장음표시 사용
31쪽
stendi enim debet, quomodo, & quare aqua ad hanc, vat illam altitudinem in datis quihusdam circumstantiis ascendat. Ut autem . ex legibus attractionis distincte explicentur
turborum capillarium phaenomena, mutua quQ-que particularum aquearum attractio , illarumque pondus conliderari debet . Itaque ex trium virium compositione tota sutatio pendere videtur, nempe ex mutua vitri , tk aquae attractione, ex particularum aquearum
attractione inter se. & tandem ex ipsa ya
ticularum aquearum gracitate. Μoleculas aqueas se invicem attradaere ,
iam demonstravimus in Physica generali ;neque necessse est, ut demonstremuς, eas graves esse. Iam vero attractioni restitit mole-cularum aquearum gravitas , quod quidem evidens est. Quare si nondus guttae maius evadat , quam attractio sustinere possit , iam guttam relabi necessum est ; atque hinc ni, ut Vapores aquei, si in guttam iatis magnam coalescant, quod in fenestris observari solet , tandem defluant. Aquam ad vitrum fortius attrahi , quam ad aquam ostendunt experimenta . Si tubo vitreo ad angulos rectos iungatur crus capillare, tuboque immittatur aqua , donec guttula ex cruris capillaris orificio defluat , haec non
statim decidit ; sed p' majore , vel minore
cruris capillaris ad horigontem inclinatione, vel elevatione , motu retrogrado infra tu-bum capillarem haerebit, & guttullam OValem formabit. Aucto pondere per noUae aquae affluxum . guttula turgidior, magisque protracta evadet ; crescente pondere gutta 1eparari incipit, lapsumque minitari. Obser-Vandum autem est, separationem non fieri
32쪽
ΡΑ s IL SECTIO I. 234n ipsa vitri superficie ; sed in notabili di stantia incipit aqua in duas partes dividi,
quarum luperior vitro ad ruaeret , altera autem, rupto tandem collo intermedio, decidit. Porro si mutua aquae cohaesio, vel attractio validior foret vi attractiva vitri , omnis aqua a vitro avelli deberet. Hinc fit, ut vitrum aquam Omnem , quam attraxit, numquam dimittat, sed partem aliquam retineat , quantum potest . Eadem de causa fulta aquea in fenestrarum vitris pondere
suo delapsa, semitam madidam relinquit, &ullae omnes aqua imbutae, effusa etiam aqua , aliquantulum madidae remanent. Contrarium in mercurio observatur. Si enim mercurii globulus minimus vitro adhaerenς augeatur , ut pondus vim attract ivam vitri superet; tum tota, quanta est mercurii masnsa, in unum globum coalescens decidit, nec quicquam, dummodo mercurius purus fuerit, vitro adhaerescit ; ita ut nullum mercurii maneat vestigium. Ex his omnibus patet, in explicando ascensu aquae per tubos capillares sedulo distinguendum esse inter effectus, qui a mutua actione vitri , & aquae oriuntur , & inter eos, qui mutua particularum aquearum attractione , illarumque gravitate
His jam observatis, ita explicari posse videtur aquae per tubos eapillares ascensus. Dum tubus capillaris superficiei aquae admovetur, particula fluida in ipso contactu tribus diversis viribus sollicatur. Primo enim versus annulum infimum superficiei internae vitri impellitur vi mutuae attractionis inter vitrum , & aquam . Deinde huic ascensui resistit exigua fluidi attollendi massa ponde---T. B re
33쪽
re suo . Denique attractio, quae inter particulas aqueas in vase contentas intercidit , ipsam separationem impedit, atque hinc cylindrulus aqueus producitur. Est autem Vis attractiva fortior inter aquam , & Vitrum , quam inter ipsas aquae particulas et aqua ibitur tubi capillaris cavitatem tantillum subire debet. Eadem valet ratiocinatio , ubi iam aliqua portio aquae tubulum ingressa in cy- lindrulum aqueum surrexit ; id nempe tandiu valere debet, quandiu vis attracti a vitri oppositas vires luperat . Itaque tota inter na tubi capillaris superficies aquam attrahit
non quidem simul, & eodem tempore , sed per gradus , divertisque tempusculis . Hanc
vero attractionem exercet tantum annulus
ille vitreus, qui singulis tempusculis superficiei aquae continguus est, ut patet . Neque enim pars superior tubi , cum levissima sit attractionis sphaera, quidquam agere potest. Neque etiam superficiei vitreae pars illa, cui
aqua iam attracta accumbit. Superest ergo, ut ascensus tribuatur annulo vitreo proxime superiori. Ut autem singula tuborum capillariumphaenomena intelligantur , probe notandum
est , cylindrum aqueum , qui intra tubum capillarem ascendit, gravem esse, & tua gravitate ascensui resistere. Verum in cyliri dro aqueo duo accurrate distingui debent Cum attractio aquae in vitrum ad mini
mam tantum distantiam Vigeat , totus cylindrus a vitri parietibus non attrahitur; sedoas pars dumtaxat, quae in ipsa attractionis sphaera continetur. Quare si annihilari fingamus totam illam aquae partem , quae e
tra attractionis limites polita est, jam in
34쪽
ΡARs II. SECTIO L et tubo capillari 1 pensus inneret canaliculusaqueus cavus in minima, & ubique aequalia vitro distantia. Itaque reliquus cylindrus
in hoc canaliculo cauo contentus non retinetur vi attractiva vitri , sed mutua particularum aquearum cohaesione. Huius autem
cylindri massa i am canaliculi massam longe superat, & vi ponderis sui cohaesioni reia sistit. At canaliculus vi attractiva vitati cohibetur omnino, & firmiter agglutinatur; ita ut pondere proprio divelli, destendere nequeat; est mi ira canaliculi huius crassiti minima, ejus ue ponduseulum respectu vis attractricis minimum; ita ut iste canaliculus quasi pondere inum destitutus fingi possit a Ex dictis amem eolligi potest, cylindrulum aqueum in tubo capillari suspensum solo supremo canaliculi annulo is itineri vitrum enim solum canaliculum suae adirinioni convini tem sustentat, ac proinde cylindrulus a vitro immeria te non suspenditur.
Inter canaliculi, Sc cylindruli superficies sibi
mutuo contiguas intercedit quidem attractio; sed haec ad suspensionem cylindruli nihil conseri. Etenim si divisis intelligatur
totus canaliculus in annulos innumeros altitudinis infinite parvae, dividaturque totus cylindrulus in totidem sectiones, sive lamellas, quantum lamella una sursum, vel deorsum trahitur, tantum per lamellas utrinque proximas, itemque Dri annuloς utrinque proximos impeditur; actio enim utrinque aequalis est, & contraria; quare cohaesiones , quae inter singulos annulos, lamellasque respondentes intercedum, sese mutuo destiuunt. Itaque solus nexus lamellae superioris destrui B a nou
35쪽
18 INsTiTu TIONES PHYSICAE . non dotest per aliam incumbentem , in quam annuli supremi attractio agere possit. Sola igitur cohaesio inter annulum supremum, &lamellam supremam emcax permanet, atque ivi mutuae attractionis particularum aquearum ab ea pendent reliquae omnes subsequentes lamellae; ideoque totus cylindrulus ope lamellae suae supremae a solo supremo canaliculi annulo suspenditur. Iam vero, quia vis sustinens semper est eadem, nempe UiSattractiva, quae inter particulas aqueas supremi
annuli, & supremae lamellae incedit, pondus autem sublevandum continuo crescit hinc sequitur, suspensionem nonnisi ad determinatam aliquam altitudinem locum habere , quam ubi aqua ascendens attitit, jam aequia librium fieri necessum est; quiescit igitur qua, & ascensus cessat. Ex dictis autem lacile determinari posset altitudo, ad quam fluidum ascendit, sit nota esset attractionum lex. Vis, qua fluidi particulae sese mutuo attrahunt, dicatur q , diameter tubi sit d , & altitudo c . Jam quia fluidium per vices attollitur vi annulDrum trahentium, qui sunt, ut columnarum fluidarum peripheriae, sive ut diametri; erit vis, qua fluidum sursum trahitur , ut dia meter annuli, & attractionum fluidi ad Vitrum, atque fluidarum particularum inter se differentia conjunctim; illa enim mutua pamticularum fluidarum attractio contraria est attractioni fluidi ad vitrum erit ergo vis
tota ut d p - ς ), cui, facto aequilibrio,
36쪽
stans est, eodem manente fluido; patet, ab-titudines esse in ratione reciproca diametr rum , ut demonstrant experimenta . Probe. autem notandum est, cylindruli fluidi di metrum pro ipsa tubi diametro a nobis usu
pari; quod facere licet ob exiguam, & fere
infinitesimam attractionis sphaeram. Plurima alia tuborum capillarium phaenomena in hujus conclusi is progressu explicabimus, a que explicationis veritatem magis, ac magis confirmabimus . Interim concludere licet: non plures admittendae sunt causae, quam quae & verae sunt, & phaenomenis explicandis sufficiunt; atqui in praesenti explicatione res ita se habet; vim attractivam vitri, &aquae, mutuam particularum aquearum attractionem experimenta demonstrant ; has a tem vires explicandis tuborum capillariumphaenomenis sufficere demonstravimus, atque
in objectionibus refellendis confirmabimus.' Erm &c. objic. Quamvis sese mutuo attrahant fluu 'dorum moleculae , eaeque ad Vitrum attrahantur; ignota tamen est hujus attractionis lex, atque ea de causa factum est, ut variae sint Physicorum opiniones. Alii nempe, ut Hauhsbejus, totius concavae superficiei annulis successive trahentibus ascensum aquae tribuunt, quae quidem opinio in pra senti conclusione explicata est ; alii autem, ut lurinus, suspensionem aquae referunt in so-am circumferentiam laterficiei concavae , cui superficiei contigua est, proxime9ue adhaerescit superior aquae superficies. His positis sic argumentari licet : attractioni res
37쪽
ta, sine ullo iundamento amrmatur, si imema omnino sit talis attractionis lex; at. oui &Q. Ergo . . . Resp. N. Mai. Requi-aem vera hujus attractionis lex c gnita noll.est ; hoc unum amrmare possiimus , hane attractionem neque estis in ratione duplicata inversa distantiarum: in contactu enim loruge validior est haec attractm, quam pro talis
attractionis lege; neqω etiam esse potest in ratione plusquam duplicata distantiarum; in contactu enim seret infinita. Superest et , attractionem illam sereare lπem aliam, quae sir, ut certa functio, quam in Physici generali jam explicavimus . Porro certisimum est, innumeras fingi posse attractionisi es, quae tuborum capillarium phaenomenis satisfaciant . Ouamvis autem explorata
nondum si lex illa , inde tamen minime concludi potest, nullam esse; cum attractionis phaenomenon generatim compertum sit, nec repugnet lex aliqua tuborum capillu
tum experimentis probe satisfaciens . Iam AEuod ψectat diversas Physicorum opiniones. Guae sunt tantummodo, quae aliquid difficultatis habere possunt , aliarum enim salsita Henrunstrata est omnino. Nos quidem pro sevimus Hauhsbeii opinionem, si de ascensis fluidi sermo sit; aqua nempe ascendit a etram e totius concavae superaciei ipsam tu buli, cui cylindrus aqueus successive adha ret. At falsa est oinnio Hauhineiaraa, sermo sit de causa suspensionis aquae in ri bo capillati iam quiescentis ; ostendimi enim, cylindrulum aqueum in tubo capilla sustineri vi attramva superficisi annular
38쪽
pΑRs II. SECTIO I. internae tubuli, mediante annulo eanaliculi aquei, cui suprema cylindruli suspensi supreficies cohaeret , & contigua est. Neque satis feliciter Hauksbeii opinionem refellit Jurinus hac ratiocinatione; cum nempe , inquit Jurinus , altitudo aquae intubis eapillaribus semper sit in ratione reciproca diametri, hinc sequitur, quantitatem constantem semper esse sinperficiem illam , quae suspensam aquam sustinet; sed columna uea suspensa in quolibet tubo semper est, ut diameter; quare si attractio totius superficies internae aquam snspenderet, inde colligeretur, causis inaequalibus effectus inaequales
produci, quod est absurdum . Sed tota haec Jurini ratiocinatio facile refellitur . Nullius usus est notissimum princi pium ; effectus nempe causis fuis proportionales esse, nisi agatur de causa prima, & unica ; non V m si agatur de effectu aliquo, qui oritur ex causis plarimis, & seorsim aestimandis . Ita dum ascensus aquae in diversis tubis capill
ribus inter se comparantur, superficiei cuiusque attractio oritur ex attractionibus si gularum particularum vitri in singulas aquae particulas. Quia antem vires singulae , quae vim totam superficiei unius componunt, non sunt aequale; inter se, ex duarum superficierum aequalitate concludi non potest attractionis aequalitas , nisi caetera sint paria . Simili ratione, etiamsi concederetur , solum annulum superiorem aquae contisuum attractionis causam esse ; inde concludi minime pIsset, pondus suspensiim huic diame tro proportionale esse': hujus enim annuli vis tota haberi non potest , nisi virium singularum summa habeatur. Quaestionem hanc
39쪽
ad sublimiorem Geometriam revocavit vix doctissimus D. Clatraut in eximio opusculo de figura telluris, sed rem faciliori doctrina tractas e nobis satis sit. Caeterum clarissimi viri tuborum capillarium phaenomena eX viataractiva repetunt , & in solo explicandi modo differunt. Ins f. I. Vis attractiva in omni fluidorqm
specie sese manifestaret, quod tamen experientiae repugnat i nam mercurius per tubum capillarem non solum non ascendit, sed i fra libellam descendit;. & quidem eo magis, quo minor est tubi diameter. Ergo &c . . . Res p. N. ConL Ex doctrina hactenus expliacata intelligitur, qua de causa mercurius per in bos capillares descendat. In hujus conclusionis probatione demonstravimus, fluidi per tubos capillares. altitudinem esse in ratione directa differentiae virium attractivarum fluidi ad vitrum, ti fluidarum particularum i ter se, atque in ratione reciproca diametri, quam rationem hac formula exhibuimus cp . Ta , . Si quantitas p - q sit assim
mativa , jam altitudo est positiva , & aqua supra libellam ascendit. Verum si fluidarum
particularum attractio mutua major sit, quam attractio ad vitrum, ut contingit in mercu-' rio, hoc est, si q major sit, quam p , lam quantitas c fit negativa ; ac proinde ascenius mutatur in descensum , atque descensus ille eris reciproce, ut diameter , quod curia experimentis probe consentit. Simili ratione , quia virium disserentia pq in infinitum variari potest, hic diversissimae altit dines oriuntur pro fluidorum Varietate , a
40쪽
pΑRs II. SECTIO I. 33 . que etiam pro diversa tuborum capillarium vi attractiva. Inde etiam intelligitur , qua- re tubo capillari ab aqua avulso , suspensa
tamen aqua remaneat intra tubum, si tantisper attollatur . Et quidem in formula cm -- eUanescit Vis q, manetque Vis
tota p non imminuta . Haec autem omnia
phaenomena per nullum fluidum , nequidem per aetherem cartesianum explicari pos se , videntur . Et certe si fluidum aliquod sit ascensus causa , nulla ratione intelligitur , quid ad majorem altitudinAm conferat , li tubus capillaris ab aqua extrahatur . Multo minus reddi poterit ratio cur fluida quaedam graviora altius asce dant, contra autem humilius subsistant fluida alia minus gravia . Et quidem fluidum premens, quodcumque sit, in fluidum specifice levius vim majorem exerceret. Neque est , quod hic refellamus commentitiam de inaequali aeris pressione quorumdam Philo- .1bphorum opinionem ; hypothei eos commentum satis demonstrant experimenta quae felicius succedunt in vaco Boyliano, quam
Inst. II. Observavit diligentissimus vir
Μuskembroekius, pro majori tuborum C pillarium altitudine ad majorem quoque altitudinem fluida sublevari. Illud vero experimentum totam attractionis doctrinam eve tere Videtur. Etenim attractio illa , quae Distensum per tubo. capillares produceret, i minimis dumtaxat distantiis agere debet. At causam ascensus diffusam esse per totam i