장음표시 사용
281쪽
Curatistoriae naturalis leti.ptor artis pictoriae debeat esse guarus. Cur linguae admodum arus esse debeat. Quando nudo
nomine e intentus esse possit. An colores Ai-
itincte describi possint. consequuntur. Indicanda est ratio latitudinis ad altitudinem: nec non . ratio latitudinis colorum ad eandem altitudinem, di ratio latitudinis sngulorum colorum inter se. Quodsi snguli colores in ipsa arcus coelestis imagine picta exhibeantur; eorum claram nanciscetur idcam, qui uidem nondum vidit, vel olim visi non 'satis re
g. 732. Consequitur hinc, bisoria naturalis foriptores in deli neandis ac depingendis objectIs ese debere exercitatos. Neque enim fieri potest, ut semper iis praesto sit pictor arte excellens nec qui lucri gratia opus Perficiunt, eam in eodem pedificiendo collocare solent operam, qua utuntur veritatis amore ducti. Quorum vero non nisi confusam notionem habemus,
ct c m ta to solis verbis communicare non possumus g. 87. 88 ), g. 733-Quoniam historiise naturalis seriptor singula propriis suis nominibus indicare, vel etiam juxta analogiam linguae, qua ut, tur, nomina, quae desiderantur, condere debet I. 73r. ; Buiuae, qua scribit, maxime guuru δει opus es. . g. 734.2θοο notio nomini respondens obviafuerit. descriptime rei nomen nudum poni I scit 9. 73i. g. 76y. Quoniam Isaaras Nemtonus profunda indagine assecutus quinque lores , qui ex refractione luminis solaris in prismate
sacta prodeunt, esse primigenioS, quorum commiXtione prodeunt compositi ceteri omnes, atque in priaeclaro Opticae opere lib. I. Prop. 4 P.S8. edit. sec. lat. modum docuit luminis radios heterogeneos separandi; experimentis per veniri poterit ad distinctas colorum compositorum notiones, ita tit in descriptione rerum naturalium experimenta necessaria facturo solis verbis communieari post notis coloris. Et quoniam pictores atque tinctores ad colorem inducendum utantur materiis cX regno minerali atque ve-
metabili petitis S illi inprimis ex simplicium quorundam colore rum
282쪽
De conscribendis libris historie s.
rum mixtione producunt compositoS, quibus rerum nativos cO- ilores imitantur; ars quoque frcto lata tinctori. experimenti sup seditare poterit, sitibus ad disiactaI colorum comi ostiorum votιones pervenitur. Ac utile in PrimiS foret,notiones ut ria ιe via repertas conjungi.
Similiter ex historia experimentali constat, Varia eX- Aneator M. cogitata esse artificia, quibus datus quidpm gradus determinari stincte deieri PDsest. Quodsi ergo experimevium, quo gradus easiris determi hi p*' natur, in descriptione eorporis calidi ulreiatvr, experimentum reiteraturis fotis verbis communicari potes notio caloris, quam vos habemus.
f. 737. In genere notandum, si ea I rimento praescripta methodo ' of o Geon-
facto istud sensibus praesens sim post, cujus novus
emtis notionem; solis verbis eurci posse, ut lector experim Vtum inunieentes . Niteratitrus eam, quam vos habemxs , nstionem confusam conseqqvatur.
I. 738. Si id, ebus votionem confusim habemus, ilitudinem quon. M'do com dam habuerit eum alio alteri noto , dismilitudo distincte exponis sto solis verbis notionem hanc confusam alteri communicare li' sinii tudinem cet, quatenus ilitudinem cum renua aueri nota involvit. Cum eum aliis. enim alter nomine rei alterius audito notionem ejusdem in mente reproducat, quam Olim Perceptae habet; ea coram intuetur,
quae eadem sunt in re a nobis confuse percepta. Quod si igjtur illa indicare potueris, similitudinem distincte exponis, nec alter ad similitudinem reseret ab eadem aliena. Verbis adeo, quibus in descriptione objecti uteris, essicis ut notionem confusam, quam habes, consequatur alter, quatenus similitudinem cum re alteri .
nota involvit. Enimvero cum similitudinem non convenientibus circumscribant limitibus, scopum sibi pra fixum minime consequuntur. Etenim alter sibi in memoriam revocans rem integram, quae aliquid smilitudinis eum alia invoIvit, similitudinem ultra suos limites extendit. V. gr. Si . qxus
283쪽
ExperImento rum usius quidam in histo. tia turali. Nodus aliser. vandi quando describendus. Quaenam meondenda lib
storia naturali tenenda circa scientiarum
quis aures alicuius animalis alteri nondum visi dixerit esse similes ata. bus selis; qui haec audit aures selis sibi visae in memoriam revocat easque pro auribus animalis ignoti sumit. Accidit inde, ut istiusmodi comparatione in singulis partibus animalis, quod describit alter, insimi tuta lector vi imaginationis componat ideam animalis, quale in rerum natura nulli bi existit de quod toto coelo dissert ab eo, quod sibi repraesentare debet. Animal igitur peregrinum ipse tandem videns miratur atque satetur, se longe aliam eius ideam apimo concepisse. Lubrica adeo haec via est, nisi cautione utamur, ut terminos similitudinis indi-gitemus.
f. 739. Si qua in Obiecto, quod desci ibitur , ferari non ta tene, vis experimento facto p idem una describendum s*. 73r. 394 .
Exempla in anatomicis occurrunt, ubi per experimenta vasa latentia eorumque insertiones in apricum producuntur.
Si modus observandisingularissuerit lecyori minime sp
Bup eum Eva exponi converit. Ratio Prorsus eadem, quae theorematis Praecedentis.
S. 74I. Historiam naruralem conditums ea mi, ut animum lectoris imbuat prirrcipiis, quibus in ratiociniis de rebus mituralibus habe is opus, I. judicia intuitiva formet f. 639. , eaque determinata f. 3i7. 3, modos ab attributis di ellentialibus, quantum datur, distinguens 9. 642. S seqq.:. a. Distinctas eorum, quae in objectis observantur, notiones consequi studeat I. 648.),
differentiis, quae in diversis occurrunt, cum cura annotatis. s. In causas latentes earumque concursum inquirat 3. 69 .
.ctis, sicubi opus fuerit, cxperimentis adhibitisque microsco piis, quibus latens in apricum Producitur. q. Definitiones udicia universalia condat I. 6 9. 67s.), summopere tamen si hi cavens, ne sua de iis, quae observat, judicia cum observatio ne confund/t. Cons. hic ff. 68o. 684. 69ψ' 698, 87. 7I. 7oI. 348. 343. 637. g. 742.
284쪽
q. 7 2. Experimenta deseroturus I. instrumenta describat, quibus ad experimentum capiendum utitur , ut inde judicium ferri possit, quantum eidem sit habendum fidei: a. singulas adtiones experimentatoris justo ordine enumeret, eadem ratione: 3. singula quoque phaenomena, quae sese spectanda offerunt, recenseat:
q. propolitiones, quae inde stabiliri possunt, eruat. Ita nimirum nihil eorum praetermittetur, quod usui esse potest vel de veritate Propositionis experimento stabilitae judicaturo, vel eodem ad amplificandum scientiam uiro. Prius patet, ex fidei requisitis β 183 dc seqq. ; posterius ex iis, quae ad stabiliendam propos, sitioilem praecedentem dicta sitnt f. 7 i. .
I. 743. Historiam artium conditurus ea fui, ut animo lectoris rerum artificialium notiones ingeneret g. 724.3, I. objecta, quae de scribit, accitransiime delineata seri incidi curet, ut descriptionem legens oculos in rei imaginem convertere queat quasi coram intuiturus, quae eidem insunt. 2. Cum opera artis sint ex partibus vel continuis, vel contiguis certo modo inter se connexis composita, partes singulas sigillatim deseribat ex modum, quo inter se connectuntur, distincte explicet. Quod si quaedam in iis dbscernenda in oculos non incurrunt, partes integras a toto avulsas sigillatim delineari digeri incidi curet. 4. Paries majoreS, ubi ex aliis minoribus constant, in easdem remi vat di singulas codem modo describat atque, si opus fuerit, sigillatim uelincatas seri incidi curet. Singularum partium describat materiam, figuram, rationem ad totum, vel ad partes alias, colorem superfi--ciei inductum de si qua alia observabilia ulterius occurrunt. Sic prodibit operis notio distincta & adaequata g. 6sa sq. . g. 744. Quoniam rationes magnitudinum per numeros determinantur; si singularum partium dimensones in mensura quadam data assignentur, earum cum inter se, tum ad totum rintio latet.
g. 74y. Quod si materia vel eorporis niti alis totius, vel saltem Logica contracta. Ll unius
Q iomodo ex. ςrimenta deo benda. Historia artis
ad ii mei amduni animo rerutra artifi-
eialium ideas condenda. Ratio dimensionum quo modo deteris minanda. Mixta quomindo desaeiben dia
285쪽
Historia artium a 3 eamina notionem animo iniiteranodam condem da.
Quomodo hἰ.stcria ariis condenda, ut
supi editet principia judi. eandi de ope
Pliri. IL Sect. LII. Cap. II. unius alteriusve partis fine rit mixta ; in descriptione ejusdem
i e numerandae sunt materiae simpliciores, sive naturales, sive artificiales, quae mixtionem ingrediuntur. 2. Indicandae sunt rationes singularum partium ad se invicem. 3. Declarandus est modus mixtionis. Sic obtinetur norio mixti distincta . 6sa.
E. P. Pulvis pyrius est corpus artificiale mixtum. In Pyrotechnia idem leseripturi enumeramus materias, cI quibus inter se commixtis paratur, niti una. sulpta ur& carbones. Docemus Proportionem, quam ha hent haec nuscibilia ait se invicem pro clivcrsitate essicaciae, qua in inpulvere pyrio requirimus. Desci ibimus denique modum, quo mi. tio perficitur, ut tandem prodeat corpus mixtum.
Artes itfas descripturus ea sint , ut earnm notiovem animo lectoris ingenerὀt, I. lingulas recensere debet operationeS, quae ad perficiendum aliquod opus artis requiruntur, S, si ex pluribuq s etionibus c. nstenr, eps eodem modo in easdem resolvere debet, quo partes in alias minores resolvimus in compositi descriptione f. 743 a. Instrumenta, quibus ad singulas affiones opus habet artifex, describar eadem cura, qua artis opera describi convenit β. cit.), cum utique sint corpora artificialia, seu opera arte Parara, atque 3. accurate delineata affabre aeri imcidi curet. q. Instrumentorum usum in perficiendo opere distincte exponas.
q. 747. Historiam artium conditurus ea sint , ut avimum lectoris inibitiit I rincipiis, quibus in ratiociniis de rebus artificialibus habet o Is, l. indicet fines uniuscujusque operis artificialis, si plures habuerit. Vel Praeter finem ab inventore aut artifice intentum alii deinceps accesserint, vel accedere, possint, usus. 2. Distinctas eorum, quae inc e Stis observantur, communicet notiones, quintum datur, Perinde ac in casu praecedente g. 4s. . 3. Singultiium partium, sa in mὀjorem, quam minorum, ex qui- bus ista componuntur, explicentur rationeS finales, immo omnium, quae circa singulaS observantur, rationes reddantur, vel ab artifice perito addiscetulae, vel ex ipso opere deducendae. q. Instrumentorum quoque usus, additis di illorum, & hujus ratio. nibus,
286쪽
267 De eonscribendis libris historitas.
nibus, declaretur. s. Et singulis una satisfiat praeceptis, quae in
condenda historia artium ad earum potionem animo in generan dam requiruntur I. 746. . De operibus artis judicaturus inquirit, arum opera artis, instrumenta, quibus utuntur artifices, ipsiaeque artes sint perse-ebe, an vero alicubi deficiant, di medicatricem requirant manum. Ostendemus autem in Ontologia, perse nionem arti S cujuscunque ex eo judicari, si particulares rationes tendant ad finem eundem generalem. Quodsi ergo intelligas finem totius operis singulosque ipsius usus atque fines singularum partium singulorumque circa eas observandorum; inde iudicare licebit, num singula habeant suas rationes finales & num rationes finales particulares tendant ad generalem, an eidem adversentur; consequenter num opus sit perfectum, an vero adhuc defectibus vel narvis laboret. Idem eodem modo de instrumentis, quibus
utuntur artifices, ipsaque arte Psset.
f. 7 8. In historiis eloili eccissifica ae literaria sedulo eaven Cur judieia de dum , ne historicus si a de facto judicia cum facto iij o confundis seu recensioui Ddtistium de eo judicium subsiluiat. 9. 7I . suhd iid,''
II oriam civilem conditurus ea fui, ut dogmata politica Historia elybinde consi, mi Diser ac Di incipia I rindentiae civilis bine deriven- lis usumitur; I itatu in Reip cI iovis tempore, aut sub quovis imperante distit. ct Isme describ.ir, quoad singula cUita, quae in Politica 'per ractari convenir, atque a nobis pertraetari solent. a Descri- Dunt tir media, quibus nos Rerum P. fuit conservatus, nec non 3. impedimenta, quae eidem obstitet e, una cum causis, ob quas imminutus ac deperditus. 4 In primis fideliter recenseantur moli.
mina summorum imperantium una cum eorum eventu. Hac ratione ubi conscripta fuerit his Oria, finem intentum te consequi posse dubium nullum superest. - Etenim in Politica docemus, quinam status Rei p. bene eonstitutae esse debeat di quibusnam mediis sit conservandus accollapsus instaurandus. Qiiamobrem si diversius Rerum p. status, qualis hoc, vel isto tempore fiterit, accurate descriDitur, Ll a una Dissili od by Corale
287쪽
una cum mediis, quibus floridus evasit, atque impedimentis, uae eidem obstiterunt, nec non causis eum depravantibus ;ogmatum politicorum gnarus judicabit, quinam iisdem consormis fuerit, quinam ab illis abhorreat, consequenter eidem hinc
constabit, quaenam dogmata experientia corroberentur, quaenam eidem repugnent. Suffciet itaque historia ad dogmatum politicorum examen instituendum. Dum vero ulterius patet,
quibus mediis flos Rei p. debeatur, quibus de causis fuerit depravatus; Politicam quoque novis dogmatis augebit, qui propositiones determinatas sormare didicit. Denique sit molimina
summorum imperantium una cum eorum eventu desicribantur;
quid prudenter ab iis factum, quid per imprudontiam peccatum,
constabit: consequenter historia methodo praescripta consignata prudentiae regulas ei suppeditabit, qui in formandis judiciis determinatis versatus. Similiter ubi mediteris media, quibus Reip flos debetur, una cum ejus impedimentis atque causis deperditi; eadem, quam modo requisivimus, facultate instructus ἶlures hinc prudentiae regulas derivabit: id quod nenio in du-ium vocabit, qui prudentiae notionem intuetur, suo loco a nobis distinEtius explicandam. q. 7SO. Histoclaeon. rastoriam civilem ea fini conditurus, ut jura summorum
imperantium deridantur, describere imprimis debet r. orciis im-MM '' Periorum atque regnorum; a. modum, quo imperantes summam potestarem in hac, vel ista re ione consecuti; matrimonia summorum imperantium; 4 Pacta dc conventa cum statibus & s. --dera atque instrumenta pacis.
In historia in Historiam ere asticam conditurus ea sint, ut dogmata Hetsi itieaeon de regimine ecclesiasteo inde confirmari ae prudentia erelisios, praecepta hinc derivari queant, i. describere tenetur steriim ' et 'clesiae, qualis omni tempore fuerit; a. media, quibus flos ejus dem obtentus fuit ac conservatus; g. impedimenta, quae eidem obstiterunr, una cum causis, ob quas imminutus filii atque de-- perditus; 4. mutationes singulas, quae acciderunt, inprimis edi
288쪽
De eonseribendis libris historicis. 269
9. 7sa. Historiam piivatima conditurus ea svi, ut dogmata mora- In historia pri. Ita inde confirmentur ue δεν dentiae privatae principia bive deriven vata condenda tur, I. describat quam distinctissime sinagittas hominum actiones P' Η ' ex habitu vel virtutis, vel vitii prognataS. 2. EXponat fata, quae istas fuere comitata. 3. In primis annotet sollicita cura, quae statum animi ob actiones atque fata produnt. Etenim principiorum moralium probe gnarus hinc facile colliget, quae ad confirmandum notiones virtutum & vitiorum atque actionum libe-
rarum honestatem & turpitudinem intrinsecam prosunt; colliget hinc media ad virtutem perveniendi S impedimenta, quae iisdem contraria iamr, & ex casu alieno discens, quae sub his, vel . istis circumstantiis singularibus opportune fiant, Prudentiae re gulas formabit. I. 7 3 Historiam stoe civilem, flve ecclesiasticam, sive trivatam Historia e mea fui conditurus, ut leges 'ovidentiae divisa inde agnoseantur, denda legum
inprimis I. annotare debet, quae circa rerum eventus non consi- providςnx Milo, sed fortunae vulgo tribuuntur, ct a. fata Rerum p. ecclesiae hominumque in singulari spectatorum cum eorum actionibus se- vitia.dulo recensere renetur. Etenim in Metaphysicis demonstramitis, nexum rerum in universe summa Dei sapientia esse consti-rutum ex Principio convenientiae. Illam igitur convenientiam scrutaturus & regulas providentiae divinae eruturus fata Rerump. atque erclesiae cum consiliis imperantium eorumque factis, nec non fata hominum in singulari speetatorum cum eorum acti nibus conserre tenetur. Quemobrem si historia huic fini re. spondere debet, utique observanda sunt, quae hic a nobis prae-
cipiuntur. ες. 7 4 Historiana litera iam conditurus ea sint, ut constet, unde te. In historia si tenda sit veritatum jam inventarum coenitio, recensere debet tς x ς0 i. scripta, quae hoc Vel isto tempore de ῖingulis argumentis pro- .diere. 2. Indicare tenetur argumenta particularia, quae in scriptis auctorum pertractannir. 3. Annotet opus S methodum, qua
ia explicandia di probandis dogmatis autor usus, si scripta rue- Lla ruit
289쪽
raria condem da in usum arotta inveniet .
di UBε logieae potissimus in condenda libitoria.
et o . II. Sect. III. Cop. LI.
rint dogmatica, vel quem tenuerint in scriptis historicis ordi. nem, quo spectant ea omnia, quae paulo post de libris dijudicandis p 'cipienatis. In primis autem 4. caveat, ne sua de facto judicia cum factis alterius confundat . g. 7 8 P. I. 7 s. Historiam literariam ea s ii conditurus , ut principia ad
locupletandam artem ivveniendi prosilia Dy seritet, I. Visas aurorum describat S in iis fideliter exponat, quo in loco fuerint nati, qua educatione & qua informatione usi, quibus praeceptoribus sive vivis, sive mutis profecerint Gc, si qua alia Praeterea fuerint, quae ad studiorum S morum formationem quicquam conferre potuere. 2. Describat etiam statum rei literariae, quo tempore aritores Vixerunt ig. 7sq. , una cum statu ipsorum autorum. 3. Sollicite anno et inventa, quae anterioribuS Veritatibus quovis tempore accesserunt & qua ratione jam ante inventa ulterius fuerint Perseeta, ut dubia abierint in certa, errores in veritatem. 4. Enarret quoque fata dogmatum, vel veritatum recens inventarum S fata inventorum. Conf. 3.7o8. 639 seqq.69o sqq. adnum. I 3. Quoniam vero ad veritatem inveniendam non susseit nosse veritates, unde illa deducitur, & compotem esse artis inveniendi, quae in praesenti casu sati S facis, Verum Praeterea requiritur, ut ansa inventori suppeditetur appellendi animum ad veritatem investigandam; ideo necesse est, ut praeter biographiam nobis etiam perspecta sint fata cum dogmatum, se ii veritatum inventarum, tum ipsoriun quoque inventorum eas in lucem proserentium.
g. 7 6. Quoniam in omni historia describuntur nonnis talia, quae facta sunt s*. 7i ); Logica in condenda historia hune totismum prosiat usum, ut doceat formare uoti oves eorum , qua factosunt , distisinas, quantum scilicet susscit; ut lector mentem historici assequatur, is buleia determisatia 639. 6, 2.).
290쪽
A Ut r sitri doti tisi bisorici non intendit nisi ut lector
- ivtestigiit dogmata es is sum ιm norit argumenta , qui bus iaὰ eoim probaudis utuntur. Coti f. I. 721. Iaa silq. Duplicem habent scripta istiu in olli usum. Nimirum qui hebetioris sunt ingenii, quam ut veritatem demonst nitivam vel probabiliter aliam in ope ait structam capere possint, memoriae inde mandant veritates in vita utiles easque v. ita Occasione ad usum transferre valent: ii vero, quibus maior olitigit ingenii aciei, lectione istiusmodi scriptorum ad te Elionem scientificorum praturantur, ut, dum termini ac propositiones ipsis jam sunt familiares, ficilius atque celeriuῆ progrediantur, cum mul tum omnino teniporis requiratur, antequam termini & propositiones se miliares evadunt. Immo illlem eadem lectione ad cognitionem scientificam inflammantur, votique suι damnati maiorem, quam alias sutu-- rum erat, Voluptatem ex ea percipiunt atque ideo stimulos ad ulteriores progressus sentiunt.
. 7s8. Sord tum dogmaticum h/soricum conditurus r. terminos sin gulos accurata definitione explicet, nisi iisdem vulgo respon- Ceat notio confusa quidem, sed fixa tamen: 2. propositiones de terminatas condat: 3. si ita visum fuerit, argumenta enumeret, quibus ad eas Pi obandum utuntur, immo discrimen annotet, quod interea intercedit: 4. in uno loco congerat, quae ad idem subjectum spectant. Lege de num. I.,7 7. IIψ.Ι24. rq 9. denum. a. Vide S. 47 sq. 3is. 343 sqq. Quod si lectorem docere quoque intendit autor, quod non gratis aserantur, quae memoriae mandare jubetur, argumenta enumerare debet. Cumque hac enumeratione cognitio-