장음표시 사용
221쪽
em veniat sub.jecto, quaenam, sint.Qui se
gnostati Quando ratio insufficien . Probabilis propositionis defitutio.
dior Partra Sect. L Cap. IV De certo , fiat 3. Proh g. , ex iis autem, per quae praedicatum subjecto
tribuendum determinatur, agnoscitur , praedicatum subjecto convenire q. 216. ; ea, per quae praedicatum subjecto tribuendum determinatur, sunt rationes, cur praedicatum subjecto con veniat, consequenter singula requisis ad veritatem sunt rationes partiales, cin praedicatum subjecto conveniat, omnia simiasumta constituunt ratione incientem.
E. gr. Rationes, cur alicubi crescant plantae, sunt, quod semenscucundum terrae fuerit cominissum, quod sol calore suo terram foveat, quod pluψia terram, ros plantas irriget. Omnes rationes si- mul sumtae coiistituunt rationem sufficientem, cur hic loci crescant plantaea
β. yψ' Hinc consequitur, eum, qui omnia requisita ad veritatem eo- gnosicit, rationem si cientem cognoscere, cur praedicatum subjecto tribuendum f. s46.). 48. Quoniam omnia requisita ad Veritatem simul sumta constituunt rationem sussicientem l . Sq6. , quaedam eorum non nisi rationem insu cientem praebent. Unde Porro sequitur, enm, qui aliqua tantum requisita ad veritatem cognoscit, cur praedicatum subjecto tribuendum sit, rationem Uufficientem eo-gnoscere.
f. 349'Si praedicatum subjecto tribuitur ob rationem in susscientem, propositio dicitur probabilis. Patet adeo, in probabili propositione praedicatum subjecto ιribui ob quaedam requisita adve-νitatem.' Ita qui semen foecundum in libero aere, quo solis radii,, ros atque pluvia pertingere possunt, tetrae committens iudicat, plantar optime vegetatum iri; is probabiliter iudicat, cum aliqua saltem norit ad veritatem requisita, nescius adhuc, num tempestas serena atque pluvia ita sit alternatura , quemadmodum vegetationi commodum accidit.
222쪽
Quodsi ergo ob aliquas tantum notus iv subjecto animadver- Probabilis ap. fas desinitum eidem tribueris, propositio nonni robabilis es. Vid. plicatio defini.
9 SyΙ. Sq9. . tunus. E. gr. Notae, quae ingrediuntur definitionem figurae ordinatae, duae sunt, laterum nem te atque angulorum aequalitas. Quodsi cognoscas in dato aliquo calu,figuram habere aqualia latera,ignorans vero,num aequales quO-que sint anguli, ponias, figuram esse ordinatam s tuum de figura iudicium nonnisi probabile est. q. sy3. Quoniam per definitiones res ad suas species & genera Probabile dedistincte reducuntur ij. 176. , qui subjecto obvio tribuit definitum ob aliquas tantum notas, quae desinitionem ingrediuntur, tu es anim- Pςςm jud
g. IS ais propositionibus categoricis requisitum ad verιtatem est Requisitum definitio. Cons. g. 2I3. 222.2I6. 44. ad propositio. E. gr. In triangulo rectuineo tres anguli junctimsumti sisnt duobus nia categoricae rectis quales, ratio angulorum ad rectum predicatur de triangulo rectilineo ob definitionem, quod terminetum tribus tineis rectis. Ut igi-- tur figurae tribuere possis aequalitatem omnium angulorum simul sumtorum cum duobus rectis; ante constare debet, quod tribus lineis rectis
223쪽
Conclusosyl. logisini quando probabilis. Alius casis. Probationis probabilia de.
Differentia probationis probabilis a
Part. II. Sect. I. Cap. III. De certo , E. gr. Si quadrilateram si circulo inscriptibile, anguli diagonaliter
oppositi simul sumti sunt duobus rems aequales. In ea ratio angulorum disgonaliter oppositorum simul ad rectum de quadrilatero praedicatur suli ea conditione, quod circulo inscribi possit. Ut adeo praedicatum tribui possit subiecto, requiritur & ut si quadrilateium, consequenter ut ei conveniat quadrilateri desinisto 9. 34 . , &ut circulo inscriptibile sit. q. 3 6. Si Drol ismo eategorico alterutra praemissarim fuerit probabilis, contatis probabilis es. EX . so9. Palet, omnes syllo - .gismos categoricos ad hunc gcneralem reduci pose: Quicquid Iub tini erfati A per B determinato conlisetur, ei convenit pradientum C. Atqui D contreetur sub Aser B determinato. Ergo ei convenit C. Ponamus jam majorem non esse nisi probabi. lem: Ei, quod sub universali A per B determinato continetur, nonnisi probabiliter convenit praedicatum C. Quoniam igitur minor vera est per blypoth. D sub A per B determinato continetur. Ergo ei nonnisi probabiliter convenit C. Ponamus porro, minorem non esse nisi probabilem; probabile saltem est: D contineri sub A per B determinato. Quoniam igitur, posita majore syllogismi categorici, ponitur conclusio sub conditione minoris s*. 436.); evidens est, si minor saltem probabilis sit, nec conclusionem nisi ut probabilem admitti posse, hoc est, probabile tantum esse, quod ipsit D conveniat praedicatum C.
Quodsi ergo haec concluso denuo ingreditur tanquam praemissa syllogi simum alium, concluso rursus probabilis esse debet so). Peres zogismorum itaque concatevationem, quo-rgm vel vvum inereditur si amissa aliquas robabilis, non infertur nisi conclusio ' abilis. Probatio hiunc mici rurprobabilis, si syllogisinos, qui concatenantur, ingrediuntur Praemisiae probabiles.
Probatio iditur probabilis a demonstratione non dimeri ni principiis. De demonstratione cons. 9. 333. 38 sq. I 43. de Pro- P . habili
224쪽
incerto atque probabili. acuebabili probatione vide β. 13a.ss8. In demonstratione decete. demonstraro S in probatione probabili syllogismi inter se concatenantur g. 469. I 8δ. g. S6O. Si notis subjecti probabilis fuerit, propositis nonnisi proba, Proposeio bilis est. Etenim in propositionibus categoricis notionem subjecti definitio, in hypotheticis definitio cum conditione adjecta absolvit I. 3rs. aeta. ai3. ais . . Iam cum S definitio, & conditio ad babilem jecta in probatione ingrediatur syllogismos per modum praemisiarum, quibus rite inter se concatenatis tandem insertur propositio, cujus subjem notio probabilis s*. Iaa. 323. 324. 3o. I9. , quae vero hoc modo infertur propositio tantum probabilis sit fg.s s 70; evidens est, propositionem nonnisi probabilem esse, si notio subjecti fuerit probabilis.
E. gr. G anesia Medicinat. lib. I. c. I. art. 2. P. S98. notionem δε-
- bris probabiliter adstruir, quod At Missum contra morbum potesativa si spiritiu initum, seu, quod sit spontanea extraordinaria Oiritis agitatio in inmatisque ad pugnam contra irritantem morbi cam causiam. Omnes igitur propositiones, in quibus de labri praedicantur, quae per hanc notionem determinantur, nonnisi probabiles sunt.
propositi me certa supponitur, enti cuidam obvio con venire; probabilis dicatum illi attributum nonni robabiliter huic tribuitur. Omnis p positi applicatio propositionum certarum in casibus obviis hoc syllo eri uno catholico continetur: Cuteonuevit notio subjecti, quae in
popositione eerta supponitur, si etiam cometait praedicatum. Atqui huic enti conmerit notio subjecti, quae in propositione certa supponitur. Ergo huic enti etiam eonvenit praedicatum in prolositione eerta subjecto suo attributum: id quod facile patet per Dictum de omni oe nullo rite extensum , 343, di seqq. . cnodsi igitur in casu particulari nonnisi probabiliter constet, notionem subjecti, quae in propositione certa supponitur, enti obvio convenire, quemadmodum postulat bpothesis; minor syllogismi e tholici : Hute enti eonvenit votio subjecti, qua in propositisne C c 3 certa
225쪽
Cur propositio probabilis fusa esse Pos M. Cur improba. bilis pol sit esse
Part. II. Se I. I. Cap. III. De eerto, Bla. certa supponitur, nonnisi probabilis est. Cum adeo syllogismum inIrrediatiir praemisia probabilis; concitisio: Huis enti convenit praedicatinu, qtio Iubyecto in propositione certa tribuitur, nonnisi probabilis est I. s6. . Quae in moralibus atque politicis demonstrata sunt, quam saepissime nonnisi probabiliter applicari possunt in vita communi. g. 362. Si requisita quaedom ad veritatem de fiunt, quae ob cetera praesentia adesse supponimus in propositione probabili; erit eadem fissa. Etenim si desunt requisita ad veritatem, non omnia adsunr,ser quae praedicatum subjecto tribuendum determinatur I. 44. raedicatum igitur, quod subjecto non nisi sub conditione horum requisitorum convenire potest s .ai 6. , in praesenti casu crudem minime convenit. Ergo vide s 476.9. S63. Quoniam propositioni probabili quae opponitur propositorio improbabilis est, quemadmodum verae quae opponitur falsa f. 4CI.), cum scilicet fieri haud quaquam Pollir, ut utraque probabilis sit, consequenter idem simul sit&non sit; evidens est, IIDionem improbobilem posse esse veram.
Quoniam probabilis notio relativa, quae respectium adcognoscentem involvit F.s49.); evidens est, respectu eiusdem subiecti cognoscentis hic affirmari, quod fieri minime possit, ut eadem propositio.sit simul &probabilis, & improbabilis.
DE SCIENTIA, OPINIONE, FIDEAT S ERRORE.
f. y64. Si quis propositi6nem demonstrare noverit, is eamstise dicitur. Atque aveo sesentia est habitus demonstrandi, quod affirmamus, vel negamus I. 24. f. 363.
226쪽
Quoniam scientia in numero habituum est G. sss. , ha- Quomodo siet bitus vero omnis exercitio comparatur; scientia quoque exercitio entia evmpa comparari debet. Cum itaque demonstrandi habitus sit c . 16 demonstrationes autem Geometrarum omnes demonstrandi leges
adimpleant g. seta. S seqq. ; scientiam tibi Vse usu comparabis,fl in demonstrationibus matbematicis eum attentione sedulus ver- feris , antequam ad cognitionem veritatum aliarum progrediaris.
Quoniam Genique rma demonsisationis distincte delineatur in Log'ca , nec ea sine omni Logicae theoria in*lligi potest f. saa. S seqq.); ad scientiam tendens Loeteae praecepta Ai familiaria reddere, formam demonstrationis distacte agnoscere es anal udemonstrationum logicam institues edebet, cujus supra dedimus exemPla. Quoniam methodus philosephica, qua nos phila phi- idem ulieriaram universam tradere constituimus, cum mathematica eadem est ostenditur. Disc. praelim. , ut adeo quoque demonstrationes nostrae philo phicae eandem analysin admittant, quae est geometricarum not. f. Saa. 23. 24 ; me tacente apparet, Iccurata philosophia nostra tractatione ad scientiam perveniri, cum non modo quoad habitum demonstrandi comparandum elementis Geometriae stibstitui possit, verum & habitus demonstrandi effata singulis disciplinis propria acquiratur: quod posterius a Geometria expectari non licet.
Quoniam demonstratio scientiam parit sy. SM ), eastimus, quantum seia. va demonstrare valemus p qua vero a nobis demonstrari nonpossint, mus. eorum scientia caremus. . Sis. Probatio insi eiens est, si syllogismos, qui concatenan- ωbationis tur, ingrediuntur praemisis, de quarum Veritate nondum certo constat: aut, si maVis, quae nititur principiis nondum certis.
227쪽
g. FIO. Ptinelaii pr' Principia, quae omni ratione destituta vel sine probatione carii definitio sumuntur, dicuntur prccuria. g. 37I. Cur princi- Quoniam fieri potest, ut, quam unus sine probatione sumit, pium uni pro propositionem alter demonstrare, vel saltem probabiliter probare igitur etiam ut, quod uni precurium est princis
Quoniam notio principii precarii relativa est, utpote respectum ad cognoscentem involvens I. s7o. ; igitur principium precarium absolute dicitur, cuius nulla adhuc in publicum prostat dc monstratio, nec prohatio probabilis, aut cuius saltem probatio, quam dederat non nemo, in oblivionem adducta est. Si vero is saltem ignorat probationem, qui eodem utitur; princ ilium precarium dicetur sensu particulari, eius nempe, qui eodem utitur, respectu.
f. 372. opinionis M. Propositio insuffcienter probata dicitur quae adeo finitio. vel probabilis, si probatio probabilis; vel precorio, si probation.' ingredi uutur praemisti precariae, vel si probatio nititur principiis . precariis. g. 373' Cur unus Cum non repugnet, immo ipsa experientia confirmetur, seiat, quod fieri posse, ut alter stemonstret, quod non nisi in lassicienter alter altςri opini' probate valet; fieri utiquepotes, ut auersciat, quod vovuis opinio
. ς'. 7 ' . - Cur opinio' Similiter cum opinio nitatur probatione insuffciente nos mutabit . fieri potest, ut quis agnoscar, se propositionein istam iniussicienter probare, atque adeo non amplius eidem assensum praebeat.
Et quia propositio probabilis salsa esse potest I. 362.3, os,ntoprobabilis falsa esse potes g s a P.
228쪽
Sescis ut is, opinione, fide at ire 229
E. gr. Hypothesis astronomica est motus solis circa tellurem annuus sint opi. in circulo ecceiitrico: sumimr enim in gratiam quorundam phaenomenorum; sed accurata demonstratione stabiliri nequit. A Logico igitur in
.numerum Opinionum resertur. 3
D pbaevomena , quorum inde ratiυ reddit q/Le per se invicem νςritatem hy non determiuanthr. Hypothesis philosophica in se continere debet rationem fige nomenorum, quorum D ratia conditur g. Iao. Disc. praesim.); adeoque requisita ad Veritarem eorundem s*.s 6. , . consequenter ea, per quae Phaenomena determinantur g. 44. . Quoniam itaque vicissim hypothesis per omnia phaenomena simul sumta determinatur, quorum unum non determinarur Per alterum ; singula ista phaenomena sunt requisita ad veritatem hypotheseos
Si qua bl dithesis ob quaedam tbaenomena admittitur erit Quaenam hy. ea opinio probabilis sq. 376sq. s 40 372. .' Si vero recario mitur, pinhςst pro probabilitatem nutam habet g. 37o.s a. . t ditis. .
E. gr. cum perpenderet, duo dari corporum totalium genera, continentia & contenta, atque contenta denuo in duas abire species lucida de relucontia sive opaca; triplicem materiam phaenomenis explicandis sufficere ratus est, materiam μωHusimam, sive ignis' elementarem, umie si ata sunt corpora lucida; materiam subtilem sive atherem, ex quo constant corpora continentia sive coeli: & materiam , unde facta sunt corpora opaea. Opinio itaque Osetsi eam materiae diversitatem admittentis, quae phaenomenis explicandis susticere villetur, probabilis est. 679. .
Si Θpothesi philosophicae vel unum, quod observatur, phily- Hypotheta nomenon repla vat, falsa ea es. Quoniam quae sibi mutuo repu. philos phitagnant, una esse nequelmi g. 3o7.), aut hypothesis est, aut phaenomenon. Sed vi observationis Phaenomenon est. Ergo hypothesis non est, consequenter hypothesis salsa est sq. 4 8 . E. gr. Si quis sumit, solem moveri motu aequabili circa Tellurem in circulo eidem concentrico ; huic de motu illius proprio hypothesi in s visa coutracta. Dd , . . quali
229쪽
obiectum .deia Requisita hominis fide dignLFides, quando
qualitas eius repugnat, quae observatur. Atque hine concluditur hypothesis ista salsa. g. 8 . Si qua observantur phaenomena, quorum ratio per hypothesin non patet, ea improbabilis est. Cum ad Veritatem laypotheseoS requiratur, ut omnium phaenomenorum ratio inde reddi Ioisit β. 377. , si quae occurrunt phaenomena, quorum ratio per, pothesin non patet, suspicio est, eam in eadem non contineri, consequenter hypothesin non esse veram. Improbabilis igitud
Per intelligimus, quod esse observamus, sed cujus nonnisi consulam notionem habemus, quomodo esse possit. I. S8I. Fides dicitur assensus, quem praebemus propositioni prOPter autoritatem dicentis, ipsamque propositionem cicimur. f. I 82.
Qui novit sermam demonstrationis cum ostensivae sq. saa. Ia3- , tum apogogicae , sa4. s3o. , is haud dissiculter nobis largietur, res facti demonstrari non posse. Aut igitur admittendae sunt tanquam probabiles ob circumstantias singulares nobisperspectas, ait credendae. Quod enim demonstrari nequit, illud vel ratione quadam intrinseca, etsi insussiciente nititur, quo in cassi tanquam probabile admittitur g 348 349. ; vel rationem assensus nonnisi extrinsecam rei habemus, derivatam nemPe ab autoritate dicentis, quo in casu creditur 9. 38I. . 183.
Si altera fides habendo, certi esse debemus, tum quod iNe
Quod probaἶiliter fallem noverimus, quod alteri veris ejus, quod narrat, fuerit perspecta, veI quod vera dicere Delie ς fides nonnisi probabilis es: Si utrumque certo noverimus, Des quoque certa est. Dum enim alterius dictis assentimur, hoc utimur syllogisino; Eue is narrat, qui veritatem novit eamque D
230쪽
De scientia, Opinione , fide at e errore
arreere vult, ea vera sunt I. 383. . is varrat , qui veritatem vovit eamque dicere Din. Ergo haec vera sunt. odii edigo probabiliter saltem noverimus, quod alteri veritas diis, quod narrat, fuerit perspecta, vel quod era dicere velit, sive alterutrum saltem, sive utrumque probabiliter tantum agnoscatur; minorem syllogismi probabilem este patet. Conclusio igitur, quod narrans vel asseverans vera dicat, tantum probabilis est f. ss6. . Aisensius igitur, qui praebetur propositioni probabili, consequenter sides 3. 38 I. tantum probabilis. Qitoniam porro constat, si certo noverimus, narrantem, - seu asseverantem ci nosse, di velle dicere vera, minorem istius syllogismi veram esse debere; in eo casu conclusionem quoque veram esse manifestum est f. so8 . Assensus igitur, qui praebetur propositioni, quam veram esse agnoscimus, certus est ,. 33. ,- conliquenter di fides certa est . s8i. . . 38 s.
Si quis es' oraesens sit, γ omnibus fiscti eireum stantiis attend it , b Angula , quae sensu sequitur, memoria infixa reti
neat , di qua novit verbis propriis emerre noris p is veritatem facti novit atque aueri narrare Palet . 4 6. . Enimvero qui verbis propriis efferre novit, quae memoriae infixaaenet, is ad denotandas res utirur verbis, quae iis indi-gitandis destinantur 9. i36 , atque adeo verbis prolatis in animo audientis easdem notiones excitat, quas ipse iisdem jungit, seu quibus ipsemet factum sibi repraesentat f. u4 . Quoniam igitur ractum ita enarrare valet, ut alter idem intelligat, ac si ipsemet Iraesens fuerit g. iis.); veritatem quoque iam alteri narrare va- et g. 76. . f. 386. Qui narrat, quae praesens sensu duce assecutus, dicitur Te- sis oeulatus; qui vero narrat, quae ab altero audivit, Tesis auritus
Si testis auritur , qua ob oculato narrari audivit, gur dismcti veritatem novit , di eloquitu , intelligit, memoriae infigit in eidem infixa verbis propriis e rere novit: testi oculato aequivalet. Cons. f. 8I. III 33.
hoe, tu quis nolit sacti umritatein eamque alteri nar rare valint.