장음표시 사용
111쪽
f. I9s. Omve judictam ex duobus consist uotionibus , notione ficissicet rei, cui Hiquid tribuitur, vel a qua ahquid removetur, e notione illius, quod eidem tribuitis, vel ab ea removeturiS. 38. . - f. I96. Enuntiatio constat ex duobus terminis, quorum vnussignificat rem, de qua iudicatur; alter id, quod eidem tribuitur, vel ab eo removetur. Cons. g. 4O. I9s.f. I97. Illud, de quo judicatur, dicitur quod vero rei cuidam tribuitur, vel ab ea removetur, Praedicatum. f. I98. In enunciatione seu propositione notiones vel conjunguntur, vel separentur 9. 39. o. , atque adeo voce quadam opus est, qua earum neXus, vel separatio indigitatur. Uociisa ista, quae nexum praedicari & subjecit significat, dicitur Copula. Quodsi copulae praefigatur particula non; significabitur notionum separatio. Utimur autem tanquam copula verbo substam
Copula non es nisi verbum sub vtivmn praesentis tempo νιο . Denotat enim nexum inter Habjectum di praedicatum inte cedentem g. I98. , quRlis nempe repraesentatur in ideis nostris. In omni autem judicio nexus ille semper est aliquod praesens
112쪽
Dubium videri poterat, quomodo copula semper dici possi verbum substantivuin es praesentis temporis, cim etiam occurrant iudicia de praeteritis & suturis, v. gr. quando dicitur: Lapis fuit calidus item lapis erit calidus. Etenim in hoc casu copula non est verbum substantivum praereriti vel futuri temporis fuit vel erit; sed copula tantum in eo latet: ipsam vero praeteritum & suturum denotant statum is in quo subiectu in repraesentatur, prieteriisse, vel demum uenturum. Nimirum iudicium est notio complexa representans subiectum cum suo attributo, modo vel statu I. 38. IO i9s. . Quemadmodum itaque subjectum per notionem menti exhibetur tanquam praesens, ita quoque istud attributum vel modus exhibetur menti tanquam inexistens vel subiectum tanquam in isto statu. Enimvero dum mens sibi conscia est, lubiectum jam non esse praesens illo modo instructum, vel isto in statu constitutum; subiectium isto modo praeditum vel illo in statu positum considerat tanquam praeteritum, vel futurum. Nexus igitur praedicati vel subiecti semper idem est, sive res, quae notioni praesentirespondet, consideretur tanquam nunc Praesens, sive tanquam praeterita vel sutura. f. 2 Ο.cipula in propositione vel expresse lonitur , vel termino, gui adpraedicatum pertinet, latet.
Notiones vel conjunguntur, vel separantur, dum judicamus g. 39. . Notionum conjunctio vicitur judicium is motivum; Notionum separatio vegativum. Unde Porro apparet, quaenam enunciatio sive propositio dici debeat assii maliva, qtipenam negativa. Nimirum munciatio seu propnsitio ossismativa est, in qua praedicatum tribuitur subjecto: Propositio autem n gativa, in qua praedicatum removetur a suo subjecto.
irmare igitur idem est ac praedicatum aliquod tribuere cuidam subjecto, vel significare, quod praedicatum subjecto con , veniat: Nedare vero idem est ac praedicatum aliquod removerea suo subjecto, vel significare, quod praedicatum subiecto non
cii ae enuncia. tionis assirm tivae ac nega livae.
Definitio a stranationis &negationis. Assirmationis signum.
113쪽
Negnionis signum Fandamenatu ia pro Κsio.iis insinb
DesinitIo pro s.sitionis iu- finitae. Particula negandi quomo. do ingred a-tur propositio.
Negatiovis signum est porticitia negandi copulae praefixa.
In negatione enim significatur, praedicatum subjecto non convenire. q. 2G2. , seu duS notionem cum notione sit ecti non posse conjungi sq. 2OI.). Nexum istum, quem non posse admitti significam his, cum copula significet I. I98.ὶ; particula negandi eidem praefigenda est, ut significetur, nexui illi nullum esse locum
Si vegavdi particula non refertur ad eopulam, sed adpraedicatum , ve ubjectum p propositio negativa non est, sed aliquam ejus fallem speciem habet. Signum enim negationis est particula negandi copulae praefixa g. 2o . . Ubi ergo eadem ad copulam non refertur, seu vel ad praedicatum, vel ad subjectum; ibi copulae nulla particula negandi praefigitur, sdeoque nulla negatio significatur *.2CI . E. gr. Notio trianguli aequisieri non involvit contradictionem; par- , ticula negandi ad praedicatum quidem resertur, sed non ad copulam. Etenim perinde est ac si diceres: Notio trianguli aequilateri est notio non involvens contradictionem. Propositio adeo tantum speciem mentitur negativae. Revera enim fignificatur, definitionem possibilis convenire notioni trianguli aequilateri, atque adeo affirmativa est propositio I. 2OI.). f. 2os.
Prohositio, quae speciem negativae habet, sed revera affirmativa est, infinita dicitur. g. 2OT. Particula negandi vel exprimitur in propositione negat vis, aut in ita, vel in voce adsubjectum, autpraedicatumpra tinente
Si dixeris: Nulgus hominum in omnibus es sapiens, particula negandi includitur voci ad subiectum pertinenti, utut ad copulam pertineat et idem enim est ae si diceres, omnli homo non est sapiens in omnibus. Similiter si dicis: Bruta carent ratione; particula negandi latet in verbo carent ad praedicatum pertinente; etenim perinde est ac si diceres, bruta non habent rationem. f. zos.
114쪽
tantibus: contra Negativa notio vocatur, quae a re repraesentata tionis atqr rem OVet realitates, seu earum absentiam tanquam notas rei exhibet. Terminus positivus est, qui notionem positivam denotat: To mivus autem negativus, qui notionem negativam signifi
Terminus positivus realitatem denotat; negativus realitatis abseotiam s*.36. . E. gr. Triangulum rectilineum concipimus figuram planam tribus lineis rectis terminatam. Notio igitur positiva est & terminus triangulum rectilineum, quo ea significatur, itidem positivus. imvero immateriais dicimus, quod ex materia non constat, seu juxta Cartesianos, quod nullam habet e tensionem; notio igitur eius negativa est & terminus immateriale negativus. Cavendum vero, ne e regulis Grammatices iudicemus, an terminus posti us sit, an negativus: fieri enim potest, ut terminus habeat formam negativi & tamen propter notionem positivam ipsi respondentem censeri debeat positivus, & contra ut terminus habeat formam postivi & tamen propter notionem negativam ipsi respondentem sit negativus. E. gr. Terminus ens infinitum est vi Grammaticae negativus, at si definitur per ens in quo omnia insunt per modum actus, nintio eidem Positiva respondet, atque adeo positivus censeri debet.
Si terminus negativus ita ingreditur propositiovem, me Quindo temnegotio i inhaerens adcopulam referatur; propositio vegutiva est, minus nega-- in casu reliquo a rmativa. Cons. I. 2O8. 2 2. 2O4.2O . 'E. gr. Si dicis: Anima es immaterialis, propositionem ingreditur
terminus negativus immarerialis, suppono enim ei non respondere nisi notionem negativam, scilicet materiae carentiam β. 2o8.). Duplici autem modo interpretari licet propositionem, vel ut aequipolleat huic; anima non es materialis, vel ut aequi valeat alteri: anima est em, quod non es materiale. In priori casu negatio ad copulam resertur, in posterio. ri eandem non afficit. In priori ergo casu negativa est, in posteriori infinita & affirmativae aequipollet. Multo minus autem propositio negativa censeri debet, quam tantum ingreditur terminus, qui negativus
apparet vi originta j.ao S. . E. gr. Si. dicit. 1. Deus es infinitus atque Diuiliam by Corale
115쪽
Proposito usideliticae deis finitio. Defii itiones quem locum inter Propo
Definitio prinpositionis c tegoricae. Propositionis hypotheticaeshndamen
atque infinitudinis datur notio positiva, tum propositio ista assirmativa
est, nec unquam eam negative interpretari licet. I. 2IO.
Si subjecto & praedicato eadem respondet notio, Propositis
dicitur i/viI a. E. gr. Si quis voci Deus non aliam iungit notionem, quam quod sit creator universi, & Deo tanquam subjecto propositionis iungit praeclica . tum, quod creaverit hoc.univei sum; propolitio: Deus creavit universum identica est. Etenim idem est ac si deceres : Creator univers creavit uniuersum seu Creator universi est creator universi Patet itaque propositionem posse esse identicam, quae talis non apparet. Interim dantur propositiones identicae, ubi identitas tu ecti & praedicati per se patet, veluti cum dicitur: Homo es homo. g. 2II.
Definitis es propositio identica. Cons. . I 9. I97. 2Io.
Attributa es essevtialia, vec non modorum atque relationum tombilitates, quae per moduin attributorum iusiunt, tradicantur obsolute de Do subjecto. De ellentialibus S attributis vide S. 68. Modorum atque relationum posIibilitates, quae per modum a tributorum insunt ,. Is ), constanter in tant. Quae Uero constanter insunt, ea de subjecto absolute enunciantur ig. 6O. . f. 2l3. Propositio categorica est, in qua praedicatum ab lute, seu nulla adjeela conditione, cle subjecto enunciatur. E. gr. Deus es sapientissimus propositio categorica est : sapientia enim Deo tribuitur absque ulla adjecta conditione. I. 2Iq. Modi atque relationes quod in re quadam non coΠcipia
tur pq bile nisi praesupposito quodam ejus modo; de subjecto suo
nonnis conditionate enunciantur. De modis vide g. 68. Relationes sunt extrinsecae, adeoque a compraesentia rerum aliarumpendent. Sed quae mutabilia sunt, ea nonnisi de subjecto suo sub certa conditione enunciari possunt f. Is9. . Quicquid in subjecto non concipitur possibile nisi praesupposito quodam ejus modo, instar aliciij iis modi inest j I Sy. , adeoque nonnisi conditiona se Praedicatur. ga II. Dissili od by Cooste
116쪽
Propositio Θpothetica est , in qua praedicatum tribuitur Definitio pro. subjecto sub adjecta conditione. positionis hy.
E. gr. Si homo crebris exercitiis operam navat, habitum Idi ram parat. . 2I6.
Si quod per oste 3'um determinatur, id ideo de subjecto Irae- Pundamen. Eicato, quiu hoc alto um eidem conet enit. Id quod per alterum determinatur, idec est, quia inest hoc, per P R4iς sdi 'uod determinatur. Quare cum praedicatum denotet illud, quod subiecto inest . t ); ideo quoque id, quod per alterum determi initur,
ideo de subjecto praedicatur, quia ipsi hoc alterum convenit. E. c. Triangulum aequitateram es aequi angulum, quia aequilaterum. Neque ero solum valet praesens emtum, si praedicatum determinatur per intrinseca subjecto; sed idem locum habet semper, cum nulla conditio TXprimatur, atque adeo quoque si illud per extrinseca dererm in , tur. Exemplo denuo res est manifesta. Lapis ex alta turri delusus magnum impetum acquirit, quia ex tanta altitudine delabitur. 9. 217.
heriluua propria praeditantur de subjecto sub couditione Modua pindi
Attributa commvinia praedirantum de subjecto sub conditio. Modus prinne essentialium nonnuliorum, quae cum otiis entibus eidem sunt uri comm via. Cons. f. 61. 2I6. Enimvero quoniam omnia essentialia ς' δη simul subjemim determinant, in hoc praecise ens sit, non aliud; idem unum essentiale, vel aliquot eorum cum entibuS aliis communia habet. Vide s*. 69. & seqq.) Exempli loco: Trian tum rectilineum habueres angulas. Nam numerus ternarius angulorum est attributum commune atque adeo predicatur de triangulo rectilineo, quatenus inter determinationes essentiales refertur numerus ternarius laterum, qui est ipsi cum triangulo sphaerico& alio quocunque curvilineo atque mixtilia
Modus praeducandi attrihu. ta propria. Modus prae
117쪽
Part. L Sect. III. Cf. I. insunt per priorum, praedicantur de subjecto sub conditione omnium essentia-
modum pro lilia I. lege l. l Sq. 2I7.Pxiς xv E. str. Si dicitur: Triangulum circisis inscribi potes; ista inscriptibilitas ii, stir proprietatis trianguli consideratur; praedicatur autem de eo, propterea quod tribus lineis concurrentibus terminatur, adeoque
Essentialium Si subjectum per esentialia definitur , V aliquod vel va-Prae4 ς dona eorum de eodem praedicantur ; proposito identica es. c,oniam enim essentiale tutum Per alterum non determinatur f. p.r 'rid. unum Propter alterum de subjecto praedicari nequit S. ticam. 2I6.3. Cum itaque praeter essentialia in definitione nil contineatur per ιγ olbsup ideo quod de subjecto p taedicatur, e stantiale propter seipsum eidem tribuitur. Subjecto adeo S praedicato
eadem notio respondet, consequenter definitio identica est. E. gr. Eilentialia, per quae figura regularis determinatur, sunt laterum & angulorum aequalitas. R deoque si clicis: Flatira regularis babet omnes avgulos aequales. perinde est ac si diceres: Figura habens
omnes angulos aequales habet omnes angulos aequales. g. 22 I.
. nd0 non Si subjectinn ter nitributa desinitur vel per modorum a P relistionum tofi ilitotes quae ter modum n tributi ivsunt statiotia de eodem praediciantur tropter attributa Iea, quae ateributorum vicem f/wevvt. Sicilii enim attributa sq. 64. S modorum atque relationum possibilitates . Is per essentialia determinantur; ita vicissim positis artributis vel illis modorum atque relationum Possibilitatibus, ponuntur quoque essentialia, ut adeo sumtis attributis vel illis postib: litatibus tanquam primis per
ea determinen rur essentialia k j. 2I6. E. gr. Parallelogrammo per modum attributi seu proprietatis convenit divisibilitas in duo triangula aequalia per diagonalem facta. ΕΩ sentialia autem per quae figurae istae determinantur, sunt laterum numenas quaternarius¶llelisimus. Quod si ergo parasielogrammum definias per figuram planam in duo triangula aequalia per diagonalem divisibilem & postea affirmes: Paralgelogrammum habet latera opposita paral -
D; parallelisnius laterum de eo praedicatur ob divisibilitatem in duo triangula aequalia per diagonalem. f. 222. Diuitiam by Cooste
118쪽
Quae de suberito obflate praedicantur, eadem imi trisiun- Quaenam eoa. tursub desinitionis conditione nempe ideo subjecto dicitur con. dilio in pro- Venire praedicatum, vel etiam repugnare, quod eidem definitio competit. Qtiae enim de subjecto absolute praedicantur, ea sunt ζ i rapsi, vel attrihuta& essentialia, vel modorum atque relationum Possi- natur. bilitates, quae per modum attributorum insunt g. 68 2Ia. . Enimvero attributa tam propria β. 2I7.) quam communia j. ai 8 ct qine per modum istorum attributorum insunt, modorum atque relationum possibilitates s .ary propter essentialia; contra essentialia propter attributa di ea, quae per modum ipsorum insunt S. 22I.ὶ praedicantur. Quamobrem cum in priori casu subjectum per euentialia s*. I77.ὶ, in posteriori autem per attributa aut talia, quae per modum attributorum insunt β. I78 r79.) definiatur; evidens est, quae de subjecto absolute praedicantur, eadem ipsi tribui sub conditione definitionis.
E. gr. in propositione Deus es omnipotens omnipotentia Deo tribuitur sub conditione definitionis, v. gr. a Cartesianis ideo, quod sit enspersectissimum. g. 223. Propositisnes categoricae seqvivalent opotheticis γ ad Categorier eas reduci possunt. Cons. ai3. 222. 2Is. Propositiones E. gr. Propositio categorica est: Deus creavit --um. Sed cum se: δάnomini Uei re pondere debeat aliqua definitio, ne sit sine mente sonus; etesiis. si ea distincte exi, imatur: hahehis propositionem hypotheticam. E gr.
Quodsi cum nobis Deum definias per ens a se, quod in 1 e continet ra tionem susscientem existentiae contingentis univers, prout nempe nostra de existentia & attributis divinis a contingentia derivata demon-
. stratio requirit; propositio hypothetica talis erit: Si Deus es ens ase, quod in se continet rationem susscientem existentia contigentis universi;
Si conditio, sub qua praedientum convenit subjecto terminoeoncreto absque particula conrit involi subjecto alecta exprimitur; propositio habet formam categoricae, etsi revera sit opothetica.ytenim si ptaedicatum subjecto non absolute convenit, sed sub eae habeat. quadam conditione, non ideo conditio cessat, quod particula
119쪽
aoci Part. I. Sect. III. Cop. I. conditionalis non expresse ponaturi Manet igitur propositio hypothetica I. 2 3.). Qitoniam tamen particula conditionalis non expresse ponitur, seci in vocibus ad subjectum pertinentibus latet ; ideo propositio formam categoricae habet. E. c. Lapis calidus calefacit categoricae sermam habet: latet autem particula conditionalis A in voce calidus. Nam propositio aequi pollet hypotheticae sequenti: Si lapis es calidus, calefacit.
Determinatio. Qiiod subjecto adjicitur ad determinandum ejus statum,ni3 iu ς ii in quo piae in situm ei tribui potest, iacimus Determinatiovemianimi0- sibyecti
Nimirum si praedicatum subiecto non. semper competit, neque adeo Videfinitionis eidem tribui potest, per definitionem sufficienter determinatum noli est. Quod igitur ad ea, quae constanter eidem insunt a cedere det,et, ut fiat subiectum habile in propositione data, id ulterius idem determinat Unde quoque a nobis sulicti determinatio appellatur. E. gr. Lapis non calefacit, quatenus lapis est, sed quatenus ipse calidus
Determinationes subjecti vel desumuntur a modis, Dei a rebus extrinsecis. cons. I. 63. 64. 66. I 2. Is . Iss.. Estantialia &attributa, quaeque iis aequi alent, vel ingrediuntur definitionem I. i77 1 8.i 9 vel de subjecto absolute prae liCanriir 9. 2I7.218,2i9. atque adeo vi definitionis i M. 222. , consequenter adesse intelliguntur, ubi definitio locum habet. Nullam igitur subjecti determinationem in enunciationibus constituunt f. 223. . Sed modi mutabiles sunt fg. 66. , neque adeo constanter insunt. Quamobrem si praedicatum non convenit subjecto, nisi quatenus modus iste inest; is utique in enunciarione exprimeridus, ut status intrinsecus subjecti determinetur, in quo praedicatum ei convenire potest. SubjeEst igitur determinatio sumitur almodo s*. 22s . . Similiter quae extrinseca sunt subjecto, ea ipsi non constanter adsunt: quod experientia notum sumimus. Quamobrem si praedicatum non convenit subjecto, nisi in relatione ad res quasdam extrinsecas & quatenus ab iis pendet; status. illa extrinsecus in enunciatione determinari deber, in quo illi prae dicar Diuilirco by Coost
120쪽
cticatum tribui potest. Adeoque determinatio subjecti sumitur axebus extrinseci, f.etas. In propositione: Lapis calidus Mesecis determinatio subjecti petiatur a modo, nenipe a calore: in propositione autem altera r Lapis ex alto delatitu ingentem tabet impetuan determinatio subjecti sumitur partim a modo, motu nempe lapidis, Frtim a rebus extrinsecis, ac quas motus iste refertur, nempe ab altitudine, per quam delapsus im petum motus acceleratione acquisivit. f. 227. Determinationessιfecti aequiυalentes appello, quarum una Determina'
alteri salvo praedicato substitui potest. Deteravisat ones subjectinou aequivalentes vel diversae sitnt illae , quarum una alteri salvo i u 4ς tu
praedicato substitui nequit.. Perinde est, sive dicas: Paralielogramma super eadem has)inter easdem parrigetas constituta aequalia Dut; si ve amrmes: Parasielograna. ma basiumjaltitudynem aequalium aequalia sunt.
Si dice fuerint subsecti ejusdem determinationes .aenam de ut a posita altera quoque eidemst tribuenda ; erunt determinat
Quod de specie absiste praedicatur, illud etiam praedicari aediurassast potest de singulas indisiduis bea comprebensis. CO M. f. 222. I 76.
3. 2I6. eommuni E. gr. De triangulo aequilateroabsolute praedicatur, quod sit aequi angulum, adeoque quatenus triangulum aequilaterum est. Nemo igitur dubitat, quin quodvis triangulum aequilaterum, in singulari si aequianguμlum. g. 23O.
Quod de specie sub certa conditione praediculur, Praedieata spe- dividitas ejusdem speciei praedicas i 'tes, senes quae eadem con- eieram eondia ditio Deum habet. Quod de specie siliti certa conditione praedi-rionata quocatur, id eidem tribuitur tum propter qii id piam, quod speciei constanter inest,. tum propter conditionem adjectam. Nempe ab isto pendet, quod praedicatum ei convenire possit; ab hac MO,. quod actu conveniat. Quoniam quod speciei inest, id 3. sing Diuiti co by Gorale