장음표시 사용
201쪽
182 Pant. II. Sect. L. Cop. L. stantibus determinationibus exta n secis inesse nequit I. aI7-2I9.226. , consequenter notioni subjecti repta: nat s .3o . .
E. gr. Propositio assirinativa falsi cst, triangulum hiahet quatuor an gulos. Quoniam enim nomine trianguli denotatur figura tribus lateti. hus terminata, sieri non potest, ut eidem figurae conveniat numerus remarius Laterum 9 numerus quaternarius angulorum. seque praedicatum notioni subiecti repugnar. Similiter propositio antimativa falsa est,
Iastis ex alto delamus tarde v. ozetur, propterea quod motus tardus repugnat lapsui alio; cum motus gravium cadentium continuo acce- ιleretur.
f. 486. Quandon g Propositione negativa significamus, quod prcedicatum υν py'pysii ecto convenire nequeat, salvis iis, quae notione subjecti
continentur g. 2o2. , adeoque in ea Praedicarum notioni sub- ijeicti repugnat q. 3o7. . Qitam obretra CVidenter patet, tro togationem ossi malivam fabam constitvcre Gegat viam veram
ini. - Non enim nOUit, quaenam sint in notione iubjeisti colue nra, per quae praedicatum determinatur. Cum adeo determinabilitatem .
praedicati per notionem subjecti non perspiciat; veritatem Pro positionis non agnoscit f. 48 . . Nihil autem subjedio convenire potest, nisi adsit ratio cur conveniat I. 3. Disc. prael. . Ratio cum contineri debeat vel iudesinitione 1bhjeeti, vel in determinatione ejus S. 222.22 . , utraque autem ad notionem subjecti referatur f. 3i ); non mimis evidens est, in notione subjecti contineri debere, ob quae
etiam praedicatum vi observationis eidem conveniens convenire debet, consequenter in notione subjecti contineri debere, Per Diqitigod by Corale
202쪽
per quae praedicatum determinatur 9. 216. . Etsi adeo veritas propositionis distincte non agnoscatur, vi partis primae propositionis praesentis; constat tamen esse eam veram g. 48 . . Niminis agnoscimus quidem, inesse propositioni veritatem, ipsam
autem veritatem, quae latet, non perspicimus. E. gr. Nisem esse aLham observamus. Constat igitur, in notione nivis contineri debere, per quae albedo determinatur, ita ut iis positis ponatur etiam albedo nivis, consequenter dubium non est, propositionem hanc esse V ram: nix est alba. Atat cum ignoremus, quaenam sint ea, Per quae albedo nivis determinatur, ipsam veritatem propositionis non perspicimus. Quodsi vero Physicus ex notione nivis palam facere possit, cur sit potius alba, quam non; is veritatem demum propositionis gnoscit.
f. 489. dicimus, quod contradictionem involvit; Po ' impossihIlI, 'sibile, quod contradictionem non involvit. possibilis deli.
E. gr. Biangulum rectilinem, figura duabus lineis restis terminata, nitio. impossibile est, cum ex notione rectae sequatur contrarium, duas lineas rectas scilicet spatium comprehendere non posse. Triangulum vero rectilineum, figura tribus lineis rectis terminata, possibile est, quia notioni lineae rectae non repugnat, ut earum tres spatium comprehendam. 49
Hine consequitur, notionem esse imposFbHem, in qua con- Norio impas. iunguntur , quaesibi mutuo repugnant; contra vero fossibilem esse, fibyis A p in qua conjunguntur , quae una inesse possunt eidem Jhbjecto, vel quaesibi mutuo non res regnant. Etenim si sibi mutuo repugnant, quae in notione aliqua conjunguntur, ea eidem subjecto una inesse nequeunt f. 3o7. . Eodem modo patet, si in notione conjunguntur, quae sibi miluo non repugnant, eam esse a contradictione liberam, comsequenter Possabilem 489. . ἔ- MLμοφ mni a malivae verae notio se bilis respondet. Nos Io respon- cons. f. 48o sqq. 197.216.38, 3o7.49 dens judicio
203쪽
Conreptibilisci inconcepti-hilii definitio. Criterii verita. iis definitio.Qxiodnam sit
Criterii falsita, tis deni itio nominalis. Quodnain sit criterium sal. litatis.
E. gr. ILi gustim re niveum est colacnuibile, quia ejus formari potest notio, leu menti tanquam lyriisens reprae cntari g. 3I. Biangulum vero rectiliserim est incoiiςeptibile, quia cjus notio nulla formari potest, qua menti tanqzam p lcias exhibeIctur.
agnoscitur, ea ira Psse veram, conseqMenter ab I I-
E. gr. Ι'roposito, triangulum habet tres angulos, Vera intelligitur, quam prirnum intelligitur, per numerum temarium linearum ad spa. tium terminandum concurrentium, qui notione subiecti continetur, una determinari numelum ternarium angulorum, ita ut postis tribus lineis . ad spatium terminandum concurrentibus ponantur quoque tres anguli. Nimirum usius huius criterii pendet a dieto de omni& nullo ad desinitiones extenso g. 3q . l. Ita nimirum argumentamur critelium Veritatis ad usum translaturi: Cujuscunque propositionis pradicatum per notionem Dbjecti determinatur, in propositis es vera. Sod hujus propo-stionis praedicatum per votisxem Fubjecti determinatur. Ergo taec propositio vera es.. g 496. Per Criteriuna snstatis intelligimus propositioni intrinsecum, unde agnoscitur, eam esse fallam I. 78. 497. falptatis criteriun; cor sit in eo, quodprgicatum votio
ni subjecti repugnet. q. 48S. 496.
204쪽
E. gr. Propositio, Triangulum babet quatuor angulus, salia Inde e gnoscitur, quod notioni trianguli, qua tanquam spatium tribus lineis
terminatum repraesentatur, repugnat numerus angulorum ternarius.
Narnox notione trianguli tinuitur, quod tres habeat angulos: fieri autem non potest, ut simul tres & quatuor habeat angulos. Repugnat enim notioni subjecti, quod contiariatur ei, quod per siabiectum determinatur, cum contraria simul inesse nequeant 3. 3o . . Nititur criterium 1allitatis cicto de nullo ad definitionem extenso f. 3 ): redit enim ad hunc syllogiimum genet alena: Cujuscunque propositionis pruriticatum notiovistifesti repugnat, uta es falsa. Se hujus proposiationu praedicatum intionisubecti repugnat. Ergo haec opoptio est sa.
3. 498. Criterium veritatis propositionis negotivae consiste in eo, eritqrium re quod praericis tum votioni subem repliqvat. g. 489 . 99 sq, h. .et
E. gr. Propositio negativa: Triangulum non habet q-tuor augulos, vVera esse intelligitur, quod numerus angulorum quaternarius notioni trianguli repugnet, adeoque exinde, quod falsa sit propositio assirmativa: Triangurum habet quatuor angulos.
g. 499. Propositio vera est, quae est conceptibilis; falsa vero, quae Quaenam pro rvconceptibalis de veraconi. 9. 49 I. 493. de falsa vide g. 492.493. P0si60Πς
conreptibiles, . IOo. quaenam im
Duae propositiones contraria non pusint esse simul verae. conceptibiles. Cons. J. 294. 4so. 2I ,. 3O7.498. SME. gr Omne trianeulum habet tres angulos dil uulgum triangulum habu
Quod i ergo eonset, propositionum contra larum unam esse Contraris. veram, eo , o patet, alteram effalsam rum falsitas
Si de subjecto absolute praedicatur, quod eidem ποπvisi sub Contrari. adbicienda conditione convenit, duae propositiones contrariae uI quando simul falsaesunt. Si enim sub certa nonnisi conditione est, quod de subjecto absolute posito affirmatur, propositio salsa est g. 78. . Atque adeo patet in praesenti hypothesi propositionem universaliter assirmantem esse istam. Enimvero quoniam praedicatum, Logica conti acto. A a quod Diqitigod by Corale
205쪽
Pri t. II. Se 3. L. Cap. I. quod subiecto absolute tribuitur, sub data quadam conditione eidem convenit, Propositione tamen contrariarum negari Ua absolute negatur, per Θpoth. falsa autem propositio est, qua de subjecto absolute posito negariar, quod sub certa conditione est fg. 478d; non minus liquet, propositionii in contrariarum negativam quoque in hypothesi praesenti esse falsam.
E. gr. Duae propositiones contrariae, omnis lapis est calidis nussu lapis est calidi, sunt simul falsae, calor enim absolute nec affirmari, nec negari potest de lapide, qui eidem non convenit, nisi quando per 1uiliciens temporis spatium calori v. gr. Solis suit expostus. g. SO3. Propositionum contradictoriarum altera necessario vera paltera necesi arisfalsa. Propositiones contradictoriae vel sunt singulares f. 3o . , Vel indefinitae determinatae' I. 3os. 3o6 3IS. , vel altera earum universalis, altera particularis est l3. 29 I. 292.). Iam in casu singulari omnes contradi toriae continentur sub his formiasiis generabibus, hoc Aes B re hoc Anon est B, cum idem de eodem individuo eodem tempore vel sub eadem determinatione una assirmetur atque negetur g. 28s. Sseqq.). Patet autem perse, eidem subjecto A idem praedicatum B vel convenire, vel non conVenire, consequenter unam contradictori strum esse veram, alteram falsam t9. 476. . Si contradictoriae fuerint propositiones indefinitae determinatae, genera & species sive absolute posita, sive sub certa determinatione, spectantur ut individua 3OS 3O6.3Is. 73. , atque adeo propositiones ipta hoc respectu aequi pollent singularibus I. 238. . Enimvero si propositiones contradictoriae fuerint singulares, una earum necessario vera, altera falsa, primum. Ergo etiam si propositiones indefinitae determinatae fuerint contradidioriar, altera earum necessario Vera est, altera falsa. iodsi denique altera contradictoriarum fuerit univem salis, altera particularis; aut una earum itidem necessario vera est, altera vero falsa, aut non. Ponamus posterius. Cum in uno casu propositiones contradictoriae contineantur sub hisce genera
libus, Oisne A es B ae quodaevis A non es 5 sq. 29i.); fieri poterit , ut falsum sit, er omne A esse B, b quoddam A non esse Γ,
206쪽
ailr utraque sit vera, scilicet, ut Somne aeqvoddom A non' B. S. tais i in lit, omne Aesse Β, lari poterit aliquod A,quod non sit B, aut nullum prorsus Aerit B h. 78 . in utroque igitur casu Verum
est, quoddam A sev esse 5 3 a. Et si falsum sit, qΗod rivi A non esse Γ, impos libile eit, ut uetur aliquod Α, quod non lit B , 78.),
adeoque q iodi linque sive omne A esse debet B. Quamobrem duae co in tradi ctor ne in praesenti casu non possunt este limul falsae. Quod si omne A es Γ, vi Dicti de omni, sileri nequit, ut detur aliquod A quod non si P 9 3 i.), adeoque verum esse nequit, quoddam A non esse b. 76 ), consequenter duae contradictoriar in praesenti casu non possunt esse simul verse. Quoniam igitur nec simul verse, nec simul falsis esse possunt; una earum necessario Vera, altera falsia est. Idem eodem modo ostenditur in casu altero, ubi contradictoriae sunt, vulgum A est B quoddam Aesb. E. gr. In casu singulari Petris aut scribit, aut non si ibis. In casii
indefinito, Triangulum aut habet tres avgulos, aut non hiabet tres angulos. nnmerus enim angulorum per laterum numerum determinatur. Denique in ca Iu contradictionis inter universalem & particularem intercedentis aut omne quiadratum hiabet quatuor angulos, aut quoddam quadratum non habet quatuor avulos.
subjecti; osii bilis esse debet. g. 49 . 49
E. gr. Notio trianguli possibilis est: neque enim repugnat, ut tres lineae ad spatium comprchendendum concurrant. Hinc vera formantur de triangulo iudicia cum amrmativa,tum negativa,v. gr. Triangulum babet tres angulos, triangulum non babet quatuor angulos se. Contra notio bi- anguli rectilinei impossibilis est, cum repugnet, ut duae lineae rectae spatium comprehendant. Enunciationes igitur nullae sunt, hiangulum rectilineum habet duos angulos, hiangulum rectilineum non habet tres augulos in propositio.
q. Sos. Quoniam in propositione determinata notio subjecti con- 3ndo pro tinet rationem, cur praedicatum ei tribuitur g. 3I - , in catego' lites . . I rica autem propositione praedicatum subiecto tribuitur sub con- .ditione definitionis I. aeta , in hypothetica sub conditione adje- Aa a cta
207쪽
Part. II. Sect. I. Cap. I. Eha g. ais ); Propositio non nisi b Othetice vera est, quamdiu noueonstat, num in categorica desvitio, in Θpothetica conditio OH jecto p bilis. Nimirum vera es propositio eategorica, si des-
nitio subjecti possibilis; vera es h pothetico , si conditis adjectas Picis.
E. gr. Si Deus cum Caraso desinitur per ens persectissimum, propos-tiones Deus es omisius, Dein somnipotens, Dris suemme bonus tamdiu hypothetice verae intelliguntur, quamdiu non probatur ens persectissimum esse possibile. AEquipollent enim propositiones categoricae huic hypotheticae compositae: Si Deuo es ens perfectissimum, omniscinae , omnipotens; summe bonuου est. Constat autem consequens non poni nisi posito antecedente Quamdiu igitur non constat, antecedens poni posse, v. gr. Esse ens perfectisimum pusibile, tamdiu quoque ignoratur, poni poste consequens, nempe enti alicui convenire omisentiam, omnipotentiam,summam bovitatem f. IO6.
amiram Si quae in eodem subjecto una observamus, ea sibi mutuo nos
respu' repugnavi S. 3OT. E. gr. Observamus, ignem&lacere, &calefacere; adeoque constat, lucem & calorem sibi mutuo non repugnare.
vicem non de- henduntur, eorum vvum per alterum non determinatur. Quod enim
ς immur. per alterum determinatur, id ideo inest, quia idest hoc, per quod determinatur β. 2I6. , scilicet si A determinatur per B & subjecto C inest A, etiam B inesse debet. Cum adeo semper una inesse debeant, quorum unum per alterum determinatur f. 378. . si in subjecto C, cui inest A, non inest B, nec B per A dete minatur, hoc est, non determinantur per se invicem, quae sinparatim inesse deprehenduntur, etsi in aliquo subjecto una
insint. E. gr. Chalybs durus est atque elasticus; Iapides duri simi, sed non elastici: aer fluidus est idemque elasticus. Quare cum durities & elassicitas, quae in chalybe coniunguntur, in lapidibus & aere separatim de
prehendantiu; durities per elasticitatem non detuminatur. Diuiligod by Coosli
208쪽
6 Sos. Si utraque praemisa ahebus Syngismi fuerit vera, vel o conclusio sy, quoque Vera es, 86. Enimvero ex iis, citiae de forma omnium tDgismorum syllogismorum Sect. IV. Pisit. I. demonstrata sunt, patet, si in praemissis subjecto conveniat praedicatum, quale ipsi attribuitur, in conclusione quoque praedicatum, quod sito tribuitur subjecto sive affirmativum, sive negativum, convenise debere. Conclusio igitur vera est j. 487. . s. so9.
Si mavor DPogismi eategorici fuerit fossis θ' mivor vera; Conclusiost, eonclusio quoque falsa es. Syllogismi primae figurae sunt Dicti logisimi eate- de omni & nullo non nisi clistincta applicatio 3. 36i. Sseqq.); ergo omnes tandem syllogi simi categorici ad hunc generalem reducuntur g. 3 3. 3 4): 1icquidsub universali A per B determinato continetur ei convenit praedicatum C iubi per B omne id intelligitur, quod ad notionem subjecti requiritur, ut per eam Praedicatum determinetur vi I. 3is. per C autem Praedicatum quodcunque, sive affirmativum, sive negativum . Atqui Dcontinetur sub A per B determinato. Ergo ei convenit praedicatum C. Quod si ergo propositio major sit falsa, subjecto, quod sub universali A per B determinato continetur, non convenit C f 476. . Quamobrem si minor fuerit vera, D continetur sub A per B determinato g. 477. , consequenter ei praedicatum Cconveni. nequit f. so8 : quod tamen ob falsam majorem eidem tribuitur. Est igitur conclusio, i D convenit praedicatum C,
E. gr. Si quis ita argumentetur: In omni triangulo tres avguli junctim sumti quibalent duo&u rectis. Atqui triangulum sphaericum es triam gulum. Ergo in triangulo sphaerico tres anguli juncti umti sunt aequalex duobus rectis; conclusio falla est, quia maior propositio salsa est, quae de omni saltem triangulo rectilineo intelligenda; minor autem proposi
Si praedicatum in majore subjecto vel absolute, veUub data cisus Mius. determinationesoli competit vivor autem fueri assa; concIusto quoque fossa esse debet. Constat ex demonstratione theorematiSPraece.
dentis, quod omnes syllogitai categorici sub hoc catholico con- Aa 3 unem
209쪽
tineantur: Quicquid sub universati Aper B determiunto eontinetur , et couveuIt pr.edic. iiDu C. Sed D continetur sub A per Γ δε- terminato. b roo i i D conuevit j raedicatiun C. Cum igitur praedicatum C non pollit convenire nisi ei, quod sub universali Aper B determinato continetur, Ier Dysoth. ipsi l non convenit, si lub A per B determinato non coi, tinetur. ENimvero cum minor iit talia fer opoth. D sub A per B determinato non contineturi 9 476. . sp si itaque D praedicatum C convenire nequis, conse- qtienter conclusio in hypothesi theorematis falsa
E. gr. 1i quis ita argumentatur: Omne quadrilaterum circulo inferi-ptibile bohet hinos angulos Ziametraliter oppositos duobus rectis aequales. Sed omne trapezium parad Iarum basium es quadrila erum circulo inscriptibile. Ergo omne trapezium parat Iaram basium habet binos angulos tumetraliter oppositos duobus rediis aequales e propolitio major
vera est & praedicatum soli quadrilatero circulo inscriptibili competit. Quamobrem cum minor salia sit; falsa quoque est conclusio. g. I.
Si propositio major fuerit vera, minor autem faID, praedicatum vero conclusioms jubjecto non reIngvat; conclusio quidem vera ego potest; sed ex praemissis eamen non sequitur Ete
nim si in syllogi lino catholico: Quicquid sub umversali A per B
determinato eoutinetur, ei conventis radicatum C. Atqui V comtinetur Sc. Ergo Sc. minor fuerit falsa, D subhper B determinato non Continetur f. 478.), consequenter nec vi I iE4 de omni& nullo eidem tribui potest praedicatum C i, 343.), adeoque con- cliisio ex praemistis non sequitur Τ.348. . Godsi tamen praedicatum subjecto non repugnat, id minime obstat,quo minus aliam ob rationem eidem conveniat 9 3op.7.
E. gr. Si quis ita argumentetur: Omnis lapis calori filis aesitio diu ex. positus est calidus. Sed hic lapis calori solis aestio diu fuit expositus. Ergo bie lapis seriidus, fueritque minor falsa, vi syllogilmi praesentis non sequitur, lapidem esse calidum, etsi non repugnet, eum alia de causa hine calidum, cum calorem alia ratione contrahere potuerit, V. gr. quod immersus fuerit aquae servidae. f. II 2.
Quoniam conclusio vera esse potest, etsi minor salsa sit f. su.) ; ν, ore falsa που concluditur,falsum esse conclusionem,
210쪽
sed tantummodo, eum ex fraemissis non sequi, consequenter concluso in medio relinquitur. β. SI3. Si praemisis in consequentιis immediatis fuerit Vera, cou Quando eon. elusio quoque vera est. ConL 3. 43o. 76. clusio incon-E. gr. Per coniequentiam imme liatam inserimus t β. 4r .): God sequet tira im-dom triangulum es aquilaterum. Ergo quaedam figura aequi iste, aes tri Ulixi angulum. Quoniam praemissa vera; conclusio quoque vera.
Eodem modo patet, in filogismis Θpotheticis concluῬο- mando veranem esse veram, si minorseu subfimtio vera. Etenim minor vel m hypοῖh est antecedens, ct conclusio consequens, g. 38l.), adeoque si in minore praedicatum convenit subjecto, praedicatum quoque eidem con, enit in conclusione; vel minor est oppositum con- sequentis, conclusio antecedentis oppositum 3ου I. 28 . , ad' eoque si praedicatum in consequente subjecto suo convenire nequit; nec praedicatum in conclusione eidem convenire potest. g. SIS. Propositio, grue demonstrari potes, vera est. Uid. 469. Cur proposi-Quoniam in demonstratione sylloo ismos non ingrediuntur tan. tio ora, quae quam praemissae praeter definitiones, de quibus Vid. f. a II. 476. I33. axiomata, de quibus lege β. 264. 2s9. 476. & experientias indubitatas nisi conclusiones ex iis tanquam praemissis illatae, adeoque verae per demonstrata; Cons. g. 488. omniS propositio, quae demonstratur, infertur tanquam conclusio perfyllogisinos concatenatos, quorum praemisse Uerae sunt, consequenter & ipsa vera est 9. I. cit. .
g. IIQAd verum a fisso discernendum regulae logicae susciunt. Regularum Propositio cum vera sit, quae demonstrari potest Verum logicarum a salso discernit, qui demonstratum esse agnoscit, praedicatum uius in dister- subjecto sive absolute posito, sive sub data determinatione con- Venire. Quoniam itaque demonstratio constat syllogismorum 'concatenatione, quorum Praemissae sunt definitiones, experientiae indubitatae, axiomata & propositiones jam demonstratae
S. 469. ; verum a falso ut quis discernere possit, facultatem habere Dissiliroes by Corale