장음표시 사용
251쪽
Quoine do deis finitiones aposteriori deo
inter se collatis attenderis, in quo conveniant, in quo a se invi- cem differant 79. 6 I. S3.
E. gr. Potiamus oculis objici figuram quandam regularem, hexagonum puta orta uati . Si attendis ad ea, qui in hic sigura repraelen tantur, latera de angulos di linguis. Quouli lateri liuia iuras, numero 1ex deprehendit: si eadem ad te invicem reseras, aequ tua esse intelligis. Formas adeo judicium intuiti una primum : ILxascuum orditutatim habet sex late; is ae luistia. Eodem modo 1 rmat, s ju Lcium iiituitivum secuntium: IIexugouum orionatum habet sex a gulos aequam lyOnainus aream et D colore rubro tinctam. Lrit a leo lusicium intuiti- um tertium: Hexagovum hoc ordinatuω bahet areiam colore rubro tinctam. Quod si iam hae e judicia inter id conseras, facile ii luci, stante numero renario S: aequalitate laterum atque angulonum , colorem, quo area tingitur, variari posse, coiisequenter eum notionem minime ingredi, seu tanquam peregrinum ex eadem eλulare debere. Restat igitur numerus senarius atque aqualitas laterum & angulorum, atque adeo prodit notio hexagoni orae rati, quod iiij hina sex tineis reti s inter se diluatibus ter uata π totidem angulos inter se aequales
f. 6 9. Qiiodsi notae hoc moclb clere Elae fuerint susscientes ad rem perceptam ab aliis distinguendam , notio 1ie formata erit definitio is o . . I Inde Patet, quom Ο disiuiloxes a posterioridet gavtur. E. c. Cum senarius laterum numerus eorundem que ae angulorum aequalitas suiliciat ad hexconum regulare ab aliis figuris rectit meis quibuscunque distinguendum; nolito hexagoni regularis, quod sit figura i) sex lateribus ha) aequalibus terminatam 3) aquiangula, definitio est.
Quoniodono- Quoniam vero in definitione non plures enumerari de tae supς βψη bent , quam quae ad rem definitam agnoscelidam S ah. . i. ''' aliis distinguendam, suiu ciunt f. I o. ὶ; ex ea exular debent, qu.e ter alias eam ingredientes determiuavtur, consequenter quin ideo insunt, quia in simi ceterae I. 2I6.). Quam ob rein ne superstuae nota m de itiove cumuleutur , isquirendum es,
252쪽
Pudieiis intestiuis notionibus a posteriori 233-πr quibusdam positis sonantior A I aliae superiori methodo
E. gr. Positis tribus lateribus ad terminandum aliquod spatium, ponuntur quoque tres anguli. Suffcit itaque, ut triangulum definistut per figuram trilia cineis terminatam, nec in desinitione mentio fieri debet trium angulolum I. Iso. . g. 6s .
Qitoniam notae, qu: e definitionem ingrediuntur, ει- Examen defi pissime sub determinationibus particularibus atque peregrinis adeo latent, ut vix agnoscantur, ideo consultum est, in dejnitio ex uno alterove exemplo eruta cum plumibus aliis confer tur 2 etenim in uno manifesta esse possunt, quae in altero latent, aut subinde in uno minus latent, quae in altero profundius abscondita. Immo nec utilitate sua caret, fl desinitio cum ememplis agnatis quae scilicet cum definito aliquid assinitatis hahent, conferatur: ita nimirum innotescit, num forte aliquid deficiente acumine praeteriverimus, quod nimis a sensit in re Percepta removebatur. g. 6s 2. Si in re pereepta non nimis multa contineantur eorum' .ando notioque discrimen in fessum inciιrrat; singula primum sigillatim con- distincta siti, templatus, deinde ordinem ae vexum eorum meditatus notionem Dratur. sinctam illius eonsequitur. Etenim si res percepta non nimis multa contineat, multitudine eorum, quae una eidem objiciuntur, non confunditur, adeoque cum praecerea eorum discrimen in sensum incurrat, singula, quae in eadem continentur, agnOsti & eum inter se invicem, tum a re percepta distingui possunt f. 6 8. . Quamobrem si ad singula actu attendimus eademque cum a se invicem, tum a re percepta distinguimus, ct quo ordine se invicem consequantur ac quomodo inter se cohaereant dijudicemus, formatis scilicet tum de iis, quae insunt, tum de eorum ordine ac nexu judiciis intuitivis q. 639. ; notionem distinctam, quam per demonstrata consequi licebat, nos amiconsequi patet.
E. gr. Inter res naturales iris siguram oculis distinctissime spectandam exhibet & colores, quibus in diversas partes distinguitur, sunt numero nonnisi quinque. Quamobrem qui ad figuram arcus attendit & quo
253쪽
Pirri. II. S 3. II. Cap. II. De formandis
ordine colores se invicem excipiant, perpendit; is distinctam iridis no
g. 6s3' . momoZono. Quoniam notio distincta abit in adsequatam, quampri-tiones adae- mum singularum notarum, quae eam ingrediuntur, notionem luat 3 conse' distinctam habuerimus f. 94. ; evidens est, eadem methodo perum ' seniri ad notiones adaequatas,quaper venitur addistinctas I. 6set Isi quidem rei natura tulerit. E. gr. Singulae molendini partes, quas in structura ipsius observa.
mus, ita sunt comparatae, ut ex partibus aliis minoribus componantur, quae numero non adeo multae sunt, ac sacile solo adspectu a se invicem distinguuntur. U. gr. Rota dentata cum molari eidem aΣi infixa determinatum habet dentium numerum, quem numerando detege re licet, & earum quoque orbes, quibus dentes infiguntur, ex paucis partibus constant, tantae quidem molis, ut nihil in iis, quod observari me- 'retur, occurrat, quod visum effugere possit. Nec ligna transversi, quibus ad axem firmatur rota, aliter sunt comparata. Qui ergo attentio'nem ad contemplandam rotam affert, notionem eius distinetam absque dissicultate consequitur. Idem eodem modo patet de ceteris Partibus molendini maioribus.
s. 6sq. Nemo ignorat , microscopiis in conspectum adduci,
quae ob parvitatem visum effugiunt. Quamobrem cum oculo armato nac ratione pateant, quae nudo latent; microsiopiorum usu notiones Hsinctas eorum consequimur , qua ob parvitatem
Ndido omis vovn si confuse, ves etiam trorsus non videntur. V. gr. Scin Atalae, qua ex cossislane chabbis atque silisis eliriuntiar, adeo exiguae sunt, ut oculus nudus nihil in iis distinguat. Ast per microsco pium apparet, quod sint vel particulae chal bis candentis, nonnisa autem particulae Flieis Maesectae ae in vinum transmutatae. Similiter nudo oculo in semine animali nihil viventis distinguitur: ast per mi-cioscopium semen Mimale innumeris animaleulisplenum depreheniatur.
g. 6Js. Nemo quoque ignorat, ope telesto piorum in conspemam adduci, quae ab oculo nimis remota, vel confuse spectantur, vel prorsus non apparent. Quamobrem cum in hoc quinque casu oculo armato Pateant, quae nudo latenr, telescopiorum
254쪽
judieiis intuitivis notionibus a posteriori. 23
Uu votiones distinctas eorum consequisvur, quae ab oculo nimis remota vel confvs pectovtur, vestrorsus non appareut, siquidem telesco pium latis amplificat speciem apparentem objecti.
E. gr. Via lactea oculo nudo confuse spe bitur , ita ut nihil prorsus in eadem distinguere liceat. At per telescopium eam adspicientibus apparet, quod sitse laris imumerarem congeries.
β. 6 6. Quoniam definitio geneti a sive realis modum eX ponit, uiromodo de quo res heri potes g. I9 l. i92. , ex notione autem distinita stru- finitio realis cturae corporis organici intelligitur, quomodo id componi pos- corpori30 g sit; definitio realis corporis orgavici iuvenitur, F quaeratur no-- μ' , tio distinctostructurae ejusdem s. 6sa.). Facile autem me non minnente patet, festius hic usui se posse microscopia, quando nimirum per microscosium videntur, quie visum vov armatum sitatuve
Exempla praebet anatomia corporis humani, nec non matomia animalium. Praebet quoque exempla anatomia Plantarum.
g. 6y7. Quodsi ea, quae fiunt, in oculos incuriunt, dum res quae- Alius modusdam formatur, patet porro, nos de itionem Dum realem consequi, invςstigandifl attenti ad ea, quae sunt, dum formatur, votionem genoscos distinctam nobi formavara 9. 6Ia.
Hac ratione consequimur definitiones reales operum artis: nec artium manuariarum tyrones alio modo nanciscuntur notiones Operum perficiendorum. Similiter in naturalibus distinctam geneseos vaporum notionem consequimur, adhibitiis praesertim microscopiis: quemadmodum alibi distinctius exposituri sumus. . 6s8. Quodsi in re elare pereepta nonnisi talia continentur, qua QMndono. sensu solo disinguere in potestate hominis minime positum Iotio- tionem nonnem sensu duce non licet consequi nisi confusam f. 6sa. 87. nisi consus
Exemplum praesentis casias praebent colores, quos clare satis a nobis percipi constat V. 79.), cum eos agnoscere & inter se distinguere possimus. In physicis ostendemus, notionem colorum multa involvere, quae a se invicem distinguuntur & quorum notiones formare nobis minime impossibile. Enimvero adeo minuta sunt, ut nullo microscopio,
255쪽
sua culpa n tinnem confusam consequa tur
acquiraIur in. adaequata. Notio obscura rei nimis exiguae, vel nimis
ct determinxtiones parieularcs.
Part. LI. Sect. II. p. II. Deformandisce distinctam colorum notionem consequi valet. Notandum Veronos non abiblute negare, quod colorum notionem distinctam consequi non liceat; sed id unice contendimus, solo sensuum usu eam obtineri non posse.
g. 639. Quod in re elare percepta non nimis quidem multa contineantur, sed talia tamen, qua percipienti familiaria non fiunt, hoc est, cum olim perceptissmum aut nihil invitatis habent, re ad quaesiugula contemplanda ac inter se conferenda non susscit attentio cinnosio viis notio distincta, quam consequi exercitatus potest, non es ιn potesate inexercitati ea is non consequiturnis confusum. Vid. ad 9. 6 8. g. 66O. stuου in re elare percepta non vimis multa contineantur, nee nisi talia , quae percipienti familiaria sunt; percipiens tamen singula sigilutim contemplari atque eoruυrim ordinem ac D limmeditari negligit; notionem is tantxm confvsam eo equitur. Demonstratio coincidit cum demonstratione anteriori ly. 6184. I. 661. Quoniam notio distincta abit in adaequatam, quam Primum singularum notarum, quae eam ingrediuntur, notionem distini uti liἀbuerimus β. 9 . , si quae hactenus de causis confusa notionis dicta sunt f. 6s 8.&seqq. , ad perceptiones partiales eorum applices, quae in totali continentur s patebunt causae notiovum tuadaequatarum sensu duce aequisitarism.
Si res perceptae fuerint nimis exiguae, vel tanto intervabis a nobis remotae, ut nihil in eo sensus distinguere valeat, nee eas a se ruricem, vel ab aliis, quas memoria juggerit, discerneres Pp notiovem eorum nonnisi obscuram consequimur 3 79. . f. 663.
Quod notae, quae notionem rei formandam ingredi debem sub aliis peregrinis Aut qua epultae, vel aliis particularibus δε-
teν minationabus immersae; nota ovem obscuram consequuntur ii, quibus notas eruere non datum es.
256쪽
δεά iis intritivis-notionibus aposteriori. 23
q. 664. Si quis rem pereeptam fu*iente attentione minime eon. Notio obseura temptituis, eadem inter plura divisa p notionem eius non conseaui- φη-ax
tur, vis obsuram 3.79. . tentionis. g. 663.
Si quis a re pereepta una, quam contemplatur, ad aham Notio obseuraeontemplandam animvm satim divertit; notionem ejus obscuram ex multitudi- consequitur. Hoc testatur experientia. si-666. Ens, quod in se continet rationem, cur alterum eXistat, di- Cauta definicitur hujus co a. uo. E. gr. Cum nihil si sine ratione sq. 3. Disi. malim. , ratio quoque
dari debet, cur aqua ebulliat. Quoniam ea in ipse aqua non datur, alias enim semper ebulliret) extra eandem detur necesse est. Quamobrem cum ebulliat ad ignem posita, ratio ebullitionis in igne contine.
tur. Ese igitur ignis causa ebullitionis. I. 667. Si enti euidam mutatio accidit, quam primum alteriisn' Caesarem a istu ς boe alterum eanfam illias mutationis esse intestigimus posteriori imVid. not. g. 666.). Quoniam enim ratio hujus mutationis dari V stigatio debet 3.3 Disc. praelim. , ea autem inente ipso, quod mutatur,
non continetur, cum alias non tunc demum acciderer, quando alteri jungitur ; extra eandem in alio ente detur necesse est. Observamus vero mutationem statim accidere, cum alteri jungitur altero contra absente cessare & ipsam, per svothesin. Ratio igi- tur in ente hoc altero continetur, consequenter intelligimus, ens hoc alterum esse causam illius mutationis 668. Si vel in ente uno vel in ambobus si I, ex quorum condium Cue muratio ctione mutatio aliqua in uno resultat, alia quadam mutatio ante- nis antegre
grina, sne qua ista minime fuisset subsecutae, unum non est ratio habenda sit a
mutationis alterius, ni upposita mutatione antegressaflve in uno, 'e 'in altero. Ponamus enim mutationem in neutro eorum, quae conjunguntur, antegressam fuisse: non igitur amplius accidet
in ente B mutatio, quae supposita mutatione alia sive in A solo,
257쪽
238 Pa s. II. Sect. II. Cap. II. Deformamris
sive in B&A simul evenit, per hypothesin. Quoniam adeo tunc
A non aniplius continet rationem mutationis in B factae, nec amplius causa illius mutationis erit I. 666. .
E. gr. Cum aliquando vitro, in quo antea Martem vi olei vitrioli aqua temperati solveram, notabili temporis intervallo praeterlapis, aquam iniunderem, atque ligni Bra ensis frustula iniecissem; lo- . eo coloris rubri prodiit color subcceruleus, utut vitrum appareret mundum. Equidem hic constabit , uegnum Brasiliense esse causam mutati coloris; non tamen patebat, esse causam coloris sub- ' caerulato speciem enim coloris pendere a mutatione antegressa evidens erat ex eo, quod alias prodire soleat color ruber. Quodsi igitur ignarus adhuc, quinam prodire soleat color, si nulla alia causa accedat, inde intulisset, Husula Qui Brasiliensis tingere aquam colore subcaeruleos is in errorem incidisset s94. . Apparet adeo, expropositionestraecedente consare equidem, quod ens aliquod A sit causea mutationis in altero B facta; nequaquam autem, quo fit causa unica. Ne i tum in errorem incidamus ex eo, quod A fit causa mutationis in B factae, argumentantes, quod sit ea a unica; vi propostionis praesentis iuvesigandum, num aπ-
rea quaedam'aecesserit mutatio, fine quo praesens non subsequitur. 669. Error ex ης' Sirasse mutationis, quam observamus, omno insensius mi-g' 'μ rime incurrant; ea, quae in sensus incurrit, per erro rem pro causa non ineueten. unica habetur. Affrmatur enim, quod erat negandum, adeoquetium. erratur cf. s94ὶ.
Error φη γ' EU causae omnes in sensus in reant, ad unum tamen tans ' .a' .a, attentus eam pro unica habet, is demo errat g. 669. .
bliuei. E-Ubi qu*ritur, quaenam sit causa, cur ex uno hordei, vel avenae granulo plures progerminent aristae: alii hanc, alii istam allegare solent. Sed re examinata deprehendes. omnes esse coniungendas.
g. 67I. Medmm Gi- Ne igitis pro eausa unica efffectus habeas, quae talis non est: tandi erro m vires cauta & quantitatem effemis metiri debes. Quodsi enim ny - haec istis deprehenditur aequalis, evidena est, hanc solam causam sufficere.
258쪽
judieiis intuitivis er notiombus a posteriori. M9s. 672.
Ex eo, quod giusdam consanter conivgimtu , insta i n quit, unum esse alterius causam, vis probabiliter, quamdiu ex plum in contrarium non prostat. Quae enim constanter conjunguntur, eorum Uel unum est causa alterius, vel urrumque ab e clem causa, seu causis coexistentibus pendet, vel eadem fortuito conjunguntur. Quamobrem qui argumentatur: Beo un-
ter conrunguntinr. Ergo A es causa i rus β; is infert, quae inferri non debebant. Conclusio enim talis esse debebat: Ergooel Aes eausa ipsus B, vel A atque P a communi causa, vel curses eodxistentibus pendent, vel A re ortuito conjunguntur. Quamdiu igitur non removeris, nec A atque B vel a communi causa, vel a causis coexistentibus pendere, nec fortuito conjungi ; certo constare nequit, quod A sit causa ipsius REnimvero quoniam tamen ea constanter conjunguntur, quorum unum est alterius causa, ut scilicet vel una existant, vel unum alterum sequatur; ex uno autem ad veriratem requisito judicium probabile fieri potest S. s48.s49 : ex eo, quod quaedam constanter conjuncta a nobis dcprehendantur, inserri potest pro' babiliter, quod unum sit alterius causa. Quoniam vero judicium probabile salsum esse potest ssa. , atque hic falsitas detegitur, quam primum Vel semel observamus, ASB non esse conjuncta; ideo in praesenti casu non nisi pro- habiliter colligimus, Aesse causam ipsius B, quamdiu exemplum
in contrarium non In Ostat. Posse quaedam constanter coexistere, quod a communi causa pendo ant, experientlam consulenti minimo obscurum erit. E. gr. Reditus hirundinum & protruso gemmarum constanter coniunguntur propterea quod aer ob solis ad tropicum ascensum indies fit calidior. Nemo vero affirmaverit, gemmis ideo M arboribus protrussi, quod hirundines redeant, mi hirundines gemmas ex arboribus protrudere. Similiter patet, fortuito semper coniungi posse, quorum unum ab altero prorsus non pendet. E. gr. Dum incendium nochi exoritur, vigil, qui excubias agit, semper in specula constituitur: nemo autem ignorat, vigilam nouosse incrudii causam
259쪽
ruitivum categorietun un, versale.
Judietum in. initivum hypotheticum univorsale.
Part. IL Sessi II. Cap. II. De formandis I. 673. Si prisbudieat, res ita sese habere prout apparent, issub
inde errat. Patet enim ex Optica, res quem saepissime aliter sese habere, quam apparent. Qui igitur in omni casu rem non aliter sese habere judicar, quam qualis apparet; is assirmat, quod erat . negandum, adeoque errat 3. 94.). E. gr. Sol apparet inllar diici plani. Qui igitur iudicat, figuram
eius esse disceam, is periculo errandi sese exponit de in praesente quidem casu contingit, eum actu errare. Ex maculanun enim observationibus deducitur, quod figuram habeat sphaericam. g. 674.
Quoniam in optica docemur, quando objecta visibilia aliter 2PPareant, quam re ipsa sunt; praecipitantiam in judicando 'de rebus apparentibus , consequenter Periculum errandi, evitaturus, Opticorum theoremata perspecta habere debet. g. 67 S. Si ex ob ν vatione constat , praedicatum judicii intuiti esse vel attributum , vel essentiale , vel quod per modum attributi ines g. 6 3. S seqq. i judicium intuitivum universale esse patere I. a 4.ὶ. E. gr. Experientiae fide constat, potentiam calefiendi di frigesiendi attributi instit lapidi inesse s not. g. 6 3.). Propositiones igitur: Lapis potes ea fieri, Lopis foras frigefieri , universales sunt. Experientiae adeo debentur propositiones universales: -- lapis potes calefieri, Omnis lupis potes frigefieri. q. 676. D: pluribus observationibus inter se contis eosset, positis his solis, evii cuidam eonvenire hunc modum p judicium, quod
formatur, denuo universale es. Conf. 3. 2I .al S. 224. E. gr. Si quis vel semel fuerit expertus, ex bono praesente sibi subortum esse gaudium, atque suffciente attentione usus didicerit hanc solam fuisse gaudii causam, non aliam; propositionem universalem esse novit, quod bonum praesens gaudium gignat. Etenim si contrarium aliquando accidere videatur, re explorata evidens erit, adfuisse causam contrariam, quae impedivit, quominusista effectum suum fuerit consecuta.
260쪽
E gr. Si contingat oblato bono Semp=onium minime gaudere; in obstaculum inquirenti patebit, eum vel non agnoscere bonum, quod si offertur, uri idem ipse videre exiguum, vel eundem affectu quo am contrario vehementiori corripi, veluti quod luctui indulgeat, di sit qua alia gaudii orituri obstacula esse pollunt.
Etsi icritur experientia non sit nisi singularium I. 631.), Cognitio uni. ex iis tamen' quae a nobis Gemonstrata suiu, abunde liquet, uri viam vi experientiae perveniendi ad notiones universeses di βιnctos ae odaequatas I. 648. 6sa. & seqq ὶ; immo ad vos d fin/tiones ig. 649. & seqq.) atque propositiones cum categoricos I. 67s.) tum hypotheticas universalei 676. 677. , ut non opus sit inductione incompleta a partictitari ad universali, multo mi. nus a singulari ad universale argumentari 679. Observationes, qua minime quotidianaesunt, vel plura no- Cur seri areanda osteruvi, accuratisme titteris sunt consignandae. Lima enim aliquando notiones nostrae universales di Iudicia opus habenti I. 648.6II. 668.&c. . . Accedit quoque, quod nostra memoria labilis sit.
Accedit alia adhue ratio, quae idem Badet, ut, si rerum observandarum series fuerit longior, accuratior fiat observatio, attentione in eo, quod est praesens, unice defixa, quae alias inter praesens atque praeterita erat partienda.