장음표시 사용
91쪽
a Pare. I. SH. II. Cap. m. De Uuvoeum nullam habet. Terminus itaque, quo eam indigitat, inanis
E. gr. Observamus serrum a m ete avrahi eiusque polo adhaerere. Notionem habemus huius attractionis , quatenus est phaenomenon quoddam seu effectus naturae. Adesse debere phaenomeni huius causam, ratione convincimur. Eam etsi adhuc ignoratam anticipando termino quodam indigitare licet is 36. . Solet itaque appellari vis ait rix. Jam si quis notionem phaenomeni seu effectus a se observati transfert ad causam eamque considerat per modum entitatis in magnete, per quam motus serri ad magnetem ejusque adhasio producitur; tum sibi videtur habere notionem vis attractricis magnetis, cum tamen nullam habeat, adeoque vis illa attractris magnetis est terminus inanis 9. 33ὶ, & qui eam allegat tanquam ca fam motus ferri ad magnetem atque mutuae adhaesionis. dat sine mente
I. Us. Si quis eausam ejus, quod observat, repraesentat tamquam evr, a quo id, quod observat, proficisci potes; is illius notionem habet, sed inde rationem re ere nequit ebus quod observata
Scilicet cum idem per idem explicari non possit; ex ista notione reddi nequit ratio ejus, quod observatur. Si assirmes id fieri posse: dicendum erit, id, quod fieri observamus ideo fieri, quod fiat. Enimvero cum tale quid assirmare idem sit aenugari, quod Per se patet; quamdiu cum termino causam ejus denotante, quod Observamus, non aliam notionem conjungis, quam quae exhibet id quod observamus, ex ea hujus rationem
reddere non Potes. E. gr. Si quis vim attractricem magnetis concipit tanquam eiis, quod essicit motum ferri ad eundem S adhaesionem cum eodem, is eius utique aliquam habet notionem. Enimvero eX hac notione rationem reddere nequit, cur serrum ad magnetem moveatur eiusque polo adhaereat. Si quis enim vim attractricem, cujus non aliam habet notionem, quam quae motui serri ad magnetem respondet,
92쪽
eique adhaerere, quia ad eundem movetur eique adhaeret, adeoque
g. 136. Notio, qua repraesentatur res, cui in digitandae terminus Significiunt staliquis desima tur , summatum ejuS proprium cons Tituit. Et terminus tamdiu proprie sumi dicitur, quamdiu eidem illa no Pxu iuravi tio attribuitur, immo ipsie termivus respectu hujus notionis, consequenter 'etiam rei, quae .sta te Praesentatur g. prο- prius appellatur, tanquam signum hujuS notionis vel rei proprium.
Significatus vocum in communi iermone Pro Prius con-Uta loquis.stituit 'si m siqvrauli. Ut adeo usum loquendi obser, et, qui di quid sit. vocibus seu terminis eas tribuit noriones, quibus res repraesentantur iis communi sermone indigitatae.
E. gr. In communi sermone vox Sol firmitur pro luminari magno, quod lucem ac calorem Ternae subministrat. Uliis igitur loquendi sere, ut voci Solis notio tribuatur, qua istud, non aliud corpus mundi tota- . le repraesentatur. g. 138.
Usui loquendi in sermone communi respondet in discipli-Reeeptu, inis ac arte receptus terminorum significatus qui est significatus eorum in disiciplinis ac arte uroprius. . inamdiu adeo termino tribuimus notionem, qua res eadem repraesentatur, cui signi ficandae in disciplinis vel arte is destinat hir; tamdiu a recepto significa, tu non recedimus 9. 237. . g. I39. Si ejusdem rei plures formari possunt notioves distinctae Signifieatus completae, termini significatus idem est, quam vque eidem iunge- adem quandore volueriI. Si enim notiones rei, quae formantur, fuerint completae, unaquaeque illarum notas sussicientes exhibet ad rem ean- hdem in statu quolibet agnoscendam & ab aliis distinguendam β. 9 I. . Quamcunque igitur earum termino junsas, nunquam tamen eundem nisi eidem rei tribues 9. 47. , conliquenter idem
E. gr. Pentagonum regulare plures admittit notiones completas.
Nam agitosci ab aliis figuris distingui potest tum per laterum nume- Lutea contracta,) Κ riun Diuili do by Corale
93쪽
Aliuicas is Easus tertius. Signifieatus tertii ini quando di ersus. C., alius. Significatus ctermini ii l. proprii defi. niis v.
Port. I. Sect. II. Cis. III. De usu vocum
rum eorumque & angulorum aequalitatem, tum quod latera sint quinque de aequalia, ipsum vero circulo inscriptibile, tum quod singuli 3nguli contiiteant unius recti, seu quod exccdant rectum parte iptius quinta. Termini igitur idem es igni licatus, ouibuscunque notis utaris ad notionem eius completam formandam: nOtio qnim conitinter eandem figuram repraesentat.
S. IψO Si quis babet ejusdem rei uotionem claram, sed confusum, alter vero iusinctiim, quam termino conjungit; ejus ritiἷica' tus idem est. Notio clara notas exhibet ad rem agnoscendam atque ab aliis discernenda in susscientes 3. 79. , utut qui distili Et un habet, notas istas distinguere valeat, qui vero nonnisi confusa utitur eas distinguere non possit 9 87.). Enim vero quamdiu notae sitim ciunt ad rem oblat:itia a o noscendam atque ab aliis discernendam, sive eas distinguere possis, sive mi
nus nunquam eveniet, ut terminum rara quam nomen rebus
diversis tribuas f. 7. , consequenter significatus idem subsistit 9. 36δ.
Hinc consequitur, nec ob re eidem significatui termina, si alter notas ad rem agnoscendam es ob aliis discernendam suis
cievtes rite evumerare valeat , alter vero e dem evumeraturus
fundat sue mentesmos, vaf notas aseget alienos, vel insufficientes notiove confusu genuina instructus en ue impeditus, ne defectum notionis distanctae atque completae Gnosiat Si duo cum eodem termino =un tiust notiones rebus diversis ccnvevicΠtes , ejus significiatus diversus est. Conf. I. 36. g. I 3. Eodem modo pater, terminum in diverso significatu acciti ob eodem aviore, se non conlinter ei notionem jungat , suu ea
Si terminus quidam a sat nificatu proprio transfertur ad significandam rem aliam suo termino proprio licet non destitutam, ob quandam similitudinem iste dicitur improprius & vox sumi improprie fertur, immo ipse terminus --
94쪽
s e Termi retum uerea Milones. Nproprius audit respectu hujus rei, ad quam significandum transfertur. E. gr. Vocis oculisgnificatus proprius est, si sumitur de organo corporis, quo mediante videmus. Enimvero si eadem vox transfertur ad intellectivn, is iue dicitur Oculus mentis tum eadem vox improprie sumitur. Habet enim ista animae facultas, qua cognoscimus ,, quae sunt oc esse possiant, proprium sibi terminum, quo denotatur, nempe vocem inteluctus. Supponitur autem hic aliqua inter oculum dc intellectum similitudo, ob quam nomen istius organi tribuitur huic facultati.
Si quis termino ad rem quandam significandum destinoto signifieatu,
ingit notιonem rei alterius, is Agnificatum ejus immutat. Ete- termini quan-nim noti O, qua repraesentatur res, cui indigitandae terminus ali- domui eiuri
quis destinatur, significatum proprium ejus constituit S. I 36. . Modsi ergo in locum hujus notionis substituas notionem rei alterius; termini significatum utique immutas. Si terminus aliquis rei cuidam significandae destinatus pra- Signifieatna terea adhue rei nisi andae alii, cujus votι ovem Babemus, desina duo propriitur; Avificatus posterior perinde proprius es ac prior. Propri 6v d ter um enim significatum constituit notio, qua res repraesentatur, cui indigitandae terminus destinatur g. I36. . Quod si ergo duas habueris rerum diversarum notiones & utramque eidem termino jungas; non minus unius, quam alterius significatus
propriuS erit. . . Fieri autem potest, ut citra confusionem idem terminus duos habeat fgnificatus proprios, nempe alium in communi vita Vel arte, alium in data quadam disciplina, vel alium in hac, alium in altera disciplina. E. gr. Arcus & sagitta suos habent significatus proprios in vita communi, sunt enim voces totidem rebus fgnificandis destinatae, quatum tanquam mitrumentorum obviorum notiones habemus minimum consulas. Enimvero in Geometria iisdem vocibus alius tribuitur significatus, cum arcus pro parte lineae curvae, sagitta pro recta ex arcu ad medium chordae perpendiculariter ducta sumitur. Non minus vero significatus arcus & sagittae proprius est in Geometria, quam in vita communi. Nec ex diversitate sgnificatuum propriorum ulla nascitur Κ a coe
95쪽
Terminus ela. Pus qirando fi. Minanis. SIgnifieatu proprius quo modo delega.
confusio , propterea quod circumstantiae, dum vocibus istis utimur, setis superque loquuntur , num in sensu geometrico , an in communi eaedem accipiantur. Nos in Psychologia multis utimur terminis a rebus materialibus ad animam translatis, sed non in sensu improprio, quoniam singulis notiqnes tribuimus, quibus aliquid in anima indigitatur. ita ut significatus subsisteret, etiamsi caedem voces nunquam de rebus m terialibus suissent usurpatae.
Si terminus , cui proprius quidam segnimatus competit, praeterea adduc rei alii signiscandae destinatur, cujus notion vel nustam , vel saltem obscuram habemus ; erit is in altero hoe se inanis. Etenim si terminus, cui proprius quidam significatus competit, alii rei adhuc significandae destinatur, notio significariim proprium constituens β. 136. ei demitur, ut significatu omni vacuus censeri debeat. Quamobrem ubi diis rei, cui significandae destinatur, notionem vel nullam, vel saltem obscuram habemus ; termino quoque novo significanLimbuendo notionem claram tribuere nequimus, multo minus distinctam completam. Quoniam tamen Propter notionem ab eo removendam aliquam sibi habere Videtur, terminum ideo clarum existimans g. 8o. , vel etiam ob familiaritatem , notionem nonnisi deceptricem termino jungit, quae cognoscenti imponit, cum. is in hoc casu revera sit sine mente
E. gr. Vox metus, quatenus denotat quandam animi humani passonem, ortam ob immiuens periculum, proprium habet significatum. Enimvero quando a Scholasticis naturae tribuitur ob im-aesinens vacuum , nulla ei notio respondet,. adeoque sine mente B-
Prendis insignificatum vocis, quem iis tribuit usis loquem
di, isquirere Jiibeam tur, tum I. varii cogitandi sunt casus, in quibuS Voce illa utimur :. a. quaecunque in re illa distingui postunt, cui liaest quod voce indigitatur, sedulo sit ni distinguenda: 3.examinandum, quaenam sint illa, ob quae voce ista hic utimiae, dum scilicet catus alios in memoriam nobis revocantes attendi
mus, utrum. adhuc voce ista simus usuri nec ne, si hoc vel istud abesseti
96쪽
sive Terminoriau circ.2 votiones. π esset, ve,si hoc aut istud solum adesset. Hac sane ratione detegem notas, quae notionem ingredi debent voce data designa. tam. Jam adde f. 337. 87. 78. 67.
Praesens problema de investigalido sensu vocum proprio, quem ex usu loquendi obtinent, magnae est utilitatis. Cons. g. 33s. Disc. pris Et in eius resolutione una continentur principia, unde demonstrari potest, ivocem aliquam in .recepta significatione sirmi. E. gr. Si quis quaerit significatum vocis lux, quem ex usu loquendi obtinet; et attendendum est ad eos casus, in quibus lucem adesse dicit, tum&ad oppositos, in quibus eam adesse negat, ut appareat, quaenam sint ea, ob quae lucem silesse asseramus. Quoniam itaque deprehendimus, nos, quod lux adsit, inde agnoscere, quod corpora circumiecti videre possimus; eam autem nondum adesse affrmamus, quando eadem videre non- . dum licet: ideo hinc constM,voce lucis ex usu loquendi id denotari vi cuius corpora videri Possunt
DF inctio est oratio, qua significatur notio completa atque
determinara termino cuidam respondens. Sumitur subinde pro ipsa notione completa atque determinata rei termino denotatae. Ipse autem terminus aut res eodem indigitata Demitum appellatur. Distinguimus notionem completam atque determinatam a definitione , tanquam signum a re significata, quemadmodum notio a te mino I. 3s. , enunciatio a iudicio l. 4o. a nobis fuit distincta. Diei mus, notionem esse debere completam atque determinatam. Cons. q. su
In definitione enumerari debent notae nec plures, nec pau- Θot notae in eiores, quam qua ad rem definitam agnoscendam ob aliis dita definitionststinguendam sussciunt. Vide g. IV. x I. IaI. o. 36. enumor nDiqiligod by Corale
97쪽
E. e. Definitionem Dei conditurus non plura eius attributa in ea enumerare debet. quam quae ad eum ab aliis rebus discernendum sus.ficiunt: cetera ad iudicia de Deo formanda, seu propositiones spe
Quinat defi- Desinitionem ingredi non debent, nisi quae rei definiendae nitionem in- intrinseca sunt. Cons. IIo. 78. gredi possv x- ρPossibilitates Si quid in desulto pos bile concipitur, Assa posbilitas tan- 'quam intrans cum quidconsiderandis. Si quid in definito possibile, seu esse, vel fieri posse concipitur, ratio qimque in eo esse debet, cur id in eodem pollibile sit, consequenter datur quidpiam actu in definito, propter quod alterum possibile i . 3. DUc. t rael. . ini amobre in postibilitas ista, quae per quidpiam
inexistens una determinatur, concipitur per modum rei actu in-' existentis atque adeo recte tanquam intrinsecum quid considera
' E. gr. Plumbum vi ignissiquefieri potest. Ratio, cur liquefieri possit, pendet ab eius textura & qualitatibus malliarum simpliciorum, quae mixtionem ingrediuntur , quemadmodum in Physica docetur. Immo sufficit hic nobis generaliter cognovisse, dari aliquid in plum- . bo, per quod liquabile concipitur. Liquabilitas igitur concipitur tanquam quidpiam plumbo intrinsecum & inter notas recensetur, per quas metallum istud ab aliis corporibus distinguitur. Modonim & Hinc consequitur, modorum quorumcunque atque relatis-rςl xion in 11Hn posbilitates tauquam rei intrinsecus considerandas possibi, tς - entiri modi per essentialia entis non determinentur,
ut actu in sint sI. 66. ; attamen per essentialia eorum posIibilitas
determinatur, ut res data dati cujusdam modi capax sit. Si ne- ras; causa eadem rei cuilibet eundem modum inducere valebit,
soc est, ignis lignum vel lapidem perinde liquabit ac metallum:
quod absurdum est atque eXPerientiae repugnat. Non aliter sieres habet cum relationibus, quae per essentialia entis non ita de terminantur, ut actu insint. g. Is a Di iligod by Ogla
98쪽
Pos ilitates, quae per omnia essentialia Iet si determisau- Possibilitate, tui , inesse intesti uutur per modum attributori miropriorum; quae interattributa Uero livum UeI utiquot eorum determin viisi , per modum at- rosς Ddg. tributorum commimium. Conf. g. 6I Sisa.
Quod in re quad. m non concipitur posbile, nisi proesino' Possibilitate. Ato quodam ejus modo, ejus suspititas concipitur ivssIr ati Vus inrer modos mori. Possibilitas, quae in re non potest admitti, nisi praesente ς' ςndR modo, cum non per ea determinetur, quae constanter insunt I-66.), tanquam mutabilis, adeoque instar alicujus modi concipi debet g. II 6. Desiuit ovem termini coniturus notionem habere debet rei, Notitia adde. quom is denotat, distinctam re notarum v . terminos, quae eam finiςndum Is ivrediuvim. Vide I. Iso. 89. 3s 36. qu
In desinitionibus non utendum est terminis nisi propriis V '
fixis. Definitiones condimus eum in finem, ut alteri significemus notionem completam atque delerminatam, quae sermino
definito rei pondet f. t 9). Sed cum alter mentem nostram non intelligat, nisi auditis vocibus easdem in se notiones excitare Valet, quae cum terminis, quae defini Iionem ingrediuntur, . conjunguntur cf. Us. ; singulis invariata respondere debet notio 3. Ι27. . . Porro definitionem conditurus enumerare debet notas,
quot ad rem definitam agnoscendam atque ab aliis distinguendam sufficiunt s*. Iso.), adeoque proserre terminOS, quae no tis istis indigitandis destinantur 3.3s . Enimvero si termino attribuitur notio, cui indigitandae clestinatur, in significatu Pro Prio eundem sumimus 9.i36. . Termini igitur definitionem ingredientes in significatu proprio sumi debent.
f. II 8. Quoniam terminus, praeter significatum proprium, quem l ulteriuchabet, alium praeterea acquirit, dum adhuc rei cuidam elii signi
99쪽
Temini indefinitione cur esse debe.
ant clari. aenam cla. ritatis cura.
so Pinrt. I. S 17. II. C VI fluitione fuerint exilic. ti, ne scilicet eis prolatis alter eisdem
juno at notioneS Vulgo eis tributas LI. II . , sicque mentem definientis non assequatur I. ii 7.). g. IS9. Terminis desiuitionem ingredientibus aut utendumstar eepto significat 6 aut ii ovie demiendi sunt, quam i Idem utiamur. Desinitionem eum in finem condimus , ut alteri lignificemus notionem completam atque determinatam , quam termino dato tribuimus ij. I 9. . Aiter igitur mentem nostiam intellige te, adeoque perspectos habere debet terminos nolleque notiones, quae iis junguntur in definitione s9. Quoniam itaque eas notiones singulis terminis definitionem ingredientibus tribuere tenemur, quae rebus conveniunt, quibus denotandis vel in communi sermone, vel in disciplinis ac arte termini isti destitian uir; terminis utendum est, quemadmodum seri usus loquendH.I. 137., atque in recepto significatu f. i38. . Quodsi terminum quenclam ante definiamus, quam eodem in definitione aliqua utamur, patet utique, quaenam notio eidem sit tribuenda g. r 9.), atque adeo qui praecedentem definitionem novit, eo audito notionem con enientem in se excitare Ualet . IIq. , consequenter mentem definientis assequitur I. III. . g. I 6O. In definitionibus utendum est terminis elaris, non obscuris. Lege g. iso. 79. 87. Si negas: sitfficient obscurae. Notas adeo nec agnoscere, nec a se invicem ab aliis discernere g. 79.), con- isequenter nec rem definitam ex istis noris agnoscere poteris: id
quod scopo definitionis adversatur f. I 9. .
Cum fieri possit, ut terminus aliquis sit alteri clarus, qui alteri obscurus est I. 8i , definiens satisfacit ossicio suo, flutitur terminis , quos claros supponere licet ei, in cujus gratiam definitio
conditur. E. gr. In definitionibus astronomicis utimur terminis geometricis, qui cum in Astronomia non explicentur, nonnisi ei persipecti sunt, qui definitiones geometricas memoria tenet, aut minimum terminorum
100쪽
astorum notiones claras, etsi confusas, Geometriae tractatione sibi coni. Paravit.
I. I 62 Hrei non potest, ut i fisciplinis desinitiones non ingredian- Cur in defini tuir nisi termini in communi sermone usitati, ae ut sit smodi ter- endo non tan-mini semper respondeant Gui Arciendi. Vide S iso. Cum autem tum 'ςrminis Vulgo non omnia discernamus, quae rebus insunt, Praesertim si earum notiones fuerint abstractae j. IO8. IOP.), adeoque in no iurecepto viitionibus confusis acquieseamus j. 87. ; non mirum, quod in lictat. έermone communi deficiant sit binde termini abstracti s . Ito. . In disciplinis adeo termini vel philosophici excogitandi f. I 38. Γ39. Disc. praelim.), aut terminus in communi sermone obvius a recepto usii loquendi ad significatum alium non minus proprium transferendus c, i46 in, noc est, communis in philosophi. cum aut technicum seu terminum artis tranSmutandus. Datur adhuc alius casus: scilicet in definitionibus utendum 'est terminis fixis i*.I17ὶ, adeoque cx iis arcentur vagi j. ra . . Quamobrem si in communi sermone termini significatus fuerit vagus; a vago ad fixum est reducendus f. i 37. Disc. praelim. . Quoniam termino fixo respondet notio invariata, vago autem non item f. ia7. ; ubi termini significatus vagus ad fixum fuit reductus, fieri omnino potest, ut usus ejus cum com- Dauni usu loquendi subinde non consentiat I. I37. . f. I 63. Si definito respondet notis confusa, nec termivis defvitio- Definitio de. rum ingredientibus mulsimiis alinis tribuere valemus votiovem, eeptrix idon nisi eandem co Uum; desiuitio nuta est β. iso. 88. PQMdein οκ' E. gr. Si quis desinie finitum per id, quod actu terminetur undiqua- eque; is cum terminatione actuali u id quaque facta eandem notionem consulam iungit, quam sinito vi ouit. nullas vero enumerat notas, per quas finitudo agnoscitur. Repraeientaliam nobis aliquod extensum te i initiatum, dum intelligere nitimur, filii u lit esse actu undiquaque terminatum, ne verba sint sine mente solius: iud idem extensum nobis r
praesentamus, dum cognitionem divertimus ad notionem termino finito respondentem. Desia tio igitur revela nulla est. idem hic explicatur per idem. Sunt nempe fultum esse de undiquaris actu terminari termini idem fgnificintes