장음표시 사용
301쪽
Seriptum do. gmaticum hi. siori et In
quando ordi. ne conser, plum uuando striptum scienti. ficum, ordine conser ptum. Urdinis ich lae 'ciatui alis
definitio. ordinis mixti definitio. Quod ordo
Si autor scripti dogmatici propositiones condit determinatas, scriptum ejus utile est, in eclyis opposito inutile. Vid. 343.37S S32. 3is. S V. Ias. Doc. Irael. de Priori; & f. 3is 3 3. 32. SI3I. DID.praeL ue posteriori. S. 797. Si in foristo dogmatico bisorico in uno loco congeruntur, quae ad idem subjectum spectant, liber do molimus historicus ordine conscriptus est: in eoo opposito novitem f. 7 8. g. 798. Scrit tum scientificum ordine conscrit tum est, si unum quosque eo loco collacetur, quo sequentibus interigendis F demonstrim-
ris inservit g 76o. g. 799-Ordiu scholae appello, quo ad idem subjectum spectam
tia in eundem locum congeruntur, nulla habita ratione, quomodo cognitio unius pendeat a cognitione alterius. Ordinem vero naturalem Voco, quo praemittuntur, quae sequentibus intelligendisti demonstrandis inserviunt. Illum scholae ordinem dico, quod in scholis nostro aevo ustatus;
hunc vero Ordinem naturalem, quia idem cum naturae ordine, quo singula se invicem ita sequuntur, ut ratio sequelitis contineatur in antecedente. q. 8OO. .
Quod si ea quidem constanter praemittantur, quae λquentibus intelligendis & demonstrandis inserviunt; hoc tamen non obstante codem in loco pertractantur ad idem subjectum spectantia, quantum regula anterior permittit; ordo dicitur
Mixtum appello ordinem, quod ordinis scholae atque naturalis una habetur ratio, quantum quidem fieri potest: fieri enim non potest, ut retento scholae ordine naturali una constanter satisfiat. g. 8Or. . Quoniam ordo scholae requirit, ut eodem in loco per
tractentiir, quae ad idem subjectum spectant f. 729. , eorum
302쪽
Do di Aeandis libris dogmaticis. 233
vero facilius meminerimus, quae una memoriae mandata suere, quod suo loco demonstrandum tanqhiam experientiae consonum hic sumimus; ordoscholae ruentoriae inservit j. 797. 7a I.). g. 8O2. Quoniam ordo naturalis postulat, ut continuo praemit- Qus natura. tantur, quae sequentibus iiitelligendis di demonstrandis insedi lx Viunt fg. 799. , per demonstrationes vero patet propositionum Veritas g. sis. sa8. γ, consequenter earum beneficio certa obtinetur rerum cognitio g. 13s.); intellectus autem ossicium est certae rerum cognitioni studere: ideo manifestum est, quod ordo naturalis intesiectui inserviaeg. 8O3. Cum ordo scholae memoriae sq. 8or.); ordo naturae intel- .'d lectui inserviat q. 8oa.i; ordo autem mixtus eX utroque ita componatur, ut, ordine naturae stricte obserVato, simul Ordinis scho' viat, amem,lae habeatur ratio, quantum per istum datur f. 8OO. : orto mx- the. tus intelDMIV memoria una infervit. S. 8O4. Si quis notiones deceptrices averis non distinguit, is ver . Verborum Aba cum rebus confundit. Etenim cum notio vera sola possibilis sit f. si 8 3, ei quoque soli res quaedam extra intellectum respondere potest: quod enim impos libile, idem esse nequiti bolus adeo rem quandam noVit, qui notionem veram habet. Quod si nono fuerit deceptrix, termino videtur respondere aliqua notio, etsi is revera sit inanis I. i33. I34 . Videtur adeo sibi autor rem quandam intelligere, cum solum nomen tenet, adeoque Verba cum rebus confundit.
Si autor termino, quem de limrus es, nonnisi confusam cognitioni, jungit notionem , nec terminis definitionem, quan bi condere vi- Dominia detur , ingredientibus simul sumtis aliam tribuere valet notionem, nisi eandem confusam; is solam rei nomen tradit , non vero remiasim declarat S.ISo. 163.). E. gr. Definiri solet quod fiet entitas intrinseca praesindens ab actuali exsentia. Sed in hac definitione minime distincte idigitan-
303쪽
ne supei fi iorum iu defini. tioni diu ena
nir, quae resper essentiam denotatae insunt, &simul sumta eandem ab- Ωlvunt. Cum adeo nullae notae enumerentur, unde id, quod ei sentia appellatur, agnoscere atque a ceteris, quae erati insunt, distinguere valeas; definitio utique nulla est s. g. iso.). interim tamen terminus non inanis est, sed notio eidem utique respondet, utut consula. Qui igitur distincte explicat, quae consula illa notio involvit; is non amplius nomen essentiae docet, sed rem ipsam eodem indigit, tam declarat.
Si piis in seripto scientifico de itionem eonditurus aliaeu ulat, quorum linum ι er alter um determinatur; is propositiones cum Hsuitionitas confundit, de itionum applicationem reddit prolixiorem, Iudicia format non aceurate determinata, nee demonstratiovum Dumerum contrabit 7oo. . Quoniam vero de subjecto praedicantur vi definitionis i g. ai 6. , adeoque praedicata constituunt de definito tanquam subjecto enuncianda g. i97. ; ex iis atque definito sol mandae sunt propositiones I. qci l. Quamobrem qui definitionem conditurus cumulat alis, quorum unum per alterum determinatur, is definitionibus ingerit, quae ad 'propositiones spectant, adeoque definitiones cum propositionbbus confundit. Definitionem ad rem obviam applicaturus ante ostendere tenetur, eidem con Venire notas in definitione enumeratas simul,
quam constat, eidem convenire definitum s*344 . Quod si ergo in definitione cumulentur supei flua, quae perperam pro notis ad definitum agnoscendi ina & ab aliis discernendum requiri jud, cantur; plura eidem convenire ostendendum est, quam necesse fuerat, antequam ei definitum tribuere postis. Quae de subjecto absolute praedicantur, eadem ipsi tribuuntur sub conditione definitionis I. zaa . chodsi ergo definitio superflua continet, conditio sive hypothesis, sub qua praedicatum subjecto tribuitur, plura supponit, quam ad hoc susticit, ut praedicatum subjecto conveniat. Quoniam denique in scripto scientifico definitione non licet uti tanquam principio demonstrandi, nisi ejus realitate, seu
notionis eidem respondentis possibilitate evicta d. 76od; demon
304쪽
m dijudicandis libris dogmaticis. ags
strandum utique erit, quae in definitione conjunguntur, eidem
subjecto una inesse posse s 49o. . Quod si ergo in definitione
continentur, quae Per alia in eadem definito attributa determinantur; demonstrandum est, haec ideo definito convenire, quia conveniunt cetera in definitione posita, per quae determinantur
g ain. . Eadem igitur opus est demo nitratione f. saa. , sive id, quod per alia, quae desinitionem inmediuntur, determinatur, instar praedicati definito tanquam sit ecto attribues ; sive
idem definitione una comprehendas. Numerus adeo demonstr4tionum haud quaquam imminuitur, ubi in desinitione cumulantur, quae per se inVicem determinantur.
In theologia naturali ex eo, quod Deus est ens a se& in eo continetur ratio ibiliciens existentiae contingentis huius univers, deduci IUDsunt cetera, quae de eodem cognoscimus, attributa & Opera. uuan obrem Dei definitionem nominalem conditurus eum desini vi per ensas, quod in Ie continet 1 tionem se cientem existentiae contingentis hujus unives, cum non modo terminos definitionem ingredientes in antecedentibus sufficienter explicassem, sed & demonstrassem, quodens istiusmodi detur, ut de realitate definitionis nullum superesset dubium. Quodsi quis eodem, quo nos usi sumus, argumento existentia D ti attributa atque opera divina demonstraturus plura, quae Deo conVeniunt, in definitione cumularet eumque definiret per spiritis inmitum cs independentem, qui, cum a se ex sat, Himet ipsis utentissΠmus, nec ulia re extra se ad leatitudinem sitiam indigens, ex ciberrimo tamen hen placito gloriam suam inmonstraturus hoc universum, quod 1μtingenter existit, in tempore ex nihilo produxit, idemque adhuc conse vat atque gubernat, sivientia suae summae ae bonitati convenienter ; is omnia ista intommoda incurreret, quae in praesente propostione ex Cumulatione superfluorum in definitionibus deduximus. Realitatem huius desinitionis demonstraturus, ante iv.im eadem uti potest tanquam Prin cipio demonstrandi, evincere tenetur, quae in definitione cumulantur,sbi mutuo non repugnare, sed eidem enti convenire posse g. si 8. . Cum igitur ex contingentia univers S principio rationis sussicientis sequatur, quemadmodum a me ostensum, dari ens a se sin eo contineri
rationem susscientem exisentia universi; ulterius demoni trandum esti. ens istud esse spiritum; a. hismitum; re 3. independentem ; 4. idem Rimet seu ere, nec usia re extra se indigeres s. habere volvvitatem libera I
305쪽
Quando sis. I e. fi ia instri.
286 Pist. II. Sect. III. Cap. V.
es fi decreta libera exequi tosse; r. mundum ab eo non fuisse pronctum ab aeterno; I. eundem fuisse productum ex nihilo; p. murrarum ab codem adhuc conservari; atque do gubernari; ιι frem creationis esse demou-srationem eloriae ipsus; ia. idem ipsum em esse sapientissimum; nec non V. bonum erga alios, heu benignissim m. Omnes istae propositiones cum ex eo demonstrari pollini, quod ens ale S in se contineat ratio. nem eXistentiae contingentis universi; plui imae propositiones a definiti ne cisti laguendae cum eadem contunderentur, singuia tamen eodem modo adhuc demonstrandae, ac si ex uesinitione exularent, & Propo sitiones cetcrae de Deo non forent determinatae, cum conuitio . sub qua praedicatum de siubiecto enmciaretur, plurima contineret, quorum in demonstrando nulla habenda ellet ratio. E. gr. Propositio: Deus
es omnis ius, logice resoluta I. ara.) in hanc abiret: Si Deus est spiritus infinitus.indupendeus, s a se existit s bimet ipsi jusscit ad beatitudiis in suam, nec Mya re extra Ie indiget, s voluntatem habet liberam cs decreta libera exequi potes, A mundum in tempore produxit quidem ex nihilo gloriae tua demonsertinae gratia, eumque adhuc conservat regubernat, s denique sopientis in atque Iumme bonus es; omniscius es. Quod ii quis demonstrationem omnisesentiae divinae adornare tentetiy.s1 a ; is abunde iatis intelliget, quod multa superflua ingrediantur hypothetin, quibus ad demonstrandam omniicientiam minime
8o7 Siscriptum dogmaticum hisoricum ea fini conctur, ut ad seientifica intePigenda praepametur lector alii discant veritates in usum vitae ἰ m de itionibus cnn munda non sunt talia, gliorum tinum ter alterum determinatur. Etenim tunc taleS in eo condendae stini definitiones, quibus inscripto scientifico locus est. Damobrem cum ex scientifico proscribantur definitiones, in quibus talia cumulantur, quorum unum Per alterum determinatur 3. 8O6. .; nec eaedem in historico tolerari politant, cujns lectione praeparari debet lector adscripta scientifica tractanda. Si scriptum dogmaticum historicum ea fini conditur, ut lectores discant veritates in usum vitae; definitiones ita formandae sunt, ut absque ambagibus ad rem in casu dato obviam agno .
scendam di ab aliis distinguendam applicari possint. Enimvero
306쪽
287 De dijudieandis libris historicis.
definitiones, in quibus talia cumulantur, quorum unum Per alterum determinatur, absque ambagibus applicari nequeunt f. 8o6. : in seripto igitur dogmatico histolico in ulum vitae conscripto tolerari nequeuntag. 8o8 . Si seriptum dogmaticum historicum ea sui conditur, ut to- Quindo intummodo constet Defors, quoenam sve definiti praedicatu, in sola seripto do- hac votitia ncquieturo p tum ru Ous votiove omnia praedicata . cumulari post ivt, diciturque sim modi descriptio obos e definitio. n ςQtriini'. Etenim si quis rei praedicata tantummodo nosse desiderat, ut a. 'Ρ : Psic ferente Occasione eadem enarrare PCssit, aut recordetur, re queanti hoc vel istud praedicatum, de quo sermo est, illi convenire; is omnia simul memoriae mandare debet, cum sic audito nomine rei statim succurrent omnia praedicata, vel audito praedicato uno in memoriam redeant una cetera: id quod per ea manifestum est, quae de memoria eXPerientia loquitur. Consultiim tritur est, ut nomini rei jung intur omnia Praedicata, quotquot letitori familiaria reddere intendit scriptor. Enimvero cum sic prodeat propositio composita ejusdem subjecti l*. 3i I.), minime autem definitio si. iso.); nec nomen definitionis eidem tribui potest ij. 34 . . Quod si igitur propositio iii huic compolitae definitionis nomen imbuitur, id per abu- suin fieri manifestum est.
Si desinitio non omniis continet , quae rei conmuter issent, quindod nee tamen per se invicem determinantur; demitum tribuetur re- nitione m bus, quibus minime convenit, nec omnia illius attributa inde demona illae Squae-
E. gr. Desinitio figurae regularis mittila est, quod sit figura aequa- Idus lateristis praeditu, cum ad figurae regularitatem etiam requiratur angulorum aequalitas. Hac igitur definitione usus nomen figurae re. gularis tribuet figuris aequilateris ina qualium angulorum, consequenter minime regularibus. Neque ex ita laterum aequalitate supposita demonstrabit, figuras regulares esse circulo inscriptibiles: quae tamen
307쪽
Quando pro. positiones in. ceriae sint.
g. 8so. Quoniam attributa communia per unum saltem, aut albquot essetitialia determinantur g. 6so, consequenter per se mutuo determinari nequeunt, aveoque in abstracto considerata cum essentialibus convenue videnturi 63 ), demonstrationem propositioniS Praece ueritis ad litic substitere patet, si in definitione attributa communia pauciora commemorentur, quam quot j tinctim sumta nonnisῖ definito competunt. Patet i itur, situ definitione pauciora attributa commemorantur , Guam gruot γυπ- ct jumta novus de Ito competunt; definitum tribui debere rebus, quibus mιnime conuevit, nec omnia istius esentialia b oti, Lbuta propria ac cowmunia cetera inde demonstriari stise, ipsamque 'definitionem mutilam esse. E. gr. Mutila soret definitio aur/, quod si metasium suum s gra ,
cum color flavus & gravitas etiam orichalco conveniant. f. 8H.
Si quis desinitiones, quarum realitatem nondum abstruxit, ef propositio ues probatione indigas, sed nondum frobntas in demonsi a tionibus, vel probatiovibus ιn numerum paraemissiarum admittito is principiis utitur incertis. Cons. g. 32 si 8 476. y3S.
E. gr. Cari sunt vulgo definitione Dei, quod sit ens perfecti unum, utuntur in demonstrandis existentia di attributis di inis. I heologiam adeo naturalem superitruunt principio incerto, eui vero. Nos vero in Commentatione de disserentia nexus rerum sapientis es fatalis necessitatis f. s.) ostendimus, quomodo illius realitas evincatur, ut principium certum evadat. Similiter alii probaturi existentiam Dei siae pro- batione sumunt, mundum coepisse, cum tamen vel ideo probatione indigeat , quod, qui Deum existere negant, sumunt. mundum non coe pisse. Probationem adeo denuo principio eis vero, incerto tamen superstruunt.
f. 8I2. Quoniam conclusio certa esse nequit, quae Probatur per principia incerta 9 s i.); propositioves quoque incola esse debeettudiora, si autor definitionibus utitur, quarum Ioviibilitutem Nouadpruxit er propositiones ad probandum ceterus me probatione iit, utut probatione iurigeant.
308쪽
28sDe eouseribendis libris dogmatiris
E. I: Si philosophus Cartesianus non ostenderit, ens perfectismum esse possibis, de tamen notione eiusdem utatur ad demonstrandum existetitiun 1: attributa divina; is extilentiam Dei dubiam relinquit lectori nisi aliunde suerit de cadem certus.
ne sumta dicuntur precaria. precariorum E. gr. Si quis contra atheum disputaturus postulat, ut sine probatione concedat, mundum aliquando coepisse, quod ille statate errore suo non largitur; is inde existentiam Dei eidem demonstraturus principio precario utitur. Nisi enim aliunde eidem probaverit, mundum non esse a se, quemadmodum a nobis factum est in Metaphysicis, probationem ejus nunquam admittit, sed constanter urgebit, precario sumitan- qu na verum, quod falsum esse ipse arbitratur, mundum aliquando cin-Pille, cum antea non existeret.
I. 8I Patet adeo eos principiis precariis uti, qui utuntur prin- Quinam Itacipiis incertis g. 8i1. 813. . utamur. g. 8IS. Si autor seripti solentisci definitiones ab aliis datas di ai Quando πω fructas atque propo Dioves nb aliis publiTe demonstratas Iupponit, positiones non ρμα tamen lectori pers ectae non sunt, atque iis utitur tanquam misinii demonstraudi principiis : nee Dctor propositioves ab isto propositas fatis intelliget, cons g. i 9 Irs. nec de eurum veritate erit certui ema sit lacto. g. 8II sq. ri. g. 816. 'd autor, quae aliunde supponit, ex aliis autoribus ci- Pomodo rex. tet, lectur veritatem eorum quae probat, assequi valet ubi ante titudini mn- aliunde sibi cognita aepe pessi reddit, quaesi Gupponuntur. Perinde enim est ac si ipse autor ea probata dedisseroe, ubi lector ea' apponuntur. dem tibi cognita Sperspecta reddit, de earum veritate non amplius dubitat. g. 817. Si scriptum dogmaticum bisoricum Pa fui conditur, is ad inles defini. si evtifica intelligonia praeparetur lector V alii discunt veritates tione x pro
309쪽
Quando propositionibus probabilihus in scripto do. gmalleo histo.
Part. II. Sect. LI. Cap. V. in vom vitae; desinitiones nulla in eo collocari debent, vis qua-irum realitas iv scripto scientifico jam adpri/cta, nee propositiotidia in eodem ponenda, nisi quae jam publice in scripto aliquo se, entifico fuerit demonstratu. I. 76o si 8. S. 3 343 SO9.)E. gr. Si quis definitionem temperantiae impollibilem sormat, is vi eiusdem homini, quem aliunde temperantem iudicat, tribuet, quae nunquam eidem convenire possunt. Quoniam itaque fieri nequit, ut in quodam unquam homine ea inesse deprehendantur, quae in notione deceptrice temperantiae continentur; nunquam etiam eadem homini temperanti agnoscendo inserviet. Similiter si quis de temperante iudicaverit , quae eidem convenire nequeunt: is in cassi dato homini temperanti in singulari tribuet ab eodem mss cime aliena. Patet igitur, quamdiu non constat, definitionem temperantiae esse possibilem &, quae de temperante assirmantur, esse vera; definitiones pariter ac propositiones ad vitae usum parum utiles esse.
Z' is propositiones aliquae inscriptis scienti is nondum
fuerint demonstratae , sed probabiliter tantummodo assertae, quae tamen vel in scientiis ad reddendas eorum , quae obfer Dantur , rationes, vel ad quasdam tu vita praxes utiles, quamdiu veritas
nd liquidum non fuit perducta; eaedem quoque stris to dogmatico histirieo in Oppothesi theoramotis praecedentis inserendae ut, ita
tamen ut prog ositiones certae a probabilibus distinguantur. Et nim in hoc casu propositiones probabiles locum demonstrat riim tuentur inscriptis scientificis, quamdiu earum veritas ad liquidum perduci nequit. Qirare cum demonstratae in hypothesi propositionis praecedentis locum habeant in scripto dogmatico historico g. 8i70; in praesente casu probabiles quoque in eodem sibi locum vindicant. Distinguendae tamen sunt propositiones probabiles a certis f. 36a. 163.), relege etiam j. Iao. seqq. disi praelim. f. 8 I9.
Si autor scripti dogmatici historici propositiones probabi
310쪽
De eonscribenclis libris dogmatteis.
I. 82Ο. Si quis propositiones pro demonstratis venditat, ad quos Alim easus. probandas sumit alias nondum probatas p is dentio certa cum incertis confundit. Vid. g. 469. III. y3y. f. 82I. Si quis propositionis veritatem experientia constare dicit, citus tertiui. quae tamen per eundi m non patet, is quoque certa cum incertis confundit. Cons. b. 634 338.638 33SE. gr. Vulgus & qui in re astronomica vulgo non altius capiunt sibi
persuadent, experientia constare, quod terra quiescat & stellae in uni versum omne, circa eandem ab ortu in occasum serantur: opticae tamen gnarus probe intelligit, idem quoque apparere debere, si stellae cum sole quiescant & terra motu vertiginis ab Occasu versius Ortum circumvolvatur. Qui igitur quietem Telluris & motum Solis atque stellarum diurnum tanquam experientia certum sumunt; ii certa cum incertis confundunt.
g. 822. Quoniam multa cautione opus est, ne in formandis no- rius specialiaeetionibus ti judiciis intuitivis modos cum attributis S attributa plitatio. communia cum essentialibus g. 642. Sseqq confundamus, vel Iro causa effectus vendi temus, quae talis non est, atque pro unica abeamus, quae plures socias requirit 3 667. Sseqq.) S ut notio. nos universales f. 6 8. 6sa. dc seqq. , definitiones 9. 649.&seqq atque propositiones universales cum categoricas I. 67s. , tum hypotheticas universales ij. 676. 677. rite sormemus; haud obscure patet 3 8ai. , si quis in discernendis modis es attributis re rum observabilium, atque distinguendis attributis communibus a propriis es utrisque ab essentialibus, nee non in formandis notionibus universalibus, demitionibus er propositionibus universalibus atque in determinandis ectuum observabilium causis in regulas experientia a nobis demonstratas impingit , eum certa cum
g. 823. Si autor scripti dogmatici bisorici argumenta, quibus pro positiones probantur , totum indicat, inevorura tamen Iro demon- eouissio. O o a stratis-Disiligod by COOste