장음표시 사용
241쪽
id est A. Quamobrem qui eam tanquam veram admittit, errat 3 393-j. Si aliquod essentiale de subjeisto praedicatur, idem perinde ac attributum commune non soli 1ubjecto convenit, sed alus etiam, quae non sunt ejusdem speciei. Umle demonstratio in hoc quoque calii adhuc subsistit.
E. gr. Si quis asiarmet, omve necessarium esse aeternum, seu carere exisse usi initio atque sue,ataque alter per consequentiam immedia tamin- demserat, omne aternum essene essarium is vitiose argumenta ur: neque - enim ex eo, quod omne necessarium fit aeternum i equitur, omne aeternum esse necessarium. . 622.
Error exeom Si quis propositionem universalem eonvertit , qua quid sub Versio ς pro quadam conditiove de siubjecto praedicatur, quod etiam de aliis b- ix φη -pi dedicari potest; is errat. cooniam subjectum adjecta ' eonditione, sub qua praedicatum ipsi convenit, ulterius determinatur; novam quandam speciem constituit ita determinarum fg 43 S praedicatum, quod accedente hac conditione eidem competit, non tamen soli, per modum attributi communis sese habet. Propossitio itaque in praesente casu aequivalet categoricae β aaψ , in qua de subjecto attributum commune universaliter praedicatur. Enimvero qui propositionem categoricam universialiter assirmantem convertit, in qua praedicatum est attributum commune, is errat sI. 6a I. . Ergo etiam errat, quio propositionem universalem convertit, qua quid sub data conditione de subiecto praedicatur, quod etiam de aliis subjectis p - 'dicari potest.
E. gr. Si quis assi at, idem ex alto delapsium celeriter moveri, & alter inde inserat, quod celeriter movetur esse lapidem ex alto δε- Dpsum , is errat, quia propositionem convertit minime convertibilem.
Perieulum et' Quoniam quaedam Propositiones universaliter assirmanrandi e con' res converti positini g. 28O.&seqq. , quaedam converti neque- φ ikφWς p ' unt f. 6ai. 622.ὶ ; qui ex propositione universaliter virmante imoniversillire covVersem, flitu MViversaliter inrmans, tacite ni inrmantium. mirum suPponens, Posita universaliter assirmante poni cona
versam ejus, ii periculo emandi sese ea Ioclit. V itiosa nimirum
242쪽
est argumentatio, quae nititur canone: Posita universialiter as. firmante, ponitur ejus conversa β. 62I 622.): quae cum in quibusdam calibus succedat, exemplis veris illustrari potest, adeo. que ad fueum faciendum imperitis servit, consequenter sica est consequentia immediata per eonversionempropositionis uni. versaliter ossi mantis I 6o6. J. E. gr. Si quis a firmet, omne necessarium esse aeternum ; sophista inde
inseri per consequentiam immediatam, omve aternum esse neιetorium f. 6. 6ri . . Neque enim ex eo, quod omne necessarium es aeter num, sequitur, omne aeternum esse necessarium; sed, si vel maxime post rius perinde ac prius ei set verum, aliunde tamen idem probandum foret. Quodsi conversio vi regularum logicarum, adeoque illario per consequentiam immediatam l3. 43o. ι fieri debebat, osten- dendum erat, aeternitatem esse attributum proprium necessitatis I. 28O. .
f. 624. Si quis ex eo, quod praedicatiim sub dista conditione subje- Error exeon m , quod tamen sub alia quoqqe eidem convenit, infert vereon pro' per immediatam consequentiam propositionem , in qua praedica-
tum fit determinatio subjecti , quae ante erat sus in determinatio, praedicatum; iS errat. Si propositio univeis aliter assirmans : Omni A sub determinatione B convenit C; idem tamen C eidem A conveniat quoque sub determinatione D; dico eum errare, qui inde per consequentiam immediatam infert: Ergo omni Asub determinutione C convenit B. QJodsi enim ipsi Asub determinatione non minus D, quam B convenire potest C; evidens est, si C eidem actu con ianit, adesse debere vel determinationem la , vel determinationem B: si enim sola B requireretur, nec Praeterea D locum quoque habere posset, determinario B foret unica: quod est contra θ' othesin. Quamobrem si sumitur ipsi A convenire C, tribuenda eidem erit vel determinatio D, Vel determinatio B. Nequaquam igitur locum habet illatio, quae seclusa determinatione D, tribuit ipsi A tantum B
propter C. - . E. gr. Si quis argumentatur: Lapis ex alto delapsus celeriter mo- vetur. . Ergo lapis, qui celeriter movetur, ex alto delabus fuit; illegitima est consequentia. Si enim lapis celeritor movetur, non ne-
243쪽
Perieulum errandi ex conversione prinpositionis de
cesse est, ut cadentio impetum aequisiverit ; potest enim impetu a proiiciente vel alio quocunque modo imprellu etiam celei iter
Patet adeo, quipropositionemrtιr convertit, vepraedicatum fiat deterministio sub G ta e contrin io determιvat o subjecti migret in locum praeiciati, non attendens num det, rwiviallosit unica, Db qua praedicatum subjecto convenire potes, eum non nisi casu in conclusionem veram incidere 9. 28 .), Consequenter Ἀ-riculo errandisse exponere.
E. gr. Si quis videns lapidem celeriter moveri iniseret, eum ex alto δε- Dpsum fuisse, proptet ea quod novit. lapidem ex ulto delapsum celeriter moveri, is pericula errandi sese exponit. Quodsi enim veritatem assequitur, id nonnisi casu contingit, propterea quod perinde seri poterat, ut alia quacunque de causa celeriter moveretur, cum plures snt determinationes subjecit, sub quibus motus celer de eodem P
dicari potest . q. 626. Si quis pro contradicto riis hiabet si opositiones, quae tales non Dut, atque ex veritute uvius infert fastiatem alterius; is id
gitime argu putatur 9. 3o. FO3. E. gr. In scriptui a dicitur, quod Luna st Luminare; Astronomus vero affirmat, quod Luna fit corpus opacum o si prostr o lumine dem tutum. Quodsi quis arbitretur duas has propositiones sibi mutuo contradicere atque iupposita veritate prioris, quod Luna sis luminare, infert falsam esse posteriorem, quod Luna sit corpus opacum, omni proprio Iumine desitutum is illegitime ratiocint,tur. Et in hoc qui- dem casu contingit, ut illegitima argumentatione in errorem incidat, cum ambae propositiones sint simul verae. Etenim luminare cum dicatur ii us mundi totale, quod Tellurem fortiter illuminat, ut in conspectum prodeant corpora partialia; nulla est inter Mosen atque Astronomum contradictio. Neque enim Astronomus negat, lunam 4 ellurem illuminare; sed negat id fieri lumine proprio. ἶ- .627. Patet similiter, a veritate oberrare, si quis Dere coviradicto
244쪽
De seientia , opinione, fide usus enore.
g. 628. Qiii propositiones pro contradict oriis habet, quae tales Ignorationis
Oon sunt, dicitur ignorare e vchum o Ut adeo Ignoratio e . iachi defi. ebi sit lignorantia verae contradictionis, adeoque requisitorum aucontradictionem. Ita sopitisma ignorationis elenchi committit, qui Astronomum opacitatem delendentem contradicere iudieat AEdis eandem ruminare appellanti: neque enitia inter thesin scripturae, quod tu sit luminare, S .essatum Astronomi, quod si torpus opacum, contradictio intercedit, cum corpus opacum pol ι:t esse luminare, si lumen aliunde acceptum test it.
g. 629. Quoniam ignoratio elenchi committitur vel ob aequivoca- Quomodo ditionem terminorum, vel ob ignorata verae contradietionis qui sita; etaerni evitabitur, si in priori eastu inquiratur in notiones termino aga/voco jungendas ta ea eidem jungatur , quae cum veritate consistit; in casu autem posteriora, si a liceυtur regulae,
quae de vera oppositione C . aδs er seqq. 9 atque in specie de contradictoriis propositiovibus C . υι. seqq. 9 demonstrata
Diat. In exemplo modo allato not. q. 6 8. ignoratio elenchi committitur
ob aequivocationem vocis luminare. Quoniam enim Moses Solem atque Lunam communi nomine luminaria magna appellat, Solem autem esse corpus lucidum extra omnem controversiam positum est, ideo per Iuminare videtur intelligi corpus lucidum , quod proprio lumine fulget. Enimvero cum communis luminis notio non involvat, nisi quod in tenebris latentia in conlpectum producat, seu essiciat, ut ea videri possint, atque haec notio etiam Soli ex vero respondeat; neque diversa ab ea voci luminare iungr potest, quando de Luna usurpatur. Sublata igitur aequivocatione & vera notione stabilita. tollitur contradictio. Contra Oh ignorata verae contradictionis requisita ignorationem olenchi committit, qui affrmantem sibi conrradidere statuit, quod imaginatio non producat ideo nis rerum ante pereeptarum s quod ex iisdem componat ideas rerum, quas sensu nunquam attigimus. Etenim in
priori ea tu sermo est de ideis partialibus, in posteriori autem de compositis, quae eX partialibus conflantur. De imaginarione igitur non eodem respectu dicitur, quod non producat ideas nisi rerum ante per
245쪽
Perieulum errandi ex praecipitato assensu
Medium evitanti, perim, laminandi. Institutum istis. Quot dentur modi verit rem im esSgandi.
ceptarum S: quod ex iisdem componat ideas rerum, quas sensis nunquam attigimus, consequenter etiam extendatur ad objecta, quae sensit nunquam percepimus,
g. 63O. Si quis assentitur propositioni , quam vel non fatis interigit, vel fosscienter probare nequit; is periculo errandi sese exponit. De priori vid. f. Iss. 476. de Posteriori cons. f. so8.
g. 63I. Periculumsideo errandi evitatinus cavere debet,ve admittat terminosns accurata definitione explicatos, IC I F.seqq. nec
propositiones mss cienter probatai,, Ioseqq.
g. 632. ΗΩ sendemur usium , quem regulae Logicae in veritate nobis adhuc incognita eruennis Iraestant. Etsi enim sbiae aditem inveniendi totam minime exhauriant, multas tamen veriti QS P prio Marte earum ope consequimur, modo iisdem rite uti didicerimus. . 633. Utimur autem in veritate proprio Marte eruenda ve*lo sensu, vel ex aliis cognitis ratiocinando elicimus nondum cogniata. in priori casu dicimur veritatem eruere asseriori; in posteriori autem a priori. s. 634. Diuitiam CV Coosli
246쪽
De experientia in genere. 22 f. 63 ψ, Experiri dicimur, quicquid ad perceptiones nostras attenti cognoscimus. ipsa vero horum cognitio, quae sola attemtione ad Perceptiones nostraS patent, experientia Vocatur.
f. 63s. Quoniam nonnisi singularia percipimus, experientia
I. 636. Ad experientiam itaque provoeans casum singolarem offrare tenetur, nisi tutis vel obvius fle vel alteri, rem quo nobis ves es, notus. inodsi enim obvius fuerit, quilibet eadem experiri valet, quae nos experti sumus, quandocunqite ipsi libuerit, aut antea jam experta monitus in memoriam sibi revocare potest: quod posterius etiam in altero casu obtinet, ubi is, cum quo nobis res est, non destituitur experientia, ad quam provo
Si experientia, ad quam provocamus, non Versatur ci Ca obvia, aut alteri, cum quo nobis res est, minime nota; nec alteri constat, quales fuerint istae perceptiones, unde notionem generalem vel judicium intuivum, quod experientia tuetur, derivavit, di quomodo inde notionem suam, vel judicium intuiti vum derivaverit. Primum cum sit res facti, in hoc casu, ubi sola alterius relatione nobis innotescere potest, credendum fg 18Σ :posterius vero ex regulis logicis dijudicandum esse liquet Ne temere credendo fallamur, nostriim est inquirere, utrum, qui rem facti narrat, sit fide dignus g. 183.&seqq. , nec ne, &num ipsa quoque, quae narrantur, fidem mereantur sq. Sa. . Ut igitur judicium fieri possit, quantum experientiae alterius tribuendum sit & num is in notionibus ac judiciis inmitivis so mandis rite suerit versatus; qui ad eam provocat in casu supposito utique singularem quendam casum aut plures afferre
- f. 637. Quoniam illud experimur, quod ad perceptiones nostras attenti cognoscimus g. 634 in; si emus rei nullam habemus notionem , eam Πυ experientia cognovisse dici nequit. Fia E. ν.
diminur. obiectum exoPei ienti
strando pedi Peram nobis aliquid expeturiri victa.
247쪽
Visium si bre pilonis i periundo. Modus perve nien ii ad judicia intuitiva.
tionem, nec . clum ad voluntatem animae moventur organa corporis,
qui cclvam ejus percipimus: perperam igitur dicitur, quod eundem
f. 638. Errorem in experiundo commissum, quo nobis videmur experiri, quod minime experimur, in mus Vitiumsubreptionis iv experiuia A.
CAPUT ILDE FORMANDIS JUDICIIS I
TVIMVIS ET NOTIONIBUS APOSTERIORI.
. 639. Iudicia intuitiva μmoturus r. attendere debet ad ea, quae rebus insunt, alit ad qυ a quomodocunque reseruntur: a. Rem,
quam p.rcipit, porro sumere debet pro subjecto, quod vero in ca deprehendit aut relationem ejus 'ad alia, quam observat, pro praedicato. Ita nimirum prodit judicium intuit,
Num i97. 38. SO . 'Hac iiqne cognoscimus, radios Solis calefacere, pluviam madefa- arbore Au vie vere seres protrudere, ignem urere.
odsi denuo I. rem perceptam sumamus tanquam subjectum ' a. quod vel in aliis rebus simul, aut olim perceptis, vel in eadem olim percepta deprehendimus, in illa autem non an, in ad Vertimus , tanquam praedicatum negativum; judicium intre, liv m negativum formumus: I. 639.).
E. gr. Si serrum candens & non candens Ina contuemur, atque adeo in uno deesse animadvertimus. quod in altero deprehenditur; iudicium intuitivum negati xum formamus, quod ferrum non candeat. Sive autem serrum candens&uoncandens una videamus, sive alterum videa-Diuitirso by Cooste
248쪽
judiciis Dytui is di votionibus aposteriori.
videamus, alterius antea visi recordemur, perinde omnino esse nemo , ilegabit. Nec minus Patet, si diveris objecta una percipiamus, in quorum uno notatur, quod in altero non apparet; eodem modo iudicia negativa sol mari removendo ab uno, quod alteri tantummodo inest. E. gr. Si pomum viride dc piunum coeruleum una videmus, negativo iudicamus, pomum non esse coeruleum dc prunum non esse viride.
E. gr. Si quadratum contuemur. in eo deprehendimus quatuor la--dis . tera; observamus, quod singula latera sint inter se aqualia; ridemus ctam. denique, omnes angulos esse adlu tectos. Tria igitur formamus iudicia intuitiva. I. uisaratum babet quutuor lutera, a. Dadrati latera
Figula sint interje .equalia , 3. 'uaeratum habet angulos sιvgulos actu rectos. Quoniam haec iudicia interviunt ad quadratum agnoscendum - & ab aliis figuris quibuscunque discernendum; praedicata eorum sitiat notae f. atque adeo. dum cadem a se invicem distinguimus, notionein Quadrati distinctam nobis formamus. f. 642.
Si quid uno tempore in subjecto aliquo offeruntur, quod alio Modi obser in eodem vel altero ejusdem generis, aut f eciei non deprehenditur; id inter modos generis, aut speciei idius referendum. f. 66.
E. gr. Quando pluit, latis marit; quando tempestas minime pluvia, hipis est siccsu. Appatet itaque vis rem atques cratem interm dos lapidis referri debere. q. 6 3. Quoniam modus, qui actu inest, Vel aliquando inerar, in- observatio eo esse potest, dus possibilitas vero tanquam rei intrinseca conside- rum, quae in ratur f. Is 3 ; hanc inter ea, quae enti constanter insunt, conse--quenter inter attributa referri uebere s f. 64.)constat: Atque ad- 'eo pater, quomodo obse; ventur cu, qua per modum attributorum eu-tibus insunt.' E. gr. Lapis non simper calidus, sed subinde frigMus. Patet adeo, illam dispositionem, qua posita lapis calefieri di frigefieri potest, eo Ff 3 stanter Diuitigod by Corale
249쪽
23o Part. II. Sect. II. Cap. II. De for rudis
stanter eidem inesse, aut si mavis potentiam calefiendi&Diges endi attributi instat lapicii inesse, ut omni tempore vera sit propositio: Opis potes calefieri, Iapu potes frigesieri. Modas obsidi
validi attributa ot cilentialia
6. 64 , Si quid in I ribus subetiis ejusdem generis, velspeciesco Linter observatur, nec unquam, etsi eadem subjecta frequentis sine cdservationis, contrarium deprehensium; id inter attributa, vel umettialia referrei debere prost ibile est. q. 63 6 . 49. 449-.
E. gr. Canem latrare quotidie & nos, & alii observamus, nec unquam nobis occurrit exemplum canis non latrantis. Omnem adeo canem latrare posse inductione etii incompleta, maxime tamen probabili colligimus. Unde potentiam latrandi inter cani, reserimus. Quemadmodum omni in casu, ita quoque in praesentc dantur gradus probabilitatis. Etenim & numerus observatorum, S tempus, quo O servationes continuatae, probabilitatem auget, ita ut instar demolistrationis assensum extorqueat.
g. 64S. At bu rum ouid fulva re ab eadem auferri non potes, id intereat- μ' . ..-' tributa, vel essentialia ejus referendum; contrarium vero raterrain 'iiiiuod locum habet. De priori vide g. 63. 64. de posteriori vero di men. cons f. 66.
E. .gr. Calor a lapide auferri potest, ut tamen maneat lapis: Cainitaque' inter modos lapidis refertur. Numerus ternarius angulorum in Ggura trilatera immutari nequit, nisi eam destruere velis: ternarius adeo laterum numerus trianguli attributum est.
q. 646. Nodi obsidi Quamobrem si quid a subjecto quocunque eodem salvo cinuatio altς - ferri observamus, id esse modum ejus agnoscimus. . . gr. Sulphuris accensi halitu a violis aufertur color coeruleus.. 647. Attributorum Si quid ex contiguitate eorum, inter quae eonstituitu , rn con essς umst eluitotem controriorum defertur, nec, quod in eo observotur, Mu
ω,ii . '' latur; id veI ad attributa, vel ad essentialia pertinere probabile esς Vid. f. F47. D. 64. in casu contrario patet, quod ad modos per
250쪽
isdietis intestivis ae notionibus a posteriori.
E. gr. Si cera mollis ex aere calido in frigidum trans sertur, mollem in dunam abire observamus: hine igitur certo colligitur, mossitiem atque duritrem inter modos cera referri debere. Facile autein patet, nobis hie sermonem esse de iis, quae re salva mutantur. Quodsi enim quid ex contiguitate horum corporum in contiguitatem contrariorum translatum speciem mutet, id, quod una mutatur, inter attribum locum
habere potest atque inter essentialia β 64s ). L. gr. Si gl.icies ex aeresin do in calidum transfertur; durities mutatur S ex fixo corpore sitfiuidum: enimvero cum glacies una destritatur, hinc colligere non licet, duritiem esse modum glaciei. Patet potius contrarium, quod scilicet durities sit attributum glaciei, cum tolli ab ea non possit, nisi eadem destructa. Quodsi lapis durus ex aere calido in frigidum, ex humido in siccurn transfertur, vel etiam igni exponitur, aut in aquam demergitur; omni tamen in statu durus permanet: hinc maxima prohabilitate colligitur, duritiem inter attributa lapidis referendam esse. Cur vero illatio non possit venditari pro apodictica, ejus rei ratio ex demonstratione patet. Immo ipsa experientia constat, dari exemplum
in contrarium. Nam si vitrum rubrum, vel viride, aut alio quocunque colore insectum ex contiguitate quorumcunque corporum, quae aliis mutationem inducere valent, in contiguitatem contrariorum deseras ; non tamen ideo mutabitur color, utut constet, eum vitro salvo
abesse posse, quoniam vitra dari colare minime imbuta nemo ignorat, eonsequenter eum inter modos vitri locum habere: quod idem etiam ex ipsa vitri genesi manifestum est. Eia enim vera sint, quae illatione. probabili colliguntur; non tamen ideo veritas vi illationis probabilis ' Per picitur.
. 648. Quod ergo perceptis Mevia clare repraesentat, quae ada rem perceptam agnoscendum οἷ aliis disin uendiam si ciunt, ita ut vel Ieregrinis, quae ex notione exulare debent, non t interspero, vel prae iis tamen magis tu sessum incurrant, sens duce votionem universalem istinctam formiabis, ubi I. tot formaveris judicia intuitiva, quot in re percepta a se invicem distincta observas g. 63 9 ), a. praedicata, quae ceteris manentibus iisdem variari possunt, missa seceris, aut illa praedicara, quae juncta cereris in omni casu non sunt prorsus eadem, a determinationibus
particularibus libςraveris: id quod etates, si pluribus exemplis