juramentum non fuit institutum, ut esset vinculum iniquitatis. Huc etiam facit teg. 6. hujus tituli supra explicata. Nemo
potest ad impossibile M ligaeri , ut maxums sub nomine impossibilis contineri etiam ea, qu'sunt impossibilia Iure, hoc est, quae prombita sunt, & honis moribus ad versamur: unde in c. Si vero aliquis 8. De iure iurando , traditur generalis doctrina, servandum esse
274쪽
Tit. NI. Reg. LVIII. 263 juramentum , nisi tale sit, quod servatum vergat in interitum salutis aeternae. 3 Quaeri potest, quid intelligatur in reguli per bonos mores ρ Ratio dubitandi est: quia boni mores multipliciter dicuntur . Alii enim ita vocantur, quia praecepti sunt a Iure naturali, eidemque cohsarmes: alii, quia praecepti a Iure Divinor alii, quia pr*cepti a Iure Canonico : alii demum, quia praecepti a Iure civili. Nunquid autem deviis omnibus, & singulis bonorum actuum generibus intelligendus est textus praesenspq Respondetur extra controversiam esse, 'per bonos mores in praesenti textu intelligi debere tum actus a jure naturali praeceptos, tum etiam actus praescriptos a Iure Divinore Canonico, quia omnia ista jura violari non possunt absque salutis dispendio . Sed Ec intelligi quoque debent ex eadem ratione boni mores civiles, ubi tales absque culp violari non possint. Secus autem est , ubi
actus est a Iure civili prohibitus in hoc sensu, quod sit ab eodem Iure quoad sorum
externum invalidatus; ceterum nihil culpae pro soro conscientiae in se contineat: Ejuumodi enim actus interposito juramento confirmatur . Exemplum habes in cap. Casscontingat 28,. De Iure iurando . Quamvis enim de jure civili, nulla lit alienatio facta sine auctoritate Iudicis a muliere de rebus dotalibus, aut sibi donatis propter nuptias , ut constat ex auth. sive a me, C. ad senatus consuli. Velleianum ue si tamen alienationi, juramentum apponat, eamdem confirmat. Videri potest Agor. p. I. lib. XI. cap. 7. ubi pluribus hanc rem proseqiritur.
275쪽
2M III. LIX. R E G. LIX. Dola facit, qui petit, quod restituere oporteι i
ff. de reg. Iur. Casus figurari potest ex c. Debitores 6. De gure urando. Titius Usurarius mutuavit Ca, pecuniam sub usuris. Post aliquod tempus reddidit Cajus Pecuniam mutuatam , sed nihil solvit de Usuris: numquill in eo casu Titius usura- alius habuit jus cogendi Cajum ad solvendas usuras p Responsum est negative, quod procedit propter rationem hujus regulae: quia scilicet etiamsi Titius usurarius reciperet illas usuras a Cato, reeiperet indebitum , unde & restituere teneretur eidem Cajo . Dolose igitur peteret, quia dolo facis, qui . petit , quod restituere oportet eumdem . Excipe tamen, nisi Crius ruramento promusisset se soluturum usuras : quia tunc , si non ratione justitiae , saltem ratione jur menti, & ex virtute Religionis solvere te Neretur , quamvis postea solutas repetere possit, & Usurarius reddere teneatur. a Ratio hujus regulae est: quia cum in illo Petente non possit esse justa causa petendi, imo statim appareat mala fides, statim etiam fallere, & circumvenire videtur : ut quid enim petit id, quod statim restituere ten tur, nisi ut decipiat, & circumveniat p3 Duo tamen circa hanc regulam hic n tantur a Glossa . Primum est , ipsam procedere , quando res, quae petitur, statim restia
276쪽
ι Tu. m. Reg. LIX, 263 restituenda esset ei, a quo petitur : secus . ' enim esset si res illa restituenda esset alteri personae. Exemplum habes e γέ l. ulti g. Sed cum, C. De furtis , O servo corrupto , in ' Commodptario, qui rem sibi a Titio commodi datam repetere potest a iure., qui eam iuratus est, ut postea idem commodatarius reddat Titio. Item secus esset, si res esset restituenda non statim, sed post aIiquod tempus , ante cujus terminum haberet repetens jus possidendi talem rem, ut accidit in fidei commissario, qui jus habet possidendi rem, durante tempore , sub quo lactum est fideicommisia sum, quod est exemplum in l. ult. f. Idem quisit T. Ut legatorum , seu fideicommiss
xum servandorum nomin caveatur. 1
4 Alterum, quod notatur , est, praesentem regulam non procedere, ubi aliquid peti tur in judicio posse rio, etiamsi id, quo petitur restituendum postea sit ex judicio petitorio . Ad hujus intelligentiam adverteatomine judicii possessbrii intelligi judicium
illud, in quo agitur de possessione recupe, atanda , aut vetinenda dcc. Nomine judicii petitorii intelligi judicium, in quo contenditur de proWietate, seu de jure, aut d minio aIicujus rei H Hoc supposito 4 Titio non liceat proprip aucioritate inlii spoliare aliqua re, quamvis eλ ceteroquin ipsi debeatur, sed, si opus sit, debeat potius recurrere ad Iudicem , per cujus sententiam obtineat id, quod sibi debetui'; si contingat V. G. Titium Rivata. auctoritate , di absque consensu Caji occupare rem Possessam a Can, quae ceteroquio ipsi Titi debetur titulo legati otest Titius intentatς
277쪽
266 τιt. m. Reg. LXPjudicium possessorium contra Carum , ut restituat rem ita injuste occupatam 3 quamvis eeteroquin Hem Cans praetendere pos- jus ad illam eamdem rem, seu intentare contra Titium judicium petitorium, vicujus obtinere poterit illam eamdem rem, de quo eant sermo est in I. I. E suorum Iegatorum , & ad eumdem facit cap. Cum
Eeel a 3. De casu posset Oaris, proprietatis . R E G. LX-Nis es in mora , qui potest eaereptione utitima se tueri. I in Esumitur ex l. Nulla 88. juncta l. - MI iarerest II a. ff. de reg. Iur.
in quarum prima dieitur , nullam morari
ibi fieri intelligi , ubi nulla petitio , seu
actio est: in altera autem habetur aequiparari inter se , nullam actionem dari, relatam actionem per exceptionem infirmari. Cassis Durari potest ex c. De quarta η. Depe eriptionib. Titius cujusdam Ecclesiae Beneficiat dis non solvit quartam decimatum, et funeralium Episcopo , quas ceteroquiri alii Blvere selent . Num, kl in eo eas adicendus est esse in mota solvendi, et consequenter ea poena puniendus , quae Per Episcopum statuta sit contra moroso insolvendo p Responderut cum distinctione: vel enim Titius habet aliquam exceptionem, seu defensionem legitimam, quare non sol verit, ut euia, quia alii ejusdem Ecclesiae Beneficiarii Anteces bres sui beneficium praescriptionis aequisiveriint, nunquam sol vendo
278쪽
ter tot annos, quot requiruntur ad acquirendam eam praescriptionem 3 vel nullam ejusmodi exceptionem, seu defensionem legitimam habet. Si nullam habet , dicitur esse in mora , adeoque puniendus est poena statuta et secus si potest legitima excusatione se tueri, quale est V. G. beneficium legitimae praestriptionis &c. a Pro intelligentia hujus reguis revocanda sunt in memoriam ea, quae diximus in explicatione reg. 2 S. Μοra sua cuilibet est noeiva, ubi dictum est, nomine morae intelIigi culpabilem tarditatem in aliqua repraestanda damnosam alteri eκ I. Mora feri 32. ff. De usuris, juncta ibid. Gloss. v. Di sellis es, ubi etiam plures effectus enumerat provenientes a mora.
3 Ex his deducitur ejusdem regulae ratio: nam ille dicitur esse in mora, qui culpabiliter differt alteri solvere vel facere aliquid , quod debet : non differt autem
culpabiliter nisi qui scit . vel scire debet se debere: sed ille, qui pro se habet exceptionem legitimam , neque ' scit , neque scire debet se debere ; imo potius beneficio ejusdem exceptionis judicat invincibiliter se liberum ab obligatione solvendi:
4 Notandum tamen hic est cum Glossa, sermonem in regula esse non de qualibet exceptione, sed de exceptione legitima: non enim omnis, & quaelibet exceptio sufficiens est, ut quis non dicatur incurrime in m ram, sesi solum ea, quae legitima est, hoc est, qua, deducta ad torum .externum probaretur ι eo quod nulla replicatione infir-
279쪽
m g Tit. m. Reg. LXLmari, & elidi possit. Quod sit exceptio elidi
possit aliqua replicatione, tunc non ex cusat a mora. Exemplum affert Glos. in materia solutionis. Titius V. G. debebat tibia oo. secisti pactum cum eodem Titio de non petendo solutionem illius debiti , sed illud pactum fecisti gravi metu compulsus, aut sine usu libertatis. Hoc supposito, si Titius tibi non solvit, dicitur esse in mora, nec excusatur per exceptionem pacti, quia i lis exceptio non est legitima , cum possit per replicationem elidi, dicendo pactum illud fuisse- nullum, utpote factum sine usa libertatis &c. Idem dic pro aliis casibus similibus , ubi contra exceptionem militare potest aliqua eficax heplicatio , quae illi vim prorsus infirmet.
Iuod is ratiam alio us concedituν , noae est in ellus dispendium retorquendum. a Esumitur ex l. Nulta Juris ratio 2I. T. de Legibus , & l. Iuod favore GC. eod. tit. Exemplum poni potest ex c. Exceptionem G. De reg. Iur.. in o. quod paulo post infra explicabitur, ubi dicitur : EMeeptiovem objicens , non videtur de intentione adversarii comeri, Ut V. G. si in aliquo judicio Reus conveniatur a Titio super re, quam Titius contendit ad se peristinere ; at Reus in contrarium excipiat se possedis 2 illam rem per tempus sufficienς ad praetcriptionem complendam ρ tunc ejusmodi exceptio. quae conceditar ReO, inoni
280쪽
Tit. ΠL Reg. LXL aclydebet in ejusdem dispendium retorqueri , quasi ipse ita explic do, confiteaturampliaritam intentionem Actoris , quod scilicet , illa res ad Titium Actorem pertineat. Sed haec clarius patebunt ex Paulo infra dicendis in explicatione cit. Exceptionem. Item gurari potest casus ex l. Non eo minus I q. Σ. Deproeuratorib. Titius in minoritate constitutus pro causa civili constituit Procur torem sine auctoritate Curatoris, qui Pr curator admissus fuit , unde processium est
in judicio usque ad sententiam definitivam, quae lata fuit in favorem ejusdem Titii. T lis sententia in eo casu numquid valida est, di sustinendast Ratio dubitandi est: quia si
fuisset lata sententia contra Titium , non valeret, ex eo quod non intervenisset auctoritas Curatoris: ergo pari jure ex eadem ratione non valet sententia lata in favorem Titii. Hoc non obstante tamen in cit te tu decernitur ejus sententiae validitas; nam
favore Minoris introdvium est , ut lata
sententia contra ipsum in eo casu non tendat in ejus laesionem. Si igitur ex hoc in ferretur neque valere sententiam in simith casta latam in favorem ipsius , redundaret in ejus dispendium id, quod eidem concessum est ob gratiam , & ex eo damnum pateretur , quod statutum est ne damnum patiatur. a Haec regula praecipuum locum habet in pt ilegus beneficii loco concessis a princi, Pe, quae retorqueri non debent in damnum privilegiatorum , quia mens. Principis suit non ipsis privilegiatis nocere 2 dum privit gia concessit, sed prodesse . Idque maese